Συνολικές προβολές σελίδας

Πέμπτη 25 Ιουλίου 2013

Η εποχή του χάους, δηλαδή των εικόνων




"Θέλετε να δείτε ένα βίντεο με το σκοτωμό του ξαδέλφου μου;"  "Εδώ, στη Συρία, οι πάντες φιλμάρουν τα πάντα". Ποτέ άλλοτε σύγχρονος πόλεμος  ούτε εκείνος στη Βοσνία, ούτε αυτός στο Ιράκ, δεν είχαν τόσο πολύ, τόσο πολλαπλασιαστικά καταγραφεί οπτικά όπως τώρα στη Συρία, διαπιστώνει ρεπορτάζ του Le Monde στις 15/6/2013. Τα κινητά και οι βιντεοκάμερες και των δυο αντιμαχομένων δίπλα στα πολυβόλα απαθανατίζουν ό, τιδήποτε κινεί την περιέργεια οποιουδήποτε. Ποτέ άλλοτε ένας πόλεμος δεν είχε μεταφερθεί στη ψηφιακή πραγματικότητα σε τόσες απειράριθμες εκδοχές των αληθινών συμβάντων και μάλιστα από τους ίδιους τους εμπλεκόμενους: μαχητές, πολίτες, θύματα, δήμιους. -"Θέλετε το βίντεο του νεκρού μου ξαδέλφου;" ρωτάει τη γνωστή από την πεντάμηνη ομηρία της στο Ιράκ, δημοσιογραφο Florence Aubenas ένας νεαρός έξω από την Χομς προτείνοντάς της το κινητό του. Ούτως ή άλλως το επεισόδιο έχει ανεβεί ήδη στο YouTube ανάμεσα σε χιλιάδες ανάλογα. Το καθεστώς των Άσαντ ήταν ανέκαθεν εχθρός της εικόνας επιτρέποντας μόνο ό, τι το ίδιο προπαγάνδιζε. Όταν το 1982, για παράδειγμα, ο στρατός κατέπνιξε κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων στη Χάμα, σκοτώνοντας περίπου 20000 εξεγερμένους, δεν εμφανίστηκε δημόσια ούτε μια φωτογραφία εκτός από μερικές εικόνες ερειπίων στο κέντρο της πόλης. Άρα το γεγονός εκείνο, σύμφωνα με την ισχύουσα πλέον αξιακή πρακτική, σχεδόν δεν συνέβη για τον ιστορικό του μέλλοντος. Εφόσον δεν βάφτηκε με αίμα ούτε ένα βίντεο-ντοκουμέντο. Και εφόσον δεν συγκλόνισε κανέναν άλλο στο παγκόσμιο χωριό πλην των άμεσα εμπλεκομένων. Και των γυναικών που έμειναν πίσω για να θρηνούν. Σκέφτομαι πως η συγγραφή της ιστορίας είναι πια κάτι πολύ διαφορετικό σε σχέση με ό, τι ήταν μέχρι σήμερα.  Ο Σαάντ Σουλιμπί από το Ντέιρ Εζόρ, στην ανατολική Συρία, ποζάρει στο φακό του le Monde κραδαίνοντας στο δεξί χέρι ένα ημιαυτόματο και στο αριστερό μια βίντεο κάμερα. Ο ίδιος δηλώνει: "Βιντεοσκοπώ τις μάχες αλλά αν μου ρίχνουν, τους ρίχνω κι εγώ". Ο Marc Bloch, κεντρικός ιστορικός των Annales, ήρωας της γαλλικής αντίστασης, εκτελεσμένος από τους Ναζί στις 16 Ιουνίου του 44, γράφει στο κλασικό του βιβλίο "Apologie pour l'histoire" : "Η κριτική μιας μαρτυρίας, εφόσον ασχολείται με ψυχικές πραγματικότητες θα παραμένει πάντα μια λεπτή τέχνη." (Απολογία για την ιστορία, Εναλλακτικές Εκδόσεις, μτφρ. Κώστας Γαγανάκης, σ. 127). Απλοϊκή, λεπτή ή όχι, η εντύπωση του εξεγερμένου πλήθους στη Συρία είναι πως η εικόνα έχει την δύναμη να αλλάξει τα πάντα. Αφού πρώτα καταμετρήσει ψυχρά και επακριβώς το χάος...  

ΥΓ.1 Ένδον σκάπτε! Που θα πει τους νεκρούς αλάφρωνε (απ´ το χώμα τους).  
ΥΓ.2 Ποιο θα είναι αύριο το μεγάλο έργο τέχνης; Μήπως θα είναι στηριγμένο στη μαρτυρία ενός κινητού; Άρχισε να δημιουργείται ήδη; Κάποτε το αίμα που κυλούσε στις μάχες γινόταν έπος, τραγωδία, μυθιστόρημα. Πότιζε τους στίχους της "Ιλιάδας" ή των "Περσών", γέμιζε τις σελίδες στο "Πόλεμος και Ειρήνη". Σήμερα απλώς καταγράφεται σ'ένα βίντεο και η δικαίωσή του εξαρτάται από το πόσοι θα το χαζέψουν σε μια οθόνη. 15000 like; Ήδη αυτό αποτελεί ένα ιστορικό προηγούμενο.  Όμως οι αριθμοί δεν ανασταίνουν ανθρώπους. Απλώς καταμετρούν πόσοι αφανίζονται. 
ΥΓ. 3 Μερικά ακόμα στοιχεία που δεν τα θεωρώ άσχετα: Ο Ροσίνι σταμάτησε να γράφει όπερες λίγο πριν από τα 40 του χρόνια ενώ έζησε άλλα τόσα, και ο Τσέζαρε Παβέζε αυτοκτόνησε στα 42 του απογοητευμένος από την εποχή του και το κομφορμιστικό της πνεύμα. Αμφότεροι ξεμπέρδεψαν ευδοκίμως τη σχέση τους με την τέχνη χωρίς περιττές επαναλήψεις ή την αγωνία του γεροντικού στυλ. Κατά περίεργο τρόπο, το έργο τους είναι συγχρόνως αισθητική πρόταση και ιστορική μαρτυρία. Πολύτιμα και τα δυο για μας σήμερα. Πάντως, για κάθε Ροσίνι και ο Παϊζιέλο του αλλά και ο Μότσαρτ ή ο Βέρντι. Πράγμα που θα πει, όπως συχνά επαναλάμβανε και ο Γιάννης Τσαρούχης: "Ας κάνει ο καθένας μας τη δουλειά του όσο καλύτερα, όσο πιο ρηξικέλευθα μπορεί, κι ας αφήσουμε την ιστορία να κάνει τη δική της." 

1 σχόλιο:

  1. Καλέ μου φίλε
    το ρηξικελεύθον του καθενός ορίζεται
    από τις διαστάσεις του καναπέ του ??

    ΑπάντησηΔιαγραφή