Ο Υπερσιβηρικός, η Υπερδομή και ...ο Αληθεινός!

Κι ολάκερη η Ευρώπη κοιταγμένη
απ’ το πτερύγιο μιας αμαξοστοιχίας
που τρέχει ολοταχώς.

 

Ο Γαλλοελβετός ποιητής Μπλεζ Σαντράρ (ψευδώνυμο που σημαίνει “φλεγόμενη στάχτη” 1887-1961) έγραψε το 1913 το εκτενές ποίημα “Η πρόζα του Υπερσιβηρικού” στο οποίο περιγράφει γλαφυρά τη Μογγολία, το Χαρμπίν, το Πόρτ-Άρθουρ, την έρημο Γκόμπι κ.λ.π. Όταν τον ρώτησαν κάποτε αν πραγματικά ταξίδεψε μέχρις εκεί απάντησε χαρακτηριστικά: «Τι σημασία έχει; Εσάς πάντως σας ταξίδεψα!».

Η Ελλάδα σήμερα, περισσότερο από ο, τιδήποτε άλλο, έχει δραματικά ανάγκη από κάποιον που να μπορεί να την ταξιδέψει. Να την ταξιδέψει, έξω από τη κυρίαρχη μιζέρια και κατάθλιψη αλλά και να της υποδείξει δρόμους διαφυγής από τη παρακμή εντός και εκτός. Να επιτρέψει ξανά στους νέους το δικαίωμα να ονειρεύονται μακριά από τις δυναστικές, τεχνοκρατικές λογικές. Να ξαναδώσει αυτοπεποίθηση σ’ αυτούς που έχουν λυγίσει εξαιτίας του αυταρχισμού, της μετριοκρατίας, των απραγματοποίητων μεταρρυθμίσεων που όλο εξαγγέλλονται και ποτέ δεν γίνονται από μια ελίτ που είναι και φθαρμένη και διεφθαρμένη. Από έναν κύκλο εξουσίας πολιτικό, οικονομικό, μηντιακό αποτελούμενο από εκατό (100) ανθρώπους – όχι περισσότερους – κινούμενους αποκλειστικά σε απόσταση 15 (δεκαπέντε) χιλιομέτρων. Δηλαδή την πλατεία Κολωνακίου, τις δύο πλατείες της Φιλοθέης και την πλατεία της Κηφισιάς. Σ’ αυτό το παραλληλόγραμμο ζει, κινείται και αποφασίζει για τις τύχες όλων μας η εγχώρια νομενκλατούρα. Απ’ αυτό το χρυσό κλουβί πολιτικοί, καναλάρχες, μεγαλοεπιχειρηματίες και μεγαλοεργολάβοι του δημοσίου εποπτεύουν (;) ολόκληρη τη χώρα. Από τη Γαύδο ως την Ορεστιάδα. Εξ ου και οι αποφάσεις τους είναι ομφαλοσκοπικές, «υπεράνω» και αυταρχικά αυθαίρετες. Τρομαχτικό παράδειγμα ο χρυσός της Χαλκιδικής και οι Σκουριές. Οι αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας – το χρυσό κλουβί που λέγαμε – παίρνονται ερήμην της εκεί πλειοψηφίας, νομιμοποιούνται όπως νομιμοποιούνται από τη βουλή του Άδωνι, της Φώφης και του Κασιδιάρη – άλλο ένα «επίτευγμα» του κοινοβουλευτισμού μας – και επιβάλλονται από τα ΜΑΤ. Μ’ έχει, ειλικρινά, εντυπωσιάσει η μαζικότητα και το ανυποχώρητό των κατοίκων της Χαλκιδικής απέναντι σε μια επένδυση που υποτίθεται θα τους οδηγήσει στον παράδεισο. Δεν μπορεί, φοβάμαι, όλοι αυτοί οι άνθρωποι να εθελοτυφλούν και να έχουν δίκαιο αποκλειστικά ο Πάχτας, ο Παπακωνσταντίνου και ο Μιχελάκης. Το κράτος αυθαιρετεί συνταγματικά και το Σύνταγμα «εκσυγχρονίστηκε» βάσει της αισθητικής του κ. Βενιζέλου και των συμφερόντων που αυτός εκπροσωπεί. Κανείς δεν επιτρέπεται να εφησυχάζει μετά από αυτά. Κανείς δεν μπορεί να τους έχει εμπιστοσύνη.

