Συνολικές προβολές σελίδας

Κυριακή 23 Απριλίου 2023

Του Θωμά...

Για τους άπιστους όλου του κόσμου 
( είμαστε εξάλλου η πλειοψηφία )


Ο Caravaggio φιλοτεχνεί αυτό το επαναστατικό έργο ενώ είναι μόλις τριάντα χρονών. Επιλέγει σχολαστικά τις πληβειακές φιγούρες που θα του ποζάρουν (τις ξαναβρίσκουμε και σε άλλες του συνθέσεις) και στήνει κυριολεκτικά ένα δράμα δωματίου αποκαθαίροντας την αφήγηση του από οτιδήποτε περιττό. Φωτίζονται μόνο όχι τόσο οι πρωταγωνιστές όσο η παράφορη δράση τους. Ο άφωνος αγώνας του δρώντος αμφισβητία και του παθητικά υπομένοντος Χριστού.
 Ο Θεός μοιάζει να υποφέρει από το θρασύ δάχτυλο του ανθρώπου που αναμοχλεύει τη πληγή Του. Τόσος ενοχλητικός βερισμός εδώ όσος ποτέ ακόμη και στο πιο ακραίο Χόλιγουντ! 
Η ένταση των τεσσάρων προσώπων είναι τέτοια που ο θεατής την αισθάνεται σχεδόν σωματικά. Κυριαρχεί η αισθητική των σκισμένων βρώμικων ρούχων, των λερωμένων χεριών, της βαριάς αναπνοής. Του ιδρώτα από την αγωνία ή τον φόβο. Αυτός ο αδίστακτος, εμπρός στο προσωπικό του διερώτημα, Θωμάς κερδίζει στο τέλος τον θεατή. Ποιός δεν θα ήθελε να είναι στη θέση του; 
Εξάλλου η απόσταση ανάμεσα στην εικόνα και την πραγματικότητα, τον θεατή και τον θεώμενο, την μεταφυσική της τέχνης και την φυσική της ζωής έχουν θαυμαστά μηδενιστεί. Μπαρόκ γαρ! Υπάρχει μόνο ό τι βλέπεται και η όραση γίνεται αφή. Ποτέ άλλοτε τέτοιος και τόσος αισθησιασμός στην τέχνη. Ο Θωμάς και ο δάσκαλος του σε μιαν επαφή στα όρια της ερωτικής βίας. Με τα σώματα να σώζουν τις ψυχές. 
Και στο βάθος το καθολικό Ιερατείο να γλείφει τα δάχτυλα του για το θεόπεμπτο δώρο του βλάσφημου ζωγράφου. "Βάλτε τα δάχτυλα σας μέσα στο σώμα του θεού" είναι σαν να λένε . "Επί των τύπων των ήλων "( στους τύπους θα σταθούμε; ). "Μπορείτε! "(Αν μπορείτε, μη πιστεύετε τώρα). 
Ο τυχοδιώκτης Caravaggio αναδεικνύεται έτσι ο μεγαλύτερος προπαγανδιστής του Χριστιανισμού μετά τον Απόστολο Παύλο. Και συγχρόνως ο ίδιος εγκαινιάζει εδώ εκείνη την εποχή όπου ο λόγος θα υποχωρεί σταθερά εμπρός στην γοητεία της εικόνας. Στην υποβολή και την μαγγανεία της. Εδώ που ακόμα και οι πιο άπιστοι εν τέλει θα  πιστεύουν...


Ο Caravaggio φιλοτεχνεί αυτό το επαναστατικό έργο ενώ είναι μόλις τριάντα χρονών. Επιλέγει σχολαστικά τις πληβειακές φιγούρες που θα του ποζάρουν (τις ξαναβρίσκουμε και σε άλλες του συνθέσεις) και στήνει κυριολεκτικά ένα δράμα δωματίου αποκαθαίροντας την αφήγηση του από οτιδήποτε περιττό. Φωτίζονται μόνο όχι τόσο οι πρωταγωνιστές όσο η παράφορη δράση τους. Ο άφωνος αγώνας του δρώντος αμφισβητία και του παθητικά υπομένοντος Χριστού.
 Ο Θεός μοιάζει να υποφέρει από το θρασύ δάχτυλο του ανθρώπου που αναμοχλεύει τη πληγή Του. Τόσος ενοχλητικός βερισμός εδώ όσος ποτέ ακόμη και στο πιο ακραίο Χόλιγουντ! 
Η ένταση των τεσσάρων προσώπων είναι τέτοια που ο θεατής την αισθάνεται σχεδόν σωματικά. Κυριαρχεί η αισθητική των σκισμένων βρώμικων ρούχων, των λερωμένων χεριών, της βαριάς αναπνοής. Του ιδρώτα από την αγωνία ή τον φόβο. Αυτός ο αδίστακτος, εμπρός στο προσωπικό του διερώτημα, Θωμάς κερδίζει στο τέλος τον θεατή. Ποιός δεν θα ήθελε να είναι στη θέση του; 
Εξάλλου η απόσταση ανάμεσα στην εικόνα και την πραγματικότητα, τον θεατή και τον θεώμενο, την μεταφυσική της τέχνης και την φυσική της ζωής έχουν θαυμαστά μηδενιστεί. Μπαρόκ γαρ! Υπάρχει μόνο ό τι βλέπεται και η όραση γίνεται αφή. Ποτέ άλλοτε τέτοιος και τόσος αισθησιασμός στην τέχνη. Ο Θωμάς και ο δάσκαλος του σε μιαν επαφή στα όρια της ερωτικής βίας. Με τα σώματα να σώζουν τις ψυχές. 
Και στο βάθος το καθολικό Ιερατείο να γλείφει τα δάχτυλα του για το θεόπεμπτο δώρο του βλάσφημου ζωγράφου. "Βάλτε τα δάχτυλα σας μέσα στο σώμα του θεού" είναι σαν να λένε . "Επί των τύπων των ήλων "( στους τύπους θα σταθούμε; ). "Μπορείτε! "(Αν μπορείτε, μη πιστεύετε τώρα). 
Ο τυχοδιώκτης Caravaggio αναδεικνύεται έτσι ο μεγαλύτερος προπαγανδιστής του Χριστιανισμού μετά τον Απόστολο Παύλο. Και συγχρόνως ο ίδιος εγκαινιάζει εδώ εκείνη την εποχή όπου ο λόγος θα υποχωρεί σταθερά εμπρός στην γοητεία της εικόνας. Στην υποβολή και την μαγγανεία της. Εδώ που ακόμα και οι πιο άπιστοι εν τέλει θα πιστεύουν...

Σάββατο 22 Απριλίου 2023

Αχ η αγάπη...

ΑΧ, Η ΑΓΑΠΗ...


"Αυτό που μετράει δεν είναι οι λέξεις που λες, ούτε εκείνο που έχεις στο νου σου όταν τις λες, αλλά το πόσο οι λέξεις αλλάζουν τη ζωή σου στις διάφορες στιγμές της". 
                                              ...Wittgenstein

Χαϊδεύοντας εξημερώνεται η αφή. Και μαθαίνει καλύτερα κανείς την αγάπη μεγαλώνοντας. Όπως και την ποίηση εξάλλου. Έτσι όπως δοκιμάζεται σ' αυτές ενώ αναμετριέται με τον εαυτό του. Την αγάπη και την ποίηση. Την ποίηση και την αγάπη.
 Θέλει χρόνο για να μάθεις. Όσο περισσότερος χρόνος, τόσο πιο καλά. Πιο αληθινά. Αν παρ' όλα αυτά δεν έμαθες, δηλαδή δεν έγινες καλύτερος αγαπώντας, σημαίνει ότι γέρασες χωρίς να μεγαλώσεις. Κι αυτό είναι λάθος. Επειδή σπατάλησες τον χρόνο σου ανώφελα. Αγαπώντας περισσότερο τον καθρέφτη σου κι όχι ένα ζωντανό πλάσμα. 
Στην αγάπη ένα αγόρι αγαπάει ένα κορίτσι, μία γυναίκα έναν άντρα, ένας μεγαλύτερος μια μεγαλύτερη ή έναν μεγαλύτερο ή μια μικρότερη και ούτω καθεξής. 
Ή, πάλι μπορεί να αγαπάει ένα κορίτσι ένα κορίτσι κι ένα αγόρι ένα αγόρι και ένας άντρας έναν άντρα και μια γυναίκα μια μικρότερη γυναίκα ή μια μεγαλύτερη... Άπειροι οι συνδυασμοί, αμέτρητες οι παραλλαγές όπως άπειροι είναι οι άνθρωποι και απείρως άπειρες οι ανάγκες τους. Μόνο η αγάπη είναι μια. Και δεν περιορίζεται. Ούτε κι ορίζεται με μέτρα και σταθμά.
 Αφού μπορεί ένας σκύλος ν' αγαπάει έναν άνθρωπο ή μια γάτα ή και τους δύο μαζί ή και άλλους ανθρώπους και ένα παιδί ν' αγαπάει ένα κουτάβι και το κουτάβι να αγαπάει με όλο του το είναι και το παιδί και τους γονείς του και μια γυναίκα να λατρεύει τις γάτες της και εκείνες το ίδιο κι ένας παππούς το καναρίνι του ή μια γιαγιά τον παπαγάλο της κι οι όλοι μαζί να αγαπιούνται ανά δύο ή ανά τρεις ή ανά τέσσερις. Κι όλοι σαν ένας. Σημασία έχει να αγαπιούνται. Σημασία έχει να αγαπάς.

ΥΓ 1. 
"Γιατί δεν υπάρχουν έρωτες νόμιμοι ή μη νόμιμοι. Υπάρχουν μόνο έρωτες, χωρίς επίθετο."  

 Α. Εμπειρίκος, ο εμπειρικός!

...Κάθε χτες φορτώνει στην χωματερή των ερώτων τα αισθήματα του σήμερα. Κι αύριο; 
 Το απόσταγμα της ωριμότητας λέει πως αύριο δεν υπάρχει. Σύννεφα από χώμα είναι γεμάτος κι ο ουρανός του μέλλοντος. Χώμα κι οι ανάλαφρες, οι διάφανες, οι ταξιδιάρες νεφέλες. Με τον ουρανό, έναν φριγμένο αγρό για να τον σκάψεις. Με σκέψεις κι επιθυμίες.
Επειδή ο έρωτας είναι η μέγιστη, η πρώτη ψευδαίσθηση, δηλαδή η μεγαλύτερη μυθοποίηση. Αγάπη πάλι είναι ό τι απομένει μετά την απομυθοποίηση του έρωτα. Γνωστά πράγματα για όσους έχουν ζήσει τον καύσωνα του Αυγούστου χωρίς να φοβηθούν τα εγκαύματα της ψυχής.

ΥΓ 2. 
Δεν γράφουν τα ποιήματα οι ποιητές. Ποτέ δεν τ' έγραφαν. Απλώς έχουν την ευαισθησία και τα βρίσκουν εκεί που κανένας δεν ψάχνει. Αυτό κάνει τη διαφορά. 
Αίφνης οι ποιητές ξυπνάνε σ' ένα ασήμαντο, σκονισμένο δωμάτιο για ν' ανακαλύπτουν έκθαμβοι πως αυτό είναι γεμάτο από λέξεις. Και εικόνες βέβαια. Και ποταμούς από χαρτί και σύννεφα κάτω από το μαξιλάρι τους. Κι άλλες λέξεις, κι άλλα σύννεφα, παντού λέξεις που να τις πνίγουν τα ερμάρια ή μέσα κι επάνω στην εταζέρα. Κι άλλες εικόνες με θάλασσες, ναυάγια και τη βασίλισσα - γοργόνα ριγμένες στο τραπέζι ή το χαλί. Επειδή είναι απαραίτητο να θυμώσει η βασίλισσα - γοργόνα και να πνίξει το καράβι για να γραφτεί ένα ποίημα.
 Οι ποιητές, πάλι, για να διασχίσουν την κρεβατοκάμαρα ως το σαλόνι, πρέπει να παραμερίσουν λέξεις, να σαρώσουν φράσεις ολόκληρες, να ποδοπατήσουν προτάσεις. Κι όταν επιτέλους φτάσουν στο γραφείο τους παραπατώντας σαν μεθυσμένοι, δεν έχουν παρά να βάλουν όλον αυτόν τον ορυμαγδό σε σε μίαν ορισμένη τάξη. Τόσο ορισμένη που να μη διαφέρει από την αταξία. Την πιο όμορφη καταστροφή που έκρυβε το κουτί της Πανδώρας.
Οι καλοί ποιητές μοιάζουν με τις καλές, τις τακτικές νοικοκυρές. Οι πολύ καλοί ποιητές πάλι μοιάζουν με τις ρέμπελες και τις ακατατάστατες. Μια λέξη εδώ κι αλλού η άλλη, χωρίς σχέση, φαινομενικά, μεταξύ τους. Μια φράση, τέλος, κρεμάμενη στον αέρα σαν νυμφίος που καθυστέρησε. Ή, ένα όνομα που μοιάζει αναστημένο. 
Κάπως έτσι φτιάχνονται τα αριστουργήματα. Σαν ένα ζευγάρι χοντρά, δίπλα άρβυλα. Χωρίς καν ο ποιητής τους να το καταλαβαίνει έτσι αγχωμένος από τον κυκεώνα των τόσων λέξεων. Τόσων θανάτων που κρύβονται μέσα ή πίσω από τις λέξεις...Τόσων φράσεων σκονισμένων, πολυκαιρισμένων, βουτηγμένων στην υγρασία, κάποτε - κάποτε σκουριασμένων. Και συχνά με μια βαριά μυρωδιά θείου και αμμωνίας. (Ίσως ο ιδρώτας ή και τα ούρα παλιότερων ποιητών. Του Καβάφη ή του γέρο Πάουντ για παράδειγμα). 
Όλα αυτά τώρα οφείλουν να λάμψουν ξανά και να λάμψουν αλλιώς. Σαν σάρκα που πριν αρρωστήσει και σαπίσει, πριν πεθάνει, ξανακαινουργιώθηκε. Σαν ανάσταση χωρίς φιλοδοξίες αθανασίας. Γιατί η ποίηση είναι η τρέλα χωρίς την αρρώστια. Μια ανάσταση που φτιάχνουν άνθρωποι με τα ίδια τους τα χέρια κι όχι θεοί.
Ο ποιητής δεν έχει πολύ χρόνο και το ξέρει. Γι' αυτό βιάζεται. Μοιάζει με το ναυαγό στην άκρη του ωκεανού που ξέρει πως ό,τι αγκαλιάζει το μάτι του, δεν είναι ούτε  πολλοστημόριο αυτού που πραγματικά υπάρχει. Και που σελαγίζει το άφθαρτο και το απόλυτο εκεί, στα βάθη...

Εικόνες με τρεις ζωγράφους: Στην πρώτη, η εκδήλωση μνήμης για τον Ηρακλή Παρχαρίδη (1956 - 2017) που οργανώσαμε στο Δήμο Κερατσινίου το Πάσχα του 2019. Δίπλα μου ο φίλος Γιάννης Αδαμάκης. Στην άλλη ένα από τα αγαπημένα μου έργα του Τζουλιάνο Καγκλή. Μια ναϊάδα, μια νεράιδα σε δάσος μυστικό...

