Συνολικές προβολές σελίδας

Σάββατο 24 Αυγούστου 2019

ΝΑΥΜΑΧΊΑ ΣΤΟ ΕΛΛΑΣ ΒΈΓΚΑΣ


Η Ελλάδα είναι πάντα ο άγνωστος Χ στην μεταφυσική εξίσωση της γελοιότητας. Η Μύκονος με τα δεκάδες κρουαζιερόπλοια να την πολιορκούν καθημερινά (!) με τα εύκολα λεφτά τους, αποτελεί το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα της νεοελληνικής ιλαροτραγωδίας. Του πως καταντήσαμε εμείς οι ίδιοι την ίδια μας την πατρίδα. Πιο απλά "πουλιόμαστε επειδή μάς αγοράζουν".Όλος ο κομπραδόρικος, κρατικοδίαιτος, παρασιτικός και τυχοδιωκτικός καπιταλισμός του νεοπλουτίστικου λάιφ στάιλ και του "ξέρεις ποιός είμαι εγώ, ρε; " ή του " μη μιλάς, θα σε δείρει ο μπράβος μου " και του " δες πόσο διάσημος είμαι " μεγαλούργησαν στο άνυδρο κυκλαδονήσι. Όλη η εκκωφαντική απουσία του κράτους, όλη η μεγαλόπρεπη αυθαιρεσία του ιδιώτη κι όλη η χαμέρπεια του τραμπούκου παράγοντα έχουν εδώ αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα. Οι παραλίες είναι κατειλημμένες από θηριώδη Μπιτς μπαρ - ή τελευταία, γελοία μπίζνα - και φουσκωτούς. Η εύκολη εξήγηση της - ανύπαρκτης - πολιτείας και της - συμμέτοχης στο έγκλημα -  τοπικής αυτοδιοίκησης είναι πως "αυτά θέλει ο κόσμος, το ευρύ κοινό"! Κι εμείς ως κοινωνία επισημοποιήσαμε την αισθητική της ιδιωτικής τηλεόρασης και καταστήσαμε πρότυπα τα σκουπίδια της. Ανεύθυνοι, ασήμαντοι και μοιραίοι (εννοώ την πνευματική και πολιτική ηγεσία του τόπου).
Αλλά αυτό όμως που με τρελαίνει κυριολεκτικά είναι το άθλιο, το απίστευτα Α - Θ - Λ - Ι - Ο γούστο των μεγαλοσχημόνων που ασέλγησαν και που ασελγούν απερίσπαστοι σε ένα κάποτε άχραντο τοπίο. Νομίζω στο μέλλον κοινωνιολόγοι, ανθρωπολόγοι κλπ θα εγκύψουν να βγάλουν τρομερά  συμπεράσματα για τον homo pasokous, neaterdaliensis. Και αναφέρομαι στους πάντες: δεξιούς, αριστερούς και κεντρώους. Αφού το ΠΑΣΟΚ περισσότερο από κόμμα έχει γίνει νοοτροπία και ύφος ζωής. Ως τότε ντροπή κυρίως γιατί αυτή η παρακμή έχει γίνει το όνειρο και το παράδειγμα προς μίμηση κάτι τύπων σαν τον Δελλατόλα για την Τήνο - που γίνεται ήδη η νέα Μύκονος των  gauche caviar - και τον τ. υπουργό (!)Τσιρώνη για την υπόλοιπη Ελλάδα ( Π.χ. Κίμωλος, Μήλος, Σίφνος αφού η Σαντορίνη κι η Πάρος δεν είναι πια τόποι αλλά απανθρωπισμένα σκηνικά για τουριστικές φωτογραφίες). Δηλαδή πουλήστε τη μάνα και τον πατέρα σας για το κέρδος και την "ανάπτυξη". 

ΥΓ. Τελικά, κατά τη διάρκεια του ελληνικού καλοκαιριού, με τον απόλυτο ήλιο και την απόλυτη θάλασσα, δείχνει πραγματικά ο καθένας μας ποιος είναι. Όταν δηλαδή είμαστε όχι συμβολικά αλλά φυσικά γυμνοί, αποδεικνύεται περίτρανα αν φοράμε το δέρμα μας ή την προβιά ενός κτήνους. Οι φωτογραφίες εδώ δείχνουν την επέλαση των αεροπλανοφόρων του τουρισμού στη Μύκονο (χωρίς βέβαια καθόλου να υποτιμώ τα ανάλογα που συμβαίνουν στους αιθέρες με τις εκατοντάδες πτήσεις, η μόλυνση περιβάλλοντος, τις περιορισμένες υποδομές που δεν αρκούν για την εισβολή ενός τόσο τερατώδους πλήθους επισκεπτών, το εμπόριο της κόκας που γίνεται νόμιμα, την επίσημη πορνεία κλπ).
από την άλλη παρουσιάζω τον παλιό, αστικό πολιτισμό λ.χ της Τήνου (υπάρχει ανάλογος και στη Σύρο για την Άνδρο). Πρόκειται πάντως για έναν πολιτισμό και ένα αξιακό σύστημα που σταθερά περιθωριοποιείται και μια παράδοση που τίθεται εκποδών από την αισθητική του μπετόν και της δηθενιάς. Της επίδειξης και του μεγέθους. Και ενώ ακόμα σε αφήνουν άναυδο οι "θεόχτιστες", οι "κυκλώπειες" κατασκευές της ξερολιθιάς ή οι αναλημματικοί τοίχοι στις πεζούλες και τα πρανή των λόφων που μάς άφησαν οι αιώνες, είμαστε έτοιμοι να τις ξεκοιλιάσουμε - μαζί με τα παραδοσιακά μονοπάτια - για να φτιάξουμε πάρκινγκ και δρόμους που θα αλώσουν και την τελευταία, παρθένα παραλία.
Και το τελευταίο και πλέον αποκαλυπτικό: Οι Κυκλάδες, σύμφωνα με τα τελευταία, επίσημα στοιχεία, η πιο φτωχή περιφέρεια της Ελλάδας! Δηλαδή η Σαντορίνη, η Μύκονος, η Πάρος, η Νάξος, η Τήνος, η Άνδρος, η Σίφνος, η Σέριφος, η Μήλος, η Κίμωλος αλλά ακόμα και τα νησιά της άγονης γραμμής - εξαιρετικά της μόδας σήμερα - ήγουν η Δονούσα ή τα Κουφονήσια είναι τα πιο φτωχά μέρη της πατρίδας μας! Πράγμα που σημαίνει πως εδώ, χωρίς αιδώ, ουδείς ποτέ πληρώνει τους νόμιμους φόρους. Τόσο ξεδιάντροπα, τόσο απροκάλυπτα. Από τη μία λοιπόν έχουμε την κομπραδόρικη επιχειρηματικότητα και από την άλλη πλευρά την πλήρη ασυδοσία. O tempora ω μόρτες που κάνατε την πατρίδα μας Ελλάς Βέγκας!

(δεν βρίσκεται ένας" γενναίος " να με μηνύσει;)








Marasmus Senilis

(Έκκληση προς τον πρωθυπουργό)

Πρόκειται για την γνωστή λατινική φράση που σημαίνει χονδρικά "γεροντικός μαρασμός". Νομίζω πως πρόκειται για την ασθένεια που ταλανίζει από ετών την χώρα μας. Τη βασική αιτία της παρακμής της. Μια χώρα στην οποία οι νέοι βιάζονται να γεράσουν και οι γέροι δεν εγκαταλείπουν τα πόστα εξουσίας ποτέ. Μια χώρα που έχει κάνει τη διασκέδαση καταναγκασμό και την αργόσχολη ραστώνη τρόπο ζωής. Μια χώρα που έχει τον μισό πληθυσμό της συνταξιούχους από τα πενήντα - για τις γυναίκες ακόμη πιο χαμηλά - και τον υπόλοιπο δουλοπάροικο σε τράπεζες λόγω χρεών. Μια χώρα - αποικία χρέους, με άλλα λόγια, ξεπουλημένη για τα επόμενα 99 χρόνια. Μια χώρα καταθλιπτικών που όμως δεν έχουν το σθένος να αναγνωρίσουν - τουλάχιστον - τη θέση τους. Μια χώρα που εξακολουθεί να καταναλώνει ασύστολα χωρίς να παράγει τίποτε. Και που θεωρεί διασκέδαση τη στανική και ηλίθια μίμηση. Το άραγμα και το φρεντουτσίνο. Μια χώρα που την πουλούν συστηματικά οι πολιτικοί τους οποίους πάντως ο λαός έχει δημοκρατικά εκλέξει. Μια χώρα με ένδοξο παρελθόν, αξιοθρήνητο παρόν και ανύπαρκτο μέλλον. Μια χώρα - φάντασμα που οι Αβδηρίτες κάτοικοι της εξακολουθούν να ρυπαίνουν τις παραλίες, να καίνε τα δάση, να καταπατούν με ιδιοτέλεια κάθε σπιθαμή εκείνου του εδάφους που μπορούν. 
Το παράδειγμα του Αγίου Ρωμανού στην Τήνο είναι χαρακτηριστικό: Μια πανέμορφη, μικρή παραλία η οποία άντεχε λίγους επισκέπτες που θα την σέβονταν και θα την χαίρονταν με μέτρο και σεμνότητα, έγινε εδώ και τρία χρόνια προορισμός must  εκείνου του lifestyle που η κρίση δεν κατάφερε να εξαλείψει. Αδίστακτοι "επιχειρηματίες" έστησαν μια άθλια μπίζνα - μπιτσόμπαρο με την ένοχη ανοχή των τοπικών αρχών. Πάντα έτσι γίνεται, παντού στην Ελλάδα. Οι τοπικές κοινωνίες εν ονόματι του ιερού κέρδους ξεπουλάνε χωρίς αναστολές ό τι δεν έχει ακόμη ξεπουληθεί.
Στον Άγιο Ρωμανό το μπιτσόμπαρο πλέον κατέλαβε σχεδόν διπλάσιο χώρο της αρχικής αδείας του, μετετράπη σε εστιατόριο που τηγανίζει και ψήνει παρότι ο νόμος απαγορεύει ρητά τη χρήση φωτιάς στις ακρογιαλιές. Επίσης διοργανώνει πάρτι χωρίς να έχει άδεια, χωρίς χημικές τουαλέτες, ρυπαίνοντας τον όμορφο γιαλό και δημιουργώντας κυκλοφοριακό αδιαχώρητο ως το ενάλιο κύμα. Αφήνω τα σκουπίδια που είναι βουνό κάθε βράδυ. Αστυνομία, λιμενικό, Δήμος, Υγειονομική Υπηρεσία, Περιφέρεια, λοιπές αρχές, απούσες... Παράλληλα η διπλανή, εναλλακτική παραλία της Απηγανιάς (Φωτογραφία 1) που προσεγγίζεται μόνο από μονοπάτι και δεν έχει νερό, φως κλπ. ετοιμάζεται ήδη να δημοπρατηθεί! Χωρίς να υπάρχει όχι μόνο αιδώς αλλά ούτε η στοιχειώδης υποδομή! Είναι έτοιμοι δηλαδή με την άδεια και την ανοχή των αρχών να ξεθεμελιώσουν παραδοσιακά μονοπάτια, να γκρεμίσουν ξερολιθιές που χρειάστηκαν αιώνες να φτιαχτούν, να καταστρέψουν έναν υδροβιότοπο που προστατεύεται κατ'ουσίαν από την συνθήκη Ρονσάρ για την ... ανάπτυξη, δηλαδή το εύκολο και χυδαίο κέρδος. Χωρίς καμμία συνείδηση της ιστορίας και της σημασίας του τόπου. Της πατρίδας του Χαλεπά, του Γύζη, των Σώχων. Ο νέος πρωθυπουργός που αγάπησε την Τήνο και την έκανε δεύτερη πατρίδα του τί λέει; Γνωρίζει πόσο κατάφωρα προσβάλλονται ο νόμος και η αισθητική στο νησί;
Αν αναφέρω, τώρα, το μεμονωμένο αυτό γεγονός, είναι γιατί ανάλογα συμβαίνουν σε όλη την επικράτεια. Με την ανάλογη, με το αζημίωτο, ανοχή. Σιγά σιγά οι παραλίες καταλαμβάνονται συστηματικά από τους επιτήδειους με στόχο την μυκονοποίηση κάθε ακτής. Εκεί που κάποτε υπήρχε ομορφιά και γραφικότητα, τώρα υπάρχει ηχορύπανση και αλητεία. Ο κόσμος της αθηναϊκής νύχτας, μέρα μεσημέρι στα κυκλαδονήσια. 
Κάνω έκκληση όσο ακόμα είναι καιρός: Η καταστροφή που δημιουργείται είναι πολλαπλάσια του όποιου, εφήμερου κέρδους.Οι μικρές, ιδιαίτερου, φυσικού κάλλους παραλίες δεν αντέχουν την υπερεκμετάλλευση. Εξάλλου δεν διαθέτουν τις στοιχειώδεις υποδομές, πάρκινγκ κλπ. Πλέον οι πληροφορημένοι αποφεύγουν τον πολυδιαφημισμένο Άγιο Ρωμανό και πράττουν σοφά (Οι υπόλοιπες φωτογραφίες είναι άκρως διαφωτιστικές). Ο μαρασμός ενός τόπου είναι οδυνηρότερος από τον μαρασμό ενός προσώπου. Σε έναν άνθρωπο τα γηρατειά είναι φυσιολογικά. Σ'έναν τόπο όμως και σε ένα περιβάλλον είναι οπτικοποιημένη κατάρα.