Ποιος λοιπόν, θα μας ταξιδέψει;

Προσωπικά πιστεύω πως υπάρχει ένα πρόσωπο στην εξόχως «επαγγελματική» και γραφειοκρατούμενη, ελληνική αριστερά που μπορεί πάλι, έστω και μέσα από παλινωδίες ή αρχαϊσμούς, να μας ταξιδέψει. Ένα πρόσωπο που δεν βαρύνεται από τα εγκλήματα της εξουσίας που ευαγγελίζεται μίαν άλλη πολιτική τόσο για τον τόπο όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη και που ήδη αναδεικνύεται σε επαρκέστατο αγορητή του Κοινοβουλίου και σε μια προσωπικότητα που σταδιακά απαλλάσσεται από χρόνιες αγκυλώσεις του πολιτικού μας ερωτήματος. Όσο περισσότερο βάλλεται από το εγχώριο και το διεθνές κατεστημένο, όσο περισσότερο δαιμονοποιείται, τόσο αποδεικνύεται το πόσο χαρισματικός είναι. Κι αν διαφωνεί ο κ. Ψυχάρης, ο κ. Πρετεντέρης ή ο κ. Παπαχρήστος, Πρόσφατα στη Βουλή διέλυσε τον πεφυσιωμένο αλαζόνα Βενιζέλο, πράγμα που παραδέχτηκε ακόμα και ο Χρ. Γιανναράς στην κυριακάτικη επιφυλλίδα του. Η εναλλακτική πολιτική του αυτός προτείνει, παρά την απίστευτη δυσφήμιση της από τα ΜΜΕ, έχει θετική απήχηση και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες με αποτέλεσμα να μην είναι ουτοπία ένα κοινό Μέτωπο του Νότου. Όμως σ’ όλα αυτά υπάρχει ένα εμφανές έλλειμμα κι αυτό δεν είναι άλλο από την πολιτική για τον πολιτισμό. Η φροντίδα για το «εποικοδόμημα και τη σχετική του αυτονομία» όπως έγραφε ο Μαρξ. Ακόμη περισσότερο για τον κοινό Ευρωπαϊκό μας πολιτισμό που σήμερα τον διαχειρίζονται απλώς για να τον απαξιώσουν, γραφειοκράτες και πολιτιστικοί μάνατζερς πολυεθνικών.
Η Αριστερά θα έπρεπε να πλειοδοτήσει σ’ έναν πολιτισμό της καθημερινότητας, των απλών, των ελάχιστων πραγμάτων που όμως κάνουν τη διαφορά, μακριά από διεκπεραιωτικούς λαϊκισμούς και ξεπερασμένη συνθηματολογία. Σήμερα υπάρχει ένας δημιουργικός πυρετός στο τόπο – κυρίως ανάμεσα στους νέους – που ζητά επιτακτικά έκφραση και διέξοδο. Η επίσημη πολιτεία κωφεύει και από ιδεολογική αγκύλωση και από αντικειμενική αδυναμία λόγω μνημονίου. Κι όμως! Εκατοντάδες δημόσια κτήρια παραμένουν κλειστά – μερικά τα φυλάνε μάλιστα τα ΜΑΤ – αντί να δοθούν δανεικά σε θεατρικές και μουσικές ομάδες, σε χορευτές και ζωγράφους, σε δημιουργούς που δεν έχουν στέγη, ή εργαστήρια ώστε να μεταμορφωθούν σε κυψέλες δημιουργίας ανασταίνοντας ταυτόχρονα υποβαθμισμένες και νεκρωμένες περιοχές. Παράλληλα το ίδιο θα μπορούσε να γίνει και προς τους ξένους καλλιτέχνες που παρεπιδημούν στην Ελλάδα. Χωρίς κεφάλαια και μεγαλεπήβολα … προτζέκτς! Τόσο απλά. Αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι το συστήνουν, κοινωνιολόγοι το συνιστούν, αλλά η τρικομματική κυβέρνηση, αλλού ντ' αλλού,  νοιάζεται μόνο πως θα διορίσει τα δικά της παιδιά στην διαλυμένη ΕΡΤ.

