ΤΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Κυριάκος Κατζουράκης, Κρατούμενοι, 2010

Αηδόνι, αηδόνι, αηδόνι, / τ' είναι Θεός; τι μη Θεός; / και τι ανάμεσό τους;

Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ

Ο Θεός ως έννοια είναι, ίσως, το υψηλότερο δημιούργημα του ανθρώπου. Το θείο ως σύλληψη βρίσκεται πίσω από όποια πολιτιστική διαδρομή του ανθρώπου, συγκροτώντας το πνευματωδέστερο οξύμωρο επί της γης: ένα πλάσμα να εν-νοεί εκείνο το ον που το υπερβαίνει απόλυτα. Όπου οικοδομείται μια θρησκεία, εκεί χτίζεται και μια κουλτούρα, μια πολιτιστική συμπεριφορά. Εκεί, άρα, αναφύονται πολυδύναμοι και οι μηχανισμοί της αγοράς. Αν η ιδέα «κατασκευάζω τον Θεό μου» ηχεί ιερόσυλα, η διαδικασία «εμπορεύομαι τον Θεό μου» είναι, κατά βάση, θεολογικά αποδεκτή, εφόσον κάθε πιστός κατέχει και διακατέχεται από τον Θεό του αναπτύσσοντας σχέσεις ιδιοκτησίας προς Αυτόν.

Σήμερα πάρα πολλοί διεκδικούν την ιδιοκτησία ή το μάρκετινγκ του Θεού: Προτεστάντες, καλβινιστές, καθολικοί, ορθόδοξοι, σουνίτες, σιίτες, εβραίοι, βραχμάνοι, βουδιστές. Έχει κανείς την αίσθηση ότι ο πόλεμος στο Ιράκ δεν αποτέλεσε την τελευταία φάση των Σταυροφοριών που άρχισαν χίλια χρόνια πριν, με τον πρόεδρο Θάμνο (Bush) απότμημα του παλαιού Λεοντόκαρδου Ριχάρδου να οργανώνει τον αφανισμό του νέου Σαλαδίνου; Τότε αλλά και σήμερα τις ΗΠΑ κυβερνά ένα ιδιότυπο προτεσταντικό-εβραϊκό λόμπι ζηλωτών που προσεύχεται εντατικά πριν εξαπολύσει βομβαρδισμούς με μια προσευχή που, πάνω-κάτω, θα μπορούσε να είναι η εξής:

Για του Χριστού την πίστη την Αγία

να διασφαλίσουμε την μονοκρατορία

και με σταυρούς, γονυκλισίες και ευχέλαια

να τους αλλάξουμε, στους motherfuckers, τα πετρέλαια.

Οh my God, oh my Gold! Προλογίζοντας το βιβλίο μου «Τα τεμένη της Θράκης, Εισαγωγή στην τέχνη του Ισλάμ», η Παυλίνα Νάσιουτζικ υπογραμμίζει ότι η Δύση αντιμετωπίζει την Ανατολή ως αντεστραμμένο κόσμο, ενώ η Ανατολή αντι-παρατηρεί τη Δύση (σελ. 12): «...Η αντίληψη της φυλετικής ανωτερότητας, αντίληψη που στη σημερινή εποχή εκφράζεται με τις απόψεις του Huntington για αγγλοσαξωνική κυριαρχία στο πολυπολιτισμικό μοντέλο και τις εκπεφρασμένες απόψεις της αμερικανικής πολιτικής ηγεσίας για ένα "εκλεκτό έθνος", δημιουργεί ένα είδος κοινωνικού δαρβινισμού που αναμφίβολα διαμορφώνει τις σχέσεις της Αμερικής με τους γηγενείς πληθυσμούς της Ανατολής...» Και βέβαια, πίσω απ' όλες τις θεωρίες, σαρκώνεται ανάγλυφο το θεολογικό μάρκετινγκ που αναθέτει στον «περιούσιο λαό» το laissez-faire των παγκοσμιοποιημένων συμφερόντων. Αν, λοιπόν, χρειαζόμαστε έναν Θεό για να κάνουμε πόλεμο, έχουμε ανάγκη κι ενός ακόμη για να κάνουμε business. Ή, έστω, τον υιό Του.

