Συνολικές προβολές σελίδας

Τετάρτη 18 Ιουλίου 2012

Για την εικόνα του αόρατου





Η ποίηση είναι εκείνος ο εαυτός μας που δεν κοιμάται ποτέ...
Γ. Σαραντάρης

«...Εσύ πήγαινες μπροστά κι εγώ σε ακολουθούσα· εσύ μ' έμαθες πως η μέσα μας φλόγα, αντίθετα με τη φύση της σάρκας, μπορεί όλο και να φουντώνει με τα χρόνια. Γι' αυτό σ' έβλεπα και σε καμάρωνα, όσο γερνούσες, αγρίευες·όσο ζύγωνες στην άβυσσο, αντρειεύουσουν· κι έριχνες τα κορμιά, αγίους, αρχόντους, καλογέρους στο καμίνι του ματιού σου, τους έλιωνες σα μέταλλα, τους καθάριζες απ' τη σκουριά τους και ξελαγάριζες το καθαρό χρυσάφι της ψυχής τους -Ποια ψυχή; τη φλόγα...». Έτσι αναφέρεται ο Καζαντζάκης στον μεγάλο του πρόγονο και του ζητάει «Τώρα κάμε κρίση!».

Ο Γκρέκο είναι ένας δημιουργός που δεν βολεύεται μέσα στις ισχύουσες αισθητικές αξίες και δραπετεύει. Κατ' αρχάς, δραπετεύει από το ήδη πεπερασμένο, μεταβυζαντινό ιδίωμα για να προσεταιρισθεί τη νέα εποχή κι έπειτα εγκαταλείπει την ιταλική καλλιέπεια για να βυθιστεί στο προσωπικό του όραμα για το ωραίο, για να συνειδητοποιήσει μέσα στον προσωπικό του βιολογικό χρόνο όλη τη χρονικότητα της τέχνης, προηγούμενη και μέλλουσα. Γι' αυτό είναι σημαντικός ο Γκρέκο. Γιατί γνωρίζει να διαβάζει την παράδοση χωρίς να υπαλληλοποιείται σ' αυτήν και γιατί δεν διστάζει να τη βιάζει προκειμένου να εκκολαφθεί το νέο. Ο φοβερός Δομήνικος ο Κρης ξέρει σαν τον Κάτουλλο να αγαπά και να μισεί. Ακόμη καλύτερα, ξέρει πως το «μίσος» νομιμοποιεί το κύρος της αγάπης (Odi et Amo). Επίσης γνωρίζει τον Πλωτίνο, τον Νεοπλατωνισμό, τον Ψευδο-Διονύσιο, τον Σύρο Θεολόγο του 6ου αι., τη φιλοκαλία αλλά και τα κείμενα των Αλχημιστών του Τολέδο με τις αναφορές στον «σμαραγδένιο πίνακα». Ο Γκρέκο σιχαίνεται τη λατρεία του προφανούς και τη διαλεκτική της μίμησης. Ο ίδιος επιχειρεί μέσω της εικόνας να αποκαλύψει, πριν από τον Γκέτε ή τον Καντίνσκι ή τον Μπέκμαν, το αόρατο, την «άυλον φωτοδοσίαν» της οποίας αντανάκλαση είναι τα υλικά φώτα. Έτσι στις συνθέσεις του κυριαρχεί το παράλογο και το θαυμαστό. Η φωτιστική του αρχή δεν υπείκει στη φυσική νομοτέλεια αλλά στον «Πατέρα των φώτων, την αρχήν τού φωτίζεσθαι άπασιν τοις φωτιζομένοις» (Ψευδο-Διονύσιος). Ίσως γι' αυτό ο διανοούμενος αυτός ζωγράφος παραμένει σταθερά καχύποπτος προς τον όποιον ρασιοναλισμό και απολογείται, μέσω της τέχνης του, προς το μη δυνάμενο ν' απεικονιστεί και προς το φρικώδες της έκφρασης:

