Τελ Αβίβ, σήμερα. Ανάμεσα σε ήλιο και βροχή. Μία πόλη που μού θυμίζει ανατολικό Βερολίνο ή Λευκωσία - αν και με μεγαλύτερη αρχιτεκτονική σοβαρότητα. (Με τα ίδια κοντράστα εγκατάλειψης αλλά και οικοδομικού οργασμού. Χωρίς όμως την νεοπλουτίστικη επίδειξη που μας χαρακτηρίζει). Εξ άλλου αμφότερες Λευκωσία και Τελ Αβίβ πέρασαν από βρετανική κατοχή. Κι αμφότερες είναι χτισμένες μετά το '50 γύρω από ένα ιστορικό κέντρο. (Εν προκειμένω την Γιάφα).
Το πολιτιστικό κέντρο αυτής της πόλης του μισού εκατομμυρίου κατοίκων, με την όπερα, το ραδιόφωνο και το πολυμουσείο σύγχρονης τέχνης είναι εντυπωσιακό και ως σύλληψη και ως πραγμάτωση. Ως τοπόσημο μέσα στον πολεοδομικό ιστό. Το συγκρίνω με το επαρχιώτικο, κακορίζικο, μετακιτσάτο ΦΙΞ και μελαγχολώ. Το μουσείο αυτό διαθέτει ασύγκριτες συλλογές - δωρεές από διακεκριμένους Εβραίους της Διασποράς και τις παρουσιάζει υποδειγματικά επιμένοντας σε μιαν ευρωκεντρική κι όχι αμερικανική ιστορία του μοντερνισμού. Από τον Πικάσο μέχρι τον Ντε Κήρυκο. Με έναν Ρόθκο, έναν Πόλοκ αλλά πολλούς και εξαιρετικούς Αρσιπένκο ή Λίπσιτς. Αλλά για αυτά θα γράψω άλλη φορά.
Εκείνο που κυρίως με εντυπωσιάζει, είναι εν προκειμένω ότι οι Ισραηλινοί αμύνονται πειστικά ενός national modernism και ότι μπορούν να δημιουργούν παράδοση ακόμη κι απ' το μέλλον.
Σάββατο 25/1
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τελ Αβίβ. Τεράστια πλατεία με γλυπτά στην είσοδο του, τεράστιος χώρος υποδοχής, ευφυέστατο σύστημα κυκλοφορίας ανάμεσα στους ορόφους, μοναδικές συλλογές. Ηλικία του μουσείου μετά την μεταφορά του από το αρχικό οίκημα που στεγάστηκε το 1932, τα 50 χρόνια!
Ιδρύθηκε, μ' άλλα λόγια, το 1971 αλλά μοιάζει χτεσινό. Αρχιτέκτονας του ο Dan Eytan. Αναρωτιέμαι αν κανείς ξέρει το όνομα του αρχιτέκτονα που κολόβωσε το ΦΙΞ και το κατέστησε σάντουιτς με δύο όψεις. Προσωπικά με ενδιαφέρει ότι εκθέτει ισότιμα και την Ισραηλινή και την διεθνή τέχνη με ευρωκεντρική κι όχι αμερικανοκεντρική ανάγνωση.
Επειδή στο αποτυχημένο Φιξ δεν κρίνονται μόνο η Πολιτεία, το Υπουργείο Πολιτισμού και η γραφειοκρατία του ή οι ποικίλοι παράγοντες που θέλουν να το ελέγξουν υπόγεια. Κυρίως κρίνονται οι ιστορικοί τέχνης της χώρας, η θεωρία που διαθέτουμε για να συγκροτήσουμε ένα σύγχρονο μουσείο τέχνης ... ή μάλλον που δεν διαθέτουμε.
Σάββατο 25/1 πάλι
Απόψε, στον χώρο εκδηλώσεων του διάσημου, ισραηλινού γλύπτη Maty Grunberg στο Bat Yam, περίχωρα του Τελ Αβίβ, ενώπιον σαράντα περίπου προσωπικοτήτων της τέχνης, της επιστήμης και της πολιτικής θα πούμε δύο λόγια για τον κοινό, βαλκανικό πολιτισμό και την αφηρημένη ζωγραφική παρουσιάζοντας το βιβλίο Picasso - Jankulovski, an unexpected dialogue. Μακάρι να διευρύνουμε την δυναμική της κοινής, αυτής κληρονομιάς περισσότερο μέσω ανταλλαγών, διαλόγου, εκδόσεων κλπ.
Κυριακή 26/1 πρωί.
