Συνολικές προβολές σελίδας

Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου 2019

Αντιθέσεις δύο σύγχρονων εικόνων

Στην πρώτη φωτογραφία η παλαιά πόλη του Νεσατέλ στη γαλλόφωνη Ελβετία και τις όχθες της ομώνυμης λίμνης. Εδώ το στολισμένο καλντερίμι που ανεβαίνει προς το μεσαιωνικό κάστρο και την γοτθική εκκλησία, την κολεζιάλ. Τόποι που η παράδοση επιβιώνει δίπλα σε όλες τις καινοτομίες της εποχής μας. Αυτές που κάνουν την σύγχρονη ζωή ευκολότερη. Ό τι δηλαδή ονομάζω αξιοπρέπεια της καθημερινότητας, χαρά της ζωής. Επιπλέον σεβασμός ακόμη και στον τελευταίο, ακόμη και στον πιο περιθωριοποιημένο πολίτη, ντόπιο ή ξένο.
Από την μια λοιπόν κοινωνίες που ισορροπούν στις αντιθέσεις τους ευημερώντας  και από την άλλη κοινωνίες αυτοκαταστροφικές, εθισμένες στην εκδικητική βία προς ό τι ορίζεται ως  ποιότητα της καθημερινότητας. Ως δικαίωμα στη χαρά.
Η δεύτερη φωτογραφία, περσινή, καταγράφει το πυρπολημένο τρόλεϊ στην Πατησίων. Πρόκειται για τον λαϊκισμό μιας υποκριτικής αριστεράς - όμοια με τον φαρισαϊσμό της "τιμωρητικής" Εκκλησίας που ενοχοποιεί το σώμα και την επιθυμία - η οποία καταδικάζει a priori και αξιωματικά ως ένοχη οποιαδήποτε μορφή ευχαρίστησης.
Δαιμονοποιώντας την ίδια την χαρά της ζωής. Και ιδού τα αποτελέσματα!
Στο όνομα των φαντασιακών "αγώνων" και της "στράτευσης" χάσαμε, χάνουμε τις στιγμές και τον ουσιαστικό χρόνο μέσα από τα δάχτυλα μας βυθίζοντας μιαν ολόκληρη πόλη στην απελπισία και τον πανικό. Η υποκουλτούρα των καταστροφών, η ηλίθια βία που καίει δεντράκια από ανία και που μπερδεύει τα μέσα με τους στόχους καλλιεργώντας τον αδιέξοδο φόβο παντού. Η άθλια δηθενιά των αριστερών που αγνοούν πόσο δεξιοί είναι κατά βάθος. Κι αυτοί κι φασιστικές μέθοδοι της (ακρο) αριστεράς τους.
Θα μου πείτε έχουμε την ικανοποίηση πως μετά από τόσους κόπους, πορείες, αγώνες, όνειρα, διαδηλώσεις κλπ. έγινε ο Αλέξης πρωθυπουργός, ο Καμμένος υπουργός, ο Πάκης πρόεδρος, η Θάνου Θάνου και η Περιστέρα επίκουρος. Δεν είναι και λίγο!






Τροπάριο για έναν "εχθρό" που ήταν φίλος

Ο Σοπενχάουερ έγραφε πως οι άνθρωποι δεν πρέπει να προσφωνούνται κύριε Τάδε ή κυρία Δείνα αλλά Χαίρε Σύντροφε, χαίρε συντρόφισσα στη δυστυχία! Στην κοινή μας μοίρα δηλαδή.
Το τζάκι καίει, έξω βρέχει, από το παράθυρό μου η θάλασσα έγινε μολυβένιο λιβάδι κι εγώ διαβάζω στο φ.μπ. κείμενα αγάπης για το τέλος του Θάνου Μικρούτσικου. Αισθάνομαι την ανάγκη να πω κι εγώ δύο λόγια, όχι όμως όπως τα συνήθη, για αυτό και συγχωρήστε μου την τόλμη. Εκ των προτέρων.
Με τον Θάνο Μικρούτσικο δεν υπήρξαμε ποτέ φίλοι. Αντίθετα, νομίζω ότι μεταξύ μας υπήρξε πάντα μία αντιπάθεια αμοιβαία. Παρά τους πολλούς, κοινούς γνωστούς που είχαμε όπως για παράδειγμα την Άννα Μιχαλιτσιάνου, τον Γιώργο Λαζόγκα ή τη Σοφία Ταράντου, την Κατερίνα Δελλαπόρτα αλλά και τα πολλά, κοινά ενδιαφέροντα. Τού έγραψα πολύ σκληρά κείμενα στο περιοδικό "αντί" και για τις "μικρούτσικες" δηλώσεις που έκανε μετά τη Χούντα για την μη στράτευσή του και για την προσχώρησή του στο ΠΑΣΟΚ από το ΕΚΚΕ και για τη θητεία του στο Υπουργείο Πολιτισμού ως αντίπαλο δέος της Μελίνας μετά από προτροπή του Ανδρέα Παπανδρέου και για τις μετακινήσεις του από το ΚΚΕ στον ΣΥΡΙΖΑ και τούμπαλιν. Είναι φαίνεται που όσοι προσεγγίζουν την εξουσία, αντέχουν μόνον υμνωδούς δίπλα τους κι εγώ πάλι σιχαίνομαι τους λιβανωτούς. Και τους συγχρωτισμούς. Όμως οφείλω να παραδεχτώ πως ο Μικρούτσικος προσπάθησε να συνδυάσει το πλατωνικό ιδεώδες του διανοούμενου, φιλόσοφου, καλλιτέχνη με τον δρώντα πολιτικό που δεν συναλλάσσεται με σύστημα. Αν τα κατάφερε, προφανώς, δεν είναι της παρούσης. Το Δίκτυο Πόλεων που συνέστησε ως υπουργός επιδιώκοντας πολιτιστική αποκέντρωση, είχε ασφαλώς περιορισμένη, έστω, επιτυχία. Η Καλαμάτα του χορού και των εικαστικών είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Βοηθούντος προφανώς και του Μπένου, δημάρχου τότε και έπειτα διαδόχου του Θάνου στο ΥΠΠΟ.
Όπως οφείλω να ομολογήσω πως εγκαίρως ο Μικρούτσικος πήρε αποστάσεις και από τον Αλέξη και από την παρέα του παρά το αρχικό, έντονο, πολιτικό φλερτ.
 Όλα αυτά τα έχω σχολιάσει πολύ δηκτικά, όπως είναι το προσωπικό μου στιλ, από τότε. Όμως επίσης παραδεχόμουν πάντα  ότι ο Μικρούτσικος δεν με κυνήγησε πότε ως υπουργός Πολιτισμού - παρότι ήμουν υφιστάμενος του - όπως το έπραξε κατ' επανάληψη ο εμπαθέστατος Ευάγγελος Βενιζέλος. Ούτε με εμπόδισε να συνεργαστώ με το φεστιβάλ Πάτρας ή τη Δημοτική Πινακοθήκη της αχαϊκής πρωτεύουσας στον καιρό της παντοδυναμίας του. Το αντίθετο μάλιστα.
Επιπλέον, η διαφωνία μου μαζί του δεν ήταν μόνο πολιτική αλλά και καλλιτεχνική. Σε σύγκριση με τον Μάνο και τον Μίκη, με τον Σταύρο και τον Γιάννη (Μαρκόπουλο), με τον Μάνο (Λοΐζο) και τον Διονύση, κατελόγιζα  στον Μικρούτσικο μουσική μονομέρεια και επανάληψη. Έλλειψη δημιουργικής φαντασίας.
Από την άλλη πάλι είναι αυτός που με μύησε και στον Μαγιακόφσκι και στον Βολφ Μπήρμαν. Στον Μπρεχτ και τον Χικμέτ. Τού οφείλω επίσης την "Καντάτα για τη Μακρόνησο" που σημάδεψε τη νεότητα μου αλλά και το ότι ανέδειξε τον παιδικό μου φίλο και συμμαθητή Σάκη Μπουλά σε αληθινό, λυρικό ερμηνευτή (Άλλο αν ο Σάκης αργότερα διάλεξε δρόμους κατώτερους του).
Νομίζω πάντως ότι το κορυφαίο έργο του Μικρούτσικου - αλλά και τρόπον τινά ο συμβολικός του επιτάφιος - υπήρξε αναμφίβολα "Ο Σταυρός του Νότου", σειρά τραγουδιών τα οποία ανακύκλωνε συναυλιακά επί, σχεδόν, 30 χρόνια. Πρέπει εδώ να παραδεχτώ πως με το έργο αυτό έκανε ευρύ, λαϊκό κτήμα έναν δύσκολο και πολύ ιδιαίτερο ποιητή, τον οποίο κάποιοι αντιμετώπιζαν ως τότε, σχεδόν, σαν ναυτικό φολκλόρ. Εννοώ προφανώς τον Νίκο Καββαδία και μάλιστα ο Μικρούτσικος τον ανέδειξε με τρόπους μουσικά ισότιμους ως προς τους ανάλογους Σεφέρη, Ρίτσο και Ελύτη του Μίκη Θεοδωράκη. Αυτό ήταν και είναι η πιο μεγάλη του προσφορά στον τόπο και την σύγχρονη κουλτούρα μας. Το ότι δηλαδή η κρυπτική και δύσκολη ποίηση ενός ιδιαίτερου κι όχι εύκολου ποιητή - μετρήστε π.χ τις άγνωστες λέξεις που έχετε σε κάθε στροφή του - τραγουδιέται με ζέση από τα χείλη ακόμη και του πιο αδαούς ή ανυποψίαστου:

"Πρώτο ταξίδι έτυχε ναύλος για το Νότο,
δύσκολες βάρδιες, κακός ύπνος και μαλάρια,
είναι παράξενα της Ίντιας τα φανάρια
και δεν τα βλέπεις, καθώς λένε, με το πρώτο"

 Αυτό και μόνο το επίτευγμα τον απαλλάσσει από κάθε άλλο παράπτωμα λόγω, έργω ή διανοία όπως ψάλλει και η νεκρώσιμη ακολουθία μας... Εν ολίγοις θεωρώ τον "Σταυρό του Νότου" εφάμιλλο έργο των τριών Ανθολογιών του Γιάννη Σπανού και "Των Λιανοτράγουδων της Πικρής Πατρίδας" του Μίκη. Αλλά και του "Μεγάλου Ερωτικού" του Μάνου. (Ας σημειωθεί εδώ ότι ο Μάνος υπήρξε ιδιότυπα φίλος μου και εχθρός μου για λίγο)!
 Τέλος, σε εντελώς προσωπικό επίπεδο, διαβάζω ξανά και ξανά, με συγκίνηση και θαυμασμό, το τελευταίο του κείμενο, λίγο πριν το τέλος, με το οποίο εμψύχωνε και τους οικείους του και όλους εμάς, τους υπόλοιπους. Επίκουρος και Σοπενάουερ. Εναντίον του θανάτου και υπέρ της ζωής. Ένα κείμενο νίκης.   





ΥΓ. Στο τζάκι τριζοβολάει το τελευταίο κούτσουρο, έξω το γκρίζο σύννεφο μεγαλώνει κι εγώ ακούω την Καντάτα και τον Σταυρό. Τελικά, Θάνο Μικρούτσικε, ο μπούσουλας είναι που στρέφει ή το καράβι; Θα το μάθουμε κάποτε;
 Καλή αντάμωση σύντροφε στη δυστυχία και... Συγγνώμη.

Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 2019

Πλαστά, αυθεντικά και κάλπηδες!

(Υπ' όψιν δημοσιογράφων πολιτιστικού και δικαστικού ρεπορτάζ)

