Μνήμη Αυγούστου

Θα ήθελα να αποχαιρετήσω τον Αύγουστο που μόλις εξέπνευσε με δυο παλαιότερα κείμενά μου εμπνευσμένα από το πολυδιάστατο πρόσωπό του.
Καλό φθινόπωρο...

Υ.Γ. Εντάξει κ. Σμαραγδή να μην ξέρετε να φτιάχνετε ταινίες. Αλλά ούτε μια ρημάδα (ή, μάλλον, ριμάδα) μαντινάδα;

Ο ΤΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Τέλος πάντων, ποτέ δεν συνήθισα τους ανθρώπους, αλλά αυτό είναι μια άλλη μου αναπηρία.

Δ. Δημητριάδης

ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ, τρομακτικές οι αλλαγές, αφανείς ή φανερές. Οι άνθρωποι διεκδικούν απελπισμένοι ό,τι η διαφήμιση της ευτυχίας τούς υπόσχεται, λίγες ανέφελες δηλαδή διακοπές, ένα ταξίδι που θα ισοφαρίσει όλα τα προηγούμενα κακά, έναν άνθρωπο που θα έχει όλες τις αρετές των lifestyle περιοδικών και καμιά, ανθρώπινη, αδυναμία, μια ευκαιρία να ξεφύγουν από την εγκλωβισμένη ζωή τους, τον παγιδευμένο τους εαυτό. Ο Αύγουστος καθίσταται έτσι ένας περιφραγμένος ιδιωτικός παράδεισος, στον οποίο ο καθένας θέλει να τρυπώσει. Έστω για λίγο. Φυγή, απόδραση, απομάκρυνση, άγονη γραμμή, κατασκευή του «εξωτικού», αντικατοπτρισμός του μακρινού ορίζοντα που παρασύρει και ελευθερώνει. Προσωπικά, κάνω τον Αύγουστο τις σκέψεις ή τους απολογισμούς που οι άλλοι πραγματοποιούν την Πρωτοχρονιά. Αυτόν το μήνα είναι όλες μου οι επέτειοι, οι επιτυχίες και οι ήττες. Αύγουστο κλαίω τους νεκρούς μου. Αύγουστο αποφασίζω ν' αλλάξω, κι όσο πιο σοφός, δηλαδή πιο μεγάλος γίνομαι, συνειδητοποιώ ακόμη πιο βαθιά πόσο ανώφελες είναι όλες αυτές οι αλλαγές. Είμαστε οι επιθυμίες και οι αδυναμίες μας, είμαστε οι κερδισμένες στιγμές που όμως κάποτε θα πληρωθούν με το παραπάνω, είμαστε κάτι χαρακωμένοι ανάποδοι καθρέφτες, μάσκες πληγωμένες, ατελείς υποκριτές που οφείλουν, πάντως, να υποδυθούν τέλειους ρόλους. Κι οι αγάπες μας πάντα αρχίζουν και τελειώνουν τον Αύγουστο, την εποχή των ορίων που παραβιάζονται και του κρεσέντο που διεκδικεί για μια στιγμή και μόνη την ένταση της αιωνιότητας. Μισές οι χαρές, κολοβές οι λύπες, εφόσον το κακό σέρνεται υπόγειο και ανεξέλεγκτο. Κάθε φορά που τολμάς να δεις έξω απ' το καβούκι σου, το home-castle του χειμώνα, το σκάφανδρο των διακοπών που λέγεται "καλοκαίρι", ο τρόμος του πραγματικού σε συντρίβει. Στις κοινωνίες των μαζικών ατομισμών η ζωή η ίδια είναι πρόβλημα μέγα, γι' αυτό και επισημοποιούνται τα λογής υποκατάστατα. Οι μοναξιές βαφτίζονται σχέσεις, οι ευκαιριακές συνευρέσεις δύο φιδιών κάτω απ' το ίδιο ξερολίθαρο οικογένειες, τα παραισθητικά παιχνίδια που δημιουργεί ο κάθετος ήλιος όταν φωτίζει έκκεντρα τα πρόσωπα έρωτες, κ.ο.κ. Μεγαλωμένοι με μελό και happy end και με πάθη τόσης διάρκειας όση χωράει ένα σίριαλ, καταθλιβόμαστε αθεράπευτα όταν βλέπουμε πόσο άσχημη είναι η ζωή όταν την ομορφιά την ψάχνεις σ' ένα ηλιοβασίλεμα, κάπου πέρα μακριά κι όχι σε όσα εσωτερικά πράγματα σού επιτρέπουν να την δικαιούσαι. Άνθρωποι σε δίπολα, σε τρίγωνα, σε ασύμπτωτες ευθείες, σε φαύλους κύκλους, υποκρίνονται πως αγαπάνε χαζεύοντας απλώς τον καθρέφτη τους, και τότε η ίδια τους η εικόνα ετοιμάζεται να τους κατασπαράξει.

ΝΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ: Το απορροφητικό γυαλί που μας προστατεύει από την αδήριτη πραγματικότητα και, κυρίως, από την αναπόφευκτη έκλειψή της. Κοιτάμε μέσα απ' αυτό σαν από δίχτυ ασφαλείας και προσομοιώνουμε τις όποιες απόψεις μας για τα πράγματα που μας βομβαρδίζουν σύμφωνα με τα μέτρια μέτρα και τα υπονομευμένα σταθμά της. Η εξάρτηση όλων από το ληθαργικό γυάλινο μάτι της δεν είναι απλώς μια παραδοχή αδυναμίας. Είναι η «ζώνη αγνότητας» που επιτηρεί τις δυτικές, κυρίως, κοινωνίες ώστε να μην έλθουν σ' επαφή με τον αληθινό κόσμο και τα προβλήματά του. Τη σκηνοθεσία της απάτης ανέλαβαν όσοι νέμονται την εξουσία των ΜΜΕ. Μια δράκα πολιτικοοικονομικών συμφερόντων που αφορούν σ' όλο τον πλανήτη, που τον χειραγωγούν και τον εξανδραποδίζουν. Κι ας μην ξεχνάμε: ο «ολόκληρος κόσμος» αρχίζει πάντα απ' τον διπλανό μας. Από τον ξένο του πεζοδρομίου που αγνοήσαμε, αγνοώντας κυρίως πόσο ξένοι είμαστε όλοι μας σ' έναν αφιλόξενο κόσμο. Δος μοι τούτον τον ξένον, ζωντανό όμως, έστω κι αν είναι ρυπαρός ή πληγιασμένος, κι όχι το αποστειρωμένο είδωλο της θλίψης μέσα από τη μικρή οθόνη (δες, Λάμπρου Καμπερίδη, «Δος μοι τούτον τον ξένον», «Ινδικτος» 2006, στην εύγλωττη σειρά «Εκτός Συνόρων»).

ΕΜΠΡΟΣ ΜΟΥ κινείται αργά ένας ταξιτζής, το γνωστό μπαφιασμένο οδήγημα και το χέρι να κρέμεται έξω. Τον προσπερνάω βιαστικά και με κοιτάει σαν να μου λέει «εσύ πας κάπου, εγώ πουθενά». Λίγο πιο κάτω νεαρός οδηγεί μηχανή μεγάλου κυβισμού και μιλάει στο κινητό. Τον παρακολουθώ όσο μπορώ να ελίσσεται ταχύτατα ανάμεσα στις λωρίδες. Σαν να με κατάλαβε, χάνεται στην ανηφοριά με μια θριαμβευτική σούζα. Στα ρείθρα των πεζοδρομίων, στα διαχωριστικά των λεωφόρων, στα κάγκελα των δρόμων πληθαίνουν τα καρφιτσωμένα μπουκέτα in memoriam. Ο βλακώδης, ο άδικος θάνατος χιλιάδων (!) ανθρώπων, κυρίως νέων, έχει καταντήσει ο εθνικός μας παροξυσμός. Τα λύτρα της ευμάρειας και της ανίας. Ναρκωτικά και τροχαία, η θλιβερή μας πρωτιά. Πολύστροφα αυτοκινητάκια και μηχανές enduro διακοσμούν, αναποδογυρισμένα, σαν τεράστιες κατσαρίδες που τις έλιωσε ελέφαντας, κυρίως την παραλιακή, κυρίως τις μεταμεσονύκτιες ώρες. Στανική, καθ' υπαγόρευσιν, τυποποιημένη διασκέδαση και ο ανάλογος φόρος της. Και μη μου πείτε τις ανοησίες περί αστυνόμευσης, μέτρων, ανάλγητης πολιτείας και τα ρέστα. Σε κάθε ηλίθιο ή κτηνώδη φόνο οπουδήποτε στον πλανήτη είμαστε όλοι ανεξαιρέτως παρόντες· θύματα μαζί και θύτες. Απωθήσαμε τον ορθό λόγο, καταπνίξαμε το ένστικτο, κάναμε αλγόριθμο το συναίσθημα και κουρελού τη συλλογικότητα. Ιδού τα επίχειρα των επιτευγμάτων μας. Κάθε Αύγουστο κηδεύω τον νεκρό που σκότωνα έναν ολόκληρο χρόνο πριν. Μην περιμένετε λοιπόν χαρούλες.

