Τα ύστερα του κόσμου

Μεγάλη Πέμπτη

-Τέκνον εμόν, πώς ήλθες υπό ζόφον ηερόεντα/ ζωός εών; -Μήτερ εμή, χρειώ με κατήγαγεν εις Αΐδαο..

Το Ξώμπουργκο στην Τήνο

Η ανθρώπινη συνθήκη αρχίζει και τελειώνει κάθε φορά με ένα πάσχον σώμα που υπερβαίνει τη φθορά και τον θάνατο μέσα από την περιφρόνηση του θανάτου. Ένα σώμα που θυσιαζομένο  ανασταίνεται και ανασταίνει.  Άλλοι τον είπαν Ιησού άλλοι Τσε. Η θυσία είναι αυτό που μετράει στο τέλος. Η απόλυτη προϋπόθεση για τη λύτρωση.
"... Και φραγγελώσαντες απήγαγον αυτόν εις το σταυρώσαι... Και ιδού αι πέτραι εσχίσθησαν και τα μνημεία ηνεώχθησαν και πολλά σώματα κεκοιμημένων αγίων εφάνησαν πολλοίς. Ην δε η μήτηρ αυτού παρεστώσα και Ιωάννης, ο μαθητής ον ηγάπα.
Και είπεν αυτή: Γύναι ιδού ο υιός σου. Και τω μαθητή: Ιωάννη, ιδού η μήτηρ σου...
Και ην περί ώραν έκτην. Και η γη εσείσθη και αι πέτραι εσχίσθησαν και ο ήλιος εσκοτίσθη...και διερράγη το καταπέτασμα του ναού άνωθεν έως κάτω. Εκατόνταρχος ιδών τα γενόμενα ανεφώνησε ότι αληθώς Θεού υιός ην ούτος. Ο δε Ιησούς ιδών ότι πάντα ήδη τετέλεσται, φωνήσας φωνήν μεγάλην παρέδωκε το πνεύμα..."
Νομίζω ότι δεν υπάρχει υψηλότερο αλλά και δυσκολότερο θέμα στη ζωγραφική από την Σταύρωση. Από τον Τιντορέτο στον Ρέμπραντ κι από τον Μπέκμαν στον Μπέικον. Κυρίως γιατί στο δράμα του σώματος συμμετέχουν κι όλα τα στοιχεία της φύσης. Ουρανός τε και τα καταχθόνια. Είναι ενδεικτικό πως ο μπάρμπα Σπύρος Βασιλείου όταν ζωγράφιζε τη Σταύρωση στον Άγιο Διονύσιο επί της Σκουφά το 1937, πλαισιώνει τη σύνθεση του με μια φουρτουνιασμένη θάλασσα που ξεχειλίζει από την κοίτη της λόγω του σεισμού!

Κι όμως... Ακόμη και στο σταυρικό δράμα της Μ. Πέμπτης υποδηλώνεται εικονογραφικά η επικείμενη έγερση. Από το ξύλο του Σταυρού αρχίζει η πορεία προς τον ουρανό. Ο ήλιος εσκοτίσθη αλλά το φως του δεν έσβησε. Η δύση θα φέρει πάλι την ανατολή. Τα υγρά σύννεφα, τέλος, της δύσης ήσαν αλλιώς πριν τα ζωγραφίσει ο Tiepolo. Ομοίως και οι θάλασσες του βορρά πριν τον Turner. Γενικά ο κόσμος δεν είναι ο ίδιος μετά την μεγάλη, ευρωπαϊκή ζωγραφική. Ομοίως και με την μεγάλη, ευρωπαϊκή μουσική. Ούτε βέβαια είναι ίδια η αρχιτεκτονική μετά τον ναό της Απτέρου Νίκης. Ποιός να Το έλεγε; Το κολοσσικό Κολοσσαίο δεν είναι παρά η τεχνολογική εφαρμογή αυτής της κομψής, λιλιπούτειας κατασκευής. Σ' ολόκληρη την ιστορία της τέχνης το θρησκευτικό βίωμα κρύβεται πίσω από κάθε μεγάλη δημιουργία. Είτε μιλάμε για τον τυχοδιώκτη, φονιά Καραβάτζιο είτε για τον πιστό, καθολικό Μπιλ Βαϊόλα. (Όπως και για τον Σκορτσέζε εξάλλου).
Το πρόβλημα της τέχνης σήμερα είναι ότι παραπαίει χωρίς μεταφυσική άλω, χωρίς αίσθηση του τραγικού απλώς διαθέτοντας... ντοκουμέντα! Κι ο κόσμος της, απομαγευμένος, επιχειρηματολογώντας ανιαρά ως προς το αυτονόητο, δεν κρύβει πλέον κανένα μυστήριο. Δεν διαθέτει κανένα αίνιγμα.

ΥΓ.1  Και κάτι που αφορά στα καθ' ημάς. Τί είναι πιο δύσκολο, να απομυθοποιήσεις την παράδοση καθιστώντας την φολκλόρ ή να την φορτίσεις με την αποδυναμωμένη της πνευματικότητα; Η Μεγάλη Πέμπτη, η Μεγάλη Παρασκευή είναι ημέρες πένθους αλλά και χαρμολύπης. Διαθέτουν μοναδική, πνευματική διάσταση. Είναι αντιαισθητική οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση. Ομοίως είναι ανόητο να χαρίζουμε την ποίηση των ημερών αυτών αποκλειστικά στο ιερατείο. Ή τους θρησκόληπτους.
Διαπράξαμε την ίδια ηλιθιότητα εγκαταλείποντας την πολιτική αποκλειστικά στους πολιτικούς. Σε επαγγελματίες αριστερούς ή δεξιούς αδιάφορο. Σε τεχνοκράτες και τραπεζίτες. Ενώ η τέχνη τρέφεται σαν αγρίμι με τους κυνόδοντες.
Η εξορθολογισμένη, εκ του πονηρού, ομοιομορφία της παγκοσμιοποίησης αποτελεί τον καρκίνο του πλανήτη. Σήμερα υφιστάμεθα με την πανδημία κάποια από τα συνεπακόλουθα αυτής της ισοπέδωσης. Ας προσπαθήσουμε να δούμε ολόκληρο το κάδρο αποφεύγοντας την μονοδιάστατη ερμηνεία των συστημικών ΜΜΕ. Επειδή τα χειρότερα έπονται...

ΥΓ.2  Στα καλά του εγκλεισμού προσμετρώ το γεγονός ότι δεν θα βγουν αύριο κάποιοι ηλίθιοι, δήθεν "προοδευτικοί", να σουβλίζουν αρνιά δημοσίως! Ή, να τρώνε επιδεικτικά κρέας ως δείγμα συναισθηματικής αρτηριοσκλήρυνσης και νοητικού κανιβαλισμού. Προσωπικά νηστεύω πειθαρχώντας σε μια συλλογική παράδοση που ατομικά με υπερβαίνει αφενός αλλά και στη μνήμη της μάνας μου που θρησκευόταν αφετέρου. Τόσο απλά ...

Το Εσπόλιο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.