Terreur, όπως Τεριρέμ

(Δημοσιεύθηκε πριν από 7 χρόνια, μου φαίνεται ακόμη επίκαιρο.)

...Συλλάβετε τους τυφλούς, τους λεπρούς, τους ζηλόφθονους... Ελευθερώστε τους προφήτες. Σκεπάστε τον ουρανό με ποιήματα. Τρομοκρατήστε τον κόσμο!

Ν. Κάλας

Οι πολλοί ζουν την πραγματικότητα. Οι λίγοι τη δημιουργούν.

Ζούμε, που λέτε, ο καθένας τη μικρή, προσωπική του ιστορία προσγράφοντας ή διαγράφοντας άλλους ανθρώπους, κουβαλώντας την αρμόδια πέτρα μας κατά δύναμιν αλλά και μετέχουμε στην ευρύτερη ιστορία που γράφεται παράλληλα με εμάς αν και, συνήθως, ερήμην μας.

Ζώντας το διατεταγμένο βίο μας λοιπόν, υπάρχουμε για να είναι ευτυχείς οι οικείοι ημών αλλά και οι εκλογικοί ή οι στρατονομικοί κατάλογοι. Για να μας μετρούν και να μας ταξινομούν οι ποικίλες Συνθήκες Σένγκεν έτσι ώστε η ταυτότητά μας, τα δάκρυα ή το γέλιο μας να συμποσούνται στη μνήμη ενός τσιπ σε απευθείας σύνδεση με κάποιον αόρατο δορυφόρο που μας παρατηρεί άοκνα.

Κατά τ' άλλα, η καθόλου Ιστορία ακολουθεί το δρόμο της όσο κι αν προφητεύουν οι επαγγελματίες μάγοι το, αναπόφευκτο, τέλος της κι εμείς την ξεχνάμε, λησμονούμε πώς είμαστε γρανάζι της και αφηνόμαστε στη ληθαργική καθημερινότητά μας, το εύκολο έπος των μεταμοντέρνων πολιτικών, ξεχνώντας πως ακόμη και το πιο ασήμαντο εξάρτημα ενός μηχανισμού έχει κάποιον, ασήμαντον έστω, ρόλο. Συνήθως, εναποθέτουμε το ρόλο αυτό σε ευρύτερες συλλογικότητες, μιντιακής πλέον επίφασης, όπως είναι τα τρέχοντα κόμματα, κι εμείς χωνόμαστε στη σιωπηρά υπαρκτή ανυπαρξία μας σαν τους ασβούς, φοβούμενοι πως ακόμη και η μυρωδιά μας μπορεί να προδώσει την κολαστέα όποια μας ιδιαιτερότητα. Στοιχισμένοι στην ομοιομορφία των στίχων ενός εκκωφαντικού εμβατηρίου συναίνεσης που δεν χρειάζεται ήχους για ν' ακουστεί, ζούμε τη ζωή μας όπως - όπως, τρομορκατημένοι από το βάρος (;) ή την ευθύνη της ίδιας μας της ύπαρξης. Quo vadis domina είναι σαν να της λέμε έμφοβοι. «Πού πάτε κυρία μου;» Από ψηλά κατοπτεύει ο μέγας οφθαλμός, πώς ν' αφεθείτε στην επιθυμία σας; Και όμως. Θα 'ρθει στιγμή που αυτή η επιθυμία θα συνιστά μια μορφή τέχνης, μια δυνατότητα επανάστασης. Ήρθε, ήδη, έστω κι αν δεν το αντιληφθήκαμε, η αύρα της, βυθισμένοι στη βιοτική μέριμνα καθώς τυρβάζουμε περί πολλά σαν τη Μάρθα των αυγουστιάτικων Εσπερινών όπου το Τεριρέμ της Μαρίας αποκοιμίζει μεν το βρέφος αλλά δεν διακόπτει διόλου την τρομοκρατία των τζιτζικιών: Ο Κάλας, ο Πάμπλο, ο Σαχτούρης, ο Καστοριάδης, ο «τρομοκράτης» εργάτης Θεολόγος Ψαραδέλλης κι όλοι όσοι βλέπουν τον τρομακτικό νεοακαδημαϊσμό μιας «μοντέρνας» τέχνης χωρίς αντιφάσεις που απλώς προπαγανδίζει «προϊόντα» ή τη νεύρωση κάποιων petits bourgeois οι οποίοι θέλουν καλά και σώνει να μεταμορφώσουν τη στέρησή τους σε ποίηση. Το είδαμε ως θλιβερό κατάντημα και στη φετινή Biennale Βενετίας. Όμως η ζώσα τέχνη μεταμορφώνει την εγγενή μιζέρια της ζωής σε δωρεά· ποτέ το αντίθετο. Όσο κι αν καμώνονται οι δήθεν αιμάσσοντες μιας προκάτ ελληνικής πρωτοπορίας. Την άνοιξη του 1938 συναντιούνται στο Μεξικό ο Τρότσκι, ο Μπρετόν, ο Ριβέρα και η Κάλο με τους δύο πρώτους να συνθέτουν το καινούργιο Μανιφέστο ως εξής:

«Θέλουμε την ανεξαρτησία της Τέχνης για την Επανάσταση και την Επανάσταση για την οριστική ανεξαρτησία της Τέχνης»*. Αλλιώς δεν γίνεται!

Ζούμε, λοιπόν, θέλοντας και μη, ως νιτσεϊκά υποκείμενα της Ιστορίας και της Τέχνης όσο κι αν τρυπάμε όλο και βαθύτερα λαγούμια απομόνωσης εθελοτυφλώντας. Υπάρχουν, ήδη, άλλοι πληθυσμοί, άλλοι άνθρωποι, πολύ πιο απελπισμένοι, πολύ πιο αποφασισμένοι, πολύ πιο άτρωτοι από εμάς σε σχέση με τη λέπρα της ευμάρειας και το παραισθησιογόνο του easy going. Αυτοί, κιόλας, έχουν αρπάξει τη μοναδική τούφα από τα μαλλιά μιας Ιστορίας σχεδόν φαλακρής και στροβιλιζόμενης δύσθυμα σαν την εικονογραφία της Τύχης από τον Mantegna (καλλιτέχνη που φέρει άλλωστε ένσαρκα τη συνείδηση του ιστορικού γίγνεσθαι). Πώς αλλιώς; Εκτός κι αν πιστέψουμε πως η Ιστορία αποτελεί, κι αυτή, ιδιοκτησία και προικώον της ευτυχισμένης Δύσης που παντρεύεται με το Χρόνο σαν την κάποτε Felix Austria για να κληρονομήσει τις (πετρελαιο)πηγές του. Όμως, πια και Alii bella gerunt, πέραν των προαποφασισμένων πολέμων της Υπερδύναμης εφόσον ο Γ' Παγκόσμιος έχει αρχίσει και η Ιστορία είναι εδώ μετρώντας με βία τη γη. Θέλουμε, δεν θέλουμε. Και η τέχνη είναι το παιδί της, το τελευταίο, προσώρας, ανέγγιχτο δικαίωμά μας. Αρκεί να μην το εκχωρούμε στους τσαρλατάνους, τους τυχάρπαστους και τους συμβιβασμένους. Φτου ξελεφτερία για όλους, όπως απαιτεί το ανώνυμο γκραφίτι των Εξαρχείων εφόσον ο καπιταλισμός στοίχειωσε την ελευθερία σε ελευθερία του κέρδους και σε κατανάλωση της απόγνωσης. Σε μας πάλι, που δεν περιμένουμε τον ύπνο για να ονειρευτούμε, ας είναι η μόνη μας θλίψη το κόστος που πληρώνουμε για τις επιλογές της ζωής μας.

Τέτοια θλίψη μοιάζει με μέσα ευλογία. Κατά τ' άλλα μακάριοι οι πενθούντες ένεκεν Δικαιοσύνης και Δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της γης και πρόσθες αυτοίς κακά, Κύριε, τοις ενδόξοις της γης. Ο Κάλας το είπε αλλιώς: «Ελευθερώστε τους προφήτες. Τρομοκρατήστε τον κόσμο». Μήπως και τον ελευθερώσετε. Ο,τι ονειρεύεσαι είσαι!

* Υπάρχει η μιζέρια της εγχώριας ιντελιγκέντσιας που αγωνιά για να βρει καινούργιο πολιτικό προϊστάμενο, υπάρχει όμως και η παρήγορη δίγλωσση έκδοση New Greek Vanguard, Α radical review of modern greek etc. που εκδίδεται εκ των ενόντων στο Μπέρμιγχαμ με e-mail: papargyris@hotmail.com από φοιτητές του εκεί πανεπιστημίου, με εξαιρετικά κείμενα. Από αυτά αντλήσαμε στοιχεία για το παρόν κείμενο.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 19/08/2005