(Και το φως εν τη σκοτία φαίνει και η σκοτία αυτό ου κατέλαβεν» (Ιω. Α 4-9). Συχνά αυτή η μάχη φωτός και σκότους οδηγεί σε αποτελέσματα υπερρεαλιστικά, καθώς η μέρα και η νύχτα συνυπάρχουν στον ίδιον πίνακα à la Magritte! (Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός, ουρανός τε γη και τα καταχθόνια.) Για τον Γκρέκο αυτό που προέχει είναι η ανάδυση της μέσα φλόγας, του αρχαίου κάλλους που δεν αναφέρεται στο κατ' εικόνα, αλλά στο καθ' ομοίωσιν και που δεν στέργει σ' εξωτερικές συγκινήσεις. Συγχρόνως λατρεύει τον πλάγιο λόγο, τον οποίο παρεμβάλλει στις συνθέσεις του σαν ένα κείμενο μέσα στο κείμενο ή σαν εικόνα μέσα στην εικόνα. Επίσης διάφορες λεπτομέρειες είναι άκρως διαφωτιστικές όπως αίφνης ο τρόπος με τον οποίον αποδίδει τα χέρια που χειρονομούν σαν φτερούγες, ενώ τα μακριά τους δάχτυλα είναι έτοιμα να συλλαβίσουν μουσικές στο κλειδοκύμβαλο των Αγγέλων.

Τα χέρια του λοιπόν είναι προβολές της διαλεκτικής: μιλάνε, επιχειρηματολογούν, αντιδρούν, υποτάσσονται, αμφισβητούν, παραδίδονται. Είναι εικόνες του argumentum και της eloquentia. Οι μορφές του πάλι, έχοντας απολέσει τον οστέινο σκελετό τους, αποδίδουν πνευματικές καταστάσεις και είναι σύμβολα ενός εσωτερικού αγώνα. Εδώ το Βυζάντιο ξαναζεί, απελευθερωμένο όμως από τους τύπους ή την ιδεοληπτική εμμονή του. Οι ισχύοντες μορφολογικοί κανόνες ανατρέπονται, τα σώματα επιμηκύνονται καθ' υπερβολήν, οι αναλογίες παραβιάζονται με γνώμονα τη σημασία και όχι τη φυσικότητα. Μήπως, άραγε, πρέπει ν' ανιχνεύσουμε πίσω τους τα κείμενα του Πλωτίνου; Ιδιαίτερα όταν μιλάνε για τα κορμιά που, απελευθερώνοντας τις ψυχές τους, μπορούν ν' αναπολήσουν τις ιδέες βυθισμένα στην έκσταση; Αυτό είναι. Ο Γκρέκο ζωγραφίζει μορφές σε εσωτερικό παραλήρημα και σε νηφάλια μέθη, σε έκσταση. Δείτε τον Ιωάννη της Αποκάλυψης στην «Πέμπτη Σφραγίδα»: Έχει γονατίσει, κι όμως φαίνεται ορθός, είναι γέροντας, αλλά έχει πρόσωπο εφήβου, γιατί μόνο με νεανικά μάτια και παιδικό βλέμμα ατενίζει κανείς τον Θεό. Το χέρι του ανεμίζει σαν την πρώτη πικασική δεσποινίδα της οδού Αβινιόν προς «τ' άστρα που δεν έχουν τίποτε να πούνε και κρατούν αναμμένη σιωπή» (Γ. Σαραντάρης).

Αυτή η αναμμένη σιωπή είναι το εκκωφαντικό μυστικό των πινάκων του, οι εικόνες του αόρατου που λαμπυρίζουν. Ο ίδιος θα πελεκήσει ένα ένα τα στηρίγματα του λόγου επιβάλλοντας σιωπή, επιδιώκοντας η εικόνα να καλύψει τον λόγο με τη δυνατότητά της προς αποκάλυψη. Γι' αυτό και δεν τον συγκινούν οι μελοδραματισμοί της βενετσιάνικης ζωγραφικής και το κατασκευασμένο δράμα του μανιερισμού. Αυτός δεν σκηνοθετεί, είναι το δράμα, και το φωτίζει με την ενέργεια της «άυλου φωτοδοσίας». Θαύμα.


