Ελπίδες για το 2013

 

Να με θυμούνται λίγα σαλιγκάρια στις παριλίσσιες όχθες μου

Αυτό σημαίνει αθανασία, ω Σώκρατες

Κ. Χαραλαμπίδης

Επειδή ούτε ο Άγιος Ρωμανός ούτε ή Τήνος ούτε το προσεχές καλοκαίρι του 2013 είναι μακριά στη πραγματικότητα...

 

ΤΩΡΑ που απέτυχαν παταγωδώς όσοι ασκούν την τέχνη της πολιτικής υποβιβάζοντάς την σε τεχνοκρατική διαδικασία, ας ασκήσουμε εμείς οι πολίτες την τέχνη της ζωής, την πιο ουσιαστική μας ελπίδα. Κι ας στραφούμε προς τη τέχνη όχι ως ρομαντικό καταφύγιο αλλά ως τρόπο ύπαρξης. Τη ύστατη μας ελπίδα.

Η ΠΟΙΗΣΗ, που μερικοί τη λένε και μουσική, υπάρχει για να υπονομεύει αυτό που βλέπουμε και να ερμηνεύει ό,τι δεν βλέπουμε. Να ενισχύει δηλαδή την επικράτεια του αόρατου. «Εκείνο που υπάρχει δεν υπάρχει, υπάρχει όμως ό,τι δεν υπάρχει» σιγοτραγουδάει ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης από το «Κυδώνιον Μήλο» (εκδ. ΑΓΡΑ). Κατά περίεργο τρόπο ανάλογο πράγμα επιδιώκουν το θέατρο, η ζωγραφική ακόμη και η φωτογραφία ή το σινεμά, όταν βρίσκονται βέβαια στα κατάλληλα, τα ποιητικά, χέρια. Κατά βάθος όλες οι τέχνες συγκλίνουν σε ποίηση και η ποίηση είναι ο απώτατος στόχος τους. Εκείνος ο λόγος, μ' άλλα λόγια, που γεννάει εικόνες, που αναπνέει σαν μουσική, που κατ' αρχάς προφέρεται, εκφωνείται, τραγουδιέται, για να καταστεί στη συνέχεια γραφή, δηλαδή κείμενο, δηλαδή εικόνα! (και πάλι απ' την αρχή... αφού εικόνες κυρίως τροφοδοτούν τα ποιήματα). Τότε το ποίημα γίνεται τραγούδι, το τραγούδι χορός και τα βήματα των χορευτών χαράζουν γραμμές, σχέδια πάνω στην άμμο σαν τον ξυπόλητο Ζορμπά. Ένας Διόνυσος καταπλέει τότε με το αμπελοκάραβό του και κοινωνεί με τρυγία όλους τους παρευρισκόμενους. Το δισκοπότηρο ταξιδεύει από χείλη σε χείλη κι ο πιο μερακλής, ο πιο πιωμένος κι ο πιο αλαφροΐσκιωτος πιάνει πάλι ένα τραγούδι -καινούριο αυτή τη φορά- και οι υπόλοιποι κρατούν το ίσο ή τον αντιγυρίζουν τον στίχο σε ύφος -ε για μόλα, ε για λέσα- ώσπου τη νύχτα να καταλάβει εξ απήνης η μέρα. Στο πρώτο αυτό φως λοιπόν του αιφνιδιασμού, ένας από τους συμποσιαστές, σε νηφάλια μέθη ευρισκόμενος, κάτι ζωγράφισε στα πλευρά και τη βάση της κούπας του, κάτι χάραξε με το μαχαίρι του στο ξύλινο τραπέζι. Ένα όνομα, μια λέξη, ένα πρόσωπο, ένα μεράκι. Ο Διόνυσος τότε πήρε στο κρασοσκάφος του τη ζωγραφισμένη κούπα, όπως πήραν οι Σιληνοί του τα τραγούδια και τους χορούς για το νέο τους ταξίδι.