Η πόλη της Γιάφας, η αρχαία Ιόππη. Παλιά έδρα των Παλαιστινίων που έχουν πλέον εξαφανιστεί. Ενώ παντού χτίζονται ουρανοξύστες διαμερισμάτων. Κάθετη κατοίκηση ώστε να αξιοποιηθεί κάθε σπιθαμή γης. Πάντως αυτό που κάνει το Ισραήλ, δηλαδή οι ΗΠΑ, στην περιοχή είναι αδιανόητο.
Πιο αργά
Μαγικό φως στον πύργο του Δαβίδ και την Πύλη της Γιάφας. Ιεροσόλυμα, παλαιά πόλη.
Η κατασκευή είναι οθωμανική πάντως!
Ακόμα Κυριακή.
Ο Κάιζερ και ο Ναός της Κοιμήσεως!
Τον έβλεπα από μακριά, αυτόν τον περίεργα επιβλητικό θόλο, από τη νέα πόλη της Ιερουσαλήμ και την ταράτσα του ιουδαϊκού κέντρου θρησκευτικών σπουδών, χωρίς να αντιλαμβάνομαι περί τίνος πρόκειται.
Ένας περίεργος, τετράπλευρος θόλος και συγχρόνως στρογγυλή πυραμίδα που μού θύμιζε αχνά το ανακτορικό παρεκκλήσιο στο Άαχεν, το Ακυΐσγρανον των Ρωμαίων ή την Aix la Chapelle του Καρλομάγνου.
Όταν μπήκα στην παλιά Πόλη ξαναείδα από πιο κοντά το πολύ εντυπωσιακό κτίσμα και απ' την πύλη Σιών αποφάσισα να το επισκεφτώ αφού δίπλα του υπήρχε κι ένα ιουδαϊκό μνημείο το οποίο ανέφεραν όλοι οι οδηγοί. Ο τάφος του Δαβίδ!
Προσεγγίζοντας η έκπληξη μου μεγάλωσε γιατί προστέθηκε στα αξιοθέατα του χώρου και το Cenacolo, δηλαδή η αίθουσα του Μυστικού Δείπνου. Έτσι λοιπόν έφτασα εκεί, στον χώρο που υποτίθεται ότι για πρώτη φορά τελέστηκε η θεία ευχαριστία.
Εκεί διαπίστωσα πως πρόκειται για ένα μικρό τζαμί με μιχράμπ το οποίο σήμερα ελέγχουν φραγκισκανοί μοναχοί ( δες την ενδεικτική φωτογραφία).
Προφανώς στην μακραίωνη πορεία των κτισμάτων αυτών οι χρήσεις τους άλλαζαν ανάλογα με το ποιος κατείχε την ιερή πόλη. το πιο εύκολο πράγμα ήταν να γίνει μία εκκλησία τζάμι και το αντίστροφο. Είναι επίσης γεγονός πως την τελική, αρχιτεκτονική διαμόρφωση όλων των ιερών προσκυνημάτων, από τον Πανάγιο Τάφο ως το τέμενος του Βράχου, την πραγματοποησαν οι Σουλτάνοι της Κωνσταντινούπολης με πιο σημαντικό τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, τον 16ο αι.
Κάτω από αυτό λοιπόν το κτίσμα του Μυστικού Δείπνου βρίσκεται όντως ο, θεωρούμενος, τάφος του Δαβίδ - ο Χριστός είναι απόγονος του - όμως δεν μου επετράπη η είσοδος γιατί εκείνη τη στιγμή ελάμβανε χώρα κάποια καββαλιστική τελετή. Από την ταράτσα του κτιρίου μπόρεσα, επιτέλους, να δω καθαρά κι εκείνο το κτίσμα το οποίο μου τράβηξε για πρώτη φορά από μακριά την προσοχή αλλά και να πληροφορηθώ την ιστορία του.
Πρόκειται λοιπόν για τον ναό της Κοιμήσεως τον οποίο έκτισε, μετά από άδεια του σουλτάνου Μαχμούτ, ο γνωστός μας Κάιζερ Γουλιέλμος Β, ο γαμπρός του Κωνσταντίνου από το 1898 έως το 1910. Το επιβλητικό κτίσμα φέρει σαφή νεορωμανικά - γερμανικά στοιχεία. Δηλαδή η πρώτη μου άποψη εντύπωση πώς θυμίζει το Aachen, αποδείχθηκε σωστή. Και βέβαια λόγω του πολύ μεγάλου μεγέθους του αποδεικνύει την επιθυμία των Γερμανών, λίγο πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, να διεισδύσουν κι αυτοί μ' ένα μεγάλο μνημείο - συνδεδεμένο επίσης μία μεγάλη εορτή της Χριστιανοσύνης, την Κοίμηση της Θεοτόκου - μέσα στον στενό πυρήνα των ιερών προσκυνημάτων του όρους του Ναού. Δηλαδή του Ιουδαϊσμού, του Χριστιανισμού και του Ισλάμ. Η πολιτική και το αποικιοκρατικό πνεύμα των Γερμανών κι εδώ ... über alles!
Χάραμ ες Σαρίφ, Όρος του Ναού, Σιόν
Εάν επιλάθωμαι σου Ιερουσαλήμ, επιλησθείη η δεξιά μου, κολληθείη η γλώσσα μου τω λάρυγγι μου ... Εάν επιλάθωμαι σου.
(Ψαλμός 136)
Φωτογραφία 1. Το όρος του Ναού. Το ιερότερο σημείο της πόλης όπου συνωθούνται διαγκωνιζόμενες οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες και τα σύμβολα τους: Το σημείο που ο Αβραάμ θα θυσίαζε τον Ισαάκ, ο βράχος με το ίχνος του Προφήτη πριν αναληφθεί στον νυχτερινό ουρανό, τα θεμέλια του Ναού που γκρεμίστηκε εκ θεμελίων δύο φορές, ο Τάφος του Χριστού, ο κήπος των Ελαιών κλπ. Εδώ ο κυρίαρχος Μύθος δένεται αξεχώριστα με την αναμφισβήτητη ιστορία και η πολιτική σκοπιμότητα με τα πολιτικοθρησκευτικά πιστεύω. Οι ιδεολογίες με τα ιδεολογήματα.
Στο βάθος αριστερά ο Δυτικός Τοίχος με τα απομεινάρια του ναού του Σολομώντα. Επάνω το οκταγωνικό τέμενος του Βράχου, ή τέμενος του Ομάρ, ή Αλ Σάκσα. Με τον χρυσό του τρούλο να λάμπει στον γεναριάτικο ήλιο. Χτίστηκε γύρω στο 691 και φέρει στο εσωτερικό του εικονιστικά ψηφιδωτά βυζαντινής τεχνοτροπίας. Τα μπλε, πράσινα πλακίδια, τα τσινιά, τα τοποθέτησε ο Σουλεϊμάν ο μεγαλοπρεπής όντας καλίφης. Η τελευταία συντήρηση - επένδυση με φύλλα χρυσού έγινε πρόσφατα από τον Χουσεΐν της Ιορδανίας. Στην άκρη δεξιά το λίγο μεταγενέστερο (710) τέμενος Αλ Ακσά, σαφώς μεγαλύτερο και αρχιτεκτονικά δραματικότερο. Χρίσμα κι αυτό των Ουμεϊάδων καλιφών της Δαμασκού. (Η οποία a propos είναι πολύ κοντά).
Φωτογραφία 2. Η Ιερουσαλήμ είναι χτισμένη σε ύψος 750 μ. και περιστοιχίζεται από λόφους που έχει πρασινίσει η επιμονή και το μεράκι των Ισραηλινών. Η πρόσβαση της γινόταν από το λιμάνι της Γιάφας, κάπου εξήντα χιλιόμετρα, νοτιοδυτικά. Εξ άλλου και σήμερα η κεντρική είσοδος για την παλιά πόλη και το όρος Σιόν λέγεται Πύλη της Γιάφας. Αντίστοιχα υπάρχει στην Γιάφα, την αρχαία Ιόππη, πύλη της Ιερουσαλήμ.
Από το ύψος της παλιάς πόλης χάσκει κάτω ο λαβύρινθος της συνοικίας των Παλαιστινίων. Διαιρεμένη πόλη, πόλη των δακρύων που την στοιχειώνει παλιά κατάρα.
Φωτογραφία 3. Στο τείχος των δακρύων, στο δυτικό Τείχος, ορθόδοξοι Εβραίοι προσεύχονται κρατώντας την Τορά και αναμένοντας την έλευση του Μεσσία που θα ξαναχτίσει τον Ναό για τρίτη φορά. Θα είναι τότε, πάνω κάτω που θα ξανανοίξει η μυστική θύρα της Αγιασοφιάς και θα εμφανιστεί ο μαρμαρωμένος βασιλιάς, ο 13ος Ιμάμης κλπ.
Ερώτηση: Είναι καλύτερα να πιστεύουμε σε κάτι, έστω σ'ένα ωραίο παραμύθι, ή σε τίποτα;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου