Γραβάτας εγκώμιον!

Ο πολιτικός συμβολισμός ενός φετίχ

Προφητικός Παύλος!

Στην αντιστασιακή γραβάτα του Ν. Ξυδάκη, υπουργού περιττών υποθέσεων

Λατρεύω τις γραβάτες. Ίσως για αυτό μου αρέσει τόσο πολύ ο Αβραμόπουλος και το στυλ του. Ο άνθρωπος που μετέτρεψε τη γκρι-αρζάν γραβάτα σε μείζον πολιτικό επιχείρημα. Και διερωτώμαι: Πώς μπορεί να είναι κύριος Τίποτε κάποιος που τα καταφέρνει τόσο καλά με τους κόμπους; Με τέτοια προσόντα μπορεί να φτάσει κανείς μέχρι και την προεδρία της Δημοκρατίας. Τι λέω; Ως την προεδρία της Ε.Ε. και βάλε...

Θυμάμαι τον πατέρα μου να προσπαθεί να με μάθει το επιτυχές δέσιμο μιας γραβάτας. Τον ισόπλευρο τριγωνικό της κόμπο. Ολόκληρη ιεροτελεστία για να επιτευχθούν ακρίβεια και ευαισθησία. Ο πατέρας μου ήταν εργάτης. Φορούσε μια μουτζούρικη φόρμα και τα χοντρά του δάχτυλα ήταν συνέχεια μέσα στο γράσο. Γραβάτα φορούσε με κάθε επισημότητα όπως και όλοι οι άλλοι όμοιοι του, στο περίπατο της Κυριακής, στην εκκλησία, στις επισκέψεις επί τη ονομαστική εορτή φίλων και συγγενών, σε γάμους ή κηδείες. Με άσπρο πουκάμισο που έλαμπε από πάστρα και το αιώνιο, μαύρο γαμπριάτικό του κουστούμι που μύριζε ελαφρά ναφθαλίνη ή ξίδι. Το ίδιο αυτό κουστούμι μεταποιήθηκε για να κάνει σε μένα, τον πρωτότοκο όταν έγινα 16 χρόνων, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Απλά θέλω να πω πως στην ανεπανάληπτη όσο και πικρή δεκαετία του '60, γραβάτες φορούσαν οι εργάτες με καμάρι και αξιοπρέπεια σε επίσημες εκδηλώσεις όπως και οι λαϊκοί τραγουδιστές όταν ανέβαιναν στην πίστα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τις γραβάτες του Μητσάκη, του Χιώτη, του Περπινιάδη, του Γαβαλά, του Καζαντζίδη, του Μπιθικώτση, όλες τους με χρυσή καρφίτσα κάπου στη μέση. Ο πατέρας μού έλεγε πως ο μάγκας ξεχωρίζει από το γυαλισμένο παπούτσι, τη τσάκιση στο παντελόνι, το καθαρό πουκάμισο και την καλοδεμένη γραβάτα. Την Κυριακή, οι εργάτες φορούσαν με πείσμα και βαθιά ευχαρίστηση τα ρούχα των αφεντικών. 

Νομίζω πρώτος έβγαλε τη γραβάτα ο Γιώργος Ζαμπέτας στα μπουζουκομάγαζα της Χούντας, πιο πριν από τον λαοπλάνο Ανδρέα. Ήταν η εποχή που το φαίνεσθαι υπερτερούσε του είναι και ο λαϊκισμός ανέτελλε ολόλαμπρος. Η γραβάτα, που λέτε, ξεκίνησε από τους Κροάτες μισθοφόρους του Λουδοβίκου του 13ου, έγινε κόκκινο μαντίλι στο λαιμό των Γάλλων επαναστατών για να περάσει γύρω από το πουκάμισο όταν οι sans-culottes αστικοποιήθηκαν. Έκτοτε ταυτίστηκε με την μεγαλοαστική τάξη, τις ελίτ, αλλά και την γραφειοκρατία της εξουσίας. Έτσι, κάποτε ήταν υποχρεωτικό για τους δημόσιους υπαλλήλους να φοράνε γραβάτα αλλά και μανσέτες ενώ χακί γραβάτα φορούν υποχρεωτικά οι φαντάροι του Ελληνικού στρατού (sic). 

Προσωπικά αντιπαθώ κάθε μορφή στολής. Κάθε τυποποιημένη δηλαδή ένδυση που απαγορεύει στη φαντασία να παίξει με το χρώμα και με το απρόβλεπτο. Επειδή το καθημερινό μας ντύσιμο είναι ένας ρόλος και μια συμβολική λειτουργία, προτιμώ τον αιφνιδιασμό από την βαρετή επανάληψη. Είναι πιο αριστερό, είναι πιο επαναστατικό! Δηλαδή το να εναλλάσσεις την εργατική φόρμα με το κουστούμι ή το τζιν με το σμόκινγκ, και να τους τρελαίνεις. Εδώ ακριβώς έγκειται η επικοινωνιακή επιτυχία του Βαρουφάκη, το ντύσιμο του οποίου αποτελεί κραυγαλέα αντίθεση προς τα αμέτρητα λευκά κολάρα της δυτικής νομενκλατούρας. Αρκεί να μη πέσει κι αυτό στη τυποποίηση. Και να γίνει στολή όπως τα ομοιόμορφα σακάκια των σταλινικών ή τα πουκάμισα των μαοϊκών. Όπως το αμίμητο κουστουμάκι του Αχμαντινετζάντ και τα ράσα των μουλάδων (πάσης φύσης). Προσωπικά γουστάρω τις πλεκτές γραβάτες σε κοτλέ πουκάμισα, τις pochettes, τα τζιν με μπλέιζερ, τα κόκκινα μαντίλια, τα πέτσινα γιλεκάκια. Δεν φοράω ποτέ φουλάρια λόγω ... αταβισμού. Ο πατέρας μου έλεγε πως τα φοράνε μόνο οι ντιντήδες. Δεν είχε δίκιο αλλά δεν μπορώ να τον παρακούσω. Επίσης μ´ενοχλούν τα κασκόλ και δη τα μάλλινα που κρέμονται σαν πετραχήλια γύρω από χοντρούς σβέρκους σε εσωτερικούς χώρους ή όταν σκάει ο τζίτζικας. Πρόκειται για μια κατάχρηση χρώματος που ενοχλεί τον πουριτανισμό μου. Αντίθετα η γραβάτα ή το μαντίλι εκπροσωπούν τον πιο κόμψο μινιμαλισμό εκπέμποντας πολλαπλά μηνύματα. Επιστροφή στη τάξη η μια, αντισυμβατικό πνεύμα το άλλο. Γι αυτό και τιμώ τους ολίγιστους εκπροσώπους της νέας κυβέρνησης που φορούν ακόμη γραβάτα. Μια τέτοια στάση συνιστά αντίσταση διότι αντιστρατεύεται τον κανόνα. Και σε αυτόν τον τόπο της συντήρησης και της συμβατικότητας έχουμε όλοι ανάγκη από αντιστασιακούς. 

ΥΓ. Όνειρα!