Κορίτσια... ο Μεγαλέξανδρος

Με την ανασκαφή της Αμφίπολης συμβαίνει κάτι μοναδικό όσο και πρωτοφανές στην σύγχρονη ιστορία του πολιτισμού. Όλος ο πλανήτης παρακολουθεί σε άμεση τηλεοπτική μετάδοση και σε πραγματικό χρόνο, live όπως λέμε, τη πορεία μιας αρχαιολογικής έρευνας. Τα μυστικά των αιώνων, τα αινίγματα της Ιστορίας, οι πληροφορίες που κρύβουν τα θαμμένα κάτω από τόνους χώματος μνημεία, τα έργα τέχνης που ξαναζούν μια δεύτερη ζωή και διεκδικούν μιαν ακόμα ευκαιρία, γίνονται όλα βορά στην βιομηχανία της πληροφορίας. Ισοπεδώνονται εμπρός στην αδηφάγο αυθαιρεσία του τηλεοπτικού φακού. Όλα, ακόμα και τα αόρατα, οφείλουν να γίνουν εικόνα, άμεσα καταναλώσιμη. Εδώ και τώρα!  Ο θεατής-αφέντης δεν επιτρέπεται να περιμένει και για το σκοπό αυτό οι διάφορες μορφές εξουσίας (πολιτική, μηντιακή, πολιτιστική) ξέρουν πολύ καλά τι πρέπει να κάνουν. Το εύρημα πρέπει να καταστεί θέαμα, η Ιστορία φαντασμαγορία κατά την προβληματική του Benjamin, η επιστήμη προπαγάνδα, η έρευνα μυθοπλασία κλπ. Γι αυτό επιστρατεύονται λογής γραφικοί, οι δημοσιογράφοι δεν είναι πλέον σεισμολόγοι αλλά αρχαιολόγοι(!) και τα αγράμματα κανάλια ασχολούνται με τον πολιτισμό. Το θαύμα του Αδώνιδος του βιβλιοπώλου! Η γνώση όμως δεν είναι ταχυφαγείο, ούτε το πολιτιστικό γεγονός ρεκλάμα. Στο βάθος όλων αυτών κρύβεται ένας αμοραλιστικός εθνικισμός και η γνωστή φάμπρικα των ευκλεών προγόνων που καλούνται να ξανασώσουν τους επιγόνους που πάλι τα θαλάσσωσαν. Ο Σαμαράς πήρε επάνω του από τη πρώτη στιγμή την είδηση και έκτοτε διατελεί σταθερά "συγκινημένος". Είναι τυχαίο ότι ο μοναδικός αυτός μακεδονικός Τάφος με τους θησαυρούς του (πραγματικούς ή συμβολικούς) εμφανίστηκε την ίδια στιγμή με το αποθεματικό πλεόνασμα; Όχι βέβαια! Ρωτήστε και τον Άνθιμο, ή εστω τον Χρύσανθο.

Το χλωμό Υπουργείο Πολιτισμού απέκτησε αιφνίδια λόγο ύπαρξης, με τη γενική του γραμματέα - λαμπρό κατάλοιπο της βενιζέλειας περιόδου που είναι γνωστή στην ιστορία της τέχνης ως "πολιτισμός των πολιτισμών" - σε μεγάλες φόρμες. Στο βάθος του πεδίου η ακαταδάμαστη Παναγιώτα η Ωραία σε ρόλο πασοκονεοδημοκρατικής Πυθίας ή αδελφής του Μεγαλέξανδρου, έξαλλης από πατριωτική ευτυχία. Όμως η αυστηρή δήλωση του Συλλόγου Αρχαιολόγων βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Ψυχραιμία παιδιά, που θα έλεγε και ο Λουκιανός. Αφήστε τους επιστήμονες απερίσπαστους στο πολύμοχθο και χρονοβόρο έργο τους, τα συμπεράσματα του οποίου δεν εξάγονται, καλά και σώνει, για το δελτίο των οκτώ. Η πίεση της πολιτικής ηγεσίας δεν είναι μόνο αφελής, είναι και επικίνδυνη, επειδή παρεμβαίνει σε θέματα τα οποία δεν προσφέρονται ούτε για εύκολη σπέκουλα ούτε για επιπόλαιο εντυπωσιασμό. Πόσο μάλλον που η Ελλάδα είναι ένας τόπος έμφορτος Ιστορίας την οποία πάντως δεν ξέρουμε πως να διαχειριστούμε. Το μνημείο της Αμφίπολης θα λειτουργήσει πραγματικά, όταν κοπάσει η δημοσιογραφική φρενίτιδα όπως συνέβη και με τους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας. Απ´ την άλλη πλευρά δεν υποτιμώ καθόλου το διεθνές ενδιαφέρον ή ,αν θέλετε, τη παγκόσμια συγκίνηση. Άλλο όμως αυτό και άλλο το σίριαλ του τύπου "κορίτσια... ο Μεγαλέξαντρος". Με Βουκεφάλα του το Βαγγέλα. Άσχετο: γιατί δεν κλήθηκε και ο Άκης από τη φυλακή για τα σαραντάχρονα του ΠΑΣΟΚ στο Ζάππειο; Τι διάολο συγκυβέρνηση είμαστε;

Ο τόπος μας υπήρξε ανέκαθεν κάτι περισσότερο από ό,τι εμείς οι νεοέλληνες μπορούμε να αντιληφθούμε ή έχουμε τα υλικά και πνευματικά μέσα να υπερασπιστούμε. Αν ξεχάσατε τον Μαρξ, θυμηθείτε τον Καστοριάδη ή τον Κονδύλη. Άρα είναι καλό που η Ελλάδα ακούγεται με αφορμή την Αμφίπολη, είναι όμως λυπηρό που δεν πρωταγωνιστεί, και εκτός επικαιρότητας, στα θέματα αρχαιογνωσίας και μουσειολογίας π.χ. σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Και αν ο Πρωθυπουργός έχει οπωσδήποτε ανάγκη γεγονότων, τότε ας σπεύσει να εγκαινιάσει το πρόσφατα αποκατεστημένο Λύκειο του Αριστοτέλη. Να ένα πραγματικά διεθνές γεγονός, το πρώτο πανεπιστήμιο του κόσμου! Ίσως όχι πολύ θεαματικό ως τηλεοπτική εικόνα αλλά εξαιρετικό απο πλευράς συμβολισμού. Ένας χώρος υποδειγματικά ανασκαμμένος - και στη περίπτωση αυτή οι άγνωστοι κατά τ´άλλα Έλληνες αρχαιολόγοι έκαναν το θαύμα τους - στην οδό Ρηγίλλης μόλις πενήντα μέτρα απο τη πλατεία Συντάγματος. Να μια ακόμα μπαμ είδηση κυριολεκτικά κάτω απο τη μύτη των τηλεφωστήρων. Αν ο Πρωθυπουργός θέλει πραγματικά να κάνει κάτι ουσιαστικό για το πολιτισμό, θα μπορούσε απλώς να αναβαθμίσει την Αρχαιολογική Υπηρεσία και το Συμβούλιο Μουσείων σε υφυπουργείο (ο ΣΥΡΙΖΑ το μελετάει σοβαρά) να ισχύσει αξιοκρατία στις διευθύνσεις των μουσείων, να αποκτήσει πραγματικό διευθυντή το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, να ενισχυθεί γενναία το μουσείο Μπενάκη, να λειτουργήσει επιτέλους τον ΕΜΣΤ και να αξιοποιηθούν ουσιαστικά και όχι επικοινωνιακά οι αρχαιολόγοι, οι μουσειολόγοι και οι ιστορικοί τέχνης αυτής της χώρας. Τότε και μόνο τότε ο ιδρώτας των ανασκαφέων της Αμφίπολης θα έχει πιάσει ουσιαστικά τόπο. Για τον τόπο και για τις γενιές που έρχονται...