Κυριακή 18 Αυγούστου 2019

Κι άλλη γενιά του '30!



Τα πράγματα της τέχνης μοιάζουν μερικές φορές τόσο πολύ. Αναφέρομαι στον Αμερικανό ζωγράφο Grand Wood ( 1892 - 1942 ) ο οποίος είναι πολύ γνωστός από τον πίνακα του American Gothic με τον γοητευτικό αναχρονισμό της ναΐφ αισθητικής του. Βρίσκω αυτό το έργο που αναρτώ εδώ εξίσου ενδιαφέρον. Λέγεται Parsons Weem' Fable, αναφέρεται σε ένα επεισόδιο της παιδικής ηλικίας του Τζορτζ Ουάσιγκτον και εξαίρει τα ιδεώδη της ηθικότητας, της συνέπειας και βέβαια της φιλοπατρίας. Ο καλλιτέχνης υπεραμύνεται - και εδώ - της αμερικανικής παράδοσης απέναντι στον εισαγόμενο διεθνιστικό μοντερνισμό που τον θεωρεί απειλή. 
Ο Wood, ο πιο εθνικοκεντρικός ζωγράφος των ΗΠΑ, εκπρόσωπος της δικής τους γενιάς του'30, μοιάζει αισθητικής και ιδεολογικά αρκετά με τους αντίστοιχους δικούς μας. Τον Εγγονόπουλο, τον Βασιλείου, τον Τσαρούχη, τον Διαμαντόπουλο, τον Αστεριάδη.
Το ενδιαφέρον σ' αυτόν δεν είναι μόνο ότι εμπνέεται από την επίσημη ή την μυθολογημένη ιστορία ως regional artist αλλά συγχρόνως ότι δημιουργεί εν προκειμένω φόρμα αξιοποιώντας την παράδοση. Φόρμα! Σαν τον Χαλεπά.
Εν προκειμένω στον πίνακα εικονογραφείται ένα επεισόδιο απ'την ζωή του μικρού Ουάσιγκτον - που όμως αποδίδεται ως ενήλικας - ενώ δεξιά εμφανίζεται ο ίδιος ο ζωγράφος ως σοφός αφηγητής! Ενδιάμεσα το ανεβασμένο ριντώ του Μπαρόκ επιτείνει την θεατρικότητα της σκηνής οργανώνοντας ανάλογα την αφήγηση. 
Θεωρώ τον ζωγράφο αυτόν σημαντικότερο του Πόλλοκ όπως θεωρώ τον Διαμαντόπουλο σημαντικότερο του Τσαρούχη. Μεγάλη τέχνη χωρίς την ζωοποιό παρουσία του Μύθου και χωρίς ιδέες που να ξεβολεύουν, δεν υπάρχει!  Καλημέρα σας.

Fail better!


