Νερό, πηγή ζωής. Νερό, μήτρα εικόνων

Εγκαίνια της έκθεσης Παρασκευή 24/5, χώρος Trii, Κουκάκι, Δράκου 9.

Τα νεογέννητα νερά να κελαϊδάνε,

εδώ ενεδρεύει όλο μας το παρελθόν.

Το νερό, το αρχαιότερο αφήγημα…

Μανόλης Πρατικάκης

Αγνή Χρονοπούλου, Στα άκρα του στιγμιαίου, έγχρωμη φωτογραφία, σχέδιο, 2012

Γιάννης Δελλατόλας, Γούρνα στον Ταραμπάδο Τήνου, έγχρωμη φωτογραφία, 2018

Γιώργος Ζογγολόπουλος, διαμόρφωση της Πλατείας Ομονοίας, 1960

Ό, τι αναφέρεται στο νερό είναι μοιραίο να συνοδεύεται από κάποιες κοινότοπες όσο και απαραίτητες ταυτίσεις:  πηγή ζωής, αγνότητα, ροή-κίνηση, ενέργεια, διαφάνεια, κάθαρση, κλπ. Όσο το σκέφτομαι, μια συζήτηση ή μια έκθεση για το νερό αποκτά ακριβοδίκαια πλην της φιλοσοφικής, και πολιτική διάσταση. Αφού μιλάμε για κάθαρση! 

Στο τέλος της δεκαετίας του ’50, ο γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος (1903-2004) κερδίζει μαζί με τον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Μπίτσιο το 1^ο και το 3^ο Βραβείο για την διαμόρφωση της παλαιότερης και κεντρικότερης πλατείας της νέας Αθήνας, της Ομόνοιας. Η σύνθεση απετελείτο από έναν εξωτερικό κύκλο και ένα μικρότερο, ισοσκελές εξάγωνο το οποίο περιέκλειε ένα πεντάγωνο δημιουργώντας μια μικρή, τεχνητή λίμνη. Σε δυο άκρες του πενταγώνου εγκαταστάθηκαν συστήματα πιδάκων νερού σε ύψος 18 μέτρων. Απέναντί τους προβλεπόταν ένα γλυπτό, ο Ποσειδώνας, το οποίο όμως δεν τοποθετήθηκε ποτέ. Το διάσημο έκτοτε σιντριβάνι της Ομόνοιας εγκαινιάστηκε επίσημα από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1960 και απετέλεσε για χρόνια το σύμβολο του εκσυγχρονισμού της χώρας. Κυρίως γιατί ο γλύπτης έφερε, μέσω αυτής της κομψής αλλά και τόσο στιβαρής πρότασης, σαν τον Ποσειδώνα το νερό στην καρδιά μιας πόλης χωρίς λίμνες και με υπογειοποιημένα ή αποξηραμένα τα ποτάμια της. Υπενθυμίζω ότι το ίδιο θέμα, δηλαδή τον θεό της θάλασσας να προσφέρει νερό στην Αθήνα εικονίζεται το Φειδιακό, δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα. Με άλλα λόγια το νερό και η γλυπτική, το νερό και η τέχνη γενικότερα, εμφανίζονται αλληλένδετα από πολύ νωρίς. Το νερό, ειδικά στην περίπτωση του Ζογγολόπουλου σφραγίζει κάθε του δημιουργία αφού και οι «Ομπρέλες» του έξω από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των Βρυξελλών αλλά και το πυθαγόρειο «Πεντάκυκλο», το πιο πρόσφατο γλυπτό του στην πολύπαθη Ομόνοια οφείλουν να λειτουργούν με τι άλλο, με νερό!

Νίκος Αλεξίου, Τραπέζι, μικτή κατασκευή και προβολή, Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, ομαδική έκθεση

Το 1990-91 παρουσίασα στην Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων την ομαδική έκθεση «Μεταίχμιον». Σε αυτήν ο ιδιοφυής και παράφορος Νίκος Αλεξίου (1960-2011) παρουσίασε πέντε γούρνες γεμάτες νερό τις  οποίες είχε συνδέσει με ηχεία έτσι ώστε δημιουργούνται γεωμετρικά «σχέδια» στην υγρή επιφάνεια τους! Εξαίσιο εύρημα! Μ' εντυπωσίασε πολύ επίσης πριν λίγα χρόνια  η παραβολή του φρέατος, μια εννοιολογική  εγκατάσταση του Κωνσταντίνου Αρχανιώτη στη Γκαλερί 7.

Κωνσταντίνος Αρχανιώτης, σχέδιο, 2015

Το 2013 σε άλλη ομαδική έκθεση «Κρήδεμνον» που οργάνωσα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, παρουσίασα φωτογραφίας της Αγνής Χρονοπούλου στις οποίες πρωταγωνιστούσε η μορφή μιας αρχαϊκής θεότητας μέσα το νερό, σε ένα είδος σκηνοθεσίας του ονείρου.

Πέρσι, τέλος, τέτοιο καιρό θαύμασα στο χωριό Ταραμπάδο της Τήνου σε μια πολιτιστική παρέμβαση, τον τρόπο που μια φωτογραφία μεταμορφωνόταν βυθιζόμενη στην πηγή του χωριού. Ο νεαρός Γιάννης Δελλατόλας απαθανάτισε με αυτό το τρόπο τα ροζιασμένα χέρια του ξωμάχου παππού του. Καθαρμός!