Ο Δήμος Αλίμου ξεχωρίζει από όλους τους άλλους δήμους της Ελλάδας συνολικά (!) για την πολιτιστική του πολιτική της οποίας έχω προσωπική αντίληψη. Εδώ και δύο χρόνια ο ρέκτης δήμαρχος Αλίμου Ανδρέας Κονδύλης επιχειρεί να στήσει μία δημοτική πινακοθήκη είτε αγοράζοντας πίνακες, είτε εξασφαλίζοντας δωρεές από γνωστούς δημιουργούς ώστε να δημιουργηθεί έτσι μια αξιόπιστη συλλογή. Παράλληλα προσπαθεί να στηρίξει την δημόσια γλυπτική παραγγέλνοντας γλυπτά από καταξιωμένους καλλιτέχνες στο ελάχιστο, δυνατό κόστος. 
Θέλω επίσης εδώ να σημειώσω ότι δεν είχα ούτε έχω καμία ανάμειξη ως τώρα στις επιλογές - αγορές του Δήμου. Απλώς έχω οργανώσει τέσσερις ομαδικές εκθέσεις με γενικό τίτλο "Από τον Γύζη στον Μόραλη" και την ατομική του τ. πρύτανη της ΑΣΚΤ Λάκη Πατρασκίδη. Επίσης οργάνωσα μαζί με το trii έκθεση - αναφορά στον Ελληνικό Εξπρεσιονισμό με πίνακες των Σταύρου Ιωάννου, Μάκη Θεοφυλακτόπουλου κλπ. Αν έκανα κάτι κακό, έστω και αμισθί, ζητώ συγγνώμη.  
Μπορώ επίσης να καταθέσω εδώ πως οι αγορές εξ όσων γνωρίζω, είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους, και υψηλού επιπέδου και φθηνές σε σχέση με αυτά που ισχύουν στην εγχώρια αγορά τέχνης. Για παράδειγμα η Δημοτική Πινακοθήκη Αλίμου διαθέτει 20 εξαιρετικούς πίνακες του Σπύρου Βασιλείου από όλες τις περιόδους. Περιττό να τονίσω ότι οι δραστηριότητες του δήμου και οι πρωτοβουλίες του δημάρχου συναντούν τον ενθουσιασμό και την αθρόα συμμετοχή των δημοτών. Επίσης ο Δήμος εκδίδει, είτε μέσω χορηγιών είτε με δική του χρηματοδότηση, ποιοτικούς, εικαστικούς καταλόγους τους οποίους διανέμει δωρεάν στα σχολεία και με συμβολικό αντίτιμο στους δημότες του. Το οποίο αντίτιμο, τέλος, διατίθεται σε φιλανθρωπικούς σκοπούς! 
Όλα αυτά τα τρομερά και φοβερά και άσχημα διαπράττει ο δήμαρχος και για αυτό εδώ και κάποιους μήνες έχει μπει στο στόχαστρο αφενός του ΣΔΟΕ και αφετέρου των επιθεωρητών δημόσιας διοίκησης μετά από αλλεπάλληλες ανώνυμες καταγγελίες. Οι ανωτέρω υπηρεσίες αφού ήλεγξαν εξονυχιστικά όλες τις οικονομικές δοσοληψίες του Δήμου με τις γκαλερί, τους εμπόρους ή τους ιδιώτες που προμήθευσαν τους πίνακες, απήλλαξε τον δήμαρχο από κάθε κατηγορία. Σημειωτέον ότι κάθε είδους δοσοληψία τελεί υπό την έγκριση του παρέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Παράλληλα οι υπάλληλοι του ΣΔΟΕ διαπίστωσαν ότι και οι ιδιώτες είχαν δηλώσει κανονικότατα η συναλλαγή στις φορολογικές τους δηλώσεις άρα άνθρακες ο θησαυρός. 
Όμως οι ανώνυμες καταγγελίες επιμένουν και αυτή τη φορά η Επιθεώρηση Δημόσιας Διοίκησης ζήτησε από την Εθνική Πινακοθήκη να στείλει κλιμάκιο με επιμελήτρια, ιστορικό τέχνης και συντηρητή ώστε να ελέγξουν το αν οι πίνακες είναι αυθεντικοί η πλαστοί!
Δηλαδή οι πίνακες της Δημοτικής Πινακοθήκης Αλίμου - που έχουν όμως εκτεθεί επανειλημμένως και έχουν δημοσιευθεί σε καταλόγους - τώρα ελέγχονται από την δημόσια διοίκηση, δηλαδή από το κράτος, το αγράμματο και αναίσθητο ως προς την αυθεντικότητά τους! Πράγμα που δεν έχει συμβεί, πουθενά αλλού ποτέ! 
Τα όσα καταγγέλλει ο δήμαρχος ο ίδιος είναι κυριολεκτικά για επιθεωρησιακό νούμερο. Τι κατάχρηση εξουσίας, τι υπέρβαση αρμοδιοτήτων, τι ειρωνείες εκ μέρους των δύο ελεκτριών της δημόσιας διοίκησης αλλά και τι απαράδεκτη μεταχείριση των έργων τέχνης από πλευράς του κλιμακίου της Εθνικής Πινακοθήκης! Βαριεστημένοι, δημόσιοι υπάλληλοι που εκτελούν αγγαρεία μετά από άνωθεν εντολή και - φοβάμαι - με προαποφασισμένη την ετυμηγορία. Άσχετοι, άσχημοι και κακοί για να παραφράσουμε τον Ετόρε Σκόλα.
 Χαρακτηριστικά οι υπάλληλοι της Εθνικής Πινακοθήκης (!) άνοιγαν τους προσεκτικά διπλωμένους πίνακες χωρίς να φορούν ειδικά γάντια και κάνοντας ακόμα και ζημιές! Ο συντηρητής λ.χ. έσπασε την χρωματική πάστα πίνακα του Θανάση Τσίγκου! Στη συνέχεια έβαλε σε φάκελο το κομμάτι και το κόλλησε στην πίσω πλευρά του έργου! Επίσης η επιμελήτρια εξετάζοντας τον πίνακα του Βασίλη Μάρρου (1897 - 1954) από την Κορινθία που διέπρεψε στην Καλιφόρνια, αναρωτήθηκε ενδεικτικά ποιος είναι αυτός ο ζωγράφος! Αγνοούσε δηλαδή τον μεγάλο ζωγράφο της Ελληνικής Διασποράς... Κατά σύμπτωση πριν από χρόνια είχαμε οργανώσει στην Ελληνοαμερικανική Ένωση αναδρομική έκθεση αυτού του  μεγάλου ζωγράφου, μαζί με τη συνάδελφο Νάντια Αργυροπούλου. Είχαμε μάλιστα εκδώσει και βαρύτιμο κατάλογο.
Ακούστε τώρα την καταπληκτική συνέχεια για να αντιληφθείτε την βαθύτατη άγνοια αλλά και την υπερφίαλη αλαζονεία του ελληνικού δημοσίου. Στον ειδικό νόμο λειτουργίας της Εθνικής Πινακοθήκης 1079, του έτους 1980, ΔΕΝ επιτρέπεται επ' ουδενί στο ίδρυμα που είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ) να προβαίνει σε πραγματογνωμοσύνες έργων τέχνης επειδή κάτι τέτοιο εκφεύγει από τις αρμοδιότητες του και ο νόμος την περιορίζει αυστηρά στις συγκεκριμένες της υποχρεώσεις. Επίσης αν χρειαστεί η ίδια η Εθνική Πινακοθήκη πραγματογνωμοσύνη, οφείλει να καταφύγει σε ορκωτό ειδικό, πραγματογνώμονα! Απίστευτο; Άρα οι ελεγκτές δημόσιας διοίκησης κακώς αποτάθηκαν στην Εθνική Πινακοθήκη ενώ η τελευταία κάκιστα ανέλαβε αρμοδιότητες τις οποίες δεν δικαιούται! Της το απαγορεύει ο νόμος της ο ίδιος! εν προκειμένω εδώ έχουμε και παχυλή άγνοια του νόμου και υπέρβαση αρμοδιοτήτων και κατάχρηση εξουσίας. 
Είμαι περίεργος τι θα πουν σχετικά το Υπουργείο Δικαιοσύνης και το Υπουργείο Πολιτισμού. Συγχρόνως τι κάκιστο παράδειγμα προς αποφυγή δίνεται στους λοιπούς δήμους που θα ήθελαν να παραγάγουν πολιτιστικό έργο. Δηλαδή μην ασχολείστε με τον πολιτισμό, μην ιδρύετε πινακοθήκες, μην καταρτίζετε συλλογές, μην εγκαινιάζετε δημόσια γλυπτά γιατί το ΣΔΟΕΕ και η δημόσια διοίκηση καιροφυλακτούν. Τελικά αν ο δήμαρχος Ανδρέας Κονδύλης που σήμερα γιορτάζει, αντί να ασχολείται με έργα πολιτισμού διαπλέκονταν με την τοπική μαφία της παραλιακής εισπράττοντας τις σχεδόν θεσμοθετημένες μίζες των "μαγαζιών" όπως είναι επί δεκαετίες ο ισχύων "νόμος", θα ήταν όλα μέλι γάλα!

Φωτογραφίες: Στον τόπο αυτό έχει εκλείψει παντελώς η αιδώς, η ντροπή δηλαδή. Ενδεικτικά δημοσιεύω τον κλεμμένο Πικάσο της Εθνικής Πινακοθήκης για τα πλαστά της οποίας επιφυλάσσομαι να μιλήσω άλλη φορά.
Τέλος δημοσιεύω το έργο Espolio του Χρήστου Αντωναρόπουλου από την αναδρομική του έκθεση η οποία θα εγκαινιαστεί την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αλίμου. Ο πίνακας αυτός είναι προσφορά του καλλιτέχνη στην Πινακοθήκη της πόλης όπου διαμένει. Πώς; Χάρισε έργο στον Δήμο; Πού είναι ο ΣΔΟΕ;








Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2019

Art Thessaloníki 4

Πάντα η επίσκεψη στην Θεσσαλονίκη είναι μία πραγματική εμπειρία. Κυρίως γιατί αυτή η πόλη που μπορεί και θέλει να γίνει το ουσιαστικό κέντρο των Βαλκανίων, εντυπωσιάζει τόσο με τα σύγχρονα της επιτεύγματα όσο και με το ιστορικό παρελθόν της. Παρελθόν που το συναντάει κάνεις σε κάθε του βήμα.

Έχω πει πολλές φορές πως η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη ακριβώς σημασία βυζαντινή πόλη μετά τη βασιλεύουσα. Πολύ πιο σπουδαία από τη Ραβέννα μόνο που τα δικά της μνημεία δεν έχουν ούτε την προβολή ούτε τη σήμανση που έχουν τα ανάλογα μνημεία της πόλης που έχτισε ο Ιουστινιανός στο μυχό της Αδριατικής.
Βρέθηκα στην Θεσσαλονίκη για να στήσω την έκθεση Unexpected Dialogue Picasso - Jankulovski, Ceramics - Painting, στο πλαίσιο της Αρτ Θεσσαλονίκη 4 αλλά και για να χαρώ όλο αυτό το εικαστικό πανηγύρι που στήνει κάθε χρόνο ο Παντελής Τσάτσης, στο 10ο περίπτερο της διεθνούς έκθεσης.



Φέτος η εκδήλωση ήταν καλύτερη από ποτέ με πολύ μεγάλη συμμετοχή ελληνικών και ξένων gallery, με ποικίλα μουσικά και Εικαστικά χάπενινγκ, με ιστορικές εκθέσεις όπως αυτή των συλλόγων Βερνίκου και Παπαδημητρίου και επίσης τις παρουσίες καλλιτεχνών όπως ο Δημήτρης Αληθεινός με την γκαλερί Ρώμα  ή ο Γιώργος Ξένος με την γκαλερί Λόλα Νικολάου και ο Παναγιώτης Τανιμανίδης με την γκαλερί Artforum. Να μην ξεχάσω το συγκινητικό αφιέρωμα στον αειθαλή ζωγράφο Νίκο Στεφάνου που οργάνωσε ο Στέλιος Γκαρίπης, τον Μανώλη Πολυμέρη, ιστορική μορφή του ελληνικού εξπρεσιονισμού αλλά και τις εξαίρετες, τελετουργικές μάσκες από όλα τα Βαλκάνια που παρουσίασε μοναδικά και με απόλυτα θεατρικό τρόπο εθνολόγος και συλλέκτης Γιώργος Μελίκης.
Προσωπικά ευχαριστώ και από τη θέση αυτή, την επιτροπή που μού απένειμε το βραβείο του καλύτερου επιμελητή. Είναι κάτι που όπως είναι φυσικό, με συγκινεί βαθιά. Επίσης θέλω να συγχαρώ τον Σταύρο Μιχαλαριά που κέρδισε το βραβείο του καλύτερου περιπτέρου εκθέτοντας μοναδικά τα έργα του γλύπτη Τάκι και της μοναδικής μοντερνίστριας καλλιτέχνιδας Χρύσας αλλά και τον Mice Jankulovski πού απέσπασε το βραβείο του καλύτερου καλλιτέχνη.  Δεν είναι διόλου σύμπτωση ότι λίγους μήνες πριν ο ίδιος δημιουργός είχε αποσπάσει ανάλογο βραβείο στην Μπιενάλε της Φλωρεντίας.



Στο σύντομο αυτό σημείωμα θέλω να μοιραστώ μαζί σας, εν είδει φωτορεπορτάζ, κάποιες εικόνες από τον ανωτέρω θεσμό αλλά και φωτογραφίες από τα σημαντικότερα μνημεία της πόλης, περισσότερο για να σας παρακινήσω ώστε να τα δείτε και εσείς σύντομα, ζωντανά!
Η αρχή δεν μπορεί παρά να γίνει από την περίφημη Ροτόντα, το σημαντικότερο, κυκλοτερές μνημείο αρχιτεκτονικά μετά το Πάνθεον της Ρώμης και το σημαντικότερο μνημείο του κόσμου, κατά την άποψή μου, από πλευράς ψηφιδωτού διακόσμου. Χτισμένο τον 4ο αιώνα μετά Χριστόν, στο μεταίχμιο του υστερορωμαϊκού και του πρωτοβυζαντινού κόσμου, αποτελεί το κυριότερο κτίσμα, μαζί με την πασίγνωστη Αψίδα - την Καμάρα των ντόπιων - του συγκροτήματος των ανακτόρων του αυτοκράτορα Γαλέριου. 



Στον τρούλο της Ροτόντας εικονίζονται υπέρκομψες μορφές, ολόσωμες εμπρός στα φανταστικά αρχιτεκτονήματα ενός υπερβατικού κόσμου ενώνοντας στην ελληνιστική τέχνη με τα Φαγιούμ και τα πρώτα δείγματα της παλαιοχριστιανικής αισθητικής. Χάρμα ιδέσθαι!





Στη συνέχεια το μοναδικό μνημείο του τέταρτου αιώνα, η Αχειροποίητος, μία επιβλητική όσο και δωρική τρίκλιτη Βασιλική, η οποία επίσης στεγάζει στα εσωρράχια των αψίδων της μοναδικά ψηφιδωτά με φυτικά θέματα. Λίγο πιο κάτω η επιβλητική Αγία Σοφία, ανάμεσα στην λεωφόρο Εγνατίας και την παραλιακή, το σημαντικότερο, σωζόμενο μνημείο της μεσοβυζαντινής περιόδου με ψηφιδωτά από την Εικονομαχία - ο διάλιθος Σταυρός της αψίδας του ιερού - και τη μαγική Ανάληψη του τρούλου, απ'τον 9ο αιώνα μετά Χριστόν. Μην ξεχάσω τα υπέροχα κιονόκρανα με τα φύλλα που κυματίζουν (!) τα οποία χρονολογούνται ήδη από την εποχή του Θεοδοσίου και του Ιουστινιανού.



Χρονολογικά ακολουθεί η Παναγία των Χαλκέων, κομνήνειος ναός του 12ου αιώνα, πολύ κοντά στην πλατεία Αριστοτέλους και το κολοσσιαίο άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου, για να ακολουθήσουν οι μοναδικές παλαιολόγειες εκκλησίες όπως είναι ο Άγιος Παντελεήμων, η Αγία Αικατερίνη, οι Άγιοι Απόστολοι κλπ. 
Τα μνημεία στην άνω Πόλη θα τα περιγράψουμε σε μιαν άλλη ευκαιρία. Ιδιαίτερα τον Όσιο Δαυίδ, δηλαδή τη Μονή Λατόμου με το μοναδικό ψηφιδωτό του στην αψίδα του ιερού πού αποδίδει τον Χριστό αγένειο σαν νεαρό Βάκχο ή Απόλλωνα. Λίγα λόγια μόνο τώρα για την σημερινή πόλη η οποία μαστίζεται από τις κακοτεχνίες και την απαράδεκτη καθυστέρηση του μετρό, τα πεπαλαιωμένα λεωφορεία τα οποία επιβαρύνουν την ήδη υπερβολικά επιβαρυμένη κίνηση και που κάνουν στην καθημερινότητα των κατοίκων εξαιρετικά δύσκολη. Μία πόλη που διαθέτε έναν τέτοιο περίπατο στο θαλάσσιο μέτωπό της και τους μεγάλους, κεντρικούς δρόμους της νέας και της παλαιάς Εγνατίας θα μπορούσε να λύσει το κυκλοφοριακό της πρόβλημα με ελαφρά, επίγεια μέσα όπως είναι το τραμ και να αποφύγει την τεράστια δαπάνη ενός μετρό που μοιάζει να μην τελειώνει ποτέ. Αν πρέπει να πω και εγώ εδώ την άποψή μου τα μοναδικά ευρήματα της Εγνατίας οδού, μιας πραγματικής Πομπηίας στην Θεσσαλονίκη, θα επιμείνω πως πρέπει να παραμείνουν in situ και όπως πρότεινε πρόσφατα γνωστός θεσσαλονικιός πολιτικός και συγκοινωνιολόγος, θα μπορούσε απλώς να παρακαμφθεί ο σταθμός Βενιζέλου. Έστω, προσωρινά και το έργο να ολοκληρωθεί άμεσα εφόσον η μεταφορά και η επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων αφενός θα σήμαινε τεράστια δαπάνη, τεράστια καθυστέρηση και αφετέρου πολύ, αμφίβολα αποτελέσματα. Δεν αξίζει κάτι τέτοιο σε μία τέτοια πόλη.


Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2019

Για το σκοτάδι που συγχωρεί, Η τελευταία ζωγραφική του Π. Σιάγκρη





(Αύριο, Σάββατο, θα έχουμε μια συζήτηση με τον ζωγράφο. Γύρω στις 1.30 μ.μ. Στην γκαλερί Εικαστικός Κύκλος Σιαντή)

Παρακολουθώ τον Παναγιώτη Σιάγκρη εδώ και πολλά χρόνια και χαίρομαι γιατί κάθε του έκθεση κομίζει καινούργια στοιχεία και είναι αποτέλεσμα μιας ανανεωμένης έρευνας. Χαίρομαι επίσης γιατί ωριμάζοντας ο ίδιος ως καλλιτέχνης μπορεί να μεγαλώνει χωρικά και συμβολικά τις ζωγραφικές του - όχι χωρίς τον κίνδυνο της πολυλογίας ή την αλαζονεία του ναρκισσισμού - εμπλουτίζοντας τις με ενδιαφέρουσες ιστορίες αλλά ακόμα πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα ή απορίες. Επειδή τέχνη χωρίς απορίες, τέχνη που διαβάζεται μονοδιάστατα και σ' ένα μόνο επίπεδο, δεν είναι αληθινή και δεν είναι τέχνη.
Ο Σιάγκρη θέλει να κάνει μία ζωγραφική που να μην υποκύπτει  διακόσμηση, στο μελό, στη γοητεία της επιφανειακής αφήγησης αλλά να επιμένει σε πράγματα δυσκολότερα μεν διαρκέστερα δε. Επιθυμεί οι ιστορίες του, δηλαδή τα βιώματά του, οι συνειρμοί, οι εικόνες, οι συγκινήσεις που αποθησαυρίζει από την τρομερή εμπειρία της καθημερινότητας, να είναι θεμελιωμένα σε ασφαλή όσο και σύγχρονη, μορφοπλαστική γλώσσα. Να είναι κλασικός και μοντέρνος, δύσκολα πράγματα! 
Να είναι η ζωγραφική του πρώτα αισθητικό και μετά συναισθηματικό γεγονός.
Γι'αυτό τον λόγο έχει επινοήσει διάφορους τρόπους ώστε η "πραγματικότητα" να εμφανίζεται στις συνθέσεις του λιγότερο "πραγματική", μάλλον απροσδιόριστη, άλλοτε ρευστή και φευγαλέα, άλλοτε επιθετικά ανεστραμμένη, άλλοτε σκοτεινή παρά την έκρηξη των πλούσια χρωματικών χειρονομιών του. Η πραγματικότητα στο έργο του Σιαγκρή είναι και δεν είναι έτσι ώστε να εναπόκειται στον θεατή να αποφασίσει για την ερμηνεία της. Ο ζωγράφος επιλέγει να κρύψει αυτήν ακριβώς την απροσδιόριστη πλην υπαρκτή "πραγματικότητα" πίσω από ένα πλεξιγκλάς προκάλυμμα πάνω στο οποίο γράφει, ζωγραφίζει, εμφανίζει και εξαφανίζει φόρμες έτσι ώστε το απλό εύρημα να γίνει ουσιαστικό κομμάτι της εικαστικής του πρότασης. Να τον καθιστά αναγνωρίσιμο. είναι ο τρόπος του να καταστήσει τις παραδοσιακά στατικές εικόνες της ζωγραφικής, μορφές ρέουσες όπως στον κινηματογράφο. Τελικά στην αληθινή δηλαδή την ζωντανή και όχι την μουμιοποιημένη ζωγραφική που υποτάσσεται στα πρότυπα του παρελθόντος, η στατικότητα είναι παραπειστική. Στην ουσία ο πίνακας - πρέπει να - κινείται, πάλλεται αλλάζει, εκρήγνυται, δυσφορεί, μεταμορφώνεται.
Στην παρούσα έκθεση η στιλπνότητα του πλεξιγκλάς υπό περιπτώσεις εξαφανίζεται για να λειτουργήσει η σάρκα του πίνακα αφ' εαυτήν ή, σ' ένα έργο παλαιότερο, τοποθετείται δίπλα στον καμβά εν είδει εγκατάστασης ώστε να δηλώνει και τις δύο δυνατότητες ανάγνωσης και να αφήνεται ο θεατής να αποφασίσει.
Ζωγράφος- διανοούμενος πάνω από όλα ο Παναγιώτης Σιάγκρης, συνομιλητής Gerhard Richter αλλά και του Walter Benjamin, στοχάζεται πάνω στους τρόπους που αλλάζει δραματικά το αστικό τοπίο ενώ νοσταλγεί μία φύση που όλο και περισσότερο συστέλλεται εμπρός στον ανθρώπινο φασισμό. Και μίαν ελευθερία που όλο και περισσότερο εξορίζεται, άλλοθι της πιο άλογης βίας. Ρομαντικός της σύγχρονης εποχής φτιάχνει προφάσεις τοπίων και εκρήξεις μυστικές και ανατροπές και φιγούρες που, ανεπαισθήτως ίσως, υποδύονται τη μοίρα τους την ίδια. Επίσης ζευγάρια πού έχουν αγκαλιαστεί για το πρώτο και το τελευταίο φιλί τους, ποιος ξέρει. Επειδή είναι πάντα τα πράγματα που υποδύονται άλλα πράγματα, εκτεθειμένα είτε στο φως που καθαγιάζει είτε στο σκοτάδι που συγχωρεί. Τελικά!

20/10/2019

Άνθρωπος που πέφτει





Υπάρχουν ζωγράφοι οι οποίοι ζωγραφίζουν με μεγάλη δεξιοτεχνία το προφανές. Υπάρχουν όμως και ζωγράφοι που ζωγραφίζουν - όπως μπορούν και όσο αντέχουν - αυτό που συμβαίνει πίσω ή και πέρα από τα πράγματα. "Την βοήν των προσιόντων" που θα έλεγε και ο Αλεξανδρινός. Την πίσω όψη των φαινομένων, τη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης. Την άβυσσο και τη γοητεία της. Το πρόσωπο σαν μάσκα ή, ακόμη πιο χαρακτηριστικά, σαν ένα τοπίο στο οποίο τα πάντα μπορούν να συμβούν. Σαν τον κρατήρα ενός ενεργού ηφαιστείου. Ένας τέτοιος ακραίος, και για αυτό σημαντικός, ζωγράφος είναι κι ο Βασίλης Σούλης. Σ' αυτήν εδώ την τρίτη του ατομική έκθεση δέκα ολόκληρα χρόνια μετά από την πρώτη, το 2009, και μόλις δύο από την δεύτερη, το 2017, ο καλλιτέχνης, ασφαλής πλέον ως προς τις τεχνικές ή και τα κόλπα της τέχνης του, μπορεί να ενδίδει άφοβα στις ανασφάλειες του κερδίζοντας με ρίσκο το αισθητικά προσφορότερο. Δηλαδή να μπορεί να ζωγραφίζει χωρίς προστατευτικό δίχτυ, με τον φόβο του κενού αλλά και την ευλογία της ουσιαστικής δημιουργίας. Μιας δημιουργίας που θέλει να πάρει θέση σε αυτό που συμβαίνει σήμερα στον κόσμο και μπορεί να απευθυνθεί τίμια στον σύγχρονο θεατή αυτού του κόσμου. Έτσι πρέπει. Η τέχνη δεν είναι δημοσιοϋπαλληλία ούτε κι η ζωγραφική είναι απλή διακόσμηση με δεδομένους, τους κανόνες. Ο όποιος κανόνας στην αληθινή δημιουργία διατυπώνεται μετά από την ολοκλήρωση του έργου. Ποτέ πριν.
Δέκα χρόνια μετά λοιπόν, να  ένας πιθανός τίτλος για την παρούσα ενότητα, ο Βασίλης Σούλης παρουσιάζει τους καρπούς της ωρίμανσης και το εύρος των κατακτήσεων του, τόσο στη φόρμα  και στην οργάνωση της όσο και στην αφήγηση με όσα μυστικά  αυτή διαθέτει και στην "επανεφεύρεση" της συγκίνησης την οποίαν a priori οφείλει να υπηρετεί το κάθε έργο τέχνης. 
Αν χρησιμοποιούσα έναν τεχνικό όρο για να περιγράψω τους πίνακες που μού έδειξε στο μικρό, ασφυκτικό του εργαστήριο σε μία ταράτσα του Παλαιού Φαλήρου, με τον ήλιο έξω να καίει και τα χρώματα των έργων του μέσα να ιριδίζουν στο κόντρα φως, θα χρησιμοποιούσα την λέξη 
"αποδόμηση", deconstruction.
Επειδή, εκεί που στους παλιότερους πίνακες του κυριαρχούσε το στιβαρό σχέδιο δηλαδή η έννοια της δομής, τώρα ο Σούλης μοιάζει να χτίζει ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα για να έχει μετά τη χαρά να το καταστρέψει. Όχι από μαζοχισμό ή ανόητη επίδειξη δύναμης αλλά απ'την βαθιά ανάγκη να ψάξει ο ίδιος τα εκφραστικά όρια του. 
Γιατί περί αυτού πρόκειται:
Άνθρωποι στα όριά τους, άνθρωποι που κραυγάζουν, που γελάνε υστερικά, άνθρωποι ήρεμοι στην απόγνωσή τους, άνθρωποι που πέφτουν. Να ένας άλλος, πιθανός τίτλος για την παρούσα ενότητα: "Άνθρωπος που πέφτει". Σαν το ομότιτλο συνταρακτικό αφήγημα του Don de Lillo. Επειδή διαπιστώνω ένα ανάλογο κλίμα απελπισίας αλλά και γενναιότητας, φόβου αλλά και πίστης ως προς αυτό που αποκαλείται ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Χωρίς μελοδραματισμό.
Ακόμη και όταν ζωγραφίζει ζώα, ταύρους που επιτίθενται, τίγρεις σε οργασμό ο Σούλης σκέφτεται τους ανθρώπους. Οι συμβολισμοί, οι μεταφορές, ή οι συμπαραδηλώσεις, εν προκειμένω, είναι εύκολες για αυτό και δεν θα επιμείνω σ' αυτές. Αυτό που θα υπογραμμίσω στο σύντομο μου σημείωμα είναι πως έχουμε μπροστά μας μίαν αυθεντική ζωγραφική, πυκνή και σε περιεχόμενο και σε γλώσσα, με όλες τις αντιφάσεις αλλά και τα επιτεύγματά της. Και αυτό δεν είναι λίγο.

Μάνος Στεφανίδης, 19/9/2019

Τετάρτη 27 Νοεμβρίου 2019

Χαρίδημοι, Ταμπούρια και Πικάσο


Πριν δύο χρόνια, στη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά, ο Σωτήρης Χαρίδημος οργάνωσε έκθεση Καραγκιόζη με έργα δικά του και του πατέρα του Γιώργου. Μού τα ξαναθύμησε το φ.μπ. μία μέρα πριν πετάξω για Θεσσαλονίκη όπου θα στήσω τα κεραμικά του Πικάσο στην φουάρ που θα εγκαινιαστεί την Πέμπτη. Σύμπτωση; Ανάμικτα συναισθήματα:
 Ένας Έλληνας καραγκιοζοπαίχτης εμπνέεται από την Γκουέρνικα, το έργο που πολέμησε τον φασισμό όσο και ένας μικρός στρατός καθώς το περιέφεραν σε Ευρώπη, πρώτα, και στις ΗΠΑ μετά, καθ'όλη την διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, με ενέργειες του Alfred Barr, διευθυντή τότε του ΜοΜα της Ν. Υόρκης καταγγέλλοντας τον Χίτλερ και συγκεντρώνοντας χρήματα για την ενίσχυση του αντιφασιστικού αγώνα. (Περισσότερα στο βιβλίο του Russell Martin " Guernica, ο Πόλεμος του Πικάσο" Γκοβόστης 2005, μετάφραση Γ. Κασταναράς). 
Παράλληλα τρεις, τουλάχιστον, εκθέσεις που τρέχουν σήμερα στην Αθήνα έχουν έμμεση ή άμεση σχέση με τον Καραγκιόζη και το θέατρο Σκιών: Πρόκειται για το περιβάλλον της Δήμητρας Σιατερλή στον Τεχνοχώρο, τον Δράκο του Τάσου Μαντζαβίνου στο Μουσείο Γκίκα και την αναδρομική του Χρήστου Αντωναρόπουλου στην Δημοτική Πινακοθήκη Αλίμου ( είναι εν πολλοίς τα έργα που εκτέθηκαν πρόσφατα στον Εικαστικό Κύκλο Σιαντή).
 Σκέφτομαι τέλος πως έχει ωριμάσει ο καιρός για μία έκθεση αφιέρωμα στον Καραγκιόζη, το Θέατρο Σκιών και την σύγχρονη τέχνη με έργα των ανωτέρω ζωγράφων αλλά και του Τσαρούχη, του Σπαθάρη, του Αργυράκη, του Μποστ, του Κεσσανλή, του Λαζόγκα κλπ. Έγραφα λοιπόν σχετικά στις 19 Νοεμβρίου 2017:



...Ο γιος του ιστορικού καραγκιοζοπαίχτη Γιώργου Χαρίδημου Σωτήρης εκθέτει ένα τεράστιο, σπαρταριστό υλικό από το οικογενειακό αρχείο την προσεχή Τρίτη στην Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά. Τα έργα καλύπτουν δραστηριότητες που πλησιάζουν τον αιώνα και περιλαμβάνουν φιγούρες, μπερντέδες, εργαλεία σκηνής αλλά και έναν μεγάλο όγκο συνθέσεων του Σωτήρη εμπνευσμένων από την μυθολογία του Καραγκιόζη. 