Η βαθύτερη αγωνία της τέχνης κρύβεται στο πρωτόλειο, τη σπουδή, το σπάραγμα, τη σημείωση που δεν ολοκληρώθηκε, το απότμημα που συσκοτίζει το σύνολο της εικόνας, την λεπτομέρεια που δεν υπακούει στη ροή της αφήγησης ... Στο παράδοξο που διαφεύγει του κανόνα. Δηλαδή σ' εκείνη την αποτυχία που επιτυγχάνει ό τι δεν κατάφερε η επιτυχία. Περισσότερο από το "αριστούργημα" ο κάματος για ένα έργο που παρά την προσπάθεια, τελικά δεν θα βρει το κοινό του. Σε αντίθεση με αυτό που ο Μπέρνχαρντ ονομάζει "κρατική τέχνη των Παλιών Δασκάλων". Εκεί που ο θαυμασμός είναι σχεδόν υποχρεωτικός και ασφαλώς προαποφασισμένος. Και η συγκίνηση μάλλον δοτή. 
All of old. Nothing else ever. Ever tried. Ever failed. No matter. Try again. Fail again. Fail better. 
                                Samuel Beckett, 9.12.1981








Φωτογραφίες: 1 Το κρεβάτι του Γιαννούλη Χαλεπά στο σπίτι του, στον Πύργο. 2 Τρία προπλάσματα του Λουκά Δούκα που πέθανε πρόωρα το 1925: Ο Κάιν, ο Σοφός, και το πορτρέτο του αναρχικού ηθοποιού και συγγραφέα Ν. Βέλμου, εκδότη του καυστικού περιοδικού του '30 "Φραγγέλιο". 3 ο Βέλμος.

Εν φάει και όλεσσον







Πάνω φωτογραφία : 
Από το Πίσω Λιβάδι της Ηρακλειάς αγναντεύει κανείς τη Σχοινούσα, κάποιες ακατοίκητες βραχονησίδες και στο βάθος δεξιά την Αμοργό. Πλησιάζει το ηλιοβασίλεμα και η λαμπρότητα του φωτός είναι μοναδική. Η διαύγεια του είναι οξεία σαν διαμάντι. Η γλύκα του κόβει τα ήπατα και σε διαπερνά ως την καρδιά. Σαν βέλος του γιού της Αφροδίτης. Εδώ η φυσική γίνεται μεταφυσική. Εν δε φάει και όλεσσον.
Νομίζω πως οι μικρές Κυκλάδες είναι ένα τοπίο συμπαντικό. Γύρω από την ιερή Δήλο, την γενέτειρα του θεού του ηλιακού φωτός και την Ρήνεια, γενέτειρα της θεάς του σεληνόφωτος, δημιουργείται ένα σύμπλεγμα βραχονησίδων μοναδικής ενέργειας και άγριας ομορφιάς.   Ίσως φταίει η γειτνίαση με τον εξόχου κάλλους και συμμετρίας 38ο παράλληλο, ίσως φταίει ότι εδώ ζουν άνθρωποι από τις απαρχές του πολιτισμού παράγοντας μοναδικό πολιτισμό.
Τα ονόματα είναι εν πολλοίς προελληνικά π.χ Αμοργός. Όπως εξ άλλου συμβαίνει και με τα  Αλικαρνασσός, Τέλενδος, Ίμβρος, Τένεδος, Ιαλυσός, Κύθνος, Κύθηρα, Τυμφρηστός, Αρδηττός κλπ.
Κάτω φωτογραφία : 
Από την κορυφή του λόφου του Αγίου Γεωργίου αγναντεύω την κορυφή του Ζα απέναντι στην Νάξο. Το πέτρινο μονοπάτι οδηγεί στο μοναδικό λιμάνι ενός νησιού - παραρτήματος της Χοζοβιώτισσας από την Αμοργό. Αμοργιανοί εγκαταστάθηκαν εδώ μετά την Επανάσταση ως δουλοπάροικοι της Μονής. Αφού το ξερονήσι ανήκε σε αυτήν. Ο δρόμος είναι γεμάτος θυμάρι που φτάνει σε μέγεθος ακόμη και μικρού δέντρου και "παράγει" σύμφωνα με τις μετρήσεις του Δημόκριτου το καλύτερο μέλι πανελλαδικά. 93% καθαρότητα! 
Οι ντόπιοι κουβαλάνε μυστικά, στις τσέπες τους, σε μικρά κουτάκια, βασίλισσες από τη Λάρισα ή τη Σπάρτη με τον Σκοπελίτη, τον ήρωα της άγονης γραμμής, για να ενισχύσουν το δυναμικό του νησιού τους. Η διαδικασία αυτή είναι επίσημως απαγορευμένη. Βλέπετε, οι βασίλισσες είναι ελάχιστες και πολύτιμες ενώ οι κηφήνες πολλοί και άχρηστοι. Σαν αρσενικό δεν αισθάνομαι και πολύ υπερήφανος. Ο πολιτισμός αυτών των εντόμων υπερτερεί του ανθρώπινου ισχυρίζεται ο ξάδερφος μου Δημήτρης Στεφανίδης, παθιασμένος μελισσοκόμος που παράγει μέχρι και 2 τόνους θυμαρίσιο μέλι! Ανάλογα τη χρονιά.
Πέρσι όμως δεν έβρεξε και οι μέλισσες τράφηκαν με το μέλι τους το ίδιο. Το γεγονός αυτό τις έκανε μελαγχολικές και νευρικές.
Από μια περίεργη σύμπτωση και τα έλλογα όντα αυτού του τόπου είναι εξ ίσου μελαγχολικά και δύσθυμα αυτό το μελαγχολικό και περίεργο καλοκαίρι των πυρκαγιών που έχουν γίνει τραγικό καθεστώς... Ετήσια κανονικότητα! Χωρίς να ξεβολεύουν από την αυγουστιάτικη ραστώνη τους όσους έχουν κάνει, χρόνια τώρα, τον Αύγουστο μήνα της απάθειας και του κρατικού χαλαρώματος. Με τα μελτέμια όμως να μην διακόπτουν καθόλου. Και όλη αυτή η ομορφιά να βρίσκεται υπό διαρκή απειλή. Η φωταύγεια, ο άνεμος και η φωτιά. Εν φάει και όλεσσον κανονικά.