Ελευθεροτυπία 2006

Cimabue, Dormitio, Assisi

ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ

Στον κ. Δημήτρη Δασκαλόπουλο, του ΣΕΒ.

Προχώρα ρε κοιμισμένε!

Οδηγικό Δημώδες

ΜΕΓΑΛΗ ΓΙΟΡΤΗ ΣΗΜΕΡΑ. Και δεν εορτάζουν μόνο οι Παναγιώτες, οι Παναγιώτηδες ή οι Παναγιωταρέες (με το συμπάθιο μέρα που είναι). Λίγο πολύ γιορτάζουμε όλοι μας, αφού μετέχουμε κάπως στον «Μεγάλο Ύπνο» που θα 'λεγε και ο Καραγάτσης ή ζούμε σ' ένα συμβολικό «Σπίτι του Ύπνου» όπως είναι ο τίτλος νεότερου αγγλικού μυθιστορήματος, το οποίο περιγράφει την Αγγλία της Θάτσερ προαναγγέλλοντας τη Βρετανία του Μπλερ. Όπως οι μπούφοι, κοιμόμαστε μακάρια στο κλαδί μας, έστω κι αν αυτό είναι έτοιμο να σπάσει, ναρκωμένοι από τα παραμύθια που τόσο εύκολα και σε τόσο ληθαργικές δόσεις καταναλώνουμε. Είναι κι αυτός ο ζεστός καιρός που βοηθάει το πατροπαράδοτο καλοκαίρι της λήθης και της αποκάρωσης, των καρπουζιών και της ραστώνης. Των παντοίων φρούτων που μας προμηθεύουν οι Λωτοφάγοι και Λαιστρυγόνες τελικά. Τρως για να ξεχάσεις και ξεχνάς κοιμώμενος. Αυτή την τελετή του ύπνου, της μακάριας βύθισης στον κόσμο των ονείρων και του εξορκισμού της πραγματικότητας την επικροτούν και την υποβοηθούν ποικίλες δυνάμεις, εξουσίες, τηλε-δημοκρατίες και τηλε-αρχηγοί που υπεραμύνονται του εθνικού μας δικαιώματος στον νήδυμον ύπνο. Προς το συμφέρον τους, βέβαια. Κοιμισμένοι, βλέπετε, βλέπουμε καλύτερα τα προγράμματά τους, γινόμαστε πιο ευχειραγώγητοι, σαν την Sonnambula της γνωστής όπερας, αληθινοί υπνοβάτες του ίδιου μας του βίου, θιασώτες μιας χαρούμενης νύστας, μιας κοιμήσεως, μιας λησμονιάς που καταπραΰνει και βολεύει. Το πολύ πολύ να βαφτίσεις τους εφιάλτες σου «όνειρα» και να ξεμπερδέψεις. Καλά είναι κι έτσι. Με ελάχιστες προσδοκίες κι ακόμη πιο λίγα αιτήματα απ' τον ουρανό. Κοιμήσου και παρήγγειλα (στον πρόεδρο της ΕΡΤ) το νέο πρόγραμμα που θα σε ξυπνήσει και θα σε αναβαθμίσει. Χρόνια σας πολλά, κυρία Παναγιωταρέα μου. Είπα «Θάτσερ» και σας θυμήθηκα.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΚΟ, ΠΑΝΤΩΣ, που κοιμόμαστε. Το κακό είναι που ενώ κοιμόμαστε, νομίζουμε ότι είμαστε ξύπνιοι και έξυπνοι. Όλα αυτά, βέβαια, ώσπου να φωνήσει ο ρημάδης ο αλέκτωρ. Και τότε δεν αρκούν τα πικρά δάκρυα και η μεταμέλεια της Πέτρας Φον Καντ. Έλα Αλέκτορ! (Πήγα να γράψω «Ακτωρ» από κεκτημένη συνήθεια. Ή Χάνιμπαλ Λέκτορ). Απ' την άλλη, σε μια κοινωνία της ύπνωσης και του λήθαργου η κοιμισμένη παραγωγή γενικά και η ξάγρυπνη ανεργία είναι φυσικά επακόλουθα του υπνωτικού ντελίριου που περιέγραψα πιο πάνω. Το κράτος καθεύδει πάνω στα σκήπτρα της εξουσίας του, νωθρό, υστερόβουλο, άβουλο και παρωχημένο. Κοντά σ' αυτό κοιμάται και η πατρίδα που σήμερα, της Κοιμήσεως, εορτάζει καθ' άπασαν την επικράτειαν με γουρουνόπουλα, πατάτες στο φούρνο, ουζάκια, μπίρες και λοιπά μεσημεριανού ύπνου σημαντικά. Σσσσ! Τουλάχιστον σήμερα μην την ξυπνάτε. Ηρεμήστε και σεις ω βροντώδη μηχανάκια με τους αμήχανους οδηγούς σας και σεβαστείτε τη σιέστα του Έθνους. Στα πόδια της Θεοτόκου έχουν ακουμπήσει τρυφερά τα κεφαλάκια τους, πλάι στο Θείο Βρέφος, οι αρχηγοί των κομμάτων και οι διοικητές των τραπεζών, οι πρόεδροι του ΣΕΒ και του Χρηματιστηρίου, οι ιδιοκτήτες των μιντιακών συγκροτημάτων, οι προσφιλείς μας επικεφαλής των κρατικών καναλιών και κοιμούνται τρυφερά. Η Θεοτόκος τούς χαϊδεύει μητρικά τα καραφλά κρανία που της θυμίζουν κάρες μοναχών στα οστεοφυλάκια του Αγίου Όρους και τους νανουρίζει με τι-ρι-ρεμ, ριρέμ. Κάνουν που δεν κάνουν τίποτε, ας κοιμηθούν λίγο παραπάνω. Ισως έτσι βοηθήσουν και την πατρίδα περισσότερο. Εξάλλου για μερικούς ανθρώπους τα όνειρά τους είναι η τιμωρία τους.

