Tintoretto – Τζαγκαρόλας – Picasso

Πρόγευση της αυριανής ανακοίνωσής μου στη γκαλερί Dépôt, Νεοφύτου Βάμβα 5, στις 19.00.
 

Προσέξτε στους ανωτέρω πίνακες έναν άνισο όσο και ιδιότυπο διάλογο: Ο μικρός δημιουργός αντιγράφει το μεγάλο και η περιφέρεια το κέντρο. Ή, για να μιλήσουμε με μεταμοντέρνα ορολογία, η αποικία τη μητρόπολη. Στην εικόνα της Εθνικής Πινακοθήκης, ο κρητικός ιερέας Στέφανος Τζαγκαρόλας, ντεκουπάρει και ενσωματώνει στη σύνθεσή του τη φιγούρα της γυναίκας με το μωρό και του γονατισμένου ποιμένα με το ραβδί που “δανείστηκε” από τον πασίγνωστο πίνακα “Το Θαύμα του Αγίου Μάρκου” του βενετσιάνου μαίτρ, Tintoretto. (Δες σχετικά στα βιβλία μου “Ελληνομουσείον, Επτά αιώνες ελληνικής ζωγραφικής, β' έκδοση, τόμος Α, σ. 114, και “Μια ιστορία της ζωγραφικής”, στ' έκδοση, σ. 208) 

Πρόκειται για μια ιστορία που έλεγα συχνά όταν ξεναγούσα στην Εθνική Πινακοθήκη πριν αρχίσει ο υπερδεκαετής παραμερισμός και η υποχρεωτική μου αργομισθία. Όπως επίσης αναφερόμουν στην προφανή πλαστότητα ή τουλάχιστον ημιαυθεντικότητα της “Συναυλίας των Αγγέλων”, δηλαδή του πίνακα ο οποίος φτάχτηκε περισσότερο από τον υιό Γκρέκο και λιγότερο από τον πατέρα. Το φωνάζαμε ήδη απ' τη δεκαετία του '80 μέσα από το περιοδικό “ΣΥΝ” μαζί με τους αείμνηστους ζωγράφους Θ. Πάντο και Ν. Κεσσανλή -ο τελευταίος αποκαλούσε το έργο “μακιγιαρισμένο”- αλλά προσκρούαμε τότε στην “πατριωτική” αδιαλλαξία των ανίδεων “ειδικών”. Πρόκειται για ιστορικούς της τέχνης που αγαπούν περισσότερο την ιδεοληψία τους παρά τα ίδια τα έργα. Έτσι, για παράδειγμα, επιτίθενται στην εξαιρετική έκθεση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου “Ο Θεοτοκόπουλος πριν το Γκρέκο” επειδή επιχειρηματολογεί πειστικά ως προς το εξής αυταπόδεικτο. Δηλαδή τη μεταβυζαντινή παιδεία του Δομήνικου. Έπρεπε να μιλήσει ο ειδικός του Prado, Alvarez-Lopera, και να μεταθέσει την ημερομηνία περάτωσης της “Συναυλίας” οχτώ ολόκληρα χρόνια μετά από το θάνατο του Γκρέκο (1610-1622) για να σιωπήσουν οι εγχώριοι φωστήρες. Τα γράφω όλα αυτά όχι από ρεβανσισμό αλλά γιατί οφείλουμε να ξαναστήσουμε σωστά την Εθνική Πινακοθήκη χωρίς πατριδοκαπηλικές αφέλειες ή μηντιακούς αρχοντοχωριατισμούς. Και να ξαναδώσουμε στην τοπική μας ιστορία και το ιδεολογικό της βάθος και την αισθητική της αξιοπρέπεια. 

Δεν θα διστάζουμε, τέλος, να υπενθυμίζουμε με κάθε ευκαιρία, την απώλεια του μοναδικού Πικάσο της Εθνικής Πινακοθήκης, από τη στιγμή που δεν έχουμε κανένα νεότερο σχετικά με τη θρασύτατη αυτή κλοπή. Υπάρχει κάποια εξέλιξη; Τι λέει επ' αυτού η πολυπράγμων, επί 25 χρόνια, διευθύντρια  κυρία Πλάκα; Μερικές φορές η σιωπή δεν είναι χρυσός αλλά ταφόπλακα. Είναι τελικά κωμικοτραγικό: Η κυρία Λαμπράκη (Πλάκα) δεν γουστάρει τη μοντέρνα τέχνη, γι αυτό και είχε επί δυο δεκαετίες τον Πικάσο μαζί με τον Ματίς και τον Μοντριάν στα υπόγεια της Πινακοθήκης. Και όταν εδέησε να τον εκθέσει μια και μόνη φορά, δίπλα στους νεοακαδημαϊκούς ευνοούμενούς της, τον παρουσίασε χωρίς καν πλαίσιο ασφαλείας! Ο Πικάσο όταν τον έστειλε στην Ελλάδα, έγραψε χαρακτηριστικά: “Για τον Αγωνιζόμενο Ελληνικό Λαό”.

Και, ω της απύθμενης επιπολαιότητας και του ασύγγνωστου αντιεπαγγελματισμού, τον κρέμασε από το αρχικό του σύρμα, χωρίς κανένα άλλο μέτρο προστασίας ή ασφάλειας, σαν να κρεμούσε τον τελευταίο ευνοούμενό της απόφοιτο της ΑΣΚΤ. Κι όλα αυτά μόλις πέντε μέτρα από την είσοδο της Πινακοθήκης, ώστε να μην χρειάζεται καν το νυχτερινό ριφιφί. Έπειτα διεκήρυττε urbi et orbi ότι έκλεψαν τον πίνακα για να την υπονομεύσουν! Επί θητείας της το ίδρυμα όζει μικροαστισμού και κουτοπονηριάς αλλά και περιθωριοποίησης και κυνηγητού κάθε αντίθετης φωνής. Συν βεβαίως τα αγιολογικά προτρέτα της διεύθυνσης που φιλοτεχνούσε κάθε τρεις και λίγο ο ΔΟΛ. Ελπίζω η αειθαλής διευθύντρια, που διορίστηκε επί Μητσοτάκη, το μακρινό 91 και εμεγαλύνθη επί Βενιζέλου,  να διευκολύνει τη νέα κυβέρνηση υποβάλλοντας την παραίτησή της ώστε η τελευταία να προχωρήσει στην ανανέωση της Πινακοθήκης προκηρύσσοντας με αξιοκρατικά κριτήρια τη θέση της διεύθυνσης. Όπως έκανε πρόσφατα το Μουσείο Μπενάκη αλλά όχι και το ΥΠΠΟ επί προηγουμένων κυβερνήσεων ως προς τα κρατικά μουσεία τέχνης της χώρας. Καιρός για μια νέα αρχή, νέα πρόσωπα, νέες ιδέες...