Έφυγε ο Χρίστος Καράς (1930-2023)

Ο Μεγάλος Ερωτικός 

"Πάψε μου λες, μη ριγείς δυνατά
Θα μας ακούσει η διπλανή πραγματικότητα..."
Κική Δημουλά, Ρίψασπις

Ορισμός: Ονομάζουμε ζωγραφική την ιδιοτελή χρήση του φωτός έτσι ώστε να  δημιουργηθούν κάποιες εικόνες ανιδιοτελούς αθανασίας. Αυτό πιστεύω.  Επίσης ζωγραφική είναι η δυνατότητα που διεκδικεί σε δύο διαστάσεις ο άνθρωπος ως προς τον τρισδιάστατο κόσμο που θα έφτιαχνε, αν ήταν θεός.
 Κι άλλος, παρεμφερής, ορισμός: Οι ποιητές, δηλαδή οι καλλιτέχνες γράφουν την ιστορία. Οι ιστορικοί την αφηγούνται. Από την άλλη κάθε τέχνη διαθέτει και την ποιητική - λυρική της πλευρά. Όπως για παράδειγμα οι ονειρικοί πίνακες του Χρίστου Καρά με τα συμβολικά θέματα και την διάχυτη μελαγχολία τους ως προς την ανθρώπινη φύση και μοίρα.
Έτσι είναι:  Η επιστήμη ψάχνει την αλήθεια, η τέχνη την δημιουργεί. Από την άλλη σκέφτομαι: Η μοντέρνα τέχνη μοιάζει πολύ με θρησκεία γιατί απαιτεί να πιστέψεις σε κάτι που δεν βλέπεις και να θαυμάσεις αυτό που δεν κατανοείς (ή, έστω, κατανοείς δύσκολα). Και εν πάση περιπτώσει σπάνια συγκινείσαι. Δηλαδή συμμετέχεις συναισθηματικά. Ειδικά, τώρα, στην υπερσυντηρητική και υποκριτική Ελλάδα η μοντέρνα τέχνη προσλαμβάνεται ως ο απόλυτος αναχρονισμός. Η ακαδημία της αβανγκάρντ. Όμως μην ξεχνάτε: Τέχνη είναι εκείνος ο κήπος στον οποίο ό τι βλασταίνει σαν ισχυρισμός, δίνει καρπούς ως αλήθεια. Η τέχνη, που αλλιώς λέγεται και εξιστόρηση της μοναξιάς, πορεύεται από ποιητή σε ποιητή ενώ γύρω της πάντα υπάρχει έρημος. 
Γνώρισα τον Χρίστο Καρά πριν από σαράντα περίπου χρόνια όταν ως νεαρός επιμελητής στην Εθνική Πινακοθήκη, έστηνα στη  "γέφυρα" του μουσείου - το πολύπαθο πέρασμα από την είσοδο στο κεντρικό κτήριο - τα νεοαποκτηθέντα έργα. Στους τετράγωνους τοίχους ανάμεσα στα  μεγάλα υαλοστάσια. New Αcquisitions έγραφε κάπου μία μεγάλη πινακίδα κατ' απαίτηση του αείμνηστου διευθυντή της ΕΠΜΑΣ Δημήτρη Παπαστάμου. Θυμάμαι λοιπόν πολύ καλά έναν από τους χαρακτηριστικούς  "διαστημικούς", συμβολικούς πίνακες του Καρά, με τεράστιους, κυλινδρικούς κρατήρες και πορτοκαλείς καπνούς να δεσπόζουν σ' ένα ψυχρά γαλάζιο ουρανό. Μελλοντολογικό, δυσοίωνο όραμα; Δίπλα του κρεμόταν, θυμάμαι, το περίφημο, μπεϊκονίζον, βιολέ πορτρέτο του "Νικόλαου Λούρου" από τον Δημήτρη Μυταρά, έργο που απέρριψε ο προσωπογραφούμενος και ο ζωγράφος προσέφερε στην Πινακοθήκη (a propos ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής τέχνης). Πιο δίπλα βρισκόταν ένας γραμμικός "Ποδηλάτης" με κόκκινη και μπλε γραβάτα σε ρόδινο φόντο του Αλέκου Φασιανού. Κατά σύμπτωση και οι τρεις αυτοί ζωγράφοι από τη μία πρωταγωνιστούν στην ανατρεπτική γενιά του '60, δίπλα στον Δημήτρη Κοντό, τον Νίκο Κεσσανλή, το Βλάση Κανιάρη, τον γλύπτη Θόδωρο, τον Κωνσταντίνο Ξενάκη κ.λπ και παράλληλα αποτελούν την πιο πρωτότυπη κι ενδιαφέρουσα ζωγραφική πρόταση μετά τον Διαμαντόπουλο, τον Τσαρούχη και τον Μόραλη. Δηλαδή παρουσιάζονται ως οι άμεσοι συνεχιστές της λεγόμενης γενιάς '30.
Στη συνέχεια δούλεψα με έργα του  Καρά στην Πινακοθήκη Δημήτρη Πιερίδη ενώ μάς έφερε πιο κοντά ο θεσμός της "Αθήνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης", το 1985, με αναμφισβήτητη πρωταγωνίστρια και εμψυχώτρια τη Μελίνα Μερκούρη, στενή φίλη του Χρίστου. Στο πλαίσιο αυτού του θεσμού επιμεληθήκαμε, ο Καράς, εγώ και η Ντόρα Ηλιοπούλου - Ρογκάν, μία σειρά εκθέσεων - πακέτων με τα πιο σημαντικά έργα της Συλλογής Πιερίδη, συλλογή η οποία κατά την δεκαετία του '80 λειτουργούσε μαζί με τη Συλλογή Βορρέ στην Παιανία ως άτυπο μουσείο σύγχρονης τέχνης. Αυτές οι εκθέσεις οι οποίες περιόδευσαν σε όλη την Αττική από το Κερατσίνι ως  τον Ρέντη και τη Σαλαμίνα δημιουργώντας ένα μοναδικό προηγούμενο (Μην ξεχνάτε ότι η Μελίνα ήταν βουλευτίνα του Πειραιά). Συντονιστής αυτού του πρωτότυπου project ήταν ο επίσης αείμνηστος Σπύρος Μερκούρης. Παράλληλα ο Χρίστος Καράς πρωταγωνίστησε στην πολυθεματική έκθεση "Ζωγραφικός Χώρος - Θεατρικότητα" που έστησα την ίδια χρονιά στο νεογοτθικό Μέγαρο Κουλούρα του Παλαιού Φαλήρου (σήμερα μουσείο παιχνιδιών, παράρτημα του μουσείου Μπενάκη).