Φωνάζω χρόνια πως τα εκατοντάδες (sic) αρχαιογνωστικά μουσεία της χώρας μπορούν ν’ ανοίξουν τους χώρους τους – με μέτρο, με ευφυείς προτάσεις – και στη σύγχρονη τέχνη. Σ’ έναν διάλογο, όχι εύκολο, συχνά οδυνηρό αλλά εξόχως ενδιαφέροντα, του παρελθόντος με το σήμερα. Οι πάντες θα ωφελούνταν απ’ αυτή την όσμωση. Είναι ντροπή το εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο να έχει κλειστές αίθουσες – όπως π.χ. τα κυκλαδικά – ελλείψει φυλαάκων και να μην μετατίθενται εκεί δημόσιοι υπάλληλοι που σχολάζουν ή είναι υπεράριθμοι στις υπηρεσίες τους. Καλά να μην μπορούν να πατάξουν οι τρικομματικοί φωστήρες τη φοροδιαφυγή αλλά ούτε και να μετακινήσουν δέκα υπαλλήλους από το ένα γραφείο στο άλλο;
Αυτές τις μέρες τρέχει στο ΕΜΣΤ μια συνταρακτική αναδρομική έκθεση, εξαιρετικά παρουσιασμένη. Πρόκειται για τα έργα του Δημήτρη Αληθεινού, ενός Έλληνα που ταξιδεύει σ’ όλο τον πλανήτη για να τιμήσει τους πολιτισμούς του κόσμου. Πρόκειται για μια έκθεση με μήνυμα πολιτικό, οικολογικό, ανθρωπιστικό η οποία θα τιμούσε τα μεγαλύτερα μουσεία της Δύσης. Επιπλέον συνδυάζει το θέαμα, το χιούμορ αλλά και έναν υψηλό προβληματισμό σχετικά με το τι είναι (καλυτερα τι θα έπρεπε να είναι) modernité σήμερα. Διερωτώμαι πόσοι πολιτικοί, νυν και πρώην υπουργοί πολιτισμού, εκπρόσωποι της Αριστεράς ή της Δεξιάς με τις πατριδογνωστικές του κορώνες έχουν δει αυτή την έκθεση. Δυστυχώς, ξέρω την απάντηση. Και εδώ είναι το ζήτημα. Ο λαός -ή, ό, τι θεωρεί “λαό” τέλος πάντων η κυρίαρχη ελίτ- είναι, συχνά, επαρκέστερος, από την ηγεσία του. Διερωτώμαι, τι έκανε για τον πολιτισμό ο κ. Γ. Καμίνης παρά τις προεκλογικές δεσμεύσεις του. Που είναι μια συμφωνική ορχήστρα του Δήμου, γιατί έκλεισε και η καινούργια και η παλιά δημοτική πινακοθήκη, που είναι οι πολιτιστικές παρεμβάσεις στις γειτονιές, που είναι το άνοιγμα στους νέους; Άλλη μια αποτυχία χρυσωμένη με τις καλύτερες των προθέσεων. Και το ερώτημα επιμένει μελαγχολικό : Σ’ αυτή τη κρίσιμη στιγμή της δυσθυμίας και της απελπισίας ποιος θα μπορέσει να μας εμπνεύσει;
Έστω κι αν ο υπερσιβηρικός πέφτει μακριά και οι περιοχές του είναι απρόσιτες, το ταξίδι όμως είναι αναγκαίο. Ας γίνει τουλάχιστον ένα πρώτο βήμα. Όποιος δεν δρα, δεν δικαιούται και να ονειρεύεται : Και χωρίς το όνειρο δεν υπάρχει ζωή.

Υ.Γ 1 Σύμβουλος πολιτισμού του πρωθυπουργού είναι ένας καλλιτέχνης διανοούμενος που υπήρξε κάποτε γραμματέας του Joseph Beuys. Διερωτώμαι ποιος είναι ο σύμβουλος πολιτισμού των άλλων πολιτικών αρχηγών. Και αν βεβαίως γνωρίζουν τον Beuys. Επειδή στον τόπο μας, εκτός της άγνοιας, βασιλεύει κι η υποκρισία.

Υ.Γ. 2 Οι γειτονιές της Αθήνας, του Πειραιά αλλά και το κέντρο είναι κατάφορτες από εκατοντάδες χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα γκράφιτι που  φτιάχνονται φανατικά και με όλο και μεγαλύτερη αισθητική εμβέλεια από αναρίθμητους “ανώνυμους”. Αυτή η ζωγραφική τρέλα που επιμένει δεν μπορεί παρά να σημαίνει κάτι.


Υ.Γ. 3 Πολιτισμός, εντέλει, σημαίνει την ικανότητά μας να μιλάμε τη γλώσσα των νεκρών. Τίποτε μακάβριο σ’ αυτό. Επειδή μόνο η γλώσσα  των νεκρών κατέχει τις λέξεις του μέλλοντος. Τις λέξεις που θα συλλαβίσουν τα μωρά του αύριο. Ας επιτρέψουμε τουλάχιστον σε αυτά να ταξιδέψουν.