Ένα κορίτσι που το έλεγαν Μαρία

Στην μνήμη της μάνας μου Βαρβάρας που κοιμήθηκε πριν δεκατέσσερα χρόνια 

Μια Μαρία κλέβει όλων τις καρδιές των αγοριών του στην όπερα του Bernstein - και αργότερα στη δημοφιλέστατη ταινία - West Side Story. Μια Μαρία έχει επίσης κατακτήσει εδώ και δυο χιλιετίες τη
τις ψυχές ολόκληρης της Δύσης (το χλωμό της αντίστοιχο στο Ισλάμ είναι ίσως η Φατίμα). Πρόκειται για την Παναγία των ορθοδόξων, τη Santa Maria των καθολικών, το απόλυτο αρχέτυπο της μητέρας που θήλασε τον Σωτήρα του κόσμου με το γάλα του ουρανού όπως η Ήρα το μικρό Ηρακλή. Γαλαξίας φυσικός, γαλαξίας πνευματικός. 
Η Παρθένος της Ναζαρέτ εξανθρωπίζει το ισόπλευρο τρίγωνο της χριστιανικής τριαδικής Θεότητας, εμποτίζοντάς το με το αίμα, το δάκρυ αλλά και το γέλιο των ανθρώπινων όντων. Μια γυναίκα, μ’ άλλα λόγια, δίνει ουμανιστική υπόσταση στο αυστηρό, δογματικό δίδυμο των αρρένων Πατρός και Υιού. Οι καθολικοί μάλιστα για να εξυψώσουν ακόμη περισσότερο την ιερή παρθένα, υποστήριξαν με φανατισμό το δόγμα της “αμώμου συλλήψεώς” .Της “immaculata concoeptio”. Πράγμα που θα πει ότι και η Παναγία συνελήφθη αχράστως και ασπόρως όπως και ο Υιός της. Όμως έτσι μπαίνουμε σε άλλου τύπου θεολογικά ζητήματα. Η Παναγία είναι ό τι είναι, επειδή πρωτίστως είναι άνθρωπος. Υπήρξε μία από εμάς και κατέστη το πρότυπο ημών.
 Στην χριστιανική  εικονογραφία η Παναγία δεσπόζει και αποδίδεται, - αν και σε άπειρες παραλλαγές όπως είναι φυσικό - με δυο βασικούς τρόπους: Αυτόν της Γλυκοφιλούσας, δηλαδή της τρυφερότατης μεταφοράς της μητρικής στοργής  όπου το Βρέφος ακουμπάει την παρειά του στο μάγουλο της μάνας του και αυτόν της Πιετά, δηλαδή της αποσβολωμένης γυναίκας που κρατάει νεκρό, τον Θεάνθρωπο γιό της, σε μιαν άδεια αγκαλιά. 

Βυζαντινές εικόνες της παλαιολόγειας εποχής με Οδηγήτριες ή Βρεφοκρατούσες θα πλημμυρίσουν την προαναγεννησιακή Ιταλία ή την Ρωσία του Θεοφάνους του Γραικού και θα εντοπίζονται σήμερα ως Παλλάδια στα ιερά διάσημων ναών (π.χ. στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας και τον Άγιο Πέτρο της Ρώμης). Αυτές οι υπερβατικές αλλά και τόσο πραϋντικές μορφές θα αντικατασταθούν λίγο μετα από τις γήινες μικρές Μαντόνες του Giovanni Bellini, του Raphaello, του Giorgione έως την σύγχρονη Ολίβια Χάσεϊ του σκηνοθέτη Franco Zeffirelli. Στις βυζαντινές “Κοιμήσεις” πάλι  αλλά και στην περίφημη εικόνα του Γκρέκο στη Σύρο συνυπάρχουν, δογματικώς άψογα, τόσο το νεκροκρέββατο της Παρθένου με τους Αποστόλους συναθροισθέντας ενθάδε όσο και η θριαμβική Μετάστασή της στο ανώτερο μέρος της σύνθεσης με τις πύλες του Ουρανού διάπλατες για να την υποδεχτούν. 
Αντίστοιχα ο Caravaggio θα ζωγραφίσει την Κοίμηση απόλυτα γειωμένη με το απόλυτο του θανάτου να δεσπόζει  έχοντας ως μοντέλο το κορμί μιας πόρνης που βρέθηκε πνιγμένη στον Τίβερη και τους Αποστόλους γύρω να θρηνούν γοερά (Λούβρο). Ο Tiziano πάλι, οι Carracci αλλά και ο Γκρέκο αποδίδουν με την θεατρική μπαρόκ οπτική του sotto in su (δηλαδή το θέμα ειδωμένο από κάτω προς τα πάνω σαν σε σκηνή θεάτρου) την Θεοτόκο να υψώνεται μεγαλόπρεπα στις πτέρυγες αγγέλων και συννέφων στους ουρανούς πάνω από το άδειο της Τάφο και εμπρός στα εκστατικά μάτια των Αποστόλων.

 Η Παναγία πρωταγωνιστεί συμβολικά σε δυο έργα που σηματοδοτούν αντιθετικά τις απαρχές της νεοελληνικής τέχνης όπως αυτή μορφοποιείται αμέσως μετά την Άλωση. Από τη μια ο μυθικός γενάρχης της καθ´ ημάς εικονοποιίας Αγγελος Ακοτάντος, κρητικός ζωγράφος της εποχής της Αλώσεως και οπαδός της ένωσης των δυο εκκλησιών (!) ζωγραφίζει μια μικρομέγαλη Παναγία να προσφέρει το κρίνο στη μητέρα της Αγία Άννα ως προφανή αναφορά της αμώμου συλλήψεως που εξήγησα πιο πάνω (Μουσείο Μπενάκη). Από την άλλη, ο άλλος γενάρχης της εξευρωπαϊσμένης μας ζωγραφικής και ιδρυτής της Επτανησιακής σχολής, ιππότης Παναγιώτης Δοξαράς, αποδίδει την Αγία Οικογένεια με τους γλυκασμους του Correggio (Εθνική Πινακοθήκη). Έκτοτε ο μεταβυζαντινός και ο δυτικός τρόπος του ζωγραφίζειν κονταροχτυπιούνται ως σήμερα με θέμα - πρόσχημα την Παναγία και τη μητρότητα αλλά ουσιαστικό διακύβευμα την ιδεολογική ηγεμονία πάνω στη γλώσσα των αισθητικών μορφών. Κι αν ο Fernand Braudel έχει δίκαιο όταν  ισχυρίζεται πως δεν υπάρχει πολιτισμός χωρίς γνώση της ιστορίας κι ούτε ιστορία χωρίς τη συνείδηση της παράδοσης, αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα πως και από τι πάσχει η ολιγόζωη και πανταχόθεν βαλλόμενη “εθνική σχολή” μας. 

Κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα το πεδίο μάχης μεταφέρεται στις Πλατυτέρες των ιερών των νεόδμητων ναών που ανοικοδομούσαν ασταμάτητα οι ξένοι και οι ντόπιοι αρχιτέκτονες του νεαρού Βασιλείου. Από την Ρωσική Εκκλησία όπου δουλεύουν ο Ludwig Thiersch και ο Νικηφόρος Λύτρας ως την Χρυσοσπηλιώτισσα, την Αγία Ειρήνη, τον Άγιο Γιώργο Καρύτση που αγιογραφούν καλλιτέχνες ναζαρηνών αντιλήψεων ( Χατζηγιαννόπουλος, Αρτέμης, Φανέλλης, Λεμπέσης κλπ.), ένα ανταγωνιστικό παιχνίδι αισθητικής υπεροχής εξελίσσεται σταθερά για να κορυφωθεί στις αρχές του 20ου αιώνα με την “διαμάχη” του νεωτεριστή Κωνσταντίνου Παρθένη και του απολογητή της παράδοσης Φώτη Κόντογλου. Ο πρώτος μεταξύ των άλλων αγιογραφεί τον Άγιο Αλέξανδρο Π. Φαλήρου και ο δεύτερος τον Άγιο Γεώργιο Κυψέλης, την Καπνικαρέα και την εξαίσια Ζωοδόχο Πηγή στην Παιανία. Είναι πάντως γεγονός ότι μετά την θεοκεντρική τέχνη του Βυζαντίου το θέμα της Παναγίας εκκοσμικεύεται σαν ένα είδος διαφήμισης της μητρότητας πράγμα που κυριαρχεί και στην μικροαστική αισθητική των ηθογράφων της λεγόμενης Σχολής του Μονάχου, μια γλυκανάλατη δηλαδή φόρμα που ξεκινά από τις αβροδίαιτες Βαυαρές μητέρες του Γύζη και του Ιακωβίδη για να καταλήξει φυσιολογικά στην αισθητική των σύγχρονων διαφημίσεων για βρεφικές πάνες και τροφές! Αυτές με τα ροδαλά μωρά και τις μητέρες - μοντέλα… 
Αν ξεχώριζα κάτι από την τέχνη αυτής της περιόδου, θα ήταν ασφαλώς το κλασσικίζον ανάγλυφο της Φιλοστοργίας, νεανικό έργο του Γιαννούλη Χαλεπά ( 1851- 1938 ) που μάλιστα ένας πρόσφατος καθαρισμός του αποκάλυψε το δακτυλικό αποτύπωμα του ιδιοφυούς πλην βασανισμένου γλύπτη και το περίφημο “Τάμα” που ζωγράφισε σε τρεις εκδοχές ο Νικόλαος Γύζης (1842 - 1901). Πρόκειται για το ρομαντικό θέμα μιας μάνας που οδηγεί σε ένα ορεινό εξωκκλήσι την καρδιοπαθή κόρη της. Εδώ ο χρωστήρας του Τήνιου συναντά την πένα του Σκιαθίτη.

Η Θεοτόκος δεν αποδίδεται όμως μόνο ως νεαρή παρθένα. Είναι και η βασανισμένη μάνα, αυτή που στα αλήθεια σηκώνει τις αμαρτίες του κόσμου. Σαν την μεγάλη γλύπτρια Καίτε Κόλβιτς, μια σύγχρονη Παναγία που έζησε τη φρίκη ενός σκοτωμένου γιου ήδη από την έναρξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Το δραματικό σύμπλεγμα της Μάνας που αγκαλιάζει σαν να θέλει να ξανασπρώξει στη μήτρα της τον νεκρό, τοποθετήθηκε στο Μνημείο των Πεσόντων στο Βερολίνο ως σύμβολο της ενοποιημένης Γερμανίας. Αυτή η Πιετά έχει στοιχειώσει στην φαντασία και των δικών μας προοδευτικών καλλιτεχνών που επεχείρησαν να αποδώσουν τη μάνα της Κατοχής και του Εμφύλιου, δηλαδή την γυναίκα της απόλυτης οδύνης και της αέναης προσφυγιάς. Χαρακτηριστικά αναφέρω την Άννα Κινδύνη, τον Ηλία Φέρτη, τον Γιώργο Ζογγολόπουλο, τον Χρήστο Καπράλο, τον Κώστα Βαλσάμη κλπ. 
Για την σύγχρονη τέχνη το θέμα “ Παναγία “ είναι σχεδόν απαγορευμένο λόγω … κατάχρησης κατά το παρελθόν. Παρ´ όλα αυτά υπέροχες μητρότητες μάς έχουν δώσει ο Ι. Μόραλης - Η" Έγγυος" της Εθνικής Πινακοθήκης -, ο Σπύρος Βασίλειου, ο Χρήστος Καπράλος - η υπερμεγέθης αγρότισσα  "Μάνα" στη Βουλή των Ελλήνων - ο Κώστας Τσόκλης κλπ. Θα σταθώ μόνο σε δυο έργα: Στην Έγγυο Σελήνη με την κοιλιά που αποθηκεύει το ηλιακό φως για να το “αποδώσει” την νύχτα  που έστησε ο Δημήτρης Αληθεινός στην Ασσίζη και την Μητρότητα με το κεφάλι Μαντόνας που κρατάει με προσήλωση την καρποφόρα της κοιλιά που έστησε ο Πέτρος Δελλατόλας στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού για την έκθεση
 “ Γενέθλια Γη - Αναφορά”. Πέρσι.