 Ζωγραφικός χώρος και θεατρικότητα λοιπόν. Έννοιες πρωτάκουστες ως τότε. (Φανταστείτε πώς εκτός των άλλων ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο παρουσίασε την performance του "Κοσμικό Ανατομείο" ενώ ο πολύ καταβεβλημένος τότε Ιόλας με βοήθησε να σκηνοθετήσω την λεγόμενη "αίθουσα του Αγίου Σεβαστιανού" με έργα του Κώστα Πανιάρα αλλά και του Βασίλη Φωτοπούλου). Νομίζω πως αυτός ο στόχος, δηλαδή η δημιουργία ενός ζωγραφικού χώρου,  ποιητικού και ονειρικά απελευθερωμένου, με έντονα τα θεατρικά στοιχεία, ιστορικά ή συμβολικά, χαρακτηρίζει ως σήμερα την εικαστική έρευνα αυτού του πολύ σημαντικού δημιουργού. Θα συμπλήρωνα μάλιστα με μίαν εξαιρετική κομψότητα γραμμής και επίσης απόλυτη την αίσθηση του μνημειακού. Νεοσυμβολισμός με νεοπόπ στοιχεία, μαγικός ρεαλισμός, υψηλή αίσθηση του εικονογραφικού και του διακοσμητικού, αυτά νομίζω πως είναι τα χαρακτηριστικά της ώριμης δουλειάς του Χρίστου Καρά. Αξίζει πάντως να πει κανείς πως ο ίδιος ξεκίνησε από τη δεκαετία του '50 ψάχνοντας εναλλακτικές μορφές έκφρασης και πειραματιζόμενος με τα κολάζ που αρχίζουν από τον νεανικό Πικάσο ή τον Μπρακ αλλά φτάνουν ως τους Affichistes του '60. Επίσης δοκίμασε και δοκιμάστηκε στην αυθόρμητη χειρονομία και την ελεύθερη, ενστικτώδη γραφή δηλαδή σ' αυτό που ονομάζουν οι ιστορικοί της τέχνης informel. Όμως το αληθινό ξάφνιασμα - το οποίο δεν έχει επαρκώς κριθεί και εκτιμηθεί ως σήμερα - είναι η εξαιρετική σειρά των εξπρεσιονιστικών του έργων με τα άγρια άλογα σε λάδι - μνήμες των αλόγων της Θεσσαλίας και του χωριού του, της Μπουχούνιστας Τρικάλων αλλά και την σειρά με τις απρόσωπες φιγούρες - ταυτότητες. Ή, τα εξίσου σημαντικά σχέδια από μελάνι στα οποία η αίσθηση του δράματος εναλλάσσεται με την κομψή γοητεία της γραμμής.
Ο Χρίστος Καράς σπούδασε αρχικά πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο και  ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (εργαστήρι του Γιάννη Μόραλη). Την περίοδο 1957 - 60 θα σπουδάσει τοιχογραφία στην École des Beaux Arts του Παρισιού με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών. Το 1973 μετέβη στη Νέα Υόρκη με υποτροφία Ford, ενώ το 1960 συνεξέθεσε με τον Κοντό και τον Τσόκλη στο Αθηναϊκό, Τεχνολογικό  Ινστιτούτο Δοξιάδη. Πρωτοεμφανίστηκε με ατομική έκθεση το 1962 στην γκαλερί "Ζυγός" με επιμελήτρια την Έφη Φερεντίνου ενώ ήδη από το 1958 είχε συμμετάσχει στο Salon d'Automne, το 1959 στο Salon de la Jeune Peinture και το 1960  στο Salon de Comparaison. Το 1961 τιμάται με το prix Biarritz και το 1962 συμμετέχει στην περιώνυμη έκθεση ελληνικής ζωγραφικής και γλυπτικής στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού μαζί με άλλους σαράντα συναδέλφους του. Όλα τα ανωτέρω αποδεικνύουν πόσο έντονη ήταν η παρουσία νέων Ελλήνων καλλιτεχνών στο Παρίσι τη δεκαετία του '60 όπως εξάλλου ήταν έντονη η παρουσία εκεί των μεγάλων Ελλήνων διανοητών. 
Από το 1964 ζωγραφίζει μία ενότητα έργων στην οποία πρωταγωνιστούν γυμνές μορφές, άλογα, ιππείς, ερωτικά συμπλέγματα σ' ένα δραματικά σκιοφωτισμένο, ασαφές περιβάλλον με τον γενικό τίτλο "Αφιέρωμα στους εκτελεσμένους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης 1940-44". Οι πίνακες αυτοί εξετέθησαν το 1964 και το 1966 στην γκαλερί "Μέρλιν" και όριζαν με τον θετικότερο τρόπο το προσωπικό ύφος του ζωγράφου: εξπρεσιονιστική δύναμη, γραμμή που θυμίζει τα χαρακτικά του Πικάσο, έντονα εξομολογητική διάθεση, εικόνα που απεικονίζει αλλά και υπονοεί. Το1980 και το 1982 στην γκαλερί "Δεσμός" και την γκαλερί 3, δύο αίθουσες που υποστηρίζουν τη μικρή, ελληνική αβάν-γκαρντ - δείχνει ζωγραφικές που συνδυάζουν ευφυείς γραφισμούς, επίπεδες, χρωματικές επιφάνειες, ψευδαισθητικά βέλη με αιωρούμενα αντικείμενα και με απροσδιόριστα εξαρτήματα ενός τεχνολογικού πολιτισμού που εξερράγη στο διάστημα. Η ρομαντική μάλιστα και κλασικίζουσα φύση του τον ώθησε στο να εμπλουτίσει τους ερειπιώνες της σύγχρονης αυτής της Ιεριχούς με σχηματοποιημένες φιγούρες αρχαίων πολεμιστών και με μορφές που έντονα ανακαλούν το ιστορικό παρελθόν. (Η θεατρικότητα που προανέφερα). Έκτοτε η υπερρεαλιστική αυτή διάθεση στην οποία το γραμμικό στοιχείο εναλλάσσεται με το ζωγραφικό, σταδιακά αντικαθίσταται από μετα - πόπ αντίληψη εικόνων στην οποία κυριαρχούν η αποσπασματικότητα, η ένθετη, οπτική πληροφορία, τα γράμματα - σήματα και η λογική μιας "κινηματογραφικής" αντίληψης Πρβλ. το σχέδιο "Πιστόλι ή Χαιρετισμός στην pop art, 1984. (Περισσότερα στο: Μάνου Στεφανίδη, Ελληνομουσείον, επτά αιώνες ελληνικής ζωγραφικής τόμος ζ, Υπερ - Ρεαλισμοί, σελ. 70 - 72, β έκδοση βελτιωμένη, Ίδρυμα Τύπου, 2009).
Είναι πάντως πολύ χαρακτηριστικό πως και οι τρεις αυτοί οι κορυφαίοι ζωγράφοι που προανέφερα, ο Μυταράς, ο Φασιανός και ο Καράς, πρωτοεμφανίζονται ως καθαρόαιμοι εξπρεσιονιστές και δεν θα δίσταζα να πω πως αυτά τα εξπρεσιονιστικά τους έργα, τα οποία φιλοτεχνούνται grosso modo στην περίοδο της δικτατορίας είναι και τα καλύτερα. Το ίδιο επίσης συμβαίνει και με άλλους συνομήλικους τους παραστατικούς όσο και πολιτικοποιημένους ζωγράφους όπως είναι ο Ηλίας Δεκουλάκος, ο Δημοσθένης Κοκκινίδης, ο Γιώργος Βογιατζής, ο Λευτέρης Κανακάκις, ο Θόδωρος Πάντος κ.λπ.
Προσωπικά μου αρέσουν οι ζωγράφοι που έχουν εμμονές. Που επιστρέφουν ξανά και ξανά στο ίδιο θέμα, όχι τόσο για να το τελειοποιήσουν -αυτό θα ήταν αφέλεια- αλλά για να τελειοποιήσουν, όσο γίνεται, τον εαυτό τους· αυτό σημαίνει αγιοσύνη. Αφού η τέχνη αποτελεί μια μορφή αγιότητας (που όμως δεν φοβάται να αμαρτήσει). Κι αφού η αμαρτία, υπό όρους, δηλαδή όταν εμφορείται από αναπαλλοτρίωτο πάθος, είναι κι αυτή, μορφή αγιότητας. Άρα, με τη σειρά της, διεκδικεί το πρόσωπο (και το προσωπείο) της τέχνης. Όπως ο Χρίστος Καράς. 
Σκέφτομαι: . Οι μεγάλες, αστικές επαναστάσεις ήθελαν μαξιμαλιστικά να κάνουν τους πάντες καλλιτέχνες και την πολιτική, τέχνη. Ενώ αυτό που αξίζει πραγματικά, είναι να ζει ο καθένας μας την ζωή του καλλιτεχνικά. Να κάνει ποίηση ακόμη και την κοινοτοπία. Και βέβαια να ονειρεύεται. Όπως ο Χρίστος Καράς...
Επίλογος
Κι ένας τελευταίος ορισμός: Τέχνη αποκαλείται το σκοτεινό, εκείνο ορυχείο της  παγκόσμιας μελαγχολίας. Καμία εύκολη παρηγοριά. Έτσι είναι...
 Η τέχνη πάλι που δημιουργείται σήμερα, σηματοδοτεί την αισιόδοξη πλευρά της δυσοίωνης περιόδου που ζήσαμε όλοι μας και εν μέρει ζούμε ακόμη. Το πραγματικό και το συμβολικό σκοτάδι που κυκλοφορεί απειλητικό και στη χώρα μας και τον κόσμο με την απειλή, τις αρρώστιες ή και τον θανάτο να κρύβεται ακόμη στις πιο αθώες και πιο ανθρώπινες χειρονομίες. Σ' ένα χάδι δηλαδή ή ένα φιλί, μία χειραψία ή μία αγκαλιά... Παράλληλα να υπενθυμίζουμε ότι αργά ή γρήγορα το φως ακολουθεί και ότι το σκοτάδι εκτός από απελπισία ή ζόφο - αυτά δηλαδή που δημιούργησε ο εγκλεισμός, ο φόβος και η απομόνωση - μπορεί να λειτουργήσει και ως εκκολαπτήριο, ως πυροκροτητής δημιουργίας. Αφού είναι πάντα απαραίτητη η δυσκολία ακόμα και η οδύνη για να κυοφορήσει το καινούργιο τον εαυτό του και να (ανα)γεννηθεί η τέχνη.
Λέω συχνά πως η πλειονότητα των καλλιτεχνών - ιδιαίτερα οι εικαστικοί καλλιτέχνες και οι συγγραφείς - έζησαν κατά την περίοδο της αναγκαστικής απομόνωσης μία εξαιρετικά, οικεία συνθήκη. Μια και οι ίδιοι έτσι ζουν ανέκαθεν, απομονωμένοι στα εργαστήρια ή τα γραφεία τους, μόνοι, κατάμονοι με τον εαυτό τους, με τα φαντάσματα ή τα οράματα τους, με τις δυσκολίες αλλά και τις υπερβάσεις των δυσκολιών. Με τα τεχνικά, τα αισθητικά ή τα ιδεολογικά ζητήματα που τους προκαλεί η δουλειά τους ίδια. Γιατί αυτό σημαίνει τέχνη. Τον τρόπο μας να ψιθυρίσουμε την απόλυτα προσωπική μας ιστορία στο αυτί της αιωνιότητας. Κι αν ακούσει!

ΥΓ. Στην εποχή της άθλιας, της αξιοθρήνητης ορατότητας όπου α-νόητες, επιδερμικές εικόνες και μόνο κατακυριεύουν τα πράγματα και τα σώματα χωρίς καθόλου να παραπέμπουν σε οράματα αθανασίας - τόσο φως σπαταλημένο ανώφελα, χωρίς μεταφυσική, χωρίς υπερβατικό νόημα, ένα θαύμα που αρνείται να θαυματουργήσει -
 η ζωγραφική - αλλά όχι τόσο η φωτογραφία ή ο κινηματογράφος - παραμένει το τελευταίο καταφύγιο εκείνου του βλέμματος που κοιτάζει για να στοχάζεται.  Που βλέπει για να ενοράται. Που ανακαλύπτει εκείνα τα μυστικά που οι πολλοί αρνούνται να δουν. 
Αυτή η ζωγραφική αντιστέκεται ακόμη, λόγω του αξιακού φορτίου που μεταφέρει, στην χυδαιότητα του ορατού. Καλύτερα, του ορωμένου. Όπως συμβαίνει στα προκείμενα έργα του Μεγάλου Ονειρικού.
Αντίθετα, την κακομοίρα την γλυπτική την έπνιξε η "υλικότητα", το "εμπράγματο δίκαιο" της δηλαδή, που όμως δεν μπορεί να την προστατέψει αλλά και η αντικειμενική έκλειψη του δημόσιου χώρου στην εποχή της απόλυτης επιτήρησης. Η εξαφάνιση της σχέσης πόλης και πολιτών που ανέκαθεν την τροφοδοτούσε. Καθώς υποχρεώνεται πια να σμικρύνεται για να χωρέσει ή να ασφυκτιά στην ιδιωτεία, αποκλειστικά, των ιδιωτικών συλλογών. Σαν φυλακισμένη. 
Και δύο, τελευταία λόγια, τώρα, για την γλυπτική του Χρίστου Καρά: Αυτή προκύπτει ως κατευθείαν συνέπεια της ζωγραφικής του, είναι δηλαδή μία τρισδιάστατη οργάνωση εν χώρω των δισδιάστατων μορφών του σύμφωνα με τα πρότυπα του Giorgio de Chirico και του Salvador Dali. Μόνο που στα γλυπτά του Καρά υπάρχει, καλύτερα διασώζεται, αυτό το εξωπραγματικό στοιχείο - η φωνή ας πούμε ενός μπρούτζινου προσώπου - που χαρακτηρίζει όλη του τη δουλειά. Εκείνο το ονειρικό - μαγικό στοιχείο που κάνει και τη γλυπτική του εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Φωτογραφίες από τα προεγκαίνια της τελευταίας του έκθεσης Ο Μεγάλος Ερωτικός με τον υπουργό δικαιοσύνης κ. Κώστα Τσιάρα το περασμένο φθινόπωρο  στην γκαλερί Σιαντή.

Τετάρτη 12 Απριλίου 2023

Ο κυρ Βασίλης μέσα μας

Ο Βασίλης, μέσα μας

Ο Βασίλης, ο μοιραίος σταθμάρχης της Λάρισας, είναι στην πραγματικότητα μία κωμική, μία γκροτέσκα φιγούρα. Γι' αυτό ακριβώς και οι πράξεις του και οι συνέπειες τους είναι τόσο βαθιά τραγικές. Ο Βασίλης συνοψίζει την κοινοτοπία του ασήμαντου που, όμως μπορεί να καταστεί τη κρίσιμη στιγμή, εφιάλτης με την ανοχή όλων μας. Να γιατί μάς άγγιξε τόσο και συνεχίζει να μάς αγγίζει το πένθος των Τεμπών. Ιδού γιατί έχουμε όλοι ταυτιστεί με τους νεκρούς του δυστυχήματος,  αλλά και γιατί κατηγορούμε τους πάντες και τα πάντα με κύριο στόχο και δικαίως την νυν κυβέρνηση που στη "βάρδια" της "έκατσε η στραβή", λησμονώντας όμως να ψέξουμε τον εαυτό μας τον ίδιο... Επειδή, δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα, συνειδητά ή ασυνείδητα, ο Βασίλης - το γνωρίζουμε πλέον καλά - κατά βάθος είμαστε όλοι εμείς. Ο Βασίλης είναι το κράτος που ψηφίζουμε, ο Βασίλης είναι η κοινωνία που ανέχεται υστερόβουλα και δικαιολογεί όσα θα έπρεπε να καταδικάσει, ο Βασίλης είναι τα κόμματα με τους αρχηγούς και όλο το πολιτικό προσωπικό τους, ο Βασίλης είναι ο ανεπίληπτος άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Ο χαλαρός, ο "δε βαριέσαι", ο τόσο βαρυσήμαντα ασήμαντος. Ο Βασίλης είμαστε εμείς. 
Χτες, κατεβαίνοντας με το αυτοκίνητο από την Κηφισιά στον Πειραιά συνάντησα έξι, τουλάχιστον, εποχούμενους Βασίληδες γυναίκες και άντρες σε διάστημα μισής ώρας. Ο πρώτος έβγαινε από διασταύρωση που είχε stop χωρίς να κοιτάξει, χωρίς να μειώσει ταχύτητα και παραλίγο να χτυπήσει έναν δικυκλιστή που έχασε την ισορροπία του, ευτυχώς χωρίς χειρότερα αποτελέσματα. Ο συγκεκριμένος Βασίλης ήταν τυχερός και δεν "έγινε τράκα". Στη συνέχεια παρατήρησα έντρομος όχι ένα, όχι δύο αλλά τρία  αυτοκίνητα που παραβίασαν με μεγάλη ταχύτητα ένα κεντρικό κόκκινο φανάρι και αν εγώ δεν είχα την πρόνοια να περιμένω ίσως σ'έναν άλλο Βασίλη να τύχαινε "μια ακόμα στραβή". Πολύ εξ άλλου θέλει για να γίνει το κακό; Ρωτήστε και τον επιθεωρητή του μοιραίου σταθμάρχη. Μη μου πείτε όμως ότι και εσείς δεν είστε καθημερινοί μάρτυρες τέτοιων γεγονότων. Μη μου πείτε ότι και εσείς δεν έχετε μπει, έστω μία φορά, στον πειρασμό να παραβιάσετε το κόκκινο όταν είναι πολύ αργά τη νύχτα, όταν ο δρόμος είναι έρημος ή όταν δεν υπάρχει λόγος, έτσι νομίζετε, να περιμένει κανείς. 
Άρα είμαστε η χώρα όπου χιλιάδες χιλιάδων Βασίληδες είναι έτοιμοι να διαπράξουν ανά πάσα στιγμή την μικρή, την ασήμαντη, κατά τη γνώμη τους, παρανομία αφού ως γνωστόν οι νόμοι στον τόπο μας ισχύουν αποκλειστικά για τους άλλους. Και ποτέ για μας! Η ανοχή και η ανεκτικότητα στη μικρή ή την μεγάλη παράβαση ως την απόλυτη αρνησιδικία και την κατάρα της ανομίας. Όμως έτσι έπονται τα Τέμπη και το, μοιρολατρικά προαναγγελθέν, εθνικό πένθος. Επιστρέφοντας σπίτι δεν παρέλειψα να διαπράξω και την δική μου, μικρή παρανομία του τύπου "δεν βαριέσαι" οδηγώντας δέκα περίπου μέτρα ανάποδα σε δρόμο μονής κατεύθυνσης γιατί έτσι με βόλευε στο παρκάρισμα. Είναι κάτι που το συνηθίζουν όλοι οι γείτονες σαν σε σιωπηρή συμφωνία. Αλλιώς έπρεπε να κάνω βόλτα το τετράγωνο. Για αυτό σας λέω: Μήπως ήρθε η ώρα να σκοτώσουμε τον Βασίλη μέσα μας μήπως και αναστηθεί κάποτε η χώρα; Όλοι μας, χωρίς εξαιρέσεις;

ΥΓ. Με τρομάζει η βία στα σχολεία. Μια βία που αναμεταδίδεται τελετουργικά από τα κοινωνικά δίκτυα που τόσο γουστάρουν και αξιοποιούν οι έφηβοι. Εμπρός στα φοβισμένα ή αδιάφορα μάτια καθηγητών και γονέων. Με τρομάζει αυτός ο καινούργιος, άγνωστος κόσμος. Το ψυχρό, αποξενωμένο βλέμμα των νέων. Η γλώσσα, δηλαδή ο κώδικας τους, τον οποίο δεν κατανοώ. 

Δευτέρα 3 Απριλίου 2023

Για τον Ανδρέα Κονδύλη

Ή,  Διαμάντια στον Άλιμο

Καμία μεταρρύθμιση δεν θα επιτύχει στην