ΣΤΟ ΡΑΚΕΖΙΟ του Πέτρου και του Γιάννη στον Φαλατάδο τα στέμφυλα στάζουν το υγρό τους άρωμα με κατανυκτική ιεροπρέπεια καθώς ταιριάζει σε μια φωτιά που δεν καίει αλλά παράγει οινόπνευμα! Ο Διόνυσος πέρασε νωρίς από εδώ, ευλόγησε τη σοδειά και μύρισε ευχαριστημένος τα σφάγια. Κατέφθασαν επίσης φίλοι απ' όλα τα μέρη της Ελλάδας για να παραστούν στη γέννηση της πρωτόρακης. Έπειτα ήρθε η σειρά των πειραγμάτων, των αυτοσχέδιων στίχων, των τραγουδιών, του χορού, της μουσικής, της ποίησης και πάλι απ' την αρχή... Όσο βράζουν ανά την επικράτεια τα ρακοκάζανα, μαζεύονται οι παρέες, και τροφοδοτούνται οι έρμοι οι πολιορκημένοι των άστεων, αυτός ο τόπος μπορεί να ελπίζει. Στα συμποτικά του ο κύπριος βάρδος το λέει κάπως έτσι:

Ως αποστάζει η τσικουδιά, έτσι αποστάζ' η αγάπη

που 'χει σταφύλι στην καρδιά, στο μέλι το γινάτι

Στη μια μεριά είναι ο Λούκουλλος στην άλλη ο Κορνάρος

τρώνε και πίνουν και λαλούν παίδεψη να 'χει ο Χάρος.

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΜΠΟΡΧΕΣ στην «Τέχνη του Στίχου» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, μτφρ. Μαρία Τόμπρου): Ο Κινέζος φιλόσοφος Chuan Tzu ονειρεύτηκε πως ήταν πεταλούδα κι όταν ξύπνησε δεν ήξερε αν είναι άνθρωπος που είχε ονειρευτεί ότι ήταν πεταλούδα ή πεταλούδα που ονειρευόταν τώρα ότι είναι άνθρωπος.

ΔΙΕΡΩΤΩΜΑΙ: Γιατί ποτέ η εξουσία δεν διδάσκεται από τα λάθη της εξουσίας; Γιατί πάντα η εξουσία φοράει την υπερφίαλη μάσκα της αμέσως μόλις καταστεί εξουσία; Επειδή η εξουσία φοβάται τον αντίλογο και ό,τι την υπερβαίνει. Κι επειδή στον πυρήνα της είναι περισσότερο φοβική παρά αυτάρεσκη. Ίσως γι' αυτό παράγει τηλεθεατές κι όχι πολίτες, και ημιμαθείς ή αγράμματους κι όχι σκεπτόμενους και αμφισβητίες. Η, όποια, μεταρρύθμιση απλώς τους ξεπερνάει.

 

ΜΠΟΥΚΙΤΣΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΦΑΣΙΑΣ

Arnold Böcklin (1827-1902): Με αυτή του την αυτοπροσωπογραφία, ο Ελβετός καλλιτέχνης του Συμβολισμού απαντάει στη φθορά και το θάνατο με την αθανασία της τέχνης.

Μ' ΑΡΕΣΟΥΝ κάτι τύποι σαν τους επικεφαλής του ΕΚΕΒΙ που κάνουν την αρπαχτή μεταξύ ημετέρων αφ' υψηλού πόζα και διαλογισμό. Απ' την άλλη, τι φταίνε αυτοί που το σύστημα τους απέδωσε ένα μέγεθος που δεν έχουν; Εκείνοι απλώς ήθελαν να είναι κομμάτι του συστήματος. Και μάλιστα α-να-γνω-ρί-σι-μο με την πρώτη ματιά. Η επικράτεια της εικόνας (τους). Στην πραγματικότητα, από την πολιτική ως την πνευματική εξουσία, δεκαετίες τώρα, η αρπαχτή είναι ο κανόνας κι όχι η εξαίρεση.

