ΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ

Ο Άγιος Πέτρος και το αφεντικό του.

του Μάνου Στεφανίδη

Οσο να εκτιμήσουμε τη ματαιότητα, όσο να εκποιήσουμε την τρυφερότητα, μας πήραν σβάρνα τα χρόνια.

Θωμάς Γκόρπας

ΝΑ Ο ΚΟΛΟΦΩΝΑΣ της μηντιακής φιλοσοφίας: «Γελοιοποιήστε τα σοβαρά και δραματοποιήστε τ' αστεία. Στο τέλος και οι πιο δύσπιστοι, και οι πιο καχύποπτοι θα υποκύψουν...». Θα έλεγα επίσης «ιδιωτικοποιήστε ακόμη κι ό,τι δεν ιδιωτικοποιείται μόνο και μόνο για να πληρωθούν, με την καλή έννοια, οι νεοφιλελεύθερες προφητείες σας». Όπως για παράδειγμα την Εθνική Πινακοθήκη της οποίας η μετατροπή σε ΝΠΙΔ προχωρεί ραγδαία, όπως με πληροφορούν αγωνιώντες συνάδελφοι. Μετά από 25 χρόνια παρουσίας σ' αυτό το μουσείο υποχρεώθηκα να υποβάλω πρόσφατα παραίτηση λόγω των υποχρεώσεών μου στο πανεπιστήμιο. Πικρία αλλά και ανακούφιση! Τα τελευταία δέκα χρόνια η διεύθυνσή της σε σύμπνοια με το ΥΠΠΟ με είχαν τοποθετήσει σε σιωπηρή αργομισθία. Αφορμή τα προκλητικά μου, λέει, κείμενα, ουσιαστικός λόγος η όχληση από την κριτική, τεκμηριωμένη ελπίζω, που ασκούσα. Σιγά σιγά αποκόπηκα με αριστοτεχνικό τρόπο από τις εκθέσεις ή τις εκδόσεις του Ιδρύματος. Βλέπετε, στον τόπο μας, ό,τι κι αν λέγεται, δεν είναι ακόμη αποδεκτή η διαφορετική άποψη, ενώ η ανθρωποφαγία παραμένει στην καθημερινή πρακτική εκείνου που ασκεί εξουσία. Αν η εξουσία μάλιστα σχετίζεται με την τέχνη, ακόμη χειρότερα. Τότε ο κανιβαλισμός αισθητικοποιείται.

Στο μυαλό μου πια όλα παίρνουν έναν συμβολικό χαρακτήρα. Με Καραμανλή μπήκα στην Πινακοθήκη, επί Καραμανλή φεύγω. Τη στιγμή μάλιστα που το Μουσείο ετοιμάζεται να υποδυθεί ρόλους αγοράς και να ψάξει για managers. Κι όμως... Υπήρχαν λύσεις για να εξασφαλιστούν πόροι και να μειωθούν τα, όντως απαράδεκτα, έξοδα. Μόνο που ποτέ, κανείς ούτε το δ.σ. της Πινακοθήκης, ούτε η ηγεσία του ΥΠΠΟ, καταδέχτηκαν να συζητήσουν τις προτάσεις με τις οποίες κατά καιρούς τούς βομβάρδιζα. Να το πικρό αίσθημα που συχνά νιώθουν οι κατασυκοφαντημένοι, άλλωστε, δημόσιοι υπάλληλοι: ότι δηλαδή είναι ο τροχός μιας μηχανής που για ν' αξιοποιηθεί, πρέπει ν' αλλοτριωθεί ιδεολογικά ή υπαρξιακά. Η Πινακοθήκη έχει φύλακες, αλλά έχει προσλάβει και ιδιωτική security εταιρεία, αντιλαμβάνεστε με πόσο κόστος. Η Πινακοθήκη προβαίνει σε εκδόσεις αλλά δεν τις προωθεί σ' όλα τα βιβλιοπωλεία της χώρας ώστε ν' αποσβαίνυται η δαπάνη τους. Η Πινακοθήκη δεν οργανώνει παιδικά εργαστήρια, παρουσιάσεις βιβλίων, σεμινάρια ή τακτικές ξεναγήσεις ώστε να προσελκύει περισσότερο κοινό σε σταθερή βάση και να κόβει περισσότερα εισιτήρια. Απ' την άλλη, δικηγόροι και νομικοί έχουν ενσκήψει για να την σώσουν και να καταστήσουν τους θησαυρούς της ανταποδοτικούς, χωρίς πάντως να έχουν στοιχειώδη γνώση της ιδιαιτερότητός της, στοιχειώδη ευαισθησία ως προς τους εργαζομένους σ' αυτήν. Ανθρώπους συχνά με μεγάλη ενημέρωση και διάθεση προσφοράς.

