ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΖΩΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΙ ΑΚΟΜΑ ΔΥΣΚΟΛΟΤΕΡΑ

Τη Δευτέρα 15 Απριλίου 2013 και ώρα 8:00μ.μ. εγκαινιάζεται στην Titanium Yiayiannos Gallery, η έκθεση του Άγγελου Σπάρταλη, με τίτλο «Το θολωμίνο μου μυαλόα», η οποία θα διαρκέσει έως και το Σάββατο 11 Μαΐου 2013.

(Βασ. Κωνσταντίνου 44)

 

 

Μπορεί η ασθένεια να γίνει τέχνη; Μπορεί να ερμηνεύσει το «κακό»; Δεν είναι πολύ επιπόλαιο όσο και απάνθρωπα σκληρό κάτι τέτοιο; Δεν είναι θρασύ και συγχρόνως προκλητικό και αποσκοπεί μόνο και μόνο στη δημιουργία εντυπώσεων; Ο Άγγελος Σπάρταλης στην τελευταία ενότητα της ζωγραφικής του –επειδή κάνει και πολλά άλλα πράγματα, κυρίως σινεμά– καταπιάνεται με ένα θέμα που αφορά στον καθένα, θέλει δε θέλει: τον καρκίνο. Νομίζω πως μια τέτοια θεματολογία είναι σπάνια και ιδιαίτερη, ίσως και σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν ζωγραφίζεται η ασθένεια, άσε που κανείς δε θέλει ή δεν τολμάει να την αισθητικοποιήσει. Επιθυμούμε απλώς να ξεμπερδεύουμε μαζί της πριν μας ξεμπερδέψει αυτή. Ακόμη και στις πιο προηγμένες κοινωνίες ο αρχέγονος φόβος του Αγνώστου παραμονεύει. 

Ο Σπάρταλης συνεχίζοντας το συναξάρι της εποχής μας (η καταγωγική εστία της προηγούμενης δουλειάς του «εικονογραφούσε»  τη δεκαετία του ’70) ζωγραφίζει τους δίδυμους πύργους, τον Ανδρέα και τη Μιμή, τον Τσε νεκρό και το βομβαρδιστικό του Ναγκασάκι Enola Gay, μαζί με φιγούρες που έχουν ατροφικά άκρα λόγω θαλιδομίδης και παιδιά με καρκίνο στον εγκέφαλο. Ο «Χριστός» από το Σινά δίπλα στο κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι που όμως πάσχει από την ανίατη νόσο. Η Ιστορία εγκαταλείπει το φωτοστέφανό της και καθρεφτίζεται στο τώρα. Τις σημερινές έφηβες με τα γυμνωμένα κρανία ποιός Vermeer θα τις ζωγραφίσει;  Στο σημείο αυτό της αφήγησης ο Σπάρταλης χτυπάει την καρδιά του προβλήματος. Ζωγραφίζει σαν τον Seurat και σαν τα πίξελ της τηλεόρασης –δηλαδή με κουκκίδες και ανάγλυφες  πινελιές– την Αφροδίτη της Μήλου. Και δίπλα της, σε αντιπαράθεση, ένα ακρωτηριασμένο μανεκέν κάποιας ανώνυμης βιτρίνας. Το νοσούν μέλος, η έλλειψη, η αρρώστια ως λύση στο απελπισμένο αίτημα μιας τελειότητας που δε θα προσεγγίσουμε ποτέ. Υπάρχει μία πρωτογενής συγκίνηση, ένας ανανεωμένος ανθρωπισμός που επαναφέρει την εικόνα στο αρχαίο της κύρος. Όχι να ζωγραφίσουμε (ν’ απεικονίσουμε) αλλά να δούμε τη ζωή κατάματα ονειρευόμενοι την αλήθεια της. Έτσι το περίφημο έργο του Vermeer από το Mauritshuis της Χάγης με το κοριτσίστικο μεγάλο μέτωπο, γίνεται κρανίο παραμορφωμένο από την ακτινοβολία. Ακτινοβολία… Τι ωραία λέξη για την τέχνη ή την θεολογία και συγχρόνως εναλλακτική της χημειοθεραπείας. Ο Seurat στο τέλος του 19ου αιώνα μελετώντας την οπτική εμπειρία και την μεταβαλλόμενη πραγματικότητα των Ιμπρεσιονιστών εισήγαγε τον Ντιβιζιονισμό. Τότε ο ζωγράφος εμπνεόταν από το φως και τη φύση. Σήμερα ο Σπάρταλης εμπνέεται από την τηλεοπτική εικόνα και το φωτορεπορτάζ. Υπάρχει σαφώς χιούμορ σε αυτή τη διαμεσολάβηση αλλά  και κάτι πολύ βαθύτερο.

Πολλά πράγματα είναι εδώ μπερδεμένα: Φερ’ ειπείν η Tien An Men αλλά και η μητρότητα στο πρόσωπο της γυναίκας του και κάθε γυναίκας, τα καινούρια μωρά που φέρνει ο έρωτας, η καύλα των ανθρώπων πλάι στα  παιδάκια που είναι άρρωστα πριν ακόμα πάνε σχολείο. Τρομερά θέματα, με το εύκολο μελό, την ηθικοπλαστική διδαχή και το kitsch  να καιροφυλακτούν. Αυτό που απασχολεί πάνω από όλα το ζωγράφο είναι ο συλλογικός καρκίνος που κατατρέχει τον πλανήτη κι έχει να κάνει με την εξουσία, τη διαφθορά, την οικολογική καταστροφή, το χάσμα ανάμεσα στους χορτασμένους και τους νηστικούς. Όχι τόσο οι ατομικές περιπτώσεις για τις οποίες και μόνο η ζωγραφική του αποκτά τρυφερούς, ελεγειακούς τόνους ενός ανυπόκριτου ανθρωπισμού. Τί σχέση έχουν τα άρρωστα παιδιά με τους δίδυμους πύργους; Πρόκειται για το μεταφυσικό κακό που καταδυναστεύει τον κόσμο, όπως το φαντασιώθηκε η μοντερνιτέ; Για την Τιμωρία ενός εκδικητικού Ιεχωβά; Ή μήπως για εκείνον τον παραστρατημένο Διαφωτισμό που κατάντησε εργαλειακή γνώση χωρίς ψυχή και αγοραία ευτυχία χωρίς συνείδηση; Ο Άγγελος Σπάρταλης τα αποφεύγει όλα αυτά με τον αέρα παλαιού μαέστρου, σαν ένας Μέσι απέναντι στην άμυνα της Ρεάλ. Mιλάει παραμυθητικά τόσο με την Ιστορία όσο και με τις επιμέρους ιστορίες των ανθρώπων, συλλογίζεται τη μοίρα του πλανήτη με την πρωτογενή συγκίνηση του καλλιτέχνη, θυμάται το πρόσφατο παρελθόν, την καταβύθιση της χώρας μας και ονειρεύεται αθώος το αύριο. 

Μάνος Στεφανίδης

Υ.Γ.: Από την πρώτη στιγμή με ενόχλησε ο τίτλος της έκθεσης («το θολωμίνο μου μυαλόα») θεωρώντας τον μάλλον κακό χιούμορ και εκτός τόπου αναφορά στη λούμπεν καψούρα. Όταν ο Σπάρταλης μου εξήγησε, κατάλαβα. Μια κοινή μας φίλη πέθανε λίγο μετά τον εντοπισμό ενός καλπάζοντος καρκίνου στον εγκέφαλο. Τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής της απαντούσε με ακατανόητο τρόπο στα μηνύματα συμπαράστασης των φίλων της. Προφανώς η νόσος είχε πλήξει ζωτικά κέντρα της σκέψης και του λόγου. Τώρα ο τίτλος φωτίζεται διπλά, σαν τη γλώσσα μιας άλλης ποίησης βουτηγμένης στην οδύνη, στην απόγνωση και κατά περιπτώσεις, στην ελπίδα.

 

 

  

 Από αριστερά Γιαγιάννος, Στεφανίδης, Σπάρταλης, Ρικάκη (φωτομοντάζ)