Απ' την άλλη, η άγνοια της Ιστορίας, ή η άγνοια της ιστορίας των θρησκειών, οδηγεί στο θρησκοϊδεοληπτικό kitsch, δηλαδή στον εξορκισμό της οποιασδήποτε μεταφυσικής εμπρός στον πιο κοντόθωρο ματεριαλισμό, στην πιο γραφειοκρατική λογική τάξη του προφανούς. Έχω συχνά υπογραμμίσει πως είναι η πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία που μπορεί ο πολίτης να κοιτά από τόσο κοντά τον ηγέτη του, να τον ανασκολοπίζει ουσιαστικά, με το βλέμμα. Τηλεόραση ή τηλεοπτική εικόνα όσο και αν μυθοποιεί, άλλο τόσο και ξεγυμνώνει. Στα μήντια όλου του κόσμου κυκλοφορούσε η εικόνα του Μπους στο οβάλ γραφείο να προσεύχεται. Δραματικά σαρκαστικός ήταν ο τίτλος της “Αυγής”: «Με τη βοήθεια του Θεού, θα σας αλλάξουμε την... πίστη!» Θέατρο, παραλήρημα, πίστη της ευήθειας ή ευήθεια της πίστης; Αγνωστοι αι βουλαί του Υψίστου, ο οποίος, πάντως, θα μπορούσε να συντρίψει αυτούς «ως σκεύη κεραμέως». Τέτοιαν, όμως, kitsch εκδοχή της Ιστορίας, έστω και από την ανάποδη, είχαμε και εις τα καθ' ημάς. Ποιος ξέχασε την συμπαθή ευρωβουλευτίνα του σημιτισμού κ. Καραμάνου, η οποία έχει τεθεί επικεφαλής μιας σταυροφορίας εναντίον του Αβάτου του Αγίου Όρους, μετρώντας μ' έναν ρηχό φεμινισμό και μ' έναν ανιστόρητο εκσυγχρονισμό το έμφορτο από το δέος του χρόνου ρούχο της παράδοσης. Η δική της προσευχή θα μπορούσε να ήταν έτσι:

Εμπρός κορίτσια και συντρόφισσες απ' τις Βρυξέλλες

με χαμηλά παπούτσια, σορτς και ελβιέλες

μεθυσμένες από της ανοίξεως το μύρον

να εκπορθήσουμε τη Μονή των Ιβήρων

και -ίνα μη τι είπω χείρον-

να συνευρεθώμεν μετά των καλογήρων.

Και μεταξύ τυρού και αχλαδίου

να πατήσουμε και τη μονή Δοχειαρίου.

Σαν τους μουσκετίαρ Πόρθο, Άραμη και Άθω

τουρισμό να κάνουμε και βακάνς στον Αθω!

Τίποτα, τίποτα δεν μας σταματά

στο Όρος θα περπατήσουμε γεμάτες τσαμπουκά (δις).

Αργότερα βέβαια must έγινε η μονή Βατοπεδίου, η οικογένεια Βουλγαράκη, ο Ρουσόπουλος και ο ηγούμενος Εφραίμ. Αυτός ο τελευταίος, αφού περιέφερε ως ατζέντης υπερουράνιας haute-couture την ζώνη της Παναγίας σε όλοι τη ντόπια νομενκλατούρα, την ταξίδεψε ως τα διαμερίσματα του Πούτιν. Και μάλιστα σε προεκλογική περίοδο. Φαίνεται πως από την εποχή του Ρασπούτιν δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα και φαίνεται πως πάντα υπάρχουν πρόθυμοι εκπρόσωποι του Θεού για να συγχωρήσουν τις αμαρτίες της πλουτοκρατίας, παλαιάς και νέας.

Κάποτε η Ιστορία γράφεται από τη σιωπή των πραγμάτων. Το κακό είναι ότι μιλάμε πολύ, φαινόμαστε πολύ, υποτιμώντας την ευεργεσία της σιωπής και της σκιάς. Προσέξτε αυτό τον πίνακα του Κυριάκου Κατζουράκη:τα γυμνά σώματα που συμπλέκονται, τον άδειο σκηνικό χώρο, την μετέωρη σκιά, τη χαμηλόφωνη βία. Πάντα στην ανθρώπινη Ιστορία μια εξουσία επιτηρεί ή τιμωρεί ό, τι της αντιστέκεται. Συχνά μάλιστα περιβεβλημένη με μεταφυσική άλω: Ύστερο Βυζάντιο,πρώιμη Αναγέννηση, εποχή της αθωότητας, εποχή της μετάβασης, εποχή της συνειδητοποίησης. Λίγο παλιότερα ο αρτιζάνος κατασκεύαζε· τώρα ο καλλιτέχνης συνθέτει. Ο Κατζουράκης μάλλον δεν θα εκπροσωπήσει του χρόνου την ελληνική τέχνη στη Μπιενάλε Βενετίας. Μάλλον δεν είναι in, καθώς εκφράζει μιαν παλαιά αριστοκρατία του πνεύματος κι όχι την τρέχουσα, νεόπλουτη νομενκλατούρα. Καλύτερα...