ΕΝΑ ΤΗΛΕΦΩΝΗΜΑ (εγκώμιο του Λάθους) απόσπασμα

Του Φώτη Καγκελάρη

Με αφορμή το συνέδριο-έκθεση που θα γίνει στο Κτήριο "Κωστή Παλαμά" του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα "το λάθος" από 2 ως 16 Νοεμβρίου 2012.

Στο πλαίσιο του συνεδρίου θα διοργανωθεί μικρή έκθεση μνήμης για τον Βασίλη Φωτόπουλο

‘Ω! ευτυχισμένο λάθος

το λάθος του Αδάμ!’

ΘΕΟΔΙΚΙΑ – Γ. Β. ΛΑΙΜΠΝΙΤΣ

‘-Τι κάνετε κύριε Κόυνερ;

-Ετοιμάζω το επόμενο λάθος.’

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΟΥΝΕΡ – Μ. ΜΠΡΕΧΤ

Λάθος, Κύριε… πώς είπατε; όχι, σας λέω πήρατε λάθος, όχι Κύριε, καλά, πείτε μου γρήγορα, δεν έχω πολύ χρόνο, πέσατε και στην περίπτωση, τώρα μόλις έγραφα για τον Χέγκελ και το πώς ο Δούλος καραδοκεί το μοιραίο λάθος από τον Κύριο.

Τι είπατε, Κύριε; ναι, το λάθος. Το μοιραίο λάθος του Θεού να τα βάλει με τον Διάβολο… Ποιο λάθος; Αυτό, Κύριε, που κάνει τον δικαστή, μας λέει ο Ζενέ, να εκλιπαρεί τον κλέφτη να παραμείνει κλέφτης, αυτό που μας διηγείται ο Α. Φρανς στην ‘Ανταρσία των αγγέλων’. Τι ποιο λάθος; Αυτό που λέει ο Ντεριντά ότι φοβίζει το σημαίνον και το βάζει σε διαρκή εκκρεμότητα, αυτό που παράγει το ‘συμβάν’, θα μας έλεγε ο Μπαντιού. Το λάθος, Κύριε… Δεν έχετε κάνει ποτέ λάθος στις αποφάσεις σας, στις σχέσεις σας, στη στιγμή; Δεν έχετε πει ’ήταν λάθος μου;’ Τι θα ‘σασταν χωρίς τα λάθη σας; Πως θα προχωρούσατε; Δεν έχετε ακούσει για τον Σκότους, τον Μπρούνο, τον Γαλιλαίο; Ακούστε… ή κλείνετε και ξαναπαίρνετε αναζητώντας το σωστό ή ακούστε τι έχω να σας πω.

Καλώς, Κύριε… γεια σας.

Α, ξαναπήρατε, αν κι αυτή τη φορά ξέρετε ότι δεν κάνετε λάθος καλώντας το λάθος. Κατάλαβα… Λοιπόν, να σας πω…

Το λάθος του Θεού ήταν ότι έφτιαξε τον άνθρωπο από τελειότητα. Πώς μπορεί ένας τέλειος Θεός να κάνει τέτοιο λάθος; Ποιος ξέρει… Γρήγορα όμως καταλαβαίνει το λάθος του κι επιτρέπει στον άνθρωπο να κάνει λάθος. Με το λάθος ο άνθρωπος βρίσκει τη φύση του, την ανθρωπινότητά του, τη σάρκα του, τον πόνο.

Αλήθεια, ως τέλειος, από τι ήταν φτιαγμένος; Τι ήταν το υλικό του; Ο Θεός, λοιπόν, διορθώνει το λάθος της τελειότητάς του να φτιάχνει τέλεια όντα και αποδέχεται το λάθος. Γιατί, για να μπορεί να είναι τέλειος πρέπει να εμπεριέχει το λάθος, την κακία, την αδυναμία. Γιατί αν δεν το εμπεριέχει τι είδους τέλειος θα ‘ταν αν ήταν αδύνατος να το εμπεριέχει, σιγοντάρει ο Γουάιτχεντ. Αλλά, κι αν πάλι τα εμπεριέχει τι είδους τέλειος θα ‘ταν; Κάτι δεν πάει καλά εδώ… Πάντως, πράγματι, αργότερα γίνεται πολύ κακός, έστω ‘δίκαια’, και πολύ θυμωμένος. Σφάζει, πυρπολεί, σκοτώνει, αιμομικτεί, βασανίζει επί αιώνες για να κερδίσει τον χαμένο χρόνο των προηγούμενων αδύναμων αιώνων, των αιώνων της τελειότητας.

