ΜΗ Μ’ ΑΓΓΙΖΕΙΣ! (Noli me Tangere)

Στην προνεωτερικότητα, σκέφτομαι, κυριαρχεί η αφή, η σωματικότητα, ενώ στον νεωτερικό πολιτισμό όχι. Το σώμα, οι εκκρίσεις του, η θνητότητά του αντικαθίσταται από την πανάκεια της μηχανής ενώ ο θάνατος εξορίζεται από τη συνείδηση σαν μια εξίσωση που δεν έχει λύση (άρα δε μας αφορά). Ο Μοντερνισμός επίσης επιμένει σε μια εγκεφαλική έκφραση που καταργεί τη χειροναξία. Σκεφτείτε, ας πούμε, τον Duchamp ή τον Warhol σε σχέση με τους παραδοσιακούς λιθοξόους, τους χαράκτες, τους ξυλόγλυπτες, τους ζωγράφους. Σκεφτείτε τους βυζαντινούς αγιογράφους ή τον Ρουμπλιώφ στις σκαλωσιές και συγκρίνετέ τους με τους σύγχρονους ιντερνετικούς καλλιτέχνες που δουλεύουν μ’ ένα δάκτυλο κι ένα πλήκτρο. Ακόμα και οι street artist –η τελευταία εκδήλωση λαϊκότητας– εργάζονται με αερογράφους. Δεν αγγίζουν την εικόνα αλλά την κρατούν σε απόσταση.

Στη Cappella degli Scrovegni, στη Πάδοβα, σ’ ένα ιδιωτικό παρεκκλήσι μονόχωρο και μάλλον περιορισμένων διαστάσεων, ο Giotto, γύρω στα 1305, εγκαινιάζει ένα επαναστατικό ζωγραφικό όραμα, θεμελιώνοντας πρώιμα την Αναγέννηση. Εκεί ζωγραφίζει το περίφημο θέμα του «Μη μου άπτου» (Noli me Tangere) σύμφωνα με το οποίο η Μαγδαληνή συναντά τον αναστημένο Χριστό στον κήπο της Γεθσημανής, ορμάει να τον αγγίξει με λαχτάρα, αλλά εκείνος την κρατάει σε απόσταση νεύοντάς της χαρακτηριστικά. Τα μετέωρα χέρια της γυναίκας και η εύγλωττη χειρονομία του Ιησού ορίζουν εκπληκτικά τον άπειρο χώρο ανάμεσα στο γήινο και το ουράνιο. Από τη μια ο «αχώρητος» Θεός και από την άλλη ο «ασυγχώρητος» ως προς την επιθυμία άνθρωπος.

Συλλογιστείτε επίσης τα προνεωτερικά αθλήματα της ελληνορωμαϊκής πάλης ή τους σύγχρονους πεχλιβάνηδες στη Θράκης, τους πασαλειμμένους με λάδι και ιδρώτα, και συγκρίνετέ τους με τους αθλητές του τένις, του μπάντμιντον, του πινκ-πονκ, του βόλεϊ. Καμία επαφή!

Επίσης η μεταφυσική του αγγίγματος ως αγωγού μυστικής ενέργειας από το ένα σώμα στο άλλο διατηρεί διαφορετικούς κώδικες στη Δύση και την Ανατολή. Χειραψία έστω και τυπική εδώ, υπόκλιση γεμάτη συμπαραδηλώσεις εκεί. Η αφή, η απτικότητα δεν παραχωρείται αμέσως, κερδίζεται και υπόκειται σε μια σταδιακή, τρόπον τινά, εθιμοτυπία.

Το σώμα και το άγγιγμά του, το κάλλιστον. Μετά τον Giotto στη Δύση, τη σκυτάλη παραλαμβάνει ο Michelangelo. Στην Cappella Sixtina ο Ιεχωβά πλησιάζει αργά, μεταφερόμενος με Χερουβείμ και Σεραφείμ, τον Αδάμ που μόλις έπλασε και ο οποίος του τείνει παθητικά το χέρι. Δυο δάχτυλα, δυο δείκτες, πρόκειται να συναντηθούν το επόμενο δευτερόλεπτο για να γίνει η τρομακτική κένωση ύπαρξης, μόνο που αυτό το άγγιγμα συμβαίνει μόνο στο μυαλό μας. Όπως επίσης και η εικόνα της Γέννησης: Ο Θεός φτύνει το χώμα και πλάθει τον πηλό. Ο Θεός εμφυσά στον πηλό ζωή. Η ζωή συνειδητοποιείται μέσω της αφής. Αφή είναι δηλαδή το χάδι και το χαστούκι, ο ασπασμός και το φίλημα του Ιούδα, η κλινοπάλη και το μπουνίδι, η θωπεία και το μαλλιοτράβηγμα, το κολλητήρι του συνωστισμού, και το ακράγγιγμα των ερωτευμένων. Τότε που τα μάτια χαϊδεύουν και τα χέρια φιλάνε καλύτερα απ’ τα χείλη.