ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ

 

Ο Στάλιν είναι το μεσημέρι, η ωριμότητα του ανθρώπου και των λαών. Δίδαξε σε όλους να μεγαλώνουν...

Πάμπλο Νερούδα 

Στις 6 Μαρτίου 1953 σοκ και δέος στην Υφήλιο του ψυχρού πολέμου και της αμερικανοσοβιετικής αντιπαράθεσης. Αιφνιδίως πεθαίνει ο πατερούλης των λαών. Τουλάχιστον εκείνων εκείθεν των Ουραλίων.... η Humanité της 6/3 κυκλοφορεί με μαύρο κρέπι. Οι συμπαθούντες το Κόμμα καλλιτέχνες αισθάνονται την υποχρέωση συμμετοχής στο παγκόσμιο πένθος. Ο Louis Aragon, αστέρας της αριστερής διανόησης, συνιδρυτής του Σουρεαλισμού, διευθυντής του περιοδικού Les Lettres Françaises και προσωπικός φίλος του Picasso ζητεί από τον τελευταίο ένα πορτραίτο του θανόντα ώστε να συμμετάσχει και εκείνος εικαστικά στον θρήνο. Ο ζωγράφος, απρόθυμος λόγω των συχνών αρνητικών κριτικών που υφίσταται από το Ιερατείο της Μόσχας, φιλοτεχνεί αυτό το αμήχανο σκίτσο που παραπέμπει σε έναν νεανικό και διόλου "μεταφυσικό" ή Τιτάνα πατερούλη... Η δημοσιευμένη στο εξώφυλλο του περιοδικού εικόνα (12 Μαρτίου 1953) ξεσηκώνει θύελλα αποδοκιμασιών με τους πιο κακεντρεχείς να μιλάνε για μπουρζουάδικη διακωμώδηση του μεγάλου νεκρού και για σχέδιο που μοιάζει περισσότερο με την τότε σύντροφο του Picasso την Françoise Guilot! Στις 18 Μαρτίου η Humanité αποδοκιμάζει επισήμως το πορτραίτο! 
Ο ίδιος ο Aragon απολογείται στο επόμενο τεύχος, δηλώνει πως συχνά διαφωνεί με τον ζωγράφο και δημοσιεύει όλες τις αγανακτισμένες διαμαρτυρίες των αναγνωστών. Η σχέση του με τον ταυρομάχο-καλλιτέχνη δεν αποκαταστάθηκε ποτέ έκτοτε ενώ λίγο μετά η Gillot με τα δύο παιδιά της, Paloma και Claude, εγκαταλείπει για πάντα και το παλάτι στο Vallauris και τον ζωγράφο.
Είναι χαρακτηριστικό, τέλος, πως ενώ η σοβιετική προπαγάνδα αγκάλιασε από πολύ νωρίς τον διάσημο Ισπανό, εντούτοις ποτέ δεν αγκάλιασε αντίστοιχα και το ρηξικέλευθο έργο του.Το οποίο και αντιμετώπιζε με προφανή καχυποψία από την εποχή ίσως της Διεθνούς Έκθεσης του Παρισιού όταν η Guernica απογοήτευσε τους Ισπανούς Δημοκρατικούς ούσα ελάχιστα ρεαλιστική (1937). Υπενθυμίζεται ότι το ίδιο έργο εξόργισε και την Βέρμαχτ του Παρισιού άλλα και τον Φράνκο με τους Φαλάγγιτες του. 
Περιττό να υπογραμμίσουμε ότι ο Picasso όπως και ο Chaplin θεωρούνται στις ΗΠΑ του Μακαρθισμού ανεπιθύμητοι ως πράκτορες του Κομμουνισμού. (Θυμίζω τις περιπέτειες του τελευταίου με το κατεστημένο του Χόλιγουντ εξ αιτίας της "άβολης" και γεμάτης υπονοούμενα ταινίας του "Ο κύριος Βερντού").
Συμπέρασμα (άβολο): Καμιά εξουσία δεν συμπαθεί εκείνη την τέχνη που δεν μπορεί να χειραγωγήσει ως έμμεση ή απροκάλυπτη προπαγάνδα. Μεταξύ μας βέβαια ο Στάλιν του Πικάσο παραμένει άθλιος και μάλλον γιαυτό τόσο κοντά στην πηγή της έμπνευσης του. Οι παραγγελίες ως ιδιότυπος, βελούδινος εξαναγκασμός έχουν πάντα και ιδιότυπο κόστος.
(για μια εύκολη ενημέρωση διαβάστε το πανέξυπνο βιβλίο του Σαντιάγο Ρονκαλιόλο "Ο Ουρουγουανός Εραστής - Μια αληθινή ιστορία", εκδόσεις Καστανιώτη, μετάφραση Κώστα Αθανασίου.