Λοιπόν, Κύριε μου, από λάθος γίναμε άνθρωποι. Το λάθος είναι το αίτιον του ανθρώπου. Το λάθος είναι η αιτία της ανθρώπινης συνθήκης. Και κυρίως, το λάθος δεν ήταν μόνο η δυνατότητα ανθρωπινότητας του ανθρώπου αλλά η δυνατότητα συνέχισης του να είναι άνθρωπος, εμπεριέχοντας τη δυνατότητα του λάθους ως τη μόνη δυνατότητα επιλογής, αλλά, κυρίως κάνοντας λάθος.To λάθος τον καθιστά Κύριο του εαυτού του, Κύριο της μοίρας του, Υποκείμενο του Λόγου του.

Πέστε μου, Κύριε, τι θα ήταν ο άνθρωπος χωρίς το ευλογημένο λάθος του Αδάμ και της Εύας; Χωρίς το λάθος αυτό που του έδωσε το σώμα του και την ψυχή του, τη σκέψη του και το θάνατο; Τι θα ‘ταν ο άνθρωπος χωρίς την πτώση, χωρίς την ανθρωπινότητά του; Γιατί, είναι το λάθος που του δίνει τη δυνατότητα από την θέση της πτώσης να κοιτάζει ψηλά, άν-θρωπος, για να γίνει κατά πραγματικότητα και ομοίωση… Όχι κατ’ εικόνα, εικόνα είναι η ανάμνηση σ’ ότι απέμεινε από την πτώση… Και τι θα ήταν ο Θεός; Πώς θα μπορούσε να εξηγήσει την ύπαρξη του αν δεν υποτεθεί ότι αυτός έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα του λάθους, την περίφημη ‘ελευθερία της βουλήσεως’;

Την πτώση πρέπει να αγιοποιήσουμε, Κύριε, την πτώση να δοξολογούμε. Αυτή κάνει τον άνθρωπο να προχωράει, να φτιάχνει Ιστορία, το Χρόνο, τον Κόσμο. Να στοχεύει και ν’ αμαρτάνει γιατί η αμαρτία είναι η φύση του Ανθρώπου γιατί αυτό τον κάνει να ξανασηκώνεται και να στοχεύει και να στοχεύει και να στοχεύει και να λαχανιάζει και να λαχανιάζει και να ιδρώνει ο άνθρωπος.

Η φύση του ανθρώπου είναι το λάθος. Προχωράει, εξελίσσεται από αντιπερισπασμό στο λάθος που καραδοκεί ή έχει συμβεί, όπως γίνεται ‘φυσιολογικός’ από αντίδραση στη φύση του που είναι η τρέλα, θα ‘λεγε ο Λακάν.

Ο ίλιγγος του λάθους είναι ο ίλιγγος της ελευθερίας. Η διαρκής επιδίωξη του ‘σωστού’ είναι η αντίδραση στη γοητεία του ‘λάθους’. Το λάθος έλκει όπως ο φόβος της πτώσης στο γκρεμό. Η ορθότητα είναι η παρά φύσιν άμυνα του ανθρώπου απέναντι στο λάθος. Ο πολιτισμός απέναντι στη διάλυση. Το συμβολικό απέναντι στο ‘πραγματικό’, η εξέλιξη απέναντι στην ασυνέχεια. Το γράμμα απέναντι στην τελεία.

Πιο δυνατά σας παρακαλώ… ναι, δεν σας άκουσα καλά, τι είπατε; Μα θα συνέχιζα, αυτά τα είπα σαν εισαγωγή, σαν διευκρίνιση της ορθότητας του Λάθους. Ναι, έτσι είναι…

Κι όπως η ενοχή γεννά ενοχή, έτσι και το λάθος γεννά λάθος. Μάταια η Θρησκεία, η Πολιτική, η Τέχνη, ο Έρωτας, η Φιλοσοφία, η Επιστήμη θα προσπαθήσουν να εξευμενίσουν το Λάθος. Απλά θα διαπιστώσουν το λάθος τους προσπαθώντας να ξεφύγουν ως το επόμενο. Η ανθρώπινη φύση, το Λάθος, χαράσσει την ορθή πορεία της επιβίωσης και της Ιστορίας. Έτσι, ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος ως το μικρότερο – μεγάλο λάθος, ως ορθή αντίδραση στο μεγάλο Λάθος της Ύπαρξης.

...