Και σκέφτομαι τώρα πως πέρα από την τέχνη, δηλαδή την ανά - παράσταση,  παντού στον κόσμο, κάθε στιγμή μια πραγματική Μαρία γεννάει με πόνο αλλά και άφατη ανακούφιση τον μικρούλη γιο της  σαν μια αντίσταση στο κακό και την βία που καιροφυλακτούν. Σαν την ευλογία της ζωής που επιμένει παρά την εμμονική παρουσία του θάνατου. Εξ άλλου στην αρχαιοελληνική και την μεσαιωνική μας παράδοση αυτά τα δύο ετερώνυμα έλκονται και αλληλοπεριχωρούνται. Τρυφερά. Ύπνος σαν Θάνατος. Και το αντίθετο. Κι έπειτα η μεγαλοσύνη των ουρανών. Η μετάστασις!










Κυριακή 4 Αυγούστου 2019

Λόγος υπέρ ... Αδυνάτου



Πολύ συχνά οι άνθρωποι του πλούτου και της δύναμης αντιμετωπίζονται αμείλικτα από τον υπόλοιπο κόσμο και φορτώνονται με έωλες, κάποτε, κατηγορίες, ανυπόστατες διαδόσεις πληρώνοντας ακριβά αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό που τους ξεχωρίζει. Δηλαδή τον  πλούτο και την δύναμή τους. Έτσι, συχνά οι πολύ δυνατοί καθίστανται περίεργα αδύναμοι εμπρός στην δυσπιστία ή και την κακεντρέχεια του πλήθους ενώ πάλι οι αδύναμοι απολαμβάνουν την περίεργη ηδονή της επίδειξης της δικής τους "αδύναμης" δύναμης επί των ισχυρών του πλούτου ή της εξουσίας. 
Η Γιάννα Αγγελοπούλου είναι από τα πρόσωπα της δημοσιότητας που έχει υποστεί και συνέχεια υφίσταται την πλέον αμείλικτη κριτική. Κριτική για τα χρήματα της, κριτική για τα φορέματα ή για την αισθητική της, κριτική  για την κοινωνική της επιτυχία, κριτική για τον τρόπο που διοργάνωσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες, κριτική για κάθε της δημόσια παρέμβαση, κριτική για όσα λέει αλλά και κριτική τελικά για όσα δεν λέει.
Γιατί τη Γιάννα τη συμπαθούν πολλοί, την παραδέχονται περισσότεροι αλλά και την αντιπαθούν οι πλείστοι. Ακόμη κι όταν διαχειριζόταν με περισσή αξιοπρέπεια το προσωπικό πρόβλημα της υγείας της τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποδέχθηκαν και τότε ανοικτείρμονα. 
Για την Γιάννα έχουν γραφτεί και γράφονται άπειρες κακίες και δεν διστάζω να πω ότι υπήρξα  κι εγώ κάποτε ένας από τους "κακογράφους" της, στην εποχή του περιοδικού Αντί αλλά και της Ελευθεροτυπίας συμπορευόμενος με την politically correct άποψη της εποχής που ήταν κριτική άνευ όρων από τα αριστερά για τη Γιάννα. Άλλαξα άρδην γνώμη όταν την γνώρισα και συνεργάστηκα μαζί της. Έκτοτε είναι φίλη μου χωρίς έπαρση ή επίδειξη. Δεν θα ξεχάσω ποτέ, τέλος, ότι χάρη στην αμέριστη συμπαράσταση της, πραγματοποιήθηκε η δεύτερη, διορθωμένη και συμπληρωμένη έκδοση του δεκάτομου "Ελληνομουσείου" μου.
  Όμως η Γιάννα ανέλαβε πρωτίστως έδειξε ποια είναι, όταν ανέλαβε τελευταία στιγμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ένα δηλαδή εθνικό στοίχημα, και όταν τους έφερε σε πέρας με απόλυτη επιτυχία. Συχνά μάλιστα σε κόντρα με το κράτος και τους μηχανισμούς του, με την χρόνια μας αβελτηρία αλλά και μετά με τις ποικίλες τρικλοποδιές που κατά καιρούς τής έβαζαν ποικίλοι υπεύθυνοι ή ανεύθυνοι. Κι όμως. Παρ' όλα λέγονταν ή γράφονταν, δεν ήταν αυτή που καταχρέωσε το ελληνικό δημόσιο. Ούτε ήταν εκείνη που αποφάσισε αλλά η πολιτική εξουσία την ανάληψη των αγώνων. Αντίθετα, ήταν εκείνη που τους διεκπεραίωσε και μάλιστα μ' έναν σημαντικά χαμηλό λογαριασμό. Όλοι οι επόμενοι Ολυμπιακοί Αγώνες ήσαν φαραωνικοί, ακριβότεροι, τουτέστιν στοίχισαν πολύ περισσότερο. Μόλις οι Ολυμπιακοί του Λος Άντζελες του 1984 υπήρξαν πιο φθηνοί από τους Ολυμπιακούς της Αθήνας. Κι όμως, η Γιάννα η οποία δεν πήρε καμιάν ηγεμονική αμοιβή αλλά που δούλευε αφιλοκερδώς και η οποία πρόσφερε συχνά πυκνά εξ ιδίων, κατηγορήθηκε για το κόστος των αγώνων όπως επίσης και για την μη εκμετάλλευση των ολυμπιακών κτισμάτων μετά το πέρας των αγώνων! Λες και ήταν δική της ευθύνη η αξιοποίηση της ολυμπιακής κληρονομιάς και όχι της πολιτείας. Λες και άφησε αυτή τις εγκαταστάσεις να ρημάξουν και όχι οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν. 
Η Γιάννα για ένα μεγάλο διάστημα ιδιώτευσε παρά τις φήμες που την έφερναν ακόμα και στον θώκο του Πρόεδρου της  Ελληνικής Δημοκρατίας. Ευτυχώς ο τόπος σώθηκε από μία τέτοια συμφορά και αντί για την Γιάννα, έχουμε τον κύριο Παυλόπουλο. Η Γιάννα  προσπάθησε επίσης να βοηθήσει τον νεαρό πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα μη υπολογίζοντας ταξικές ή ιδεολογικές διαφορές και μάλιστα επιχείρησε να τον προωθήσει στο πιο σκληρό και κλειστό μπλοκ εξουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών, δηλαδή στην καρδιά της εξουσίας του δυτικού κόσμου. Μέσω του Ιδρύματος της συνεργάστηκε με το ίδρυμα Clinton επιχειρώντας να προβάλει και την Ελλάδα διεθνώς αλλά και να δώσει στον Έλληνα πρωθυπουργό ένα πολύ ισχυρό βήμα για να προωθήσει τα ελληνικά συμφέροντα. Είδαμε δυστυχώς όλοι πόσο επιπόλαια αντιμετώπισε ο Τσίπρας αυτή τη χειρονομία. 
Και βέβαια έκτοτε η Γιάννα απομακρύνθηκε από το πολιτικό προσκήνιο.Τώρα την βλέπουμε πάλι δίπλα σε έναν νέο πρωθυπουργό ο οποίος επιχειρεί να ανατάξει τη χώρα μετά από μία παρατεταμένη απραξία και επίσης παρακολουθούμε μια καινούργια κυβέρνηση να την  τοποθετεί επικεφαλής ενός νέου, εθνικού οράματος δηλαδή του εορτασμού για τα 200 χρόνια από την εθνική μας Παλιγγενεσία. Φαντάζομαι προβαίνει σε κάτι τέτοιο γιατί εκτιμά τις οργανωτικές της ικανότητες, το διεθνές της κύρος, τα χρήματα της τα οποία ποτέ δεν δίστασε να προσφέρει για κάποιο κοινωφελή σκοπό και τέλος την εμπειρία που απέκτησε από το 2004. Προφανώς η Γιάννα Αγγελοπούλου δεν είναι η ακαδημαϊκή φιγούρα που θα εκφωνήσει τον πανηγυρικό της 25ης Μαρτίου ούτε ο ερευνητής εκείνος που θα δώσει καινούργιες ερμηνείες στο πολυδιάστατο φαινόμενο της εθνικής μας εξέγερσης. Δεν είναι καν ο λόγιος, ή ο διανοούμενος, ή ο συγγραφέας, ή ο ιστορικός ο οποίος θα γράψει πράγματα περισπούδαστα και αξιομνημόνευτα σχετικά με το γεγονός. Είναι όμως κάτι άλλο που δεν είναι όλοι οι υπόλοιποι που προανέφερα. Είναι η Γιάννα, δηλαδή ένας άνθρωπος της δράσης ο οποίος μπορεί να αναλαμβάνει μεγάλα projects και να τα υλοποιεί με επιτυχία. Και, επαναλαμβάνω, χωρίς υπερβολικό κόστος. Προφανώς θα την πλαισιώσουν οι ειδικοί, προφανέστατα θα δημιουργηθούν ομάδες ή επιτροπές εργασίας, ασφαλώς και θα εμπλακούν τα μουσεία, οι πολιτιστικοί φορείς και η  επιστημονική ελίτ της χώρας, τα ΑΕΙ, οι καθηγητές κλπ. Όμως για όλα αυτά χρειάζεται ένας μάνατζερ που θα τα οργανώσει και μάλιστα ένας μάνατζερ που δεν θα "τα πιάνει". Έχετε πολλούς σαν τη Γιάννα στο μυαλό σας; Θα με ενδιέφερε να το μάθω. 

ΥΓ. Ήδη ο καθηγητής Αντώνης Λιάκος εξέφρασε τον σκεπτικισμό του για το αφήγημα, το ιδεολόγημα, την ιδεοληψία την κατασκευή ή την φαντασμαγορία της ιστορίας ή ότι άλλο θέλετε που προωθεί η κυβέρνηση παρότι δεν έχει ειπωθεί επί της ουσίας ακόμη τίποτε. Απλώς έγινε μια κίνηση διπλωματίας και αβροφροσύνης εκ μέρους του πρωθυπουργού προς ένα πρόσωπο διεθνούς απήχησης. Προσωπικά πιστεύω πως η Γιάννα δεν θα μας διαψεύσει και επίσης πιστεύω πως το 2021 είναι μία τεράστια ευκαιρία για ένα καινούργιο πατριωτικό, ενωτικό ξεκίνημα και με ιδέες και με σύμβολα και με συναίσθημα και με λογισμό. Και με ρεαλισμό και με όνειρο. Ποιοι είμαστε, που είμαστε, ποιοι μπορούμε να γίνουμε. 
Από την άλλη βέβαια αντιλαμβάνομαι πως η μιζέρια είναι επίσης εθνικό μας χαρακτηριστικό και ως τέτοιο αντί να το μυκτηρίζω πια, έχω αποφασίσει τελευταία να το απολαμβάνω.