Terreur, όπως Τεριρέμ



(Δημοσιεύθηκε πριν από 7 χρόνια, μου φαίνεται ακόμη επίκαιρο.)




...Συλλάβετε τους τυφλούς, τους λεπρούς, τους ζηλόφθονους... Ελευθερώστε τους προφήτες. Σκεπάστε τον ουρανό με ποιήματα. Τρομοκρατήστε τον κόσμο!

Ν. Κάλας

Οι πολλοί ζουν την πραγματικότητα. Οι λίγοι τη δημιουργούν.

Ζούμε, που λέτε, ο καθένας τη μικρή, προσωπική του ιστορία προσγράφοντας ή διαγράφοντας άλλους ανθρώπους, κουβαλώντας την αρμόδια πέτρα μας κατά δύναμιν αλλά και μετέχουμε στην ευρύτερη ιστορία που γράφεται παράλληλα με εμάς αν και, συνήθως, ερήμην μας.

Ζώντας το διατεταγμένο βίο μας λοιπόν, υπάρχουμε για να είναι ευτυχείς οι οικείοι ημών αλλά και οι εκλογικοί ή οι στρατονομικοί κατάλογοι. Για να μας μετρούν και να μας ταξινομούν οι ποικίλες Συνθήκες Σένγκεν έτσι ώστε η ταυτότητά μας, τα δάκρυα ή το γέλιο μας να συμποσούνται στη μνήμη ενός τσιπ σε απευθείας σύνδεση με κάποιον αόρατο δορυφόρο που μας παρατηρεί άοκνα.

Κατά τ' άλλα, η καθόλου Ιστορία ακολουθεί το δρόμο της όσο κι αν προφητεύουν οι επαγγελματίες μάγοι το, αναπόφευκτο, τέλος της κι εμείς την ξεχνάμε, λησμονούμε πώς είμαστε γρανάζι της και αφηνόμαστε στη ληθαργική καθημερινότητά μας, το εύκολο έπος των μεταμοντέρνων πολιτικών, ξεχνώντας πως ακόμη και το πιο ασήμαντο εξάρτημα ενός μηχανισμού έχει κάποιον, ασήμαντον έστω, ρόλο. Συνήθως, εναποθέτουμε το ρόλο αυτό σε ευρύτερες συλλογικότητες, μιντιακής πλέον επίφασης, όπως είναι τα τρέχοντα κόμματα, κι εμείς χωνόμαστε στη σιωπηρά υπαρκτή ανυπαρξία μας σαν τους ασβούς, φοβούμενοι πως ακόμη και η μυρωδιά μας μπορεί να προδώσει την κολαστέα όποια μας ιδιαιτερότητα. Στοιχισμένοι στην ομοιομορφία των στίχων ενός εκκωφαντικού εμβατηρίου συναίνεσης που δεν χρειάζεται ήχους για ν' ακουστεί, ζούμε τη ζωή μας όπως - όπως, τρομορκατημένοι από το βάρος (;) ή την ευθύνη της ίδιας μας της ύπαρξης. Quo vadis domina είναι σαν να της λέμε έμφοβοι. «Πού πάτε κυρία μου;» Από ψηλά κατοπτεύει ο μέγας οφθαλμός, πώς ν' αφεθείτε στην επιθυμία σας; Και όμως. Θα 'ρθει στιγμή που αυτή η επιθυμία θα συνιστά μια μορφή τέχνης, μια δυνατότητα επανάστασης. Ήρθε, ήδη, έστω κι αν δεν το αντιληφθήκαμε, η αύρα της, βυθισμένοι στη βιοτική μέριμνα καθώς τυρβάζουμε περί πολλά σαν τη Μάρθα των αυγουστιάτικων Εσπερινών όπου το Τεριρέμ της Μαρίας αποκοιμίζει μεν το βρέφος αλλά δεν διακόπτει διόλου την τρομοκρατία των τζιτζικιών: Ο Κάλας, ο Πάμπλο, ο Σαχτούρης, ο Καστοριάδης, ο «τρομοκράτης» εργάτης Θεολόγος Ψαραδέλλης κι όλοι όσοι βλέπουν τον τρομακτικό νεοακαδημαϊσμό μιας «μοντέρνας» τέχνης χωρίς αντιφάσεις που απλώς προπαγανδίζει «προϊόντα» ή τη νεύρωση κάποιων petits bourgeois οι οποίοι θέλουν καλά και σώνει να μεταμορφώσουν τη στέρησή τους σε ποίηση. Το είδαμε ως θλιβερό κατάντημα και στη φετινή Biennale Βενετίας. Όμως η ζώσα τέχνη μεταμορφώνει την εγγενή μιζέρια της ζωής σε δωρεά· ποτέ το αντίθετο. Όσο κι αν καμώνονται οι δήθεν αιμάσσοντες μιας προκάτ ελληνικής πρωτοπορίας. Την άνοιξη του 1938 συναντιούνται στο Μεξικό ο Τρότσκι, ο Μπρετόν, ο Ριβέρα και η Κάλο με τους δύο πρώτους να συνθέτουν το καινούργιο Μανιφέστο ως εξής:

«Θέλουμε την ανεξαρτησία της Τέχνης για την Επανάσταση και την Επανάσταση για την οριστική ανεξαρτησία της Τέχνης»*. Αλλιώς δεν γίνεται!

Ζούμε, λοιπόν, θέλοντας και μη, ως νιτσεϊκά υποκείμενα της Ιστορίας και της Τέχνης όσο κι αν τρυπάμε όλο και βαθύτερα λαγούμια απομόνωσης εθελοτυφλώντας. Υπάρχουν, ήδη, άλλοι πληθυσμοί, άλλοι άνθρωποι, πολύ πιο απελπισμένοι, πολύ πιο αποφασισμένοι, πολύ πιο άτρωτοι από εμάς σε σχέση με τη λέπρα της ευμάρειας και το παραισθησιογόνο του easy going. Αυτοί, κιόλας, έχουν αρπάξει τη μοναδική τούφα από τα μαλλιά μιας Ιστορίας σχεδόν φαλακρής και στροβιλιζόμενης δύσθυμα σαν την εικονογραφία της Τύχης από τον Mantegna (καλλιτέχνη που φέρει άλλωστε ένσαρκα τη συνείδηση του ιστορικού γίγνεσθαι). Πώς αλλιώς; Εκτός κι αν πιστέψουμε πως η Ιστορία αποτελεί, κι αυτή, ιδιοκτησία και προικώον της ευτυχισμένης Δύσης που παντρεύεται με το Χρόνο σαν την κάποτε Felix Austria για να κληρονομήσει τις (πετρελαιο)πηγές του. Όμως, πια και Alii bella gerunt, πέραν των προαποφασισμένων πολέμων της Υπερδύναμης εφόσον ο Γ' Παγκόσμιος έχει αρχίσει και η Ιστορία είναι εδώ μετρώντας με βία τη γη. Θέλουμε, δεν θέλουμε. Και η τέχνη είναι το παιδί της, το τελευταίο, προσώρας, ανέγγιχτο δικαίωμά μας. Αρκεί να μην το εκχωρούμε στους τσαρλατάνους, τους τυχάρπαστους και τους συμβιβασμένους. Φτου ξελεφτερία για όλους, όπως απαιτεί το ανώνυμο γκραφίτι των Εξαρχείων εφόσον ο καπιταλισμός στοίχειωσε την ελευθερία σε ελευθερία του κέρδους και σε κατανάλωση της απόγνωσης. Σε μας πάλι, που δεν περιμένουμε τον ύπνο για να ονειρευτούμε, ας είναι η μόνη μας θλίψη το κόστος που πληρώνουμε για τις επιλογές της ζωής μας.

Τέτοια θλίψη μοιάζει με μέσα ευλογία. Κατά τ' άλλα μακάριοι οι πενθούντες ένεκεν Δικαιοσύνης και Δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της γης και πρόσθες αυτοίς κακά, Κύριε, τοις ενδόξοις της γης. Ο Κάλας το είπε αλλιώς: «Ελευθερώστε τους προφήτες. Τρομοκρατήστε τον κόσμο». Μήπως και τον ελευθερώσετε. Ο,τι ονειρεύεσαι είσαι!