Στην παρούσα έκθεση που ασφαλώς επ' ουδενί εξαντλεί το τεράστιο θέμα, δέκα εικαστικοί καλλιτέχνες, με σχέδια, κατασκευές, ζωγραφική, φωτογραφία, βίντεο και περφόρμανς, προσπαθούν να αποτυπώσουν σε εικόνες τους συμβολισμούς, τη σημασία, τη ζωή αλλά και τη ποίηση που προσφέρει το νερό στο καθένα. Από ένα μισογεμάτο ποτήρι ως την πιο μεγάλη θάλασσα. Από το δάκρυ ενός παιδιού ως τον αιφνιδιασμό μιας καλοκαιρινής μπόρας. Από την απόλαυση του θαλασσινού τοπίου ως τη φρίκη των κατατρεγμένων που πνίγονται στο Αιγαίο. Από την ηδονή του γάργαρου νερού στο βουνό ως την τοξική μόλυνση που εντοπίζεται ακόμη και στον πιο βαθύ ωκεανό. Το νερό, το νεαρόν ύδωρ των αρχαίων, ως Μοίρα του ανθρώπου τελικά.

Αυτό που κυριαρχεί στα έργα των δέκα καλλιτεχνών -τα οποία μελετούν τη φωτοδοσία-σκίαση και τη γραμμή-γραφή-, είναι η βαθύτατη επιθυμία να ζήσουν οι ίδιοι το καταθλιπτικό παρόν όχι ονειρευόμενοι το μέλλον αλλά, αντίθετα, το παρελθόν. Εκεί, πίσω στις πηγές της ομορφιάς, εκεί που πέπλα και στοιβάδες αιώνων, διάφανοι καταρράκτες και ακίνητα νερά κρύβουν την αχειροποίητη εικόνα. Εκεί που το κάλλος δεν είναι οπτασία ή όραμα αλλά ύλη που όμως έχει σφαγιστεί με την πιο βαθιά πνευματικότητα. Στο αρχέγονο νερό, τη μήτρα των εικόνων.

Πιο συγκεκριμένα, η Μαρία Μαραγκουδάκη μελετά μέσα από το καθαρτήριο νερό τη ερωτική του σχέση με το σώμα, εμπνεόμενη και από ανάλογες μυθικές εικόνες του κινηματογράφου (η σκηνή του μπάνιου στο Psycho). Ο Στάθης Βατανίδης αναρωτιέται ελεγειακά γιατί, ποιος φταίει, που, πως μετατράπηκαν οι θάλασσές μας σε νεκροταφεία αθώων. Η Ειρήνη Κανά αντίθετα ζωγραφίζει μια διάφανη Ναϊάδα, μια νύμφη των νερών, σύμβολο της αιώνιας θηλυκότητας που εξ ορισμού χαρακτηρίζει το υγρό στοιχείο. Μια «Θάλασσα μικρή» αλλά και το νερό ως μέσον εξαγνισμού είναι το θέμα της ποιητικής περφόρμανς της Αλεξάνδρας Νάκου ενώ ο Παναγιώτης Σιάγκρης μελετάει το υδαρές της, κάθε, εικόνας και την «υγρασία» της, κάθε, ζωγραφισμένης επιφάνειας μέσα από εκρήξεις και οργασμούς των χρωμάτων. Το θαλασσινό τοπίο έχει ως αφετηρία η Μαργαρίτα Σκόκου για να το μεταμορφώσει μετά σε ελεύθερη, επιθετικά χαρούμενη χειρονομία, όμοια όπως εργάζεται και η Σταυρούλα Μιχαλοπούλου συνδυάζοντας την αφαίρεση, τη διαφάνεια με την τόσο υποβλητική τοπιογραφία του βυθού. Ο Γιάννης Ασημακόπουλος, αντίθετα, στη μέση της θάλασσας στήνει έναν φάρο διαχρονικό σύμβολο γνώσης και διαφωτισμού αλλά και κιτς ενθύμημα μιας άλλης εποχής ενώ στο βίντεο του ένας μετανάστης διασχίζει ερήμους και ποτάμια. Ο Νεκτάριος Κοντοβράκης παρουσιάζει έναν παραδοσιακό καραβομαραγκό επί το έργον συνδυάζοντας τον σοφά δομημένο κλασικισμό του σχεδίου του με το εξπρεσιονιστικό πάθος της προσωπικής του αισθητικής. Την δυσοίωνη πλευρά του υγρού στοιχείου, το δράμα της σκοτεινάγρας του βυθού που λέει ο Γιώργος Σεφέρης, προσπαθεί να αποδώσει με επιτυχία η Σοφία Παπαδοπούλου. Τέλος ο Θοδωρής Χρυσικός παρουσιάζει μια εντυπωσιακή κατασκευή στη οποία συνυπάρχουν ζωγραφικά και γλυπτικά στοιχεία και οικοδομείται η δυστοπική εικόνα ενός μέλλοντος που δεν μοιάζει να είναι τόσο μακρινό. Εδώ το νεαρόν ύδωρ γίνεται τοξικότητα και αποφορά. Γρηγορείτε!

8/5/2019