Πώς δει ιστορίαν διδάσκειν

(Σμύρνη και Νέα Σμύρνη)

Οι δύο εικόνες που ακολουθούν - περίεργα επίκαιρες - σιωπηρά υποδεικνύουν πως δει ιστορίαν ξυγγράφειν άμα τε και διδάσκειν. Ιδιαίτερα σε καιρούς νερόβραστους και κενούς νοήματος σαν τους σημερινούς. Ώστε να μην απολεσθεί η μνήμη αλλά και να μην αμβλυνθεί η κρίση. Να μην χαθεί πρωτίστως η συνείδηση του συνανήκειν, η έννοια της πατρίδας, η εθνική ταυτότητα, όλα αυτά τα οποία οφείλουμε να υπερασπιστούμε αγαπώντας και τιμώντας τα:  Εικόνα πρώτη, 10 Σεπτεμβρίου 1922, σφαγιασθέντες Ρωμιοί στη Σμύρνη. Παππούς και εγγονή. Φριχτό ντοκουμέντο από τον φακό του Γεωργίου Καλημεριάδη. Τις ημέρες που ακολούθησαν τον περιβόητο "Συνωστισμό"...

Ερώτημα: Το διδάσκουμε ή το αποσιωπούμε, σήμερα, εκατό χρόνια μετά; Επειδή ιστορία σημαίνει κυρίως επιλογή από ένα χάος γεγονότων, σύνθεση και βέβαια ερμηνεία.

Μ' άλλα λόγια, γιατί περί αυτού πρόκειται, διδάσκουμε στα παιδιά μας μια ιστορία στρογγυλεμένη, εκτός "ιστορίας", εκτός τραγωδιών ή θριάμβων και χωρίς τα πρόσωπα που μάτωσαν και θυσιάστηκαν, ή επιμένουμε σε ένα politically correct αφήγημα που πληροφορεί τυπικά χωρίς να συγκινεί και χωρίς να διεγείρει; Δηλαδή υιοθετούμε μια ιστορία όπως θα την αφηγούνταν "εμπαθείς" τύποι σαν τον Ίωνα Δραγούμη, τον Δημήτρη Φωτιάδη ή τον Νίκο Σβορώνο ή αντισηπτικοί σαν τον Αντώνη Λιάκο ή την Μαρία Ρεπούση; Μοντέρνο ή μεταμοντέρνο;

( Εικόνα δεύτερη τώρα που φωτογράφησα χτες στην πλατεία Ν. Σμύρνης. Προφανώς κάποιος "προοδευτικός" πιτσιρικάς, μαθητής των εθνοφοβικών ιστορικών μιλάει για πράγματα που δεν γνωρίζει. Σμύρνη και Νέα Σμύρνη. Εκατό χρόνια μετά. Πόσο άδικο δηλαδή όχι για εκείνους που σφαγιάστηκαν άλλα για εμάς που επιζήσαμε, αν λησμονήσουμε).

Από την άλλη πρέπει να συμφωνήσουμε ότι αλλιώς διδάσκει την ιστορία στο δημοτικό και το γυμνάσιο κι άλλως στο λύκειο ή το πανεπιστήμιο. Με άλλο τρόπο κι άλλη αισθητική. Με άλλη φωνή τελικά!

Και ναι, συμφωνώ πως την ύλη ή τον τρόπο διδασκαλίας της ιστορίας δεν τα καθορίζουν τα κόμματα ούτε οι εκάστοτε υπουργοί Παιδείας. Όμως εν προκειμένω η Κεραμέως έχει δίκαιο. Η διδασκαλία της ιστορίας πρέπει να χτίζει, χρονιά την χρονιά, εθνική συνείδηση. Κι αυτό είναι χρέος της πολιτείας. Η γνώση - καλύτερα, η επίγνωση - της ταυτότητας. Χωρίς ασφαλώς εθνικιστικές υστερίες ή μαξιμαλισμούς. Χωρίς σωβινιστικά ψεύδη. Όμως με τον αναγκαίο, εθνικό Μύθο. Που θα εμπνέει και θα ποιεί ήθος. Όλα τα μεγάλα έθνη, πεποιημένα σαν τους Αμερικανούς ή μη πεποιημένα, "ιστορικά" σαν τους Γάλλους, το κάνουν. Και είναι υπερήφανοι για αυτό.

 Επειδή προέχει, είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση μας, το παιδί να είναι υπερήφανο για τον τόπο, τη γλώσσα, την ιστορία, τον πολιτισμό και τις παραδόσεις του. Τον τρόπο μας, αυτό των Ελλήνων. Εκτός κι αν είναι κακό και απευκτέο πράγμα η φιλοπατρία. Ή, είναι ντροπή, η συγκίνηση εξ αυτού του συναισθήματος. Στο όνομα ενός θολού διεθνισμού στον οποίο πλέον δεν πιστεύουν ούτε κι οι πιο μονοδιάστατοι κήρυκες του. (Κι ο "αντιπατριώτης" επαναστάτης της φωτογραφίας κατά βάθος πιστεύω ότι κάνει πλάκα).

Μιλώντας τώρα πιο εξειδικευμένα, πιο επιστημονικά, πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν υπάρχει ιστορικό αφήγημα που να μην είναι ιδεολογικοποιημένο. Που να είναι δηλαδή "αντικειμενικό". Η κατασκευή ελλοχεύει παντού. Αυτό το γνώριζαν όλοι οι μεγάλοι ιστορικοί. Από τον Θουκυδίδη έως τον Μισελέ ή τον Τόϊνμπι. Ακόμη κι η λεγόμενη "κοινωνική" ιστορία είναι άκρως ιδεολογικοποιημένη και...καλά κάνει. Γιατί η κάθε ιστορική καταγραφή επηρεάζεται από την εποχή, τις εκάστοτε συνθήκες, τις νέες αντιλήψεις ή θεωρίες κλπ. Τέλος ιστορία είναι εκείνο το κείμενο που σταθερά αναθεωρείται, που ξαναγράφεται στο διηνεκές. 

Άρα, εμείς τί οφείλουμε να διδάσκουμε; Οφείλουμε να διδάσκουμε με μετριοπάθεια αλλά και υπερηφάνεια το αφήγημα που μάς συγκρότησε ως έθνος. Όλα όσα απορρέουν από την συνείδηση του συνανήκειν. Απ'το κοινό, αξιακό σύστημα. Και τί επιδιώκουμε; Να προκαλέσουμε συγκίνηση και προβληματισμό στον μικρό μαθητή. Για να αποκτήσει πάλι αυτή η κοινωνία δεσμούς και σημεία αναφοράς. Σύμβολα και ήρωες. Σε βάθος χρόνου. Λόγους να χαίρεται και να λυπάται. Να εορτάζει και να πενθεί. Όχι τυπολατρικά και επιφανειακά αλλά ουσιαστικά. Υπαρξιακά.Γιατί η ιστορία ένα μόνο πράγμα απαγορεύεται να είναι: βαρετή.