* Υπάρχει η μιζέρια της εγχώριας ιντελιγκέντσιας που αγωνιά για να βρει καινούργιο πολιτικό προϊστάμενο, υπάρχει όμως και η παρήγορη δίγλωσση έκδοση New Greek Vanguard, Α radical review of modern greek etc. που εκδίδεται εκ των ενόντων στο Μπέρμιγχαμ με e-mail: papargyris@hotmail.com από φοιτητές του εκεί πανεπιστημίου, με εξαιρετικά κείμενα. Από αυτά αντλήσαμε στοιχεία για το παρόν κείμενο.


ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 19/08/2005


Παρασκευή 13 Ιουλίου 2012

Il Bacio di Leonora


 Ήρθαν οι φίλοι μας της L'avant-scene opera και θα παίξουν την όπερα Il Bacio di Leonora του Yves Senn στις 18 και 19 Ιουλίου στο Ίδρυμα Μ. Κακογιάννη. 
Σας παρακαλώ θερμά να έρθετε αύτανδροι! Θα περάσουμε ωραία!

Στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μ.Κακογιάννη:
http://www.mcf.gr/el/whats_on/1113/?ev=il_bacio_di_leonora_to_fili_tis_leonoras_erco_toi_yves_senn_avant_scene_opera

Κυριακή 1 Ιουλίου 2012

Εκδήλωση τιμής για τον Άγγελο Δεληβορριά


Ολα e-mail γάλα!


Στο μέλλον οι ευεργέτες δεν θα χτίζουν, θα γκρεμίζουν (Ακόμη και στη Δ. Αρεοπαγίτου)
Γ. Τσαρούχης

 
 Ο κόκκινος Πάνος στο Εθνικής Άμυνας! 
Οι επιλογές σου Αντώνη, όλα τα λεφτά!

Με ελάχιστα πράγματα... Μόλις χθες... Σ' έναν Αύγουστο σπάταλο στο φως. Και λίκνο κάθε μυστικής επανάστασης. Που μπορεί ν' αλλάξει τον κόσμο χωρίς να καταλάβει την εξουσία. Απλώς δημιουργώντας ρήγματα παντού με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους κι όχι τους επαγγελματίες «πρωταγωνιστές» σε ρόλους ανθρώπων. Ωστε να υπερβούμε την αλλοτριωμένη εργασία και να την καταστήσουμε προσωπική χαρά και δημιουργική εκτόνωση (Τζον Χόλογουεϊ). Εξάλλου σήμερα και η έννοια της εξουσίας είναι πολυθρυμματισμένη και μια επίθεση στα χειμερινά Ανάκτορα απλώς θα γεννούσε μέσω μιας γραφειοκρατίας μια νέα διαφθορά. Κι αν φοβάται η κοινοβουλευτική Αριστερά τη λέξη «επανάσταση» θεωρώντας την αμαρτωλή ή ντεμοντέ, στοιχειώδης κοινωνική εγρήγορση μας επιβάλλει να την επανενεργοποιήσουμε. Εκτός κι αν δεν μας περιβάλλουν παρακμή, κρίση και αδιέξοδα. Κι αν δεν χαραμίζουμε τη μία και μοναδική ζωή μας σε διεκπεραιωτικές μιζέριες και σε κατά συνθήκην ψεύδη. Ως πολιτικά υποκείμενα και πελάτες καταγέλαστων ταγών.

