Ο ποιητής είναι τρόπος, δεν είναι δήλωση

«Σκέφτομαι με το μυαλό μου και όχι με των άλλων»

ΝΑΣΟΣ ΒΑΓΕΝΑΣ

Ποιητής - Καθηγητής

Ο Νάσος Βαγενάς, ο βραβευμένος ποιητής, κριτικός και θεωρητικός, πάντα τροφοδοτούμενος από την καθημερινότητα και κοινωνικά ευαίσθητος, μας μίλησε παρατηρώντας τα συνθήματα των τοίχων και αφουγκραζόμενος την κοινωνική αναταραχή και την πολιτική αδυναμία από τα έδρανα του ελληνικού πανεπιστημίου και από τους δρόμους της ποιητικής δημιουργίας. Σαν τον Πάτροκλο Γιατρά, αποδεικνύει ότι «η ποίηση προχωρεί και τίποτε δεν μπορεί να τη σταματήσει».

Στην πρόσφατη εξέγερση γράφτηκαν στους τοίχους σλόγκαν υπό τη μορφή μονόστιχης ποίησης, όπως το «Μια τράπεζα καίγεται, ένα λουλούδι ανθίζει».

Και εγώ είδα το εξής: «Πας μη Ελλην άνθρωπος»...

Μια τέτοια τρυφερή λεκτική «βία» για μένα είναι αποδεκτή και ευτυχώς που υπάρχει.

Δεν βρίσκω ούτε πρωτοτυπία ούτε δροσιά σε αυτήν τη λεκτική «βία». Πιστεύω ότι είναι στερεότυπα τα σλόγκαν που βλέπω στους τοίχους.
Είναι δύο άνθρωποι που τα γράφουν και το καταλαβαίνει κανείς από το γραφικό τους χαρακτήρα αλλά και από τα ορθογραφικά τους λάθη. Είναι πολύ εύκολο να κάνεις ανατρεπτική πολιτική των τοίχων με σλόγκαν ευφυολογικά...

Ζεις στα Εξάρχεια και έχεις αμεσότερη σχέση με τα πράγματα.

Ζω στα Εξάρχεια περίπου 50 χρόνια. Δεν θα συμφωνούσα καθόλου με την άποψη που διατυπώνεται ότι τα Εξάρχεια αστυνομοκρατούνται. Κατά την άποψή μου, δεν υπάρχει Αστυνομία στα Εξάρχεια και γι’ αυτόν το λόγο αναρχικοκρατούνται. Καθένας μπορεί να κάνει ό, τι θέλει, η πλατεία δεν ανήκει στους κατοίκους της, είναι σε μια άθλια κατάσταση, κυρίως τα τελευταία 3 χρόνια.

Το άλλοτε Καρτιέ Λατέν… Από τη Ζωοδόχου Πηγής έως το λόφο του Στρέφη. Η Καλλιδρομίου με τον κόσμο και τα στέκια της, όπως ο «Ένοικος». Είναι μια πολύ γραφική συνοικία.

Μπορεί να είναι μια καλή συνοικία σε κάποια σημεία της, αλλά συνολικά είναι μια υποβαθμισμένη περιοχή. Δεν είναι αρκετές οι παρουσίες για να εξανθρωπίσουν αυτόν το χώρο. Λυπάμαι που τα λέω αυτά τα πράγματα, αλλά σκέφτομαι με το μυαλό μου και όχι και το μυαλό των άλλων.

Κατάγεσαι από μια αρισερή οικογένεια.

Έχω αριστερό παρελθόν και παρόν. Και αναγκάζομαι να το πω αυτό γιατί το θίγεις εσύ. Θεωρώ εντελώς αντιαισθητικό πράγμα να λέει κάποιος «είμαι αριστερός». Η αριστερότητα κρίνεται περισσότερο από τις πράξεις των ανθρώπων και όχι από τις δηλούμενες αντιλήψεις.