Εδώ και καιρό η Πινακοθήκη δεν λειτουργεί ούτε ως εθνική ούτε ως Πινακοθήκη, αλλά μάλλον σαν ένας χώρος διασταυρούμενων πολιτικών και κοινωνικο-κοσμικών παιγνίων που ξοδεύει υπερβολικά με συζητήσιμο αποτέλεσμα και που ΔΕΝ προβάλλει την ελληνική τέχνη όπως έχει ιερή υποχρέωση. Δηλαδή μαθαίνοντας στον μέσο Έλληνα πως αυτή η τέχνη είναι κομμάτι της πατρίδας του, της κουλτούρας του, του εαυτού του. Παράδειγμα: ο παλιότερος σύλλογος φίλων της ΕΠΜΑΣ απαξιώθηκε για να δημιουργηθεί ένας καινούριος αποτελούμενος από νεοτατόπλουτους και grandes dames των Β.Π. Μιας ιδιωτικοποιήσεως, μύρια κακά νοοτροπίας έπονται. Ενώ το μεγαλειωδέστερο έργο της νεοελληνικής γλυπτικής, η «Μεγάλη Ονειρευομένη» του Χαλεπά, το σύμβολο του θήλεος που έχει μία και μόνη αποστολή, να ονειρεύεται, έχει χωθεί πίσω από το κλιμακοστάσιο του ημιορόφου. Όπως έχουν κλειστεί και τα υαλοστάσια της γέφυρας, η οποία συνδέει το πρώτο κτίριο της εισόδου με τον κεντρικό εκθεσιακό χώρο. Θυμάμαι πως η γέφυρα αυτή, δυναμικό στοιχείο της όλης αρχιτεκτονικής σύλληψης του μουσείου, έδινε στον επισκέπτη το πανόραμα του κήπου με τα γλυπτά μαζί μ' ένα αίσθημα ελαφρότητας και ελευθερίας.

ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ ΚΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ: Αυτά πληρώνω! Κυρίως γιατί στο χώρο μου περισσεύουν οι σοβαροφανείς και οι δήθεν, οι ξεπουλημένοι και εκείνοι που αγωνιούν γιατί ακόμη δεν τους έγινε πρόταση (ξεπουλήματος). Οι άμοιροι και μουσικής και σάτιρας. Και οι έτοιμοι να κατασπαράξουν για να υπάρξουν, αναστρέφοντας ακόμη και τη φυσική τάξη των πραγμάτων. Εφόσον στην Ελλάδα οι φελλοί βουλιάζουν με το πρώτο κύμα· Το κράτος όμως όφειλε ν' αναλάβει τις υποχρεώσεις του απέναντι σ' εκείνους τους θεσμούς που υπερασπίζονται την εθνική μνήμη. Αλλιώς, από παιδαγωγός γίνεται μπακάλης που έχει μάλιστα ως βίτσιο να θεωρείται και κουλτουριάρης. Τι είναι βίτσιο; Ν' ακούς φιλέτο και το μυαλό σου να πηγαίνει σε προνομιούχα οικόπεδα ή επιχειρήσεις υψηλής απόδοσης. Κι επιπλέον να θεωρείς τη σύγχυση ανάμεσα στη μεταφορά και την κυριολεξία, ποίηση. Απ' την άλλη, τα προσωπικά σόου και οι ηγεμονισμοί δεν ταιριάζουν σ' ερευνητικά κέντρα. Πόσο μάλλον που τέτοιας νοοτροπίας κλώνοι έχουν καταλάβει κι άλλα συγγενή μουσεία-μουσίτσες. Βλέπετε η Ν.Δ. έχει σύμπλεγμα κατωτερότητας προς τους πολιτιστικάριους του παλιού καθεστώτος, με τις μεγάλες «επιτυχίες». Είπαμε: όποτε ακούτε πολιτισμός, να ξέρετε πως κάποιοι θα κερδίσουν πάρα πολλά απ' την ευλογία του. Ενιοι τσιφτετέλληνες. Αφού στις λεωφόρους Αταλάντων και Ζηλοφθόνων γωνία συνωστίζεται η καθ' ημάς ψευδο-πρωτοπορία. Α propos τι είναι 100 μεγαλομάνατζερ στον πάτο της λίμνης Ιωαννίνων; Μια καλή αρχή. Η εκδοχή του Αρκά είναι άλλη: Λέει ο Άγγελος στον δαίμονα: «Πιστεύω πως η θέση σου είναι στον πάτο της λίμνης». «Γιατί το λες αυτό;» «Γιατί στο βάθος είσαι καλός!».



Περιοδικό ON OFF - 25/09/2005
Ελευθεροτυπία