Πάρτε το απόφαση: Επειδή στη μεταμοντέρνα εποχή η εξουσία δεν συγκροτεί ένα κεντρικό και συμπαγές σημείο αναφοράς -τουτέστιν ο δυστυχής Κωστάκης κι ο έρμος Γιωργάκης δεν εξαντλούν τον όρο- αλλά διαχέεται σε πλείστους όσους «τόπους», οικονομικά κέντρα, πολυεθνικές, ΜΜΕ, τραπεζικούς παράγοντες με άυλους τίτλους και φούσκες, ικανές πάντως να σαρώσουν τους προϋπολογισμούς μικρών κρατών, η «επανάσταση» δεν μπορεί να έχει έναν στόχο. Αλλά επιβάλλεται να λειτουργεί σαν υγρασία διαβρώνοντας τα πάντα από κάτω. Μεθοδικά και με κέφι. Εκτός κι αν αρκεί στους «επαναστάτες» να χρησιμοποιούνται ως άλλοθι της εξουσίας κι ως φόβητρο της μικροαστικής ιδιοκτησίας καίγοντας κάποια ΑΤΜ και κλείνοντας την κυκλοφορία γύρω από την αμερικανική πρεσβεία. Φορές φορές τα Εξάρχεια είναι τόσο δεξιά στην ακτιβιστική τους αδεξιότητα που το κουστουμάκι τους δεν φοριέται με τίποτε.

Εγώ πιστεύω πως χωρίς την ποίηση και τη μουσική, επανάσταση δεν γίνεται. Δηλαδή χωρίς να ξεκινήσουμε από τον μέσα εαυτό μας, οξειδωμένο ήδη από τη βουλιμία και τον καταναλωτισμό. Είπαμε: Δεν ωφελεί πια να ισοπεδώσουμε φαντασιακά ανάκτορα ή το ανέραστο -μετά Ανδρέα- Μαξίμου. Είναι περιττό -πήγα να γράψω Περισσό- και μυρίζει πολύ, ανώφελα σπαταλημένο, αίμα. Αρκεί απλώς να ελέγχουμε την Αττική Οδό επί μίαν εβδομάδα και μάλιστα σε ώρα αιχμής. Θα παραλύσει τότε το σύστημα και θα υποχρεωθούν οι γιάπηδες να εγκαταλείψουν τις τζιπούρες τους για να μην πάθουν αφυδάτωση. Αν μάλιστα νεκρώσουμε και την Κηφισίας ώς την Εκάλη ή την Εγνατία ώς το Πανόραμα, η παράδοση του Αλογοσκούφη είναι υπόθεση τριών σετ του τένις. Παράλληλα, πρώην μαφιόζοι και νυν «επιχειρηματίες», ή το αντίστροφο, θα εγκαταλείψουν προτροπάδην τη χώρα επειδή θα έχει εκλείψει το κοκό. Θα αφήσουν μόνο ένα μέλος της οικογένειας σε ρόλο «φιλάνθρωπου» ή «ευεργέτη» ή «φιλότεχνου» για ξεκάρφωμα. Βλέπετε οι χορηγίες, με το αζημίωτο, είναι το τελευταίο γκάτζετ του νεοπλουτισμού.

Απ' την άλλη, κάτι τύποι σαν τον Λιάπη ή τον Βουλγαράκη δεν θα καταλάβουν καν τι συνέβη! Οπως τότε με τις υποκλοπές. Μόνον ο αητός της Αρκαδίας Αβραμό θα αναφωνήσει το πολυδώρειον «Ωχ, την πατήσαμε (πάλι)» και θα προσχωρήσει στο νέο καθεστώς. (Μαζί με την κ. Δαμανάκη βεβαίως βεβαίως.) Κι είναι τότε που η επανάσταση θα έχει πετύχει. Και μετά από μερικές επιλεκτικές εκτελέσεις -καμιά 600αριά τιβί σταρς- το άτομο θα μάθει να σέβεται το σύνολο και το σύνολο να λειτουργεί υπέρ του ενός αναξιοπαθούντος ατόμου. Και δεν θα φτιάχνει, το άτομο, πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων στην άνυδρη Τήνο, όπως έπραξε πρώην υπουργός της Ν.Δ. και Ταύρος (στο υαλοπωλείο των Κυκλάδων). Επειδή με το παράδειγμά μας φτιάχνουμε πολιτική και πολίτες. Κι όχι αλλιώς. Ωσπου κάποτε όλοι να καταστούμε παράδειγμα για όλους. Κι η ουτοπία να έχει σάρκα και οστά. Και να είναι όλα e-mail γάλα!
 
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 18/08/2007