ΤΟ ΘΕΑΜΑ ΚΑΙ Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ ή Τα σμαράγδια ήταν ψεύτικα

Ζούμε σταθερά στην επικράτεια του ψέματος και του λαϊκισμού. Ακόμη. Εξ ου και η κρίση που σοβεί στον τόπο σαν λοιμική και δεν λέει να εξορκιστεί. Γιατί η όποια υπέρβαση της προϋποθέτει να ειπωθούν οι δυσάρεστες αλήθειες που πληγώνουν. Ν' αποδοθούν τα ελλείμματα όχι μόνο της πολιτικής αλλά και της πνευματικής ηγεσίας. Να καταγγελθούν οι ανεπάρκειες, το βόλεμα, ο ναρκισσισμός και η εγωτική ομφαλοσκόπηση μιας ολόκληρης κοινωνίας. Δύο πολύ μικρά, πολιτισμικά παραδείγματα: Είδα το”Χαβιάρι” του Σμαραγδή, περίεργος από τον τόσον διαφημιστικό ορυμαγδό, τα λαμπρά ονόματα -κυρίως του Σεμπάστιαν Κωχ- και γέλαγα απ' τα νεύρα μου. Ο κ. Σμαραγδής συνεχίζει την παράδοση του Τζέημς Πάρις στο πιο κοσμοπολίτικο. Είδα επίσης και τον “Γκρέκο” του -με τον Λαζόπουλο!- στη κρατική τηλεόραση την περασμένη εβδομάδα για να μελαγχολήσω εκ νέου. Επειδή είναι δύσκολο ακόμη και το να εικονογραφήσεις την ιστορία με τα πρόσωπά της. Πόσο μάλλον να την ερμηνεύσεις. Δηλαδή να αναστήσεις αυτά τα πρόσωπα. Ο κ. Σμαραγδής είναι αφελώς πονηρός ή πονηρά αφελής. Η θητεία του στο ντοκιμαντέρ δεν φαίνεται να του έμαθε πολλά πράγματα ούτε ως προς τη φωτογραφία, ούτε ως προς το μοντάζ, ούτε ως προς τη δραματική πυκνότητα ενός πλάνου. Κρίμα γιατί η σεναριακή ιδέα ήταν πολύ έξυπνη. Όμως το σινεμά είναι ζόρικο πράγμα. Όπως σπάνιο πράγμα είναι η αληθινή δωρεά και η έμπνευση. Δηλαδή το ταλέντο. Ο κ. Σμαραγδής ας παρηγορείται με τις φωτογραφίες του δίπλα στον κ. Τζαβάρα. Και από το ότι η λαϊκιστική, παρά την υψηλόφωνη ρητορεία της, ταινία του θα αντικαταστήσει στα κανάλια τον “Παπαφλέσσα” με τον Παπαμιχαήλ και την Δανδουλάκη οπότε έρχεται η 25η Μαρτίου. Ο Παπακαλιάτης είναι σήμερα πιο in. Ως προς τον Byron πάλι, “Τη μπαλάντα ενός δαίμονα” του Κούνδουρου, έγινε αισίως φέτος είκοσι χρονών και ακόμη να διαβαστεί όπως της αξίζει.

Η άλλη λαϊκιστική και κουτοπόνηρη απάτη ήταν το “Corpus Christi”. Δήθεν, εξυπνακίστικο κείμενο, γεμάτο αμερικανιές, “πονηρή” παραγωγή, απλοϊκή σκηνοθεσία, ανύπαρκτοι ηθοποιοί. Δεν θα πήγαινα ούτε και με πρόσκληση, αισθάνθηκα όμως την ανάγκη να τους συμπαρασταθώ λόγω “Χρυσής Αυγής” και ταλιμπανοχριστιανών. Η απογοήτευση διπλή. Για τις ηλιθιότητες που ασχολούμεθα, για την ανατροπή της όποιας αισθητικής ή αξιακής κλίμακας στη κοινωνία μας. Για την κυριαρχία της διαφήμισης, της φασαρίας και του μπούγιου. Δηλαδή του life style απ' την ανάποδη. Εφόσον το, με το όποιο κόστος και τίμημα, θέαμα έχει αντικαταστήσει κάθε μορφή, κάθε υπόνοια ορθού λόγου. Δεν ξέρω, τελικά, τι με πρόσβαλε περισσότερο: Οι Χρυσαυγίτες και ο μεσαίωνάς τους ή το χύδην μεταμοντέρνο της παράστασης; Μοιάζει η εξίσωση απλή: τα πολυφορεμένα κουρέλια “Θρησκεία-Οικογενεια-κλπ” φέρνουν τη Χρυσή Αυγή, η Χρυσή Αυγή φέρνει τα ΜΜΕ, το μπούγιο είναι εξασφαλισμένο. Η πρόκληση για τη πρόκληση; Βεβαίως αφού αποκτήσαμε πλέον μέσα στον ανυπόφορο μεταμοντέρνο χυλό μας τους γιαλαντζί Τορκουεμάντα και τους προγλωσσικούς Σαβοναρόλες μας. Ένα μόνο διαπιστώνω με άφατη πίκρα. Συμβαίνουν πράγματα στον τόπο αλλά παραμένουν αφανή όταν δεν καταδέχονται να “θεαματικοποιηθούν”. Μοιάζει αναγκαίος ο εξευτελισμός πρώτα για ν' ακολουθήσει η προβολή. Η έλλειψη εμπνευσμένης κριτικής και μαχητικού διαλόγου στο θέατρο, τα εικαστικά, τη μουσική, είναι δραματικά εμφανής. Αντ' αυτής κυριαρχούν η διαφημιστική σπέκουλα και η δημοσιογραφική αδολεσχία. Πρόκειται για λόγο που εκφέρεται αποκλειστικά για τις ανάγκες της αγορά και μόνον όταν κουδουνίζουν νομίσματα. Λόγος τόσο κενός όσο κι εκείνος που εκφέρεται από το στόμα του Ευάγγελου Βενιζέλου, του εισηγητή του “Πολιτισμού των πολιτισμών”! Και ο μεν Βενιζέλος καταρρέει. Όμως ο ξερολισμός των δημοσιογραφούντων α-κριτικών καλά κρατεί. (Υπάρχουν σαφώς φωτεινές εξαιρέσεις: Ο Πολενάκης, η Κολτσιδοπούλου, ο Μουτσόπουλος, η Αρκουμανέα, ακόμη και ο αμετροεπής Δανίκας). Επίσης ο πήχης είναι πια χθόνιος, υπό την γην. Από τη στιγμή που για πλάκα (;) βάλαμε την Καλομοίρα στο Ηρώδειο, τον Μαρίνο, τον Κραουνάκη ή τον Ζουγανέλη στην Επίδαυρο, (τεράστιες επ' αυτού οι ευθύνες του κ. Λούκου) που παραδώσαμε τον πολιτισμό σε μια παρέα -έστω και με τις καλύτερες προθέσεις-, που ξεχάσαμε τον Γιάνναρη υπέρ του Σμαραγδή και την Μαργαρίτα Καραπάνου ή την Λούλα Αναγνωστάκη υπέρ της απανταχού παρούσης Κιτσοπούλου, ήταν μοιραίο το kitsch να γίνει θεσμός κι εμείς όλοι συνένοχοι του. Με τη σιωπή, με την αδράνεια, με τον σταρχιδισμό, με το δε βαριέσαι...