Παρεξηγήσεις!

Αυτό τον καιρό το Μουσείο Μπενάκη πολιορκείται από διαμαρτυρίες και e-mails μερίδας κοινού που

ζητά την απομάκρυνση ορισμένων έργων της έκθεσης «Ο χρόνος. Οι άνθρωποι. Οι ιστορίες τους» τα οποία και θεωρεί «βλάσφημα» ή «αηδή». Εξ αιτίας της ιδιόρρυθμης αυτής απαίτησης λογοκρισίας

σ’ ένα πνευματικό προϊόν όπως είναι η εν λόγω εικαστική παρέμβαση, το Μουσείο διανέμει το εξής κείμενο του επιμελητή της έκθεσης Μάνου Στεφανίδη ώστε να αποσαφηνιστούν, ει δυνατόν, τυχόν απορίες ή παρεξηγήσεις:

ο χρόνος. οι άνθρωποι. οι ιστορίες τους

Μια σπουδή στην έννοια της θεατρικότητας εκτός σκηνής

Στη βασιλόπιτα της τέχνης υπάρχει ένα φλουρί για όλους. Αρκεί να ψάξει ο καθένας ανάλογα με την παιδεία ή τις αντιλήψεις του. Μακριά όμως από

δογματισμούς ή απειλές βίας. Λεκτικές ή άλλες…

Στη σύγχρονη τέχνη περισσότερο από τα έργα κοιτάμε τον εαυτό μας που κοιτάει. Παρακολουθούμε τις αντιδράσεις μας εμπρός στο ανοίκειο ή το άγνωστο. Ελέγχουμε το πώς διαβάζουμε την πραγματικότητα μέσα από τα κλισέ. Έτσι, οι μηντιακές εικόνες συχνά μας καθοδηγούν ως προς την «κατανόηση» ενός έργου τέχνης, εφόσον η τηλεόραση, με ευθύνη όλων μας, έχει καταστεί το ουσιαστικό «σχολείο» αισθητικής αγωγής και κοινωνικών συμπεριφορών. Η τηλεόραση παράγει πρότυπα και θα ήταν αφέλεια ή υποκρισία να τα παρακάμψουμε.

Η σύγχρονη τέχνη θέλει –πρέπει– να πάρει θέση και να μας ωθήσει να δούμε την εικόνα του κόσμου κριτικά, να ανακαλύψουμε τις κρυμμένες ερμηνείες του αμφισβητώντας τις παγιωμένες μας ασφάλειες. Να μη φοβόμαστε τον σαρκασμό για τη γελοιότητα που μας περιβάλλει αλλά τη γελοιότητα την ίδια.

Τα μουσεία είναι χώροι ελευθερίας και ασκούν ανεπαισθήτως και τρυφερά ένα παιδαγωγικό και συγκινησιακό καθήκον. Αποστολή τους είναι να υπερασπισθούν την αισθητική και την ιστορία του παρελθόντος διεκδικώντας επίσης την αισθητική και την ιστορία του σήμερα. Που έχει κι αυτό τα δικαιώματά του. Ο Χριστός λέει πως αν σε σκανδαλίσει ο οφθαλμός σου έκβαλε αυτόν. Πράγμα που σημαίνει πως το σκάνδαλο είναι πρωτίστως μέσα στο μυαλό μας κι όχι έξω.

Η έκθεση στέκεται με σεβασμό απέναντι στα μόνιμα εκθέματα και στην ιστορία του μουσείου. Παράλληλα επιχειρεί ένα παιχνίδι πολλαπλών αναγνώσεων και συχνά προκλητικών αντιπαραθέσεων. Ως εκεί όμως. Η τοποθέτηση, λ.χ., μιας ζωγραφιάς που αναπαράγει πάνω στο μάρμαρο –υλικό που συμβολίζει το αιώνιο– μια μηντιακή «διασημότητα», εξ ορισμού εφήμερη, εμπρός σ’ έναν βοιωτικό τάφο του 3^ου αι. π.Χ. απλώς υπογραμμίζει τη φθορά και το ευμετάβλητο των πραγμάτων.

Το ζήτημα βέβαια είναι τι πράγματι μπορεί να θεωρηθεί τέχνη και τι όχι. Όμως εδώ τίθεται ένα θέμα προσωπικής ελευθερίας. Ένα θέμα διαλόγου και αμφισβήτησης κάθε δογματισμού. Στο κάτω κάτω πρόκειται απλώς για μιαν έκθεση και για έργα τέχνης. Δικαιούμαστε να μη μας αρέσουν. Δικαιούμαστε να εκφράσουμε τις αντιρρήσεις μας. Δε δικαιούμαστε όμως να τα φιμώσουμε.

Μάνος Στεφανίδης

επιμελητής της έκθεσης