Πώς βλέπεις σήμερα την Αριστερά;

Έχω φτάσει στο σημείο να πιστεύω ότι ο βαθμός της βλακείας στην Αριστερά είναι ο ίδιος ποσοτικά με το βαθμό της βλακείας στη Δεξιά. Και ως εκ τούτου, αναλογικά είναι μεγαλύτερος, αν σκεφτεί κανείς ότι η αριστερή σκέψη είναι μια σκέψη προοδευτική, που βλέπει την πραγματικότητα καθαρότερα και χωρίς ιδεολογήματα, υποτίθεται.

Είσαι ακαδημαϊκός δάσκαλος και είσαι και γνωστός και βραβευμένος ποιητής. Ποια ιδιότητά σου υπερισχύει;

Δεν αυτοπροσδιορίζομαι. Είμαι αυτά που πράττω και από αυτά που πράττω ο καθένας μπορεί να σχηματίσει την εικόνα του προσώπου μου. Έχω όμως μεγάλο σεβασμό για την ποίηση και δεν μου αρέσουν οι δηλώσεις των ανθρώπων «ο τάδε είναι ποιητής». Ο ποιητής είναι τρόπος, δεν είναι δήλωση.

Ως πανεπιστημιακός δάσκαλος, πώς βλέπεις το ελληνικό πανεπιστήμιο;

Η κατάσταση του ελληνικού πανεπιστημίου είναι η χειρότερη που έχω γνωρίσει στα περίπου 30 χρόνια της πανεπιστημιακής μου θητείας. Φοιτητές αλλά και πανεπιστημιακοί παίζουν, ανεπιγνώστως, το παιχνίδι που θέλει να υποβαθμίσει τη δημόσια ανώτατη παιδεία. Και το ακαδημαϊκό επίπεδο στη χώρα μας; Μεγάλο μέρος των πανεπιστημιακών είναι άξιο του ονόματός του. Αλλά, από την άλλη πλευρά, η ποιότητα των εκπαιδευτικών μιας χώρας εξαρτάται και από τις υλικές προϋποθέσεις υπό τις οποίες ο εκπαιδευτικός ασκεί το επάγγελμά του. Δεν μπορείς να έχεις εκπαιδευτικούς υψηλού επιπέδου με τους μισθούς που δίνονται σε αυτούς.

Αγαπημένος σου ποιητής ξένος και αγαπημένος Έλληνας;

Ο Έλιοτ είναι ένας ποιητής που μου αρέσει πολύ. Επίσης ο Οντεν και ο Philip Arthur Larkin. Μου αρέσουν και ποιητές που δεν είναι ευρέως γνωστοί, ο Carl Sandburg, ο Gavin Ewart. Ποιήματα σπουδαία ελληνικά με γοητεύουν. Σίγουρα ο Καβάφης και ο Σεφέρης είναι από τους ποιητές που μου αρέσουν πολύ. Και ο Σικελιανός είναι μεγάλος ποιητής.

Έχεις μιαν εκλεκτική συγγένεια με τον Τζιόζουε Καρντούτσι...

Ναι, υπάρχουν αρκετοί ποιητές με τους οποίους συνδιαλέγομαι ποιητικά. Ορισμένα από τα ποιήματα που έχω γράψει, όχι λίγα, συνοδεύονται απ’ τον υπότιτλο «πάνω σε ένα ποίημα του...». Συνήθως αυτό συμβαίνει όταν προσπαθώ να μεταφράσω και δεν μου βγαίνει. Τότε παίρνω πρωτοβουλία. Το αποτέλεσμα είναι ένα ποίημα το οποίο έχει τη δική του αυτονομία.

Στην εποχή της διάρροιας της εικόνας, είναι η ποίηση η τελευταία μας ελπίδα;

Της «εικονοάρροιας»! Δεν είναι η τελευταία μας ελπίδα, είναι μια ελπίδα. Για πολλούς ανθρώπους, που έχουν την καλλιέργεια να την προσεγγίσουν, ίσως είναι η σημαντικότερη.

Από την ποιητική σου συλλογή «Στέφανος», όπου υπάρχει η περσόνα σου η ποιητική, ο Πάτροκλος Γιατράς, θα ήθελα ένα τετράστιχο που σε εκπροσωπεί...

Μπαίνοντας στον Αχέροντα
βράχηκαν τα χειρόγραφα.
Μου πήραν την περούκα τα νερά.
Έμεινα δίχως λύρα.