ΠΑΝΤΟΥ ΒΙΝΤΕΟΟΘΟΝΕΣ, παντού video walls, παντού κάμερες που καταγράφουν, κάμερες που εκπέμπουν screens που κάτι παίζουν, μια αέναη ροή εικόνων παντού, ένας συνεχής βομβαρδισμός κινουμένων μορφών που σε καταδιώκει όπου και αν βρίσκεσαι. Στις καφετέριες, στις τράπεζες, στο μετρό, στις πλατείες, στα δημόσια γραφεία, στα τεράστια πολυκαταστήματα, στα μαγαζιά στοιχημάτων, στη κεντρική αγορά(!), στα κομμωτήρια, στα εστιατόρια, στις γκαλερί... παντού! Μια κινούμενη εικόνα σε ακολουθεί παντού τιμωρώντας σε με θόρυβο και οπτική ρύπανση. Καθηλώνοντας το βλέμμα σου για να μη μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο. Όλη σου η ύπαρξη παγιδευμένη έτσι σε μια ληθαργική εικόνα που σε απορροφά ώστε και το θυμικό και το λογικό να ατονούν. Η δικτατορία της εικόνας, η εξάρτηση από την εικόνα, η κατάλυση του λόγου, η ανέχεια των λόγων, ο εφιάλτης του Orwell είναι ήδη εδώ...

ΣΤΑ ΣΟΒΑΡΑ ΤΩΡΑ γιατί αρχίζει μια πολύ δύσκολη χρονιά. Οφείλουμε να κάνουμε δύναμη την αδυναμία μας, περισσότερο προσφέροντας και λιγότερο απαιτώντας. Αλλά και να επαγρυπνούμε απέναντι στην εισβολή ενός μοντέλου όλο και πιο νεοφιλελεύθερου. Δικαιούμαστε ζωή και όχι απλώς επιβίωση. Και κάτι τελευταίο: Πολιτιστική αντεπίθεση! Παντού... Παρουσιάσεις της σύγχρονης τέχνης μας σ' Ευρώπη και Αμερική. Για ν' ακουστούμε και για κάτι άλλο εκτός των σκανδάλων και της χρεοκοπίας. Ας παίζουμε αρχαίο δράμα στο Εθνικό χειμώνα-καλοκαίρι. Είναι ντροπή που σταδιακά αυτό απαξιώνεται έτσι στην Επίδαυρο. Ας ζωντανέψουμε τα μουσεία μας. Υπάρχουν τρόποι. Ας επεκτείνουμε τις ανασκαφές και ας διδάξουμε την πρακτική της αρχαιολογίας σ' όλο το κόσμο. Είναι η βαριά βιομηχανία μας, είμαστε ο προνομιακός της χώρος, έχουμε το copyright. Ας αναστήσουμε τις μελέτες γύρω από την κλασική γραμματεία. Είναι ηλίθιο να έχουν την πρωτοκαθεδρία σ' αυτόν το τομέα μη ελληνόφωνοι μελετητές. Η φιλοσοφική σχολή αντί να παράγει απλώς καθηγητές-δημόσιους υπάλληλους ας προασπιστεί ουσιαστικότερα τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Αλλιώς θα πνιγούμε στη λεκανομαντεία των οικονομολογούντων και των τραπεζιτών. Μπουρμπουλήθρες...

 

 

ΚΑΤΑ ΤΑ ΑΛΛΑ δύναμη και υπομονή για τη νέα χρονιά. Με θερμούς χαιρετισμούς από την παγωμένη Ελβετία.


Τα ανωτέρω κείμενα δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα "6 μέρες" και στην σαββατιάτικη στήλη του Μ.Σ. με τον τίτλο "Εικονομαχίες".