Τα Φαγιούμ του Έρωτα

Στράτωνος, ερωτικό επίγραμμα

Μακαρισμένος όποιος

 σε ζωγράφισε. 

Μακαρισμένο το κερί 

που νικηφόρα έλιωσε 

από την καλλονή σου.

Μακάρι να γινόμουνα 

σαράκι ή σκουλίκι

στο ξύλο σου για να συρθώ,

 να σε γευτώ για λίγο. 

* Έχουμε στο ποίημα αυτό ένα πρώιμο εγκώμιο έργου τέχνης και μάλιστα μίας προσωπογραφίας. Όπως π.χ. ανάλογο εγκώμιο είναι η λυρικότατη Έκφρασις του Παύλου Σιλεντιάριου για τον ναό της Αγίας του Θεού Σοφίας, τέσσερις αιώνες αργότερα. Προφανώς ο Στράτων, λυρικός ποιητής από τις Σάρδεις που έγραψε την διαβόητη "Μούσα Παιδική" και έζησε στην Αλεξάνδρεια (;) τον Β' αιώνα, αναφέρεται σ' ένα απ' τα περίφημα πορτρέτα Φαγιούμ που ζωγραφίζονταν στην Αίγυπτο ενώ ο Χριστιανισμός ήταν στα σπάργανα. 

Δηλαδή την επιτύμβια εκείνη προσωπογραφία που όμως συνήθως φιλοτεχνείτο "εγκαίρως" όταν το μοντέλο έλαμπε ακόμη από νιάτα και κάλλος. Πριν το γήρας μετατρέψει, ως συνήθως, τον κλασικισμό σε εξπρεσιονισμό. Έτσι ώστε να αποδοθεί με τον κάλλιστο τρόπο η ενδημούσα ψυχή. 

Αλλά και για να ξαναβρεί, η ψυχή, την ωραιότερη εκδοχή του σώματος της (και βέβαια του προσώπου) όταν επιστρέψει και αναζητήσει το λάφυρο της. (Βάσει της θεωρίας της Μετεμψύχωσης).

Τα Φαγιούμ, ελληνοαιγυπτιακή επινόηση,  φτιάχνονταν ως γνωστόν με την λεγόμενη κηρόχυτη ή εγκαυστική τεχνική. Δηλαδή λειωμένο κερί με χρώμα πάνω σε ξύλο. Το αποτέλεσμα ήταν αισθητικά και χρωματικά λαμπρό. Εξ ου και η ευχή του σκουληκιού να "μεταλάβει" την ομορφιά της ωραίας νέας "τρώγοντας" το ξύλο. Τα Φαγιούμ, τέλος, ως κάτοπτρα της ψυχής αποτελούν ιδεώδη εισαγωγή και πηγή έμπνευσης για την πρωτοβυζαντινή αγιογραφία. (Παράβαλε εν προκειμένω τις εικόνες του Σινά).

Διαμαντής Διαμαντόπουλος

ΥΓ. Άσχετο, σχετικό: Το εύκολο κι ανώδυνο είναι να αγαπάς τη δύναμη του άλλου. Το δύσκολο και υπερβατικό την αδυναμία του.

( Η απόδοση στα νέα ελληνικά του ποιήματος δική μου, όπως και το παρακάτω φαγιούμ. Μόλις φάγαμε στο ατελιέ του Στ. Βατανίδη)