Ως πιτσιρίκος είχα δει το Θέατρο Σκιών του Χαρίδημου τόσο στο Πασαλιμάνι όσο και στο ανοιχτό θέατρο του Αλέκου  Χρυσοστομίδη στην πλατεία Ταμπουρίων. Στο ίδιο θερινό θέατρο είχα δει και το πρώτο γυμνό της ζωής μου στο σώμα μιας χορεύτριας του οριεντάλ. Ένα είδος βαριετέ και επιθεώρησης που παρουσιαζόταν εναλλάξ με το πρόγραμμα του Καραγκιόζη. Ήμουν δεν ήμουν δέκα χρονών και το "απαγορευμένο" εκείνο θέαμα, πλην δι' οικογενείας, το ημίγυμνο επί σκηνής και η σεξουαλική πρόκληση με συγκλόνισαν. Το ρίγος της γοητείας και η ηδονή της ανάμνησης διαρκούν ακόμα.

ΥΓ. Υπενθυμίζω πως σκηνές οριεντάλ ή χορευτικά όπως και επίσκεψη σε μπουζούκια είχαν ΌΛΕΣ οι ελληνικές κωμωδίες ώστε να βλέπουν οι φτωχοί των συνοικιών στο πανί τα θεάματα που απολάμβαναν ζωντανά οι πλούσιοι του Κολωνακίου ή της Φιλοθέης.









Το τελευταίο μου βιβλίο στα αγγλικά και η έκθεση Picasso - Jankulovski στην Αρτ Θεσσαλονίκη. 

Οι Έρωτες και πως καίγονται

Έργα που πενθούν. Για παράδειγμα, εδώ εμφανίζονται τα κεριά του Καβάφη αλλιώς. Μαζί με τους περιπλανώμενους της διπλανής ζωγραφικής. Έργα που συνθέτουν μιαν οπτική ελεγεία για τα όνειρα ή τους έρωτες που κάψαμε μόνο και μόνο για να προχωρήσουμε λίγο πιο κάτω. Πενθώντας μεν οδυρόμενοι αλλά και προχωρώντας. 
Επειδή συχνά, για να δούμε μέσα στο σκοτάδι του μέλλοντος, εξαντλήσαμε, εξαντλούμε εκείνα τα σπίρτα που ήταν κάποτε άνθρωποι. Το παραμύθι του Άντερσεν γίνεται εδώ ψηλαφητή πραγματικότητα που αφορά στον καθένα. Πόσους ανθρώπους καίμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, αγαπώντας. Πόσο καίμε ανθρώπους όταν σβήνουν τα συναισθήματα που τούς έδιναν ζωή.
Η θυσία της Ιφιγένειας έχει πάντα ως θύτη κάποιον που την αγάπησε πολύ. Δεν γίνεται αλλιώς!  Και που την θυσίασε γιατί το ταξίδι δικαιούται να απαιτήσει το μέγιστο κόστος. Το ταξίδι... Η αναχώρηση - αποχώρηση.
Αλλά και ο θύτης συντρίβεται πάντα. Σαν τον Αγαμέμνονα. Που το τίμημα του ήταν μία μοιχαλίδα στο κρεβάτι και ένα μαχαίρι βαθιά βαθιά στα σπλάχνα του.






ΥΓ. Αρκεί μόνο να μην συνηθίσεις τον πόνο. Να μη χάσει μέσα σου την οδυνηρή του λαμπρότητα.

* Wolfgang Stiller , ο δημιουργός του πρώτου έργου, Γιώργος Ξένος του δεύτερου.

Ανοιχτή επιστολή προς την υπουργό Παιδείας κ. Κεραμέως και τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη κ. Χρυσοχοΐδη

Κυρία και κύριε υπουργέ

Ειλικρινά δεν αισθάνομαι ευτυχής που επανέρχομαι σ' ένα θέμα τόσο λεπτό όσο και αποκρουστικό όπως είναι η βία - και μάλιστα η έμφυλη - στους πανεπιστημιακούς χώρους με πρόσχημα ή άλλοθι το περιβόητο άσυλο.
Η επιστολή φοιτήτριας μου την οποία επισυνάπτω, νομίζω ότι περιέχει τα πάντα και μάλιστα μ' έναν αποδραματοποιημένο αλλά και εν απογνώσει τρόπο. 
Έχουν παρέλθει περισσότερα από δύο χρόνια  κυρία και κύριε υπουργοί όταν κατήγγειλα περιστατικά βίας και παραβατικές συμπεριφορές, εμπορία και διακίνηση ναρκωτικών από μεμονωμένα άτομα ή ομάδες που δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή της πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου.  Αναφέροντας μάλιστα συγκεκριμένα περιστατικά όπως μαχαιρώματα, σωματική βία, κλοπές ακόμα και σεξουαλικές επιθέσεις σε φοιτήτριες. Συμβολικό κέντρο όλων αυτών των "δραστηριοτήτων" ήταν η φοιτητική εστία Ζωγράφου επί της λεωφόρου Ούλωφ Πάλμε. Με τους εμπόρους ναρκωτικών να διακινούν προκλητικά το προϊόν τους στην κεντρική είσοδο ή να απειλούν τους υπαλλήλους του παρακείμενου, παιδικού σταθμού. Είχε υπάρξει τότε μεγάλο ενδιαφέρον από πλευράς ΜΜΕ αλλά και ενεργοποίηση των πανεπιστημιακών αρχών ώστε να περιοριστούν οι δράσεις τον εξωπανεπιστημιακών στοιχείων που λυμαίνονται τα πανεπιστήμια. Δηλαδή να ηλεκτροδοτηθούν και να φωτιστούν οι θεοσκότεινες εκτάσεις της Πανεπιστημιούπολης, να επανεργοποιηθούν οι περιπολίες των υπαλλήλων φύλαξης, να μην είναι διακοσμητικές οι υπηρεσίες security κλπ. 
Όμως το κακό δεν θα χτυπηθεί στη ρίζα του όσο οι εστίες λειτουργούν σαν αποθήκες ναρκωτικών και βρίσκονται στον έλεγχο ανθρώπων που δεν έχουν σχέση με τα πανεπιστήμια. Οι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι γνωρίζουν τα  χρονίζοντα σκάνδαλα των Εστιών, τις κλοπές, τους τραμπουκισμούς, τους βανδαλισμούς αλλά παραδόξως γενικότερα κυριαρχεί ένοχη σιωπή. Έλλειψη του οποιουδήποτε ελέγχου. Είναι ενδεικτικό ότι από το κτήριο της Ούλωφ Πάλμε έχουν έχουν εισέλθει στο παρακείμενο, πανεπιστημιακό γυμναστήριο διαρρήκτες τουλάχιστον 10 φορές(!) μεταφέροντας μάλιστα ακόμη και το χρηματοκιβώτιο της Εστίας! Τα περασμένα Χριστούγεννα τραμπούκοι μαχαίρωσαν τον υπάλληλο ασφαλείας του Πανεπιστημίου Σ.Χ. ο οποίος τούς έκανε παρατήρηση επειδή έβαλαν φωτιά σε σκουπίδια έξω από το γεωλογικό τμήμα ώστε να λαμπαδιάσουν τα παρακείμενα πεύκα! 
Είχα τότε παραδώσει όσα όσο υλικό μπορούσα να συλλέξω από κοινού με ευάριθμους συναδέλφους και στην Εισαγγελία Αθηνών και στη ΓΑΔΑ και μάλιστα μετά από κλήση ενός εισαγγελέα και ενός αστυνομικού διευθυντή.
Σήμερα αυτή η καταγγελία της φοιτήτριας τα στοιχεία της οποίας είναι στη διάθεσή σας, θέτει πάλι το ζήτημα με τρόπο αδιαμφισβήτητο. Απευθύνομαι λοιπόν σε εσάς γνωρίζοντας την δυσκολία του εγχειρήματος και αναγνωρίζοντας την μέχρι τώρα προσπάθεια σας ώστε να εξυγιανθούν τα ανώτατα πνευματικά ιδρύματα από συμπεριφορές και πρόσωπα που αποτελούν ντροπή και για την ακαδημαϊκή κοινότητα και για τα πανεπιστημιακά ήθη. 
Το παρήγορο είναι πάντως πως όλο και περισσότεροι φοιτητές και φοιτήτριες δεν φοβούνται να μιλήσουν, έστω κι αν συχνά οι καταγγελίες τους γίνονται σε ώτα μη ακουόντων.
Παραθέτω την επιστολή:

"Καλησπέρα κύριε Στεφανίδη ,
είμαι φοιτήτρια των θεατρικών σπουδών του ΕΚΠΑ και θα ήθελα να σας αναφέρω ένα πολύ σοβαρό περιστατικό. Μένω στις φοιτητικές εστίες του πανεπιστημίου επί της Ούλωφ Πάλμε. Τα τελευταία χρόνια άτομο το οποίο δεν έχει κάποια σχέση με τις εστίες ούτε είναι φοιτητής, μένει στους χώρους της εστίας και έχει προβληματίσει γενικότερα με την συμπεριφορά του και τα διάφορα προβληματικά συμβάντα που δημιουργεί. Έχει σημασία να αναφέρουμε ότι πρόκειται για διαπιστωμένα ασθενές άτομο και άνθρωποι του κύκλου του έχουν αναφέρει ότι έχει βρεθεί κατά καιρούς στο Δαφνί. Τον τελευταίο ένα μήνα έχει εκδηλώσει έντονα διαχυτική συμπεριφορά απέναντι σε κοπέλες. Συγκεκριμένα ακόμα και σε μένα την ίδια  Με αποκορύφωμα το βράδυ της περασμένης Τρίτης όπου ακούστηκαν φωνές για βοήθεια επί της οδού Ταξίλου από άγνωστη κοπέλα καθώς και ο ίδιος να της απευθύνει επιθετικά και υβριστικά σχόλια. Γνωρίζουμε ότι πρόκειται για αυτόν καθώς ταυτοποιηθηκε από τα ρούχα που φορούσε καθώς τον αναγνώρισαν οι φίλες μου. Αμέσως μετά το συμβάν έπεστρεψε στην Εστία όπου έκανε επίδειξη γενετικών οργάνων και ούρησε. Οι συγκεντρωμένοι φοιτητές που βρίσκονταν εκεί απευθύνθηκαν κατευθείαν στους φύλακες της εστίας οι οποίοι ήταν παρόντες και απάντησαν το εξής χαρακτηριστικς: δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα ούτε και να καλέσουμε την αστυνομία διότι αυτό θα μας προκαλούσε πρόβλημα με τα παιδιά της εστίας.  Μιλώντας για πρόβλημα εννοώ ότι έχει αποφασισθεί μεταξύ των παρατάξεων της εστίας, ο,τιδήποτε συμβαίνει και απαιτεί την παρουσία αστυνομίας να επιλύεται αναμεταξύ των φοιτητών με συζήτηση και στην ουσία να μένει μέσα σε αυτόν τον κύκλο. Οι παρόντες στο συμβάν κάλεσαν αυτοβούλως την αστυνομία όπου έγινε η σύλληψη του για μερικές ώρες και στη συνέχεια ακολούθησαν καταθέσεις των παρόντων επί του θέματος. Απευθύνθηκαμε επίσης στην γραμματεία της σχολής οι οποίοι προθυμοποιήθηκαν να μας διασυνδέσουν με την κοσμητεία και μας πρότειναν ομαδική καταγγελία στις αρχές της ΦΕΠΑ. Ο λόγος που απευθύνομαι σε εσάς είναι γιατί έχετε ευαισθητοποιηθεί για παρόμοια θέματα στο παρελθόν και η γνώμη σας μετράει. Επίσης είναι αρκετά λεπτό το ζήτημα και εξ αιτίας αυτής της άτυπης συμφωνίας μεταξύ των εστιακών είναι λίγο ριψοκίνδυνη οποιαδήποτε κίνηση μας όπως επίσης είναι δύσκολο να βρούμε υποστηρικτές σε αυτό αλλά θεωρώ απαράδεκτο κάτι τέτοιο να μείνει στην αφάνεια και να συγκαλύπτεται από όλους, πόσο μάλλον όταν οι φοιτητικές εστίες έχουν πάντα να αντιμετωπίσουν πρόβλημα με σεξουαλικες επιθέσεις. Και τώρα μιλάμε για κάτι πολύ συγκεκριμένο και έχουμε μπροστά μας έναν από τους υπεύθυνους. Κατά την γνώμη μου θα έπρεπε κάτι τέτοιο να δημοσιοποιηθει αλλά δεν γνωρίζω τον τρόπο ώστε αυτό να γίνει ανώνυμα και να λάβει την απαραίτητη έκταση και σημασία. Θα ήταν διαφωτιστική η απάντηση σας, ευχαριστώ εκ των προτέρων."

(στάλθηκε μέσω messenger στις 26/11/19)

Μάνος Στεφανίδης
Αν. καθηγητής ΕΚΠΑ





Φωτογραφία από την περφόμανς του Άγγελου Σπάρταλη στο μεταπτυχιακό μαθήματα του τμήματος θεατρικών σπουδών του ΕΚΠΑ.

Πέμπτη 14 Νοεμβρίου 2019

Κίνα, αγριόπαπιες και φθινόπωρο



Από πάνω οι αγριόπαπιες γράφοντας ιδεογράμματα στο γκρίζο φλερτάρουν ξεδιάντροπα έναν φοβισμένο απ' τα σύννεφα ήλιο. Κι από κάτω η λίμνη Κουάν Λου της επαρχίας Ανχούι, το σπίτι τους, τις αντικαθρεφτίζει πιστά... Κι όλα αυτά  τα μαγικά που έρχονται από άλλους καιρούς, συμβαίνουν εξακόσια χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της κοσμοπολίτικης Σαγκάης.
Με τα κορίτσια του χωριού Σίντι - που θα πει κήπος με λωτούς - να ποζάρουν σαν αντίπραξη ομορφιάς με τις παραδοσιακές φορεσιές της δυναστείας των Μινγκ, 16ος αι. στο πλαίσιο του διεθνούς φεστιβάλ Φωτογραφίας που διοργανώθηκε στην περιοχή τους και έληξε χτες.



 Τα γκρίζα του βροχερού καιρού κάνουν τα κόκκινα και τα κίτρινα μετάξια ακόμη πιο θερμά. Σαν ένα πένθος που κατέληξε σε γιορτή.



Προετοιμασία για την τέλεση παραδοσιακού γάμου στο ιστορικό χωριό Σι Ντι της επαρχίας Ανχούι όπου και το διεθνές φεστιβάλ φωτογραφίας. Η νύφη μού ποζάρει αριστερά στον ειδικό χώρο που έγιναν οι πρόβες της τελετής ενώ δεξιά βλέπετε το ζευγάρι και τους σαράντα παραστάτες εν δράσει!



