Όραμα και διούρηση

(Απ’ τον Ντυσάν στον Κανιάρη μέσω Ρήγα Φεραίου)

Συγνώμη αλλά ο πολιτισμός περισσότερο από θεωρία, δήλωση ή και πόζα, είναι καθημερινή πρακτική και τρόπος συμπεριφοράς. Είναι η άσκηση της, όποιας, παιδείας μας σε έμψυχα ή άψυχα. Στο περιβάλλον αλλά και στα πράγματα που το συγκροτούν.

Θέλουμε έναν δημόσιο χώρο ελεύθερο, αυτοδιαχειριζόμενο, μακριά από κάμερες και αστυνομεύσεις; Οφείλουμε να τον σεβόμαστε και ν’ αναπτύσσουμε τις όποιες δραστηριότητες μας μέσα σε αυτό το πνεύμα του σεβασμού. Αλλιώς, δείχνουμε την παχυλή αγαρμποσύνη ή την επιθετική μας αντικοινωνικότητα, έστω και πίσω από όποιο προκάλυμμα προοδευτικότητας ή επαναστατικού πνεύματος. Πιο συγκεκριμένα:

Το Σάββατο 18.9 πήγα στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας που οργανωνόταν στα Προπύλαια εναντίον του λιθοβολισμού γυναικών και εν γένει της τρομοκρατίας στο Ιράν και υπέρ των ανθρώπινων δικαιωμάτων που καταπατούνται βάναυσα σε Ανατολή και Δύση. Έπειτα ακλούθησε συναυλία στα σκαλάκια του Πανεπιστήμιου με χέβι μέταλ, ζωντανή μουσική και με την απαραίτητη κατανάλωση μπίρας. Ως γνωστόν το πνεύμα έλκεται από το οινόπνευμα και το αλκοόλ ταιριάζει με την επανάσταση. Ως εδώ καλά. Όμως τα Προπύλαια και το συνακόλουθο άσυλο τους για να λειτουργούν ως χώρος ελευθερίας και ελευθεριακής έκφρασης πρέπει και να προφυλάσσονται και να περιφρουρούνται από τους ίδιους τους διοργανωτές των σχετικών δράσεων. Είναι θλιβερό να βλέπει κανείς στα κηπάρια ένα γύρω σωρούς σκουπιδιών και πεταμένα κουτιά μπίρας ή, συναυλιαζομένους να ουρούν πίσω από το άγαλμα του Ρήγα Φεραίου ή του Κοραή. Εκτός κι αν είναι ταμπού να μιλάμε γι αυτά. Τα Προπύλαια του Πανεπιστημίου είναι ένα υπαίθριο μουσείο αρχιτεκτονικής, γλυπτικής και ζωγραφικής, ένας συμβολοποιημένος χώρος, μια ζώσα αφήγηση της πρόσφατης ιστορίας μας και ως τέτοιος ανήκει σε όλους. Και πρωτίστως στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Οι βανδαλισμοί στ’ αγάλματα, τα σπασμένα μάρμαρα, οι βρωμισμένοι τοίχοι δείχνουν ότι έχουμε ακόμη να μάθουμε πολλά μέχρι ότου καταστούμε αληθινά προοδευτικοί, αληθινά αριστεροί. Εκτός κι αν οι «ακράτητοι» απολαμβάνουν περίφοβης ασυλίας. Ο Φεραίος και ο Κοραής υπήρξαν πρωτοστάτες του Διαφωτισμού και της Εξέγερσης στα Βαλκάνια και τη λοιπή Ευρώπη και τ’ αγάλματά τους αποτελούν τον αγλαό καρπό της αναβίωσης της κλασικής φόρμας στη καρδιά του νεοελληνικού ρομαντισμού.

Παρεμπιπτόντως ο Ούγκο Τσάβες φέρνει με τιμές από την Κολομβία στη Βενεζουέλα την σποδό του Σίμωνα Μπολιβάρ, του Libertador, που έζησε και έδρασε στη ίδια εποχή με τους προς διούρηση δικούς μας. Το πολιτικό βάρος της χειρονομίας είναι προφανές. Ο δε Νίκος Εγγονόπουλος έγραψε τον επικολυρικό του «Μπολιβάρ» στην διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Ταυτίζοντας τον λατινοαμερικάνικο επαναστάτη με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Ο πιο μορφωμένος, σήμερα, αριστερός ηγέτης στην Ελλάδα είναι ο τροτσκιστής Σάββας Μιχαήλ, φίλος ποιητών όπως ο Καρούζος, ο Κακναβάτος, ή ο Νάνος Βαλαωρίτης και βαθύς μελετητής του ευρωπαϊκού ρομαντισμού. Εν ολίγοις, δεν υπάρχει επανάσταση χωρίς παιδεία και η γνώση και η συγκίνηση δεν κατακτώνται χωρίς προσπάθεια και μαθητεία. Είμαστε ένας τόπος νεοπλουτίστικης διανοητικής αλαζονείας είτε μιλάμε για γκόλντεν μπόις, είτε για εξεγερμένους των Εξαρχείων. Μας λείπει δραματικά το πνεύμα της μαθητείας. Κι ως προς αυτό, εμείς οι μεγαλύτεροι ή οι δάσκαλοι έχουμε τεράστια ευθύνη (Το κωμικοτραγικό έλλειμμα της γενιάς μου είναι πως παίρνει τον εαυτό της πολύ στα σοβαρά). Ο Βλάσης Κανιάρης απαντώντας στο προβοκατόρικα εστετίστικο «Ουρητήριο» του Ντυσάν (1917) έφιαξε στην περίοδο της δικτατορίας το «Ουρητήριο της Ιστορίας». Όπου φιγούρες ουρούσαν ένα τοίχο της Αθήνας γεμάτο αντίθετα συνθήματα σαν μια τεράστια σκηνογραφία, ένα ιστορικό αφήγημα του μετεμφυλιακού κλίματος. Σήμερα κατουράμε ανεπιγνώστως όχι την Ιστορία, το δράμα και τα σύμβολά της αλλά το επίδικο –αν όχι καταδικασμένο- μέλλον μας.

Sancta simplicitas;