 Ελ Γκρέκο, Κοίμησις, Σύρος

Ο ΥΠΝΟΣ ΕΧΕΙ ΚΑΤΙ από τη μεταφυσική του θανάτου και την οντολογία της Ανάστασης. Εξάλλου η «Κοίμησις» της Θεοτόκου συνοδεύεται στην εικονογραφία Ανατολής και Δύσης από την «Μετάστασιν». Το θριαμβικό δηλαδή ανέβασμά της στον ουρανό πάνω σε γελαστά σύννεφα και σεβίζοντες αγγέλους. Στην ορθοδοξία μάλιστα η Κοίμηση διατυπώνεται πληθωρικά με τους Αποστόλους που έρχονται να θρηνήσουν εκ περάτων στη Γεθσημανή ή τον ασεβή εκείνον Ιεφωνία που ήθελε -ο κακόφωνος- να ψαύσει την παρθενία της Αειπαρθένου και ρομφαία Κυρίου του έκοψε σύρριζα τα ξερά του όπως θα 'λεγαν με θυμό ο Κόντογλου και ο Πεντζίκης... Όλα αυτά στο κάτω μέρος. Γιατί στο επάνω, αλλά στον ίδιο χωροχρόνο, κυριαρχεί η επιβλητική ενσώματος αποκατάσταση της ταπεινής Μαρίας πλάι στο θρόνο του Υιού της. Τέτοια δικαίωση των φτωχών και καταφρονεμένων κανένας Μαρξ, κανένας Λένιν δεν θα μπορούσαν τόσο χειροπιαστά να φανταστούν. Συνεκτικό στοιχείο όλης της σύνθεσης ο ίδιος ο Χριστός που παραστέκεται πάνω απ' το νεκροκρέβατο της μάνας του κρατώντας μάλιστα μια πλαγγόνα, μια Παναγίτσα αγκαλιά, το σύμβολο της ψυχής της. Άσπιλη, μικρή και σεμνή σαν την ως τώρα πορεία της Ν.Δ., βοήθειά της. Και βοήθειά μας. Χρόνια πολλά!

Ελευθεροτυπία 2005

Αριάδνη στη "Νάξο" με γατούλη