Ζωγραφική ή φωτογραφία;

Ο Γιώργος Κατσάγγελος, καθηγητής φωτογραφίας στο ΑΠΘ, φωτογραφίζει υπό βροχήν τους χωρικούς που πλένουν τα λαχανικά τους στο τεχνητό ρέμα το οποίο διασχίζει το χωριό τους από τον 14ο αι. στην επαρχία Ανχούι - Yi County (Νοέμβριος 2018). Στο βάθος έχει αρχίσει ήδη η πομπή του παραδοσιακού, κινέζικου γάμου ενώ τα σύννεφα έχουν κατέβει πολύ χαμηλά, λες για να συμμετάσχουν. Πολλές δράσεις μαζί. Προσωπικά εστίασα την σύνθεση της φωτογραφίας μου στα πρόσωπα και στο πορτοκαλί δοχείο κεντρικά της εικόνας. Το κίτρινο αριστερά παρεισέφρησε.
Οι τρεις πρωταγωνιστές του πρώτου επιπέδου κοιτάζουν σε διαφορετικά σημεία εκφράζοντας διαφορετικά ενδιαφέροντα. Εμβόλιμα στοιχεία όπως το μηχανάκι, ο πλαστικός σωλήνας της αποχέτευσης ή η διαφημιστική πινακίδα "αμφισβητούν" την άχρονη ιστορικότητα του στιγμιότυπου. Όμως τα βλέμματα δεν αστειεύονται. Δεν υποκρίνονται. Δεν παίζουν ρόλους όπως στο θέατρο, την ζωγραφική ή τον κινηματογράφο. Αχόρταγα διασταυρώνονται με άλλα βλέμματα, ρουφάνε το τοπίο υπαρξιακά, πρωταγωνιστούν αυτοδίκαια στην εικόνα σαν σπαρακτική αποθέωση του ότι τώρα εδώ (εδώ και τώρα) εμείς υπάρχουμε! Και βέβαια το προφανές, μέσω του αδήριτου ρεαλισμού της φωτογραφίας, αποθεώνεται.



Όμως κατά την άποψη μου αυτός ο απόλυτος ρεαλισμός της φωτογραφίας που είναι συγχρόνως έκφραση τεχνολογίας αλλά και μαγείας, την καθιστά αναμφίβολα και την κατεξοχήν τέχνη του θανάτου. Επειδή πάντα παρουσιάζει κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο και έγκυρο κάτι παρελθοντικό, κάτι που ήδη έγινε. Άρα λειτουργεί σαν τεκμήριο του παρελθόντος και ό τι αυτή εξεικονίζει, είναι ήδη πεπερασμένο. Δηλαδή νεκρό. Την επόμενη κιόλας στιγμή!
Σκεφτείτε: οι φωτογραφίες παρουσιάζουν τους νυν ή τους μελλοντικούς νεκρούς. Αυτή είναι η μοίρα τους. Τίποτε το μακάβριο σε αυτό όμως το μότο παραμένει: Ό τι ζει, θα πεθάνει. Απαρέγκλιτα.



Με την ζωγραφική πάλι δεν συμβαίνει το ίδιο. Η δική της μαγεία δεν είναι τόσο άτεγκτη, τόσο αναπόδραστη αλλά λειτουργεί περισσότερο σ' ένα συμβολικό, παρηγορητικό επιπέδο ακόμη και όταν υπηρετεί τον πιο μαστόρικο ρεαλισμό. Η σχέση της με τον χρόνο είναι πιο μεταφυσική, πιο "πλαστική"
καθώς μοιάζει η ίδια να επιτείνει την στιγμή στο διηνεκές. Να νικάει τρυφερά τον χρόνο και να τον υποτάσσει στον χώρο. Να τον εγκιβωτίζει εντός των θεμάτων της. Το δικό της μότο είναι:  Ό τι ζει, μπορεί να καταστεί αθάνατο. Νομίζω πως το βρήκα. Στην φωτογραφία είναι ο χρόνος που δεσπόζει, στην ζωγραφική ο χώρος. Αυτός κάνει την σημασιολογική, την κρίσιμη διαφορά.
 Ένα ζωγραφισμένο πρόσωπο μοιάζει απαλλαγμένο από το βάρος, από το άχθος του χρόνου, εμφανίζεται σαν αιώνιο, ένα φωτογραφημένο όχι. Στην ζωγραφική το πρόσωπο "επιβιώνει" έστω και αν φιλοτεχνήθηκε πριν από εκατό χρόνια ή και περισσότερα. Στην φωτογραφία πεθαίνει! Είναι έτοιμο για να πεθάνει. Τούτο οφείλεται στη δυσοίωνη μαγεία της τεχνολογίας. Της κάθε τεχνολογίας που θέλει να είναι και είναι ακατανίκητη. Η ζωγραφική διασώζεται επειδή είναι χειροποίητη.
Όταν πρωτοανακαλύφθηκε η φωτογραφία, στον 19ο αι. οι άνθρωποι ενθουσιασμένοι δεν το αντιλαμβάνονταν. Σήμερα όμως;
Συμπεραίνω: Στην φωτογραφία κυριαρχεί η μαγεία, συμβολική και πραγματική, εξ ου και η τρομαχτική της γοητεία,στη ζωγραφική το θαύμα. Εξ ου και η βαθιά υποβολή της. Δεν αξιολογώ εδώ, προσπαθώ να ερμηνεύσω...

ΥΓ. Ίσως η φωτογραφία να είναι το πιο δραματικό μέσο έκφρασης, αληθινό αντηχείο θανάτου . Η εκδίκηση του χρόνου -Κρόνου απέναντι στην ανθρώπινη ματαιοδοξία της  νεότητας. Αυτή την αρρώστια του γήρατος ,εννοώ την νεότητα , που δεν θεραπεύεται παρά μόνο στα χαρώνεια μέγαρα.
Δείτε την δεύτερη φωτογραφία... 
Είναι σαν να συμβαίνει τώρα -η μεγάλη παραίσθηση της φωτογραφίας -,κι όμως έλαβε χώρα μισόν αιώνα πριν. Όλοι τους λαμπεροί και νέοι, κάποτε. Όπως ποτέ πια. Όπως ποτέ πια η χαρά που υπήρξε κάποτε. Η ομορφιά. Όχι η δική τους. Η δική μας. ...
Να τι εννοώ όταν μιλώ για πένθος. Αναφέρομαι στην ύστατη ευκαιρία για το πάθος. Το μόνο ξόρκι μας εναντίον του θανάτου. Πριν καταστούμε απλώς μια φωτογραφία που θα περιφέρουν με συγκίνηση οι επόμενοι.

Σκισμένα Λάστιχα! (Αλληγορικός τίτλος)

Όχι σύντροφοι! Όχι, αυτό δεν είναι ούτε προοδευτικότητα, ούτε επανάσταση, ούτε ακτιβισμός. Το να μπαίνει δηλαδή το κάθε αληταριό σε ένα δημόσιο κτίριο, να παραβιάζει τα μέτρα ασφαλείας, να προπηλακίζει τον αστυνομικό υπηρεσίας και τον θυρωρό, να απειλεί το προσωπικό και να πετάει μπογιές στο γραφείο της υπουργού Παιδείας προσβάλλοντας κάθε ιδέα ιεραρχίας, σεβασμού, πειθαρχίας και συμμόρφωσης σε κάποιους στοιχειώδεις κανόνες συμβίωσης. 
Το παράδειγμα που δίνει αυτή η υποκουλτούρα των καταστροφών στους νεότερους, ιδιαίτερα στους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, είναι ολέθριο. Πόσο μάλλον που η αξιωματική αντιπολίτευση αφού έφερε την παιδεία πίσω στο 1982, έμμεσα επιβραβεύει όλη αυτή την μονότονα επαναλαμβανόμενη αθλιότητα κλείνοντας το μάτι στους μικρότερους να κάνω τα ίδια και χειρότερα. Εγκλωβισμένοι σε ιδεοληψίες και αυτοματισμούς του '80 θέλουν να συγκινήσουν την κοινωνία του 2020 με ...τρικάκια ψευτοαναρχικών. Κι αυτό τους καθιστά ακόμα πιο θλιβερούς, αποκρουστικούς θα έλεγα. Η εικόνα που έχουν για τα πανεπιστήμια είναι παρωχημένη, τριτοκοσμική, επικίνδυνη. Και η υπουργός κυρία Κεραμέως αντί να απολογείται για ορισμένες επιλογές της, βρίσκεται σε θέση ισχύος. Με τον Φίλη εύκολο θύμα της, ίδιον αμνό προς θυσία  στον βωμό των εσωκομματικών συγκρούσεων!
Δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω ότι κλειστά πανεπιστήμια, σχολεία σε κατάληψη, μαθητές στους δρόμους για ψύλλου πήδημα, ψευτοεκπαιδευτικά συλλαλητήρια με διακόσια άτομα τα οποία υποκινούν σκληροπυρηνικές, κομματικές μειοψηφίες είναι ό,τι χειρότερο για την ήδη δεινά χειμαζόμενη παιδεία μας.
Έχω βαρεθεί κάθε χρόνο η πρυτανεία του ΕΚΠΑ φοβούμενη τα χειρότερα να κλείνει τις σχολές τρεις και τέσσερις μέρες πριν από την 17η Νοέμβρη και ανάλογα να πράττει στις 6 Δεκεμβρίου. Σιχαίνομαι το ότι κάποιοι μεθοδικά έχουν μετατρέψει την ημέρα μνήμης του Πολυτεχνείου σε επέτειο απόγνωσης και αποκλεισμού της πόλης, με τον κόσμο κλεισμένους στα σπίτια τους και περιμένοντας να περάσει το κακό!
Εκεί καταντήσαμε και το Πολυτεχνείο και τους συμβολισμούς του. 
Πόσο γελοίο πλέον και στις τρεις πια, τριήμερες επετείους μας κατ' έτος, την  28η Οκτωβρίου, την 17η Νοεμβρίου και την 25η Μαρτίου, αντί εκδηλώσεων υπερηφάνειας και συγκίνησης, να έρχεται στην επιφάνεια και να κυριαρχεί ό,τι πιο συγκρουσιακό, ιδεοληπτικό και επικίνδυνο διαθέτουμε ως κοινωνία;
Ποιός δεν βλέπει ότι κάποιοι μεθοδικά επιδιώκουν βία και αίμα τις αμέσως προσεχείς ημέρες για να αντλήσουν από εκεί αισχρά, πολιτικά οφέλη; Κι αν υπάρξει και νεκρός ακόμη καλύτερα! Ακόμη καλύτερα, φοβούμαι, και για ένα κομμάτι της αριστεράς και για ένα κομμάτι της δεξιάς. Ό μη γένοιτο!

ΥΓ. Είναι η τρίτη φορά μέσα σε είκοσι μέρες που εντός της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου σκίζουν τα λάστιχα του αυτοκινήτου μου - που δεν είναι και δικό μου! Στο συνεργείο μού είπαν - αυτό που ήξερα - πως δηλαδή πρόκειται σαφώς για δολιοφθορά. Διερωτώμαι ποιοι να είναι οι δράστες: Πρεζόνια, οι γνωστοί έμποροι ακαδημαϊκής κάνναβης οι... άλλοι επαναστάτες;





Στις φωτογραφίες ένας, συμβολικός, πίνακας σύγκρουσης του Βασίλη Σούλη που σήμερα το βράδυ έχει εγκαίνια στην γκαλερί Σκουφά και η, αχρησιμοποίητη, βίδα που έχει μπει με πιστολάκι (!) στο λάστιχο. Και μη χειρότερα.

Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2019

Ο βασιλεύς αφοδεύει!

Ο βασιλιάς Ήλιος στις Βερσαλλίες μπορεί μεν να διέθετε μία τεράστια αυλή τριών χιλιάδων αριστοκρατών αξιωματούχων, όμως μία θέση και ένας τίτλος ήταν οι πιο επίζηλοι σ' εκείνη. Πρόκειται γι' αυτή  του προσωπικού ιατρού του Βασιλέως ο οποίος επιφορτιζόταν με το υψηλό προνόμιο να ελέγχει κάθε πρωί τα περιττώματά του άνακτος μόλις αυτός αφόδευε σε χρυσό, αδαμαντοποίκιλτο αγγείο.
L' archiatre! Ο αρχίατρος! Ήταν τότε που συγκεκριμένος βαλές προσκόμιζε το περιεχόμενό του αγγείου στον αρχιγιατρό για τα περαιτέρω. Ο μεγαλογιατρός στη συνέχεια το εξέταζε επισταμένως  ελέγχοντας την υφή αλλά και την οσμή των κοπράνων.  Όσο πιο εντονότερη, χειρότερη και αηδιαστικότερη ήταν η μυρωδιά τόσο πιο αποκαλυπτικά αυτή λειτουργούσε ως αποδεικτικό της καλής υγείας του υψηλού χέστη. Τότε ο πρωτογιατρός επέστρεφε και κοινοποιούσε πανευτυχής στο βασιλιά τα θετικά αποτελέσματα που εγγυώνταν την καλή του υγεία και βέβαια ο βασιλιάς τον αντάμειβε, ανακουφισμένος συμβολικά και ουσιαστικά, με πλούσια δώρα και βέβαια πολύ υψηλό μισθό.
Έτσι είχαν τότε τα πράγματα. Σκέφτομαι πάλι πως σήμερα αυτή την επίζηλη θέση του εξεταστή και του υμνητή των σκατών της εξουσίας, του μεγαλογιατρού του κάθε Μεγάλου, έχουν ασφαλέστατα οι μεγαλοδημοσιογράφοι. Αυτοί δηλαδή που ενίοτε, με ποντικίσιο θράσος ή καρδιά μαρουλιού, δηλώνουν και εκδότες. Τί κάνουν όλοι αυτοί οι χρυσοκάνθαροι κονδυλοφόροι; Μα τί άλλο από το να εξετάζουν καθημερινά, πρωί-πρωί, τον τρόπο που έχει αφοδεύσει η εξουσία, - τα έργα και τις ημέρες του εκάστοτε πρωθυπουργού και των υπουργών του - και να σχολιάζουν επαινετικά το περιεχόμενο αυτής ακριβώς της αφόδευσης. Με πρωτοσέλιδα, με πηχυαίους τίτλους, με συγκινητικά άρθρα, με τηλεοπτικές εκπομπές από πρωίας μέχρι νυκτός.  Η εξουσία πάλι ανακουφισμένη - και μεταφορικά και ρεαλιστικά, όπως ήδη είπαμε - επιστρέφει και μεταφορικά και κυριολεκτικά την θερμή ευγνωμοσύνη της σ' αυτά τα εξαιρετικά άτομα πετώντας τους σκατά μεν αλλά από χρυσάφι, στα μούτρα. Τα οποία όπως και ο ιατρός του Βασιλιά Ηλίου αποδέχονται με συγκίνηση και υπερηφάνεια. 
(Πρόκειται για την εισαγωγή στο πολύτιμο και πολύτομο δοκίμιο μου: "Ιστορία της σύγχρονης ελληνικής δημοσιογραφίας" το οποίο θα μοιράζει σύντομα από τα δόλια - και μεταφορικώς και κυριολεκτικώς - έντυπα του ο ΔΟΛ).



