Τρισυπόστατοι

Με αφορμή τα κοινά έργα που φιλοτέχνησαν οι Στ. Βότσης, Στας Παράσκος και Στ. Μεταξάς κι εκτίθενται όλο τον Μάρτιο στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρνακας

Εχετε ακούσει για έναν δράκο με τρία κεφάλια; Θυμάστε το παραμύθι του γενναιόκαρδου με τις τρεις καρδιές στα στήθη και τα έξι χέρια; Σας έχουν μιλήσει για το θαύμα του Αγίου Αθανασίου στην πρώτη Οικουμενική Σύνοδο με το οποίο απέδειξε το τρισυπόστατον της μιας θεότητας; Ελιωσε στα χέρια του ένα κεραμίδι και διαχωρίστηκαν θυματουργικά τα τρία στοιχεία που το συγκροτούν: χώμα, νερό, φωτιά.

Η παρούσα ζωγραφική ενότητα έχει συγκροτηθεί τα τελευταία πέντε χρόνια και συνίσταται στο ότι τρεις καταξιωμένοι ζωγράφοι, ο Στέλιος Βότσης, ο Στας Παράσκος και ο Στέφος Μεταξάς, «συνεργάζονται» επάνω στον ίδιο καμβά, συνυπογράφουν εντέλει το ίδιο έργο μοιράζοντας δημοκρατικά ιδέες, αισθητικές απόψεις, πλαστικές λύσεις και μορφικές λεπτομέρειες. Ο καθένας προσέρχεται στον έναν, πλην τρισυπόστατο, πίνακα καταθέτοντας την ατομικότητα και το κατακτημένο προσωπικό του στιλ, στο τέλος όμως τα τρία διαφορετικά ύφη συναιρούνται σε ένα και το έργο αποκτά, σχεδόν μαγικά, τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του. Αρα το ότι και οι τρεις υπογράφουν στην άκρη αυτή την πρωτότυπη τρισυπόστατη ζωγραφική, είναι κάτι το απόλυτα φυσικό.

Αρχικά αυτό το avantgarde πείραμα ξεκίνησε σαν παιχνίδι ανά δύο. Ο καλλιτεχνικά και ηλικιακά νεώτερος Μεταξάς, μαθητής του Βότση και του Στας, ζήτησε εν είδει άσκησης να ζωγραφίσει από κοινού με τον Στέλιο ένα έργο. Με τον καιρό η ζύμωση πέτυχε, το κρασί των κόκκινων και των μενεξεδιών ψήθηκε καλά και το παιχνίδι απέκτησε σοβαρότητα και φιλοδοξίες μεγαλύτερες. Και οι τρεις, πλέον, δουλεύουν συστηματικά ο ένας πάνω ή δίπλα ή επί της φόρμας του άλλου και το πείραμα καθίσταται όλο και πιο ενδιαφέρον. Ο Στέλιος Βότσης μεταφέρει τη γεωμετρική κομψότητα των πλανητικών του Αγγέλων και τις δωρικές αναλογίες των οπτικών του αφηγήσεων, ο Στας Παράσκος τους χρωματικούς χυμούς μιας ζωγραφικής γλώσσας που υπερασπίζεται την ιθαγένεια με όρους διεθνείς και ο Στέφος Μεταξάς τους ποιητικούς λαβυρίνθους ενός κόσμου τόσο αλλού σαν παραμύθι, αλλά και τόσο περίπλοκου σαν το κουβάρι της Αριάδνης.

Το αποτέλεσμα το βλέπετε! Λογική, επιθυμία, συναίσθημα, στοχασμός, λογιοσύνη, λαϊκότητα, αυθορμητισμός, μέτρο, ρυθμός, αντιθέσεις, όλα μαζί συνθέτουν το μαγικό κεραμίδι του Αγίου Αθανασίου. Η μαγεία -η αλχημεία της τέχνης!

Οταν ο Βερόκιο ζωγράφιζε τη «Βάπτιση του Χριστού» λέγεται ότι ο μαθητής του Λεονάρντο ντα Βίντσι ζωγράφισε τον ξανθό, μεταφυσικό άγγελο δεξιά.

Ο Μπρέγκελ ο Βελούδινος είχε κι άλλους συνεργάτες στις συνθέσεις του για να του φτιάχνουν τα πουλιά ή τα λουλούδια γύρω από τα ιερά πρόσωπα. Ενώ ο Ρούμπενς επέβλεπε απλώς τους βοηθούς του όταν μεγέθυναν τις επικές του συνθέσεις.

