Η τυπολογία μιας κίνησης

Κόρη του Αντήνορος

Αναμφισβήτητα τον πρώτο λόγο στη μελέτη ενός μνημείου τον έχει ο ανασκαφέας. Μοιραία όμως ο διάλογος ανοίγει και στην διεθνή επιστημονική κοινότητα, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για έναν τόσο ερεθιστικό εύρημα, ο μεγαλύτερος τύμβος που έχει ποτέ ανασκαφεί στην Ελλάδα. Απ´ την άλλη πλευρά απαιτείται ψυχραιμία, ιδιαίτερα όταν η ανασκαφή εκτελείται, κυριολεκτικά, υπό το φως των τηλεοπτικών προβολέων και παρακολουθείται live απ´ την υφήλιο που διψάει για την, hic et nunc, αποκάλυψη. Η πληροφορία ως φαντασμαγορία.

Ας μου επιτραπούν μερικές σκέψεις καθώς η γη αργά, σχεδόν τελετουργικά, μας αποκαλύπτει  τα μυστικά της:

1. Συμφωνούμε όλοι ότι ο τάφος είναι μοναδικός όπως μοναδικά είναι τα τυπολογικά του χαρακτηριστικά, π.χ. Η συνύπαρξη Καρυατίδων και Σφιγγών. Αμφότερα τα θέματα τα εντοπίζουμε στην Αθήνα  στον Ιερό Βράχο και το Κεραμεικό από τον 6ο π. Χ. αιώνα. Οι Σφίγγες προστατεύουν, εκπροσωπώντας έναν υπερφυσικό, δαιμονικό κόσμο ενώ οι Καρυάτιδες, όπως τις ξέρουμε απ´ τη νότια πρόσταση, το μπαλκόνι του Ερεχθείου, "προσωποποιούν" το κτίσμα και προστατεύουν συμβολικά έναν ηρωικό νεκρό, π.χ. τον Ερεχθέα, τον Κέκροπα ή τον Κόδρο, ή τον ίδιο το Θησέα.

2. Οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης, τυπολογικά, αναφέρονται τον αρχαϊκό ρυθμό (ιμάτιο, χιτώνας, απόπτυγμα) αλλά έχουν μια χαρακτηριστική λεπτομέρεια. Σηκώνουν συμμετρικά τον χιτώνα με μια χορευτική κίνηση του χεριού. Γιατί; Η στάση αυτή ταιριάζει στη σοβαρότητα του χώρου; Μήπως υποδηλώνει το πέρασμα τη κίνηση  απ´ τη ζωή στο θάνατο; Μήπως επιβάλλει  σεβασμό καθώς περνάμε τον τελευταίο ,διαφραγματικό τοίχο;

3. Ό, τι και αν συμβαίνει παραπέμπει άμεσα στη Κόρη του Αντήνορος η οποία έχει το ίδιο ύψος με τις Καρυάτιδες ενώ ανατέθηκε στον Ιερό Βράχο από κάποιον Νέαρχο. Ο αρχιτέτονας-γλύπτης της Αμφίπολης, με τον παρόντα τάφο, θέλει να υπερβεί τα τυπικά χαρακτηριστικά των Μακεδονικών μνημείων, αναφέρεται ευθέως στην Αθήνα και την τέχνη των Ηρώων όπως την διαμόρφωσε η αρχαϊκή αισθητική μέσα όμως σε ένα πνεύμα κοσμοπολίτικου συγκρητισμού. Δεν επινοεί καινούρια φόρμα αλλά συνθέτει έργα αναφοράς που πόρρω απέχουν από τα “αριστουργήματα” της κλασικής εποχής. Η τεράστια σημασία του μνημείου βρίσκεται αλλού. Στην πολιτική του διάσταση. Οι Μακεδόνες βασιλείς χρησιμοποιούν την τέχνη με τον ίδιο πολιτικό τρόπο όπως η δυναστεία του Αυγούστου λίγους αιώνες μετά. Το μνημείο, όσο θέλει να τιμήσει ένα ή περισσότερους μεγάλους νεκρούς, άλλο τόσο διατρανώνει την υπεροχή μιας συγκεκριμένης ,πολιτιστικής παράδοσης. Εξ ου και ο συνωστισμός διαφορετικών πολιτιστικών πληροφοριών. Ένας φόρτος οιονεί αντικλασικός. Ο πολιτικός λόγος των βωβών μνημείων είναι εντυπωσιακός. Αναμένουμε τη συνέχεια...