Σημείωση: ως εικονογράφηση του περισπούδαστου του άρθρου μου επιλέγω μία φωτογραφία από την performance του Άγγελου Παπαδημητρίου Βλέπε, Άκου, Σώπα!
Moto που αποτελεί και το πιστεύω κάθε πειθήνιου και ευλαβούς αναγνώστη.

Λαϊκισμός και σε χρώμα κεραμεούν!

Ένα-ένα τα πρώτα βιολιά της ορχήστρας Μητσοτάκη, τα βαριά προεκλογικά του χαρτιά, τα όπλα του για να επιτύχει την εθνική σύγκλιση και το μέτρο που ως κεντρώος πολιτικός της συναίνεσης υποσχέθηκε, φαλτσάρουν επικίνδυνα. Για παράδειγμα η πολυδιαφημισμένη, δυναμική υπουργός Παιδείας, η κυρία Κεραμέως, η οποία πάντως αντί για πρακτικές πολιτικές που θα επιλύσουν τα λιμνάζοντα για χρόνια προβλήματα της παιδείας μας, επιλέγει ιδεολογικοποιημένες δηλώσεις αλλά και πράξεις βαθέος λαϊκισμού.Γιατί αν ο αριστερός λαϊκισμός του Γαβρόγλου εξίσωσε εν μία νυκτί τα πτυχία των ΤΕΙ με τα αντίστοιχα των πανεπιστημίων, ο δεξιός λαϊκισμός της Κεραμέως προχωρεί ακόμη περισσότερο εξισώνοντας τα πτυχία των ιδιωτικών κολεγίων με τα ήδη υποβαθμισμένα και αναξιόπιστα στις αγορές εργασίας, πτυχία των ΑΕΙ μας! Ντροπή.
Προσωπικά δεν έχω καμία αντίρρηση για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα, αρκεί να τηρηθούν όλες οι συνταγματικές προϋποθέσεις και βέβαια να εφαρμοστούν οι νόμοι. Όμως το νομοθέτημα της κ. Κεραμέως που βάζει την ιδιωτική εκπαίδευση από το παράθυρο, υπακούει σε πολύ χαμηλά ψηφοθηρικά αιτήματα. Επειδή απλώς προσφέρει σ' έναν κόσμο ζαλισμένο από την παραπληροφόρηση και την παραπαιδεία πανεπιστημιακά πτυχία μεν, χωρίς καμία αντικειμενική αξία δε. Πάρε κόσμε ακριβοπληρωμένα παλιόχαρτα δηλαδή ώστε να αυξάνεται και να πληθύνεται το προλεταριάτο ημιμαθών ή αγράμματων με δίπλωμα.
Αυτή όμως είναι η μεταρρύθμιση στην παιδεία όμως που τόσο εναγώνια περιμέναμε; Αυτό είναι το νέο πνεύμα που ευαγγελίζεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη; Μετά τη θεούσα υπουργό πολιτισμού που θυμίζει φιλόλογο εξατάξιου, τυπολατρική και δεσποτική μεν ανέμπνευστη δε, έχουμε μία θεούσα υπουργό Παιδείας που παρά το εντυπωσιακό, τεχνοκρατικό της προφίλ δεν μπορεί να ξεκολλήσει από τα συντηρητικά ανακλαστικά της παράταξης της. Αδυνατεί να συνθέσει. Γιατί περί αυτού του ανεπίτρεπτου λαϊκισμού πρόκειται.
Προσωπικά περίμενα να ανατραπεί η εισβολή των διδακτόρων της μέσης εκπαίδευσης στην ανώτατη, των ΕΔΙΠ δηλαδή, μέσω των νόμων Γαβρόγλου και των διατάξεων τύπου Περιστέρας αλλά και να ενδυναμωθούν τα ΤΕΙ στον ουσιαστικό τους ρόλο των τεχνικών, εξειδικευμένων κολλεγίων αποσπώμενα από ψευδεπίγραφους, πανεπιστημιακούς τίτλους. Τίτλους που απλώς αναβάλλουν επ' αόριστον την επαγγελματική αποκατάσταση των των χιλιάδων, απελπισμένων νέων μας.
Προσωπικά περίμενα την ανατροπή, μέσω του εξορθολογισμού της ανώτατης εκπαίδευσης, της βιομηχανίας των σωρηδόν και άνευ αντικρίσματος πτυχίων, μεταπτυχιακών τίτλων και διδακτορικών κλπ. Τις πληγές δηλαδή που ταλανίζουν τα πανεπιστήμιά μας καθιστώντας τα παράδεισο για τους διδάσκοντες και κόλαση για τους διδασκόμενους και τις οικογένειές τους. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Δεν μπορεί να μην τα γνωρίζει αυτά η υπουργός αφού έχει και ακαδημαϊκή θητεία. Τί λοιπόν πράττει σχετικά;  
Από την άλλη, στον βαθμό βάσης για την εισαγωγή στα ΑΕΙ, στη διάταξη φοίτησης ν +2 χρόνων, δηλαδή στον περιορισμό των αιώνιων φοιτητών και στην αυστηροποίηση της εξεταστικής διαδικασίας όπως συμβαίνει σε όλα τα σοβαρά πανεπιστήμια του κόσμου, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω. 
Αφού είναι απαράδεκτο οι φοιτητές να χρωστούν μαθήματα του πρώτου έτους και να βρίσκονται στο πτυχίο (!). Αντιλαμβάνεστε πόσα και ποια κενά έχουν συσσωρεύσει. Επιπλέον τους επιτρέπεται να εξετάζονται στα μαθήματα αυτά άπειρες φορές. Μέχρι ότου ο καθηγητής να υποχρεώνεται να βαθμολογήσει με τη βάση τον φοιτητή που υποστηρίζει ότι εργάζεται και ότι δεν προλαβαίνει! Ακριβώς για να απαλλαγεί από την πολλαπλή ενόχληση του της νιτσεϊκά αέναης επιστροφής του. Αυτόν τον φαύλο κύκλο που αποτελεί όμως μία πραγματικότητα των πανεπιστημίων μας, οφείλουμε όλοι να ξεπεράσουμε όλοι με ομοφωνία. Και οδηγό τον νόμο Διαμαντοπούλου.
 Ένα σημαντικό ποσοστό των εισαχθέντων στα ΑΕΙ φοιτητών δεν είναι σε θέση να πάρει πτυχίο κι αν το πάρει, θα είναι ένα πτυχίο χαριστικό, υποβαθμισμένο, δηλαδή άχρηστο κατ' ουσίαν. Αυτή την αλήθεια δεν πρέπει να τη φοβόμαστε. Σε αυτό το σημείο περιμένω τη συμβολή της νέας υπουργού. Και όχι βέβαια σε μαθήματα ιδεολογικοποιημένης, δηλαδή κομματικής ιστορίας!
 Αν το βασικό, προεκλογικό σύνθημα του Κυριάκου Μητσοτάκη ήταν η καταγγελία του λαϊκισμού, είναι αστείο ο λαϊκισμός να γίνεται σήμερα άμεσο όπλο των υπουργών του και να χρησιμοποιείται διασταλτικά και εκ του πονηρού ακόμα και στις εθνικές επετείους! Ένα νέο όραμα έχουμε ανάγκη σήμερα στην παιδεία κυρία Κεραμέως και όχι τακτοποίηση των ημετέρων. 
Αυτό το κύμα των καταλήψεων στα γυμνάσια και τα λύκεια και τα πανεπιστήμια, τέλος, όσο κι αν είναι υποκινούμενο, έχει ωστόσο μία βάση λογικής και θα το βρείτε μπροστά σας έστω κι αν προσποιείστε τώρα την αδιάλλακτη. Το πάθημα αείμνηστου Αρσένη αλλά και του ύμέτερου Κοντογιαννόπουλου θα πρέπει να σάς γίνει μάθημα. Δεν θέλω να γίνομαι μάντης κακών αλλά δεν είναι μακριά η 17 Νοέμβρη ούτε η 6 Δεκεμβρίου. Επειδή μπήκαμε στον Νοέμβρη και υπάρχουν ακόμα σημαντικά κενά στα γυμνάσια και τα λύκεια όλης της χώρας ενώ βέβαια επιμηκύνεται και επαναλαμβάνεται ως μη έδει, το χρόνιο δράμα των αναπληρωτών καθηγητών. Όμως, όπως φαίνεται, βολεύει κάθε κυβέρνηση. Όραμα λοιπόν και πρακτικές λύσεις έχουμε ανάγκη  κι όχι πάλι το κεραμεούν και φαύλον το οποίο τώρα θα έχει γαλάζια απόχρωση.

Πέμπτη 24 Οκτωβρίου 2019

Ιστορίες ειπωμένες με εικόνες

Τελευταία μέρα στην Φλωρεντία ... Τελευταίες εικόνες από την  δωδέκατη Biennale of Firenze, art and design. Μ' έναν ζεστό ήλιο να φωτίζει την πόλη και με τις μυριάδες των τουριστών να γεμίζουν ασφυκτικά κάθε της δρόμο ή λεωφόρο. Σε βαθμό ώστε να σε πιάνει δυσφορία καθώς δεν υπάρχει μία στιγμή απομόνωσης εμπρός σ' ένα έργο ή μία αγαπημένη εικόνα. Η ατμόσφαιρα, η μόνωση, η προσωπική σχέση με την ιστορία που ζωντανεύει εμπρός σου, γίνεται παρανάλωμα της μαζικότητας. Του πλήθους που συνέχεια θορυβεί ανέμελο. Δημιουργώντας ασφυξία. 
Εδώ, στο μοναστήρι του San Marco, δίπλα στην Αcademia του Michaelangelo, το κλίμα είναι σαφώς διαφορετικό, οι επισκέπτες λιγότεροι και άκρως διακριτικοί, η ατμόσφαιρα σχεδόν κατανυκτική. Η μονή, δίπλα στην μπαρόκ πρόσοψη της ομώνυμης εκκλησίας, μοιάζει ασήμαντη, είναι όμως πραγματικά τεράστια καθώς καταλαμβάνει ένα ολόκληρο, οικοδομικό τετράγωνο και εντός της υπάρχουν οι φανεροί και οι κρυφοί της κήποι, οι εκθεσιακοί χώροι, οι τράπεζες του μοναστηριού, τα κελιά στον πάνω όροφο, τα παρεκκλήσια. Και βέβαια υπάρχουν οι ζωγραφιές του Beato Fra Angelico, του μαγικού ζωγράφου του Quattrocento οι οποίες γεμίζουν ακόμα και τις στοές της εισόδου και κοσμούν το κελί του κάθε μοναχού. Αλλά και τους προθαλάμους που οδηγούν στα περισσότερα από σαράντα κελιά.
 Η ίδια, πανάρχαια ιστορία του χριστιανικού μύθου ειπωμένη ξανά και ξανά αλλά με τόσο μεγάλη ποικιλία και τέτοια ευρηματικότητα που πραγματικά ξαφνιάζει. Ένας Ευαγγελισμός, η Σταύρωση του Χριστού, ο Άγιος Δομίνικος να θρηνεί στη ρίζα του Σταυρού, το Χαίρε των Μυροφόρων. Γνωστά πράγματα όμως αποδοσμένα με μία μοναδική αθωότητα, χρωματική καθαρότητα και βαθύ, ανθρωπιστικό πνεύμα. Ο Θεός πάσχει με αξιοπρέπεια, ο άνθρωπος αποδέχεται το θείο πάθος με οδύνη, ταπεινότητα αλλά και αίσθηση του κάλλους που κρύβεται μέσα στη θλίψη. 
Στο San Marco ανακαλύπτω πόσο ο μεγάλος ζωγράφος ήταν ο Beato Fra Angelico παρά την παραπειστική απλοϊκότητα ή την υστερογοτθική του εμμονή στην διακοσμητικότητα. Χρώμα, σχέδιο, σύνθεση, αίσθηση του χώρου, δωρική έκφραση του δράματος, τονικές διαβαθμίσεις, συνδυασμός του υψηλού με το χαριτωμένο και το παιδικό, λυρικότητα και βαθιά ποιητική διάθεση. Έξοχη αφήγηση που παρασέρνει. Αισιοδοξία πως εν τέλει ο ουρανός μπορεί και να μάς περιμένει! 
Στον αντίποδα του ο Fra Bartolomeo, εκφραστής της ώριμης Αναγέννησης και του πρώιμου μανιερισμού, ήδη πολύ κοντά στο πνεύμα του Savonarola, του μοναχού που ασκήτευσε σε αυτόν εδώ το χώρο και που εν τέλει συνελήφθη στην Βιβλιοθήκη της μονής το 1493 για να οδηγηθεί κι αυτός με τη σειρά του στην πυρά. Ο οποίος βέβαια μέχρι σήμερα τιμάται εδώ για το ασυμβίβαστο πνεύμα του και τον αυστηρό μοραλισμό του. Σκέφτομαι πως ανάμεσα στον Fra Angelico και τον Fra Bartolomeo υπάρχει η ίδια διαφορά που εντοπίζουμε στην αρχαϊκή τέχνη και τον λεγόμενο αυστηρό ρυθμό της γλυπτικής. Στη μία περίπτωση υπάρχει η αθωότητα και η κατάφαση προς τον κόσμο, στην άλλη υπάρχει ο σκεπτικισμός και η αίσθηση των ατελειών ή και του δράματος κόσμου αυτού.
Κοιτάζω τα κελιά. Τα προνομιούχα έχουν ένα μικρό παράθυρο που βλέπει στον κλειστό, εσωτερικό κήπο. Μόνο αυτό! Τα άλλα που βρίσκονται από μέσα, δημιουργούν με την στενότητα και τους τυφλούς τοίχους, ένα έντονο, κλειστοφοβικό συναίσθημα. Φυλακές και μοναστήρια μοιάζουν πάρα πολύ εν τέλει. Μοιράζονται θα έλεγε κανείς την ίδια απελπισία. Αλλά και την ίδια υπόγεια εξουσία! Ο Σαβοναρόλα από εδώ, από το κελί του διοικούσε ολόκληρη τη Φλωρεντία διώχνοντας τους Μεδίκους όπως συχνά από ένα κελί οι μαφίες των φυλακών κατευθύνουν τον υπόκοσμο της Αθήνας.
 Όμως εν προκειμένω συμβαίνει ένα θαύμα. Σε κάθε στενόχωρο δωμάτιο, υπάρχει μία μεγάλη τοιχογραφία με φως και χρώμα. Υπάρχει ένας Χριστός που πάσχει αλλά και που υπόσχεται Ανάσταση. Ο κάθε μοναχός πρέπει να εμψυχωνόταν πάρα πολύ από την τέχνη και όταν άφηνε το κελί του θα πρέπει να αισθανόταν ψήγματα ευτυχίας...
 Συμβολικά διαβάζω τη ζωή όλων μας αποτυπωμένη σε αυτά τα κελιά του San Marco. Ολοι ζούμε σ' ένα κελί συμβολικό κι έχουμε την τέχνη να μάς παρηγορεί. Βγαίνουμε κάποιες ώρες για να πάρουμε λίγο φως και αέρα σ' έναν κήπο μυστικό που άλλοι τον λένε έρωτα, άλλοι τον λένε φιλία ή αγάπη - σίγουρα σχετίζεται με την ανθρώπινη συναναστροφή - και αυτά τα λεπτά της ευτυχίας - του περιπάτου των φυλακισμένων στο προαύλιο τους - είναι ό τι μάς απομένει στο τέλος.

Στις φωτογραφίες τα εξαιρετικό φρέσκα με το Cenacolo  του Domenico Ghirlandaio από την Τράπεζα της Μονής.  Καταπληκτικές οι λεπτομέρειες των προσώπων με τις τόσο ενδεικτικές εκφράσεις των Αποστόλων αλλά και η εν γένει χαρούμενη, φλωρεντινή διάθεση που κυριαρχεί στο κατά τα άλλα δραματικό δείπνο (λόγου χάρη οι λεπτομέρειες αντικειμένων ή η νεκρή φύση πάνω στο τραπέζι που φτιάχνει με φωτεινές, μεγάλες πινελιές ο Ghirlandaio).
Ο Fra Angelico αντίστοιχα με τον δικό του μυστικό δείπνο επιμένει σε μία πιο εσωτερική, συναισθηματική ατμόσφαιρα καθώς ο Χριστός μοιράζει την όστια στους μαθητές Του. Εδώ το πνευματικό στοιχείο απομειώνει την όποια κοσμικότητα.
 Τέλος, προσέξτε το κοντράστο ανάμεσα στην νωπογραφία του διαδρόμου και στην ζωγραφική μέσα στο κελί. Εξωτερικά μια ένθρονη Παναγία εν δόξη δορυφορούμενη από Αγίους και εσωτερικά ο Χριστός και τα σύμβολα του Πάθους στον περίκλειστο χώρο του μικρού δωματίου. Αντιθέσεις επί αντιθέσεων, θερμά και ψυχρά να συγκρούονται και να συμφιλιώνονται δημιουργώντας ένα αποτέλεσμα συγκλονιστικό. Επειδή πάντα στη ζωγραφική αυτό που μετράει δεν είναι τι λες αλλά πώς το λες.










Andrea del Castagno - Santa Appolonia ή Οι αδικημένοι της τέχνης

Έκπληξη για μένα η τράπεζα του γυναικείου μοναστηριού της Αγίας Απολλωνίας με τον περίφημο Μυστικό Δείπνο του Αντρέα Ντελ Καστάνιο, φλορεντίνου ζωγράφου που πέθανε από πανούκλα το 1457 μόλις 38 χρόνων προδιαγράφοντας πάνω-κάτω τη μοίρα του Μότσαρτ. Ο θαυμάσιος αυτός ο χώρος βρίσκεται πίσω από το μοναστήρι του Αγίου Μάρκου, αρκετά μακριά από το κέντρο και πολύ κοντά στη λεγόμενη fortezza da basso. Συνήθως τα στίφη των τουριστών συνωθούνται γύρω από το Ντουόμο ή το palazzo vecchio, χάνονται στα στενά της Σάντα Μαρία νοβέλα και αγνοούν αυτό το απέριττο σημείο στο οποίο όμως κρύβεται πραγματικά ένας θησαυρός.
Ο ζωγράφος αυτός, ο Andrea del Castagno, υπήρξε ένα μοναδικό ταλέντο κι αυτό φαίνεται από το παρουσιαζόμενο Cenacolo, μία επική σύνθεση πληθωρικών διαστάσεων στην οποία κυριαρχούν το εξπρεσιονιστικό σχέδιο και ο ανάλογος χρωματισμός αλλά και μία αίσθηση του άμεσα υλικού χωρίς, λόγου χάρη, την διακοσμητική αίσθηση και την κοσμικότητα που βλέπει κανείς στο αντίστοιχο της Cenacolo του Ghirlandaio στο San Marco (Δες προχτεσινές δημοσιεύσεις) Πάνω από τον Μυστικό Δείπνο έχουν συντηρηθεί τα υπολείμματα μιας Σταύρωσης, μιας πιετά και μιας Ανάστασης.
Όταν αποκολλήθηκαν οι τοιχογραφίες αυτές για να συντηρηθούν, το 1959,  βρέθηκε από κάτω το αρχικό σχέδιο τους, η sinopia, δηλαδή η σέπια εκείνη με την οποία οι ζωγράφοι του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης όριζαν τα περιγράμματα των συνθέσεων τους και μετά τα ζωγράφιζαν με νεροχρώματα πάνω στο νωπό ασβέστη, ό τι δηλαδή ονομάζουμε φρέσκο. 
Στον απέναντι τοίχο λοιπόν της τεράστιας ορθογώνια αίθουσα έχουν τοποθετήσει (!) με εξαιρετικό τρόπο την σέπια αυτή, το προσχέδιο των τελικών νωπογραφιών. Η εμπειρία ήταν μοναδική. Κάτι περισσότερο από μία ώρα έμεινα εκεί παρατηρώντας τις λεπτομέρειες, κοιτώντας τα ψευδαισθητικά  πλαίσια που μιμούνταν ορθομαρμαρώσεις - όπως συμβαίνει και στη βυζαντινή τέχνη - και τα οποία στα μάτια του σημερινού θεατή λειτουργούν σαν αυτόνομοι, αφηρημένοι πίνακες. Τελικά, όταν μαθαίνουμε την ιστορία της τέχνης από βιβλία ή από πανεπιστημιακές παραδόσεις, μένουμε απλώς σ' ένα γενικό περίγραμμα και μερικά μεγάλα ονόματα ενώ η βαθύτερη αλήθεια βρίσκεται στα άπειρα έργα που συνήθως αγνοούμε και σ' εκείνους τους ζωγράφους που παρότι δεν πρωταγωνιστούν στην ιστορία της τέχνης, πρωταγωνίστησαν, έστω και αδικημένοι, στην τέχνη την ίδια.










ΥΓ 1. Μοναστήρι της Αγίας Απολλωνίας, Αντρέα Ντελ Καστάνιο, 1447 περίπου, δεξιά ο Μυστικός Δείπνος από πάνω του η Σταύρωση αρκετά ταλαιπωρημένη, μετά τη συντήρηση της και στον απέναντι τοίχο η sinopia με το προσχέδιο της! Ένα καταπληκτικό μάθημα για ειδικούς και μη.




ΥΓ 2. Cenacolo di Santa Appolonia, Andrea del Castagno, Pietà, το προσχέδιο που υπήρχε πίσω από την οριστική σύνθεση και το τελικό έργο! Όταν οι ειδικοί αποκόλλησαν την τοιχογραφία για να την συντηρήσουν, με την τεχνική του strapo, ανακάλυψαν την σέπια από κάτω, την αποκατέστησαν ως αυτόνομη δημιουργία και την εκθέτουν εδώ. Οι συντηρητές κάνουν, πραγματικά, θαύματα!






Κυριακή 13 Οκτωβρίου 2019

Χρονικό Απωλειών, Μουσεία και Μουσίτσες


Μνήμη Αγγέλου Δεληβορριά

Δεν είναι τυχαίο, το αντίθετο μάλιστα, ότι τα δύο πιο σημαντικά εικαστικά γεγονότα όχι μόνο του Φθινοπώρου αλλά όλης της χρονιάς για όλη τη χώρα, είναι αναμφισβήτητα η έκθεση των κεραμικών του Πικάσο στο Κυκλαδικό Μουσείο και βέβαια η περίφημη συλλογή Γουλανδρή στο νεότευκτο μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παγκράτι. Ούτε είναι τυχαίο πως και τα δύο αυτά ιδρύματα  είναι ιδιωτικά δηλαδή αποτελούν την δασική προσφορά αφενός του Νίκου και της Ντόλυς Γουλανδρή και αφετέρου του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή  προς την Αθήνα και τον πολιτισμό της αλλά και προς το διεθνές κοινό που επισκέπτεται την Ελλάδα.
Θυμάμαι ως νεαρός επιμελητής στην Εθνική Πινακοθήκη τον Βασίλη Γουλανδρή να ονειρεύεται καταρχάς ένα μουσείο στην Άνδρο και βέβαια να επιδιώκει μεθοδικά να στεγάσει τη συλλογή του στο κέντρο της Αθήνας. Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο  πρωτολειτούργησε, αν θυμάμαι καλά, το 1984 και ο τότε διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης αείμνηστος Δημήτρης Παπαστάμος μού είχε αναθέσει το στήσιμο της έκθεσης. Επρόκειτο για έργα των αποφοίτων της ΑΣΚΤ, μερικοί εκ των οποίων είναι σήμερα φτασμένοι καλλιτέχνες ή καθηγητές στη σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας,  Θεσσαλονίκης ή Φλώρινας.
Πέρασαν λοιπόν 30 ολόκληρα χρόνια επιμονής και προσπαθειών ώστε να καταφέρει το Ίδρυμα πλέον Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή - αφού οι ιδρυτές του έχουν αποδημήσει - να υλοποιήσει αυτό το μεγαλεπήβολο όραμα τους. Γνωρίζω επίσης προσωπικά πόσο πολεμήθηκε η γενναιόδωρη προσφορά του Βασίλη Γουλανδρή από τον Χρήστο Λαμπράκη γιατί ακριβώς ο άρχων του ΔΟΛ την έβλεπε ως αντίπαλο δέος προς το Μέγαρο Μουσικής. Ο άνθρωπος ο οποίος έπαιξε αυτόν τον αρνητικό ρόλο, του να θέτει δηλαδή συνεχώς εμπόδια, νομίζω πως δεν ήταν άλλος από τον τότε υπουργό Πολιτισμού και μετέπειτα πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, Ευάγγελο Βενιζέλο. 
Ας πούμε εδώ ότι η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη είχε επιχειρήσει προηγουμένως, πλην ατελέσφορα, να αξιοποιήσει το οικόπεδο πίσω από τη Στρατιωτική Λέσχη και το Βυζαντινό Μουσείο έτσι ώστε ο μεγάλος αρχιτέκτονας  I. M. Pei, ιαπωνοαμερικανός, να χτίσει εκεί το μουσείο.
Το Λύκειο του Αριστοτέλη που εντοπίστηκε εν τω μεταξύ, θα μπορούσε να είναι η είσοδος εν είδει τεράστιας, ελεύθερης πιλοτής προς το καινούργιο μουσείο σε μία γοητευτική συνύπαρξη αρχαιοτήτων και μοντέρνας τέχνης. 
Όμως το σχέδιο αυτό ματαιώθηκε μαζί τα σχέδια του M.I. Pei που έμειναν  έκτοτε.στο συρτάρι. Ας σημειωθεί πως τα είχε προσφέρει δωρεάν, αυτός ο διάσημος αρχιτέκτονας της πασίγνωστης γυάλινης πυραμίδας του Λούβρου.
Για να φτάσουμε επιτέλους στην σημερινή πολύ θετική εξέλιξη των εγκαινίων και της λειτουργίας του θαυμάσιου αυτού Μουσείου μετά από τριάντα ολόκληρα χρόνια καθυστέρηση. Τι κρίμα που δεν ζουν ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή για να απολαύσουν την προσφορά τους. Αναλογίζομαι όμως αυτή τη στιγμή πόσες και πόσες χαμένες ευκαιρίες έχουν επισυμβεί από πλευράς δωρητών, συλλεκτών και γενικά ανθρώπων που θα ήθελαν να προσφέρουν στον πολιτισμό αλλά από τη μία η ακαταμάχητη γραφειοκρατία και από την άλλη οι μικροκομματικές κόντρες ή και ιδιοτελή συμφέροντα τούς εμποδίζουν.
Και δεν εννοώ μόνο την περίπτωση του Αλέξανδρου Ιόλα και τη μεγάλη καταστροφή που υπέστη τόσο το σπίτι - μουσείο του στην Αγία Παρασκευή όσο και η τεράστια συλλογή του η οποία φυγαδεύτηκε την επαύριο του θανάτου του με σφραγίδες της Εθνικής Πινακοθήκης μετά από την αίτηση - απαίτηση της αδελφής του Νίκης Στάιφελ και πέταξε για Νέα Υόρκη. φαντάζομαι πως όλα τα αποδεικτικά έγγραφα θα πρέπει να υπάρχουν στα αρχεία του ιδρύματος.
Εκτός από τον Αλέξανδρο Ιόλα το πιο σημαντικό, ανάλογο παράδειγμα είναι ασφαλώς ο μεγάλος συλλέκτης Γεώργιος Κωστάκης ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα φεύγοντας από τη Σοβιετική Ένωση στη δεκαετία του '80 άγνωστος μεταξύ αγνώστων και έφτασε στο σημείο να εκλιπαρεί την τότε υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη μήπως και βρεθεί ένα δημόσιο κτήριο ώστε να στεγαστεί η αμύθητη συλλογή του. Το μόνο που ζητούσε να τού προσφερθεί ως αντίτιμο, ήταν απλώς ένα σπίτι στην Κηφισιά. Αυτές ήταν όλες κι όλες του οι απαιτήσεις. Θυμάμαι ακόμα την έκπληξη έως δυσφορίας όλων των παραγόντων του Υπουργείου Πολιτισμού αλλά και του διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης για την μέχρι τότε άγνωστη συλλογή Κωστάκη. Δεν ήξεραν κυριολεκτικά τι να την κάνουν. Ήσαν για αυτούς πράγματα πρωτοείδωτα και για αυτό ίσως επικίνδυνα! Όπως επίσης θυμάμαι την εντύπωση που δημιούργησε - σε λίγους δυστυχώς - η παρουσίαση της συλλογής από το ρηξικέλευθο, εκείνη την εποχή, περιοδικό Εικαστικά και τον εκδότη του Αντώνη Μπουλούντζα. Νομίζω, τέλος, πως το κείμενο, το σχετικό με τη Συλλογή αλλά κι ένας διάλογος με τον Κωστάκη τον ίδιο, υπογραφόταν από τον αείμνηστο ιστορικό τέχνης Δημήτρη Δεληγιάννη. 
Ο Γεώργιος Κωστάκης αργότερα αφού είδε και απόειδε,  πούλησε το πιο πολύτιμο μέρος της συλλογής του στην Αγία Πετρούπολη αλλά και στα μεγαλύτερα μουσεία της Αμερικής και της Ευρώπης με το ανάλογο, υψηλότατο τίμημα.
Χρόνια μετά και ενώ ο Γεώργιος Κωστάκης είχε πεθάνει, πάλι με ενέργειες του Ευάγγελου Βενιζέλου, τα περισσεύματα της περίφημης συλλογής πουλήθηκαν στο ελληνικό δημόσιο έναντι του μυθικού ποσού των δεκατεσσάρων δισεκατομμυρίων δραχμών και εγκαταστάθηκαν στην εντελώς ακατάλληλη Μονή Λαζαριστών, στην απομακρυσμένη περιοχή της Σταυρούπολης, της Θεσσαλονίκης η οποία ονομάστηκε πομπωδώς Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Σήμερα λοιπόν διαπιστώνεται το εξής ευτράπελο: Η Θεσσαλονίκη, για προφανείς, ψηφοθηρικούς λόγους, να έχει μία πολύ σημαντική συλλογή αλλά να μη διαθέτει κατάλληλο μουσείο ενώ η Αθήνα να διαθέτει ένα κατάλληλο μουσείο στο ΦΙΞ αλλά να μην διαθέτει συλλογή.
Θα μπορούσα να σκεφτώ κι άλλα, ανάλογα παραδείγματα για να σας χαλάσω ακόμα περισσότερο την διάθεση αναλογιζόμενος την κρατική μας ανικανότητα και αβελτηρία.
Φερ' ειπείν την συλλογή Τεριάντ η οποία περιείχε έργα απίστευτης, ιστορικής σημασίας και ποιότητας όπως του Ματίς, του Μπρανκούζι, του Καντίνσκι, του προσωπικού φίλου του Τεριάντ Πικάσο, του Σαγκάλ και πολλών άλλων.
Όταν ο Στρατής Ελευθεριάδης πέθανε (1889 - 1983), η Γαλλίδα σύζυγος του ήρθε στην Ελλάδα για να διαπραγματευτεί με τις ελληνικές αρχές την δωρεά της ανωτέρω συλλογής σύμφωνα με την επιθυμία του διαθέτη. Συνάντησε μάλιστα και τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο. Οι διαπραγματεύσεις όμως δεν ευοδώθηκαν, δυστυχώς, και άλλη μία ευκαιρία πήγε χαμένη. Η Alice Teriáde πέθανε το 2007 και η  συλλογή τους τελικά προσφέρθηκε σε ένα επαρχιακό, γαλλικό μουσείο. Το Musée Matisse du Cateau Cambrésis. Μεταξύ των άλλων έργων που κοσμούσαν την βίλα Natascha περιλαμβάνονται τοTête de Femme couronnée de fleur του Picasso, το Les Roi de Cartes του Léger, ένας Mirô, ένας Laurens κλπ.
Ευτράπελη (;) λεπτομέρεια: Όταν, πριν από χρόνια, το Ίδρυμα Γουλανδρή - Χορν στην Πλάκα μετέφερε από το Μουσείο Τεριάντ στη Βαρειά της Μυτιλήνης και εξέθεσε τις πολύτιμες εκδόσεις και τα χαρακτικά του Matisse από τη σειρά Jazz στους χώρους του ιδρύματος, έπεσε θύμα διάρρηξης, μερικά σημαντικά έργα χάθηκαν χωρίς ποτέ να ανευρεθούν. Θυμίζω πως ανάλογη τύχη είχε και ο μοναδικός Πικάσο της Εθνικής Πινακοθήκης που βέβαια ούτε και αυτός ξαναβρέθηκε. Απλώς η Διευθύντρια της πινακοθήκης έγινε, αμέσως μετά, υπηρεσιακή υπουργός Πολιτισμού τιμής ένεκεν...
Ας θυμηθώ εδώ μία και μιλάμε για την Εθνική Πινακοθήκη και τον ατυχή Ευριπίδη Κουτλίδη ο όποιος αφού συγκρότησε την επαρκέστερη συλλογή ελληνικής ζωγραφικής του 19ου και του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, προνόησε  επίσης να αφήσει ένα πολύ μεγάλο ποσό ώστε η συλλογή του να στεγαστεί ιδίοις αναλώμασι σε ένα υποδειγματικό Μουσείο Κουτλίδη. Τέλος πρόσφερε και την αποθήκη ξυλείας του στην οδό Φρυνίχου ώστε να ανεγερθεί εκεί το μουσείο του. Αποτέλεσμα; Μόλις πέθανε ο συλλέκτης, το Ίδρυμα Ευριπίδη Κουτλίδη ενσωματώθηκε με νομικά τεχνάσματα και υπουργικές αποφάσεις στην Εθνική Πινακοθήκη, τα χρήματα της δωρεάς φαγώθηκαν (;) ενώ το περίφημο ακίνητο της Φρυνίχου παραχωρήθηκε από την Μελίνα για να γίνει η νέα σκηνή του Θεάτρου Τέχνης! 
Παρ' όλα αυτά, παρά το αναίσθητο, αδαές κράτος και τους συχνά εξωνημένους παράγοντες του, υπάρχουν άνθρωποι που επιμένουν να προσφέρουν, που έχουν χρήματα προς χορηγία και είναι διατεθειμένοι να δωρίσουν και αυτή είναι η περίπτωση του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή. Επειδή το μουσείο τους καθιστά την Αθήνα ισότιμη με τις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, το Παρίσι, το Βερολίνο, το Λονδίνο αλλά και τη Νέα Υόρκη. Και βέβαια ανεβάζει τον πήχη πολύ ψηλά κατευθείαν παραγκωνίζοντας το βεβαρημένο με πολλές αμαρτίες - γραφειοκρατικές, κομματικές,  διεκπεραιωτικές - το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Ακόμη και το λιλιπούτειο, πλην επαρκέστατο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης συχνά προτιμάται από τους τουρίστες στη θέση του αντιλειτουργικού, Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Ιδίως η συστηματική οργάνωση και περιοδικών εκθέσεων σύγχρονης τέχνης διεθνούς εμβέλειας όπως π.χ αυτή του Γιάννη Κουνέλλη στους εκθεσιακούς χώρους της προέκτασης του στο Μέγαρο Σταθάτου, δίνει στο μουσείο αυτό ένα μείζον, περαιτέρω πλεονέκτημα. εν προκειμένω ο διευθυντής του Γιώργος Σταμπολίδης κινείται επάξια στα ίχνη του αείμνηστου Άγγελου Δεληβορριά όπως εξάλλου και ο Κυριάκος Κουτσομάλλης, πιστός εντολοδόχος του οράματος των Γουλανδρήδων.
Ο συνδυασμός αρχαιογνωσίας και μοντερνισμού - δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω - πως είναι το φιλί της ζωής, η λύση που θα εξασφαλίσει στα δεκάδες, σημαντικά αρχαιολογικά μας μουσεία και πόρους και χρήματα και κοινό αλλά και τεράστια, διεθνή προβολή. Μόνιμα, κλασικά εκθέματα, ένθετες παρεμβάσεις ανάλογης αισθητικής, απρόβλεπτοι διάλογοι του παρόντος με το παρελθόν, ευρηματικές προτάσεις που "ζωντανεύουν" τα μουσεία. Φαντάζεστε λόγου χάρη μίαξ έκθεση με σκηνογραφικές μακέτες μεγάλων καλλιτεχνών από το αρχαίο δράμα στο αρχαιολογικό μουσείο Επιδαύρου; φαντάζεστε τα κοστούμια του Τσαρούχη ή του Βασίλη Φωτόπουλου τα εμπνευσμένα από τον θηβαϊκό κύκλο ή την κατάρα των Ατρειδών στο μουσείο των Μυκηνών ή των Δελφών; φαντάζεστε μία έκθεση των γλυπτικών Σινιάλων του Τάκι ή των ξόανων του Θόδωρου Παπαγιάννη στο αίθριο των νέων αρχαιολογικών μουσείων της Πάτρας ή της Σπάρτης; μαζί και φαντάζεστε μίαν έκθεση των πεπτωκότων πολεμιστών του Χρήστου Καπράλου στο Εθνικό Αρχαιολογικό μας Μουσείο;
Η έκθεση, εν προκειμένω, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με θέμα τον Πικάσο, τα κεραμικά του αλλά και την σταθερή αρχαιογνωσία που χαρακτηρίζει όλη τη δημιουργία γάμος έξωτου, είναι υποδειγματική αυτής της κατεύθυνσης. Ένας γοητευτικός συνδυασμός αρχαίων εκθεμάτων, αγγείων, μικρών γλυπτών, λοιπών, χρηστικών αντικειμένων πλάι στα γεμάτα χρώμα αλλά και κλασικές αναφορές, έργα του Πικάσο. Ευρηματικότητα, βαθιά γνώση του υλικού και ευφυέστατες συρράψεις ετερόκλητων εικόνων. Θαύμα ιδέσθαι!











Στην πρώτη εικόνα ο Πάνος Κοκκινιάς εμπρός στη φωτιά του με θέμα το ΕΜΣΤ.
Στοά Σοφοκλέους, παραγωγή, Ίδρυμα ΝΕΟΝ.

Μάρμαρα και μάρμαρα...






(μνήμη Βαρβάρας Στεφανίδου)

Δημόσια Λουτρά Παλατζιάν, Δραπετσώνα. Μεσοπόλεμος. Υποδειγματικά ανακαινισμένα σήμερα για να φιλοξενήσουν το πρότυπο, καλλιτεχνικό Γυμνάσιο που θεραπεύει τα εικαστικά, το χορό και το θέατρο. Με τους θόλους και την κεντρική αίθουσα που θυμίζουν ρωμαϊκές θέρμες. Frigidarium!
 Εδώ, το αναφέρω για την ιστορία, έρχονταν η κυρία Βαρβάρα και η κυρία Σταυρούλα, από την οδό Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, λίγο πιο πάνω, ανάμεσα στα Μανιάτικα και τα Ταμπούρια και έκαναν εκστασιασμένες χαμάμ σ' αυτά τα πολύπαθα, τα σοφά μάρμαρα, σ' εκείνα τα πολύπαθα χρόνια μετά την Κατοχή. Οι ατμοί τις καθάριζαν από τους ρύπους του φόβου, της ανέχειας, των καταθλίψεων και του θανάτου.
Εδώ θα έρχεται από φέτος, στην πρώτη τάξη του Γυμνασίου, η εγγονή της κυρίας Βαρβάρας και βαφτισιμιά του Φωκίωνα, γιού της κυρίας Σταυρούλας αλλά και αναδεξιμιού της κυρίας Βαρβάρας... Σάς μπέρδεψα; Είναι γιατί η ζωή κάνει συνέχεια κύκλους. Ζαλιστικούς, μεθυστικούς, αβάσταχτους...

Σημείωση: Ας διαβαστεί παρακαλώ το παρόν σημείωμα σε σχέσεις με εκείνο που αναφέρεται στα μνημεία του πειραϊκού κοιμητηρίου της Ανάστασης. Πρόκειται για δύο δραματικά διαφορετικούς τρόπους για να αντιμετωπίζει κανείς το παρελθόν. Την πολιτιστική κληρονομιά μας που λένε και οι επαγγελματίες. Μάρμαρα και μάρμαρα...

Το αρχαίον κάλλος αναμορφώσασθαι...








(μνήμη Σπύρου Στεφανίδη)

Η φθορά και η εγκατάλειψη σού δαγκώνουν τη ψυχή, εδώ στην Ανάσταση, ανάμεσα στα ναόσχημα επιβλητικά μνήματα που άλλοτε μιμούνται το χορηγικό μνημείο του Λυσικράτους με τους έξι αττικοκορινθιακούς κίονες και άλλοτε πρόστυλους ναΐσκους με ιωνικά κιονόκρανα.Τέχνη σχεδόν αυτονόητη, επίπεδο που δεν έχει σχέση με το σήμερα. Ομορφιά ακόμη και στον θάνατο. Τώρα απομένουν βρώμικα, ασυντήρητα, σπαρμένα και, όπως με πληροφόρησε η Κατερίνα Μαυροειδή, κλεμμένα. Προσέξτε για παράδειγμα πόση δύναμη κρύβουν οι ανοιχτές φτερούγες του Θρηνούντος Πνεύματος, του εστέτ γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου, του καλλιτέχνη που επαναπρότεινε τον Γιαννούλη Χαλεπά, πάνω στο μνήμα το οποίο εδράζεται με τη σειρά του πάνω σε βράχους! Σαν ψυχή έτοιμη να πετάξει.
Έτσι ή αλλιώς οι νεκροί προσπαθούν να επιβιώσουν, όπως όπως, μέσα στα σκουριασμένα τους μάρμαρα - τα τελευταία πεντελικά ! - στο αρχαίον κάλλος τους, σε πείσμα της αδιαφορίας των ζωντανών. Το άλλοτε εμβληματικό Δημοτικό Κοιμητήριο του Πειραιά, η Ανάσταση, εκτός χρήσης πια λόγω Σχιστού, αναπολεί την αστική ευγένεια και τον ρομαντισμό του 19ου αι. αλλά και τον αισθητικό διαφορισμό και την δυναμική του Μεσοπολέμου. Πρόκειται για ένα μοναδικό μνημείο που δεν αξίζει τέτοιας εγκατάλειψης. Μνημείο ιστορίας, μνημείο αισθητικής, μνημείο - χρονικό των μεγάλων, πειραϊκών οικογενειών. Από την οικογένεια Μπούμπουλη εξ Ύδρας ως τους Μερκούρηδες που ως Αρβανίτες είχαν φέουδα σ' όλη την Αττική... Σε αντίθεση με το καταθλιπτικό και αντιαισθητικό Σχιστό που θυμίζει αρπαχτή οικοπεδοφάγων που θέλουν απλώς να ξεφορτωθούν τους νεκρούς τους, η Ανάσταση λάμπει από την αίγλη ενός αναπαλλοτρίωτου παρελθόντος. Σκέφτομαι πως η κάθε εποχή εξασφαλίζει εκείνο τον θάνατο που τής ταιριάζει.

ΥΓ. Τελικά όσο το σκέφτομαι γιατί να μην οργανώσουμε μια βόλτα - ξενάγηση στην Ανάσταση την τελευταία Κυριακή του Σεπτεμβρίου για όσους ρομαντικούς; Αν έχει και ψιλόβροχο, τόσο το καλύτερο. Λεπτομέρειες προσεχώς.