Η μοντέρνα τέχνη μάς δίνει ανάλογα, πλην σπάνια, παραδείγματα καλλιτεχνικών συνεργασιών: Ομάδα Brucke, Bauhaus, Σουρεαλιστές, Ποπ αρτ κ.ά.

Βλέπετε σ' όλες αυτές τις περιπτώσεις της συνεργασίας ο κάθε δημιουργός οφείλει να αναστείλει το ego του, να υποτάξει το εγώ του στο συμφέρον του συνόλου. Κι αυτό σε μιαν εποχή τόσο αλαζονική, εξαιτίας ανασφάλειας κυρίως, δεν είναι εύκολο.

Οι σύγχρονοι καλλιτέχνες εγκλωβισμένοι σε ένα αδιέξοδο star system έχουν αποφασίσει να ζουν μόνοι κι ακοινώνητοι σαν τους λύκους.

Η αληθινή όμως τέχνη εκκολάπτεται μεν στην ιερή μόνωση, αλλά θάλλει μέσα από τον διάλογο και την επικοινωνία. Αλλιώς καταλήγει σε θλιβερό αυτισμό.

Τι υπέροχο μάθημα λοιπόν για τους νεότερους αυτή η τρισυπόστατη ζωγραφική των τριών φίλων, τι παρηγοριά σε μια εποχή που όλοι οι κυρίαρχοι μηχανισμοί μοχθούν για να θέσουν τους ανθρώπους όχι δίπλα αλλά απέναντι. Αλλά και τι κέρδος για μας τους υπόλοιπους, οι οποίοι καλούμαστε να διαβάσουμε τους συγκεκριμένους πίνακες με μιαν καινούρια ελευθερία. Μακριά από έτοιμες συνταγές. Γιατί μην ξεχνάτε: Το έργο τέχνης μπορεί να αρχίζει από το μυαλό και τα χέρια του δημιουργού του αλλά ολοκληρώνεται στο μυαλό και τα μάτια του υποψιασμένου αποδέκτη. Δικαιοσύνη!

ΥΓ. 1: Θυμάμαι, τώρα, το κοινό έργο - μηχανή των R. Indiana και R. Rauschenberg στη Συλλογή Σμάλενμπαχ του Ντίσελντορφ.

ΥΓ. 2: Διαβάζω στην, εξαιρετική, όσο και πολυτελέστατη, ελληνική έκδοση του έργου «Η τέχνη από το 1900» των Hal Foster, Rosalind Krauss, Yve-Alain Bois και Benjamin Buchloh (ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, επιμέλεια Μιλτ. Παπανικολάου) κι άλλες περιπτώσεις ζευγαριών όπως οι Αλμπερς - Σλέιτερ Μαρκί, Ράουσενμπεργκ - Κέιτζ, Ντεμπόρ - Ασγκερ Γιορν, Βιλεγκλέ - Ενς (Hains) κ.λπ. Το βιβλίο παρακολουθεί τα γεγονότα χρόνο με το χρόνο και σε κρίσιμες ενότητες παραθέτει στρογγυλές τράπεζες των συγγραφέων! Λείπουν όμως οι κοινοί πίνακες Μπέικον - Φρόιντ όπως και η οποιαδήποτε αναφορά στο έργο του τελευταίου. Ούτως ή άλλως, όμως, ο ογκώδης αυτός τόμος είναι ό,τι καλύτερο κυκλοφορεί ως προς τη μοντέρνα και τη σύγχρονη τέχνη στον τόπο μας.

ΥΓ. 3: Συμπληρώνονται φέτος τα 40 χρόνια από το θάνατο του Ντισάν και τα 100 χρόνια από τη γέννηση του λεπταίσθητου μοντερνιστή ποιητή Γιώργου Σαραντάρη (1908-1941). Ενός «Σολωμού» του Μεσοπολέμου -κι όχι μόνο για την ιταλομάθειά του- που ξεχάστηκε γρήγορα:

«Ο ύπνος είναι ένας απλοϊκός άνθρωπος γεμάτος δώρα... που τα μαζεύουν όλοι. Ο ύπνος είναι ένας κύκνος αυθόρμητος που ανάβρυσε πάνω στα νερά της ψυχής. Ο πόθος μας δεν του μοιάζει».

Ο Μ. Στεφανίδης είναι μέλος των Π.Π.Π. (Ποιητών Προφορικής Ποίησης).

Ο Στέφος Μεταξάς στην τελευταία ατομική του έκθεση (Λευκωσία, 2007)

7 - 24/02/2008