Επιλογικά για την μεγάλη Εκκλησία
Θα ήθελα να μεταφέρω στους Έλληνες απανταχού ένα μήνυμα αισιοδοξίας και ψυχραιμίας. Παρά τις δυσκολίες των ημερών και τα πολιτικά παίγνια που βρίσκονται σε εξέλιξη... Σε σχέση με την τύχη και το μέλλον της Αγιασοφιάς. Τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή. Από Τραμπ ως Πούτιν. Και το γερμανικό τραμπολίνο βέβαια.
Επειδή και ως τζαμί ο ναός Haghia Sofia θα λέγεται πάλι! Έτσι λεγόταν πάντα. Όπως εξάλλου κι ο σύγχρονος της μικρότερος, γειτονικός ναός " Άγιοι Σέργιος και Βάκχος" που λειτουργεί ανέκαθεν ως τζαμί, kioutsouk Haghia Sofia λέγεται! Δηλαδή Μικρή Αγιασοφιά. Από τους πάντες. Με το ισλάμ να μη μπορεί να υπερβεί την αισθητική υπεροχή του Βυζάντιου.
Έτσι συνέβαινε πάντα με την τέχνη των Ελλήνων. Θυμηθείτε τους κατακτητές Ρωμαίους, θυμηθείτε την λατρεία του αυτοκράτορα Αδριανού για ο,τιδήποτε ελληνικό, αττικό, αθηναϊκό. Επειδή η ιστορία τιμωρεί, αυτό το ξέρουμε πολύ καλά. Και επειδή υπάρχουν μνημεία που αντιστέκονται στη βία ή την μικροπολιτική των περιστάσεων και παραμένουν αήττητα στο πέρασμα του χρόνου γελοιοποιώντας όσους προσπάθησαν να τα εξευτελίσουν. Ένα τέτοιο μνημείο είναι και η Αγία του Θεού Σοφία.
Και ο Ερντογάν με τον πολιτικό πρωτογονισμό και τη υλική ή συμβολική βία που ασκεί εκμεταλλευόμενος τη συγκυρία, ζήλεια εκφράζει περισσότερο αλλά και συγκαλυμμένο θαυμασμό.
Πιο συγκεκριμένα: Απέναντι στην ορθολογιστική καθαρότητα αρχαιοελληνικής αρχιτεκτονικής η Αγία Σοφία λειτουργεί με όρους υπερβατικούς, σαν ένα θαύμα που υπερβαίνει τους φυσικούς νόμους της βαρύτητας. Στην κλασική αρχιτεκτονική αποθεώνεται η λογική, στη βυζαντινή το υπέρλογο. Ένα ημισφαίριο που κρέμεται σε μεγάλος ύψος, σχεδόν 70 μ. θαρρείς από το πουθενά και κρύβει ιδιοφυώς τους τρόπους στήριξης του.
Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα μνημεία, τα κτίσματα εν γένει, ξεφεύγουν από τη βούληση των κτητόρων τους, ζουν τη δική τους ζωή ενσωματώνοντας τις επιδράσεις και τις προσθήκες διαφορετικών εποχών καθώς μεταμορφώνονται ανάλογα με τη χρήση ή τη σκοπιμότητα των εκάστοτε ιδιοκτητών τους επιβιώνοντας σαν τον Πρωτέα. Η Αγία Σοφία και ως κεμαλικό μουσείο διατηρούσε και διατηρεί τόσο τα αρχικά, βυζαντινά όσο και τα ισλαμικά, επίκτητα της χαρακτηριστικά: δηλαδή τους μιναρέδες, τους κουμπέδες εξωτερικά, το μιχράμπ, τη κίμπλα (τον τοίχο προς τη Μέκκα), το θεωρείο του Σουλτάνου, ανάλογο εκείνου του αυτοκράτορα, το μίνμπαρ (τον άμβωνα) εσωτερικά κλπ.
Θα 'λεγα πως το μνημείο αυτό είναι ένα υλοποιημένο λεξικό της ιστορίας της αρχιτεκτονικής όπως αυτή διαμορφώνεται από τις κατακτήσεις του Πανθέου της Ρώμης και φτάνει ως το Duomo της Φλωρεντίας και τον τρούλο του Μικελάντζελο στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης. Για παράδειγμα ο λεγόμενος αθωνικός τύπος ναού στο Άγιο Όρος αποτελεί εξέλιξη της κάτοψης της Αγιά Σοφιάς όπως και η θολοδομία της Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης αλλά και πολλών άλλων, ιστορικών εκκλησιών. Κυρίως όμως η Αγία του Θεού Σοφία ενυπάρχει ως διαδικασία κατασκευής και ποιητικός συμβολισμός του άπειρου ουρανού σε όλα τα τρουλαία, ισλαμικά κτίσματα τόσο της Κωνσταντινούπολης, όσο και της Προύσας, της Αδριανούπολης, του Ικονίου, της Τραπεζούντας κλπ. Γι' αυτό παραμένει ακατάλυτη και αείζωη και για αυτό κανένας όψιμος σουλτάνος δεν μπορεί να την αμαυρώσει. Στώμεν καλώς και άνευ φόβου!
ΥΓ. Οι Οθωμανοί μετέτρεψαν εκατοντάδες ορθόδοξους ναούς σε τζαμιά για πρακτικούς, συμβολικούς (πολιτικούς) αλλά και αισθητικούς λόγους. Οι Χριστιανοί έχοντας αίσθηση υπεροχής δεν επιδίδονταν σε τέτοιες μετατροπές. Η μόνη εξαίρεση που γνωρίζω, είναι ο καθεδρικός του Αγίου Τίτου στο Ηράκλειο Κρήτης. Και βέβαια υπάρχει ιστορική ερμηνεία για το γεγονός. Τα ιστορικά τζάμια του Διδυμοτείχου, της Ξάνθης, της Κομοτηνής, των Τρικάλων, το φετιχιέ τζαμί που έχτισε ο Μωάμεθ Β! δίπλα στους Αέρηδες της Πλάκας - μετατρέποντας επίσης το ελληνιστικό μνημείο του Κηρύστου σε τεκκέ των δερβίσηδων - το ελληνικό κράτος τα σεβάστηκε. Κάνοντας τα ή μουσεία ή επιτρέποντας να λειτουργούν ως τεμένη σε περιοχές που ζούσαν μουσουλμάνοι. Στην μελέτη μου για τα τζαμιά και τα μετζίτια - μικρότερα τεμένη χωρίς μιναρέ - της Δυτικής Θράκης (εκδόσεις Μίλητος) μέτρησα πάνω από 250 εν χρήσει τεμένη στο ελληνικό έδαφος. Αυτά ως απάντηση στον υπουργό εξωτερικών της Τουρκίας που ισχυρίζεται ψευδώς ότι δεν υπάρχουν τζαμιά στην Ελλάδα.
Φωτογραφία: Σ' αυτό το ρομαντικό έργο του 19ου αι. αποδίδεται ορθόδοξη λειτουργία στην Μεγάλη Εκκλησία με τον αυτοκράτορα παρόντα. Είναι ενδεικτικό πως ο ζωγράφος αγνοούσε τα περισσότερα ψηφιδωτά τα οποία αποκαλύφθηκαν έναν αιώνα αργότερα.
(Περισσότερα στο προηγούμενο
άρθρο μου Αγία Σοφία, το ανίκητο μνημείο!)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου