Περί Κάλλους

"Οι λέξεις κι θάλασσες τρικυμισμένες μόνο αποκαλύπτουν το δράμα τους"

Υπάρχει πάντα στην τέχνη ο κίνδυνος της εύκολης συγκίνησης και του - ύποπτου - εντυπωσιασμού του θεατή από την -υστερόβουλη- επίδειξη της καλλιτεχνικής δεξιοτεχνίας. Το κάλλος βέβαια είναι πάντα, είναι σταθερά το ζητούμενο... Ακόμη κι όταν δεν διαφημίζεται ως πρόθεση.

Μόνο που, εκτός του προφανούς και του οιονεί αυταπόδεικτου, του "φυσικού" κάλλους, υπάρχει και το άλλο, το βαθύτερο. Που το σελαγίζει μυστικό και μαύρο φως.

Τέλος,  υπάρχει ο κίνδυνος να φιάχνει ο δημιουργός αυτό που θα ήθελε να δει ο θεατής. Η περίφημη θεωρία του ορίζοντα προσδοκίας... Δηλαδή το χρονικό μιας προκατασκευασμένης  συγκίνησης. Στη μεγάλη όμως τέχνη υπάρχει πάντα μια διακινδύνευση. Ελλοχεύει σταθερά η αμφιβολία. Η αβεβαιότητα ως προς το αποτέλεσμα. Που διαφοροποιεί τον δημιουργό από τον  κατασκευαστή "αριστουργημάτων".  Δηλαδή η διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στον βασανισμένο Γεώργιο Μπουζιάνη και τον τόσο δημοφιλή στην εποχή του, Επαμεινώνδα Θωμόπουλο. Θυμάμαι την οργισμένη αντίδραση του Κόντογλου σχετικά με την υστερία που είχε καταλάβει τους ελληνοκεντρικούς εστέτ του '30 για τον Γκρέκο και την αισθητική του:

"Αυτοί δεν τον αγαπούν πραγματικά αλλά κολακεύονται από τον Έλληνα. Σε αυτούς αρέσουν μόνο οι Ιακωβίδηδες". 

Εν κατακλείδι, η αναπαράσταση δικαιώνεται μόνο όταν υπηρετεί το αίνιγμα κι όχι την προφάνεια. Όπως στην περίπτωση του Μαγκρίτ ή, γιατί όχι, του Δήμου Σκουλάκη.

 Ή όπως θα έλεγε ένας άλλος Έλληνας, ο Ντε Κήρυκο, et quid amabo nisi quod aenigma est?

ΥΓ. Για παράδειγμα ο ανατρεπτικός, ο "καταραμένος" Caravaggio, ο αγαπημένος του Κουνέλλη. Ανατρέπει με τον αφτιασίδωτο βερισμό της ζωγραφικής του κάθε καλαισθητική παράδοση της Αναγέννησης εισάγοντας στην φωτεινή διαλεκτική της εικόνας ισόποσα, ανησυχητικά σκοτάδια. Και επινοώντας την αποσπασματική αφήγηση, το υπονοούμενο, το μοντάζ πριν το σινεμά. Το κάλλος εδώ δεν προκύπτει, κατακτάται. Χωρίς ναρκισσισμό ή ωραιοπάθεια... Το μυστήριο υποσκάπτει την αληθοφάνεια. Και βέβαια τι αίσθηση δραματικής αφήγησης, τι θεατρικότητα! Το φως εξορυγμένο κυριολεκτικά από το απόλυτο σκότος. Η διαλεκτική της σκιάς. Η διαλεκτική της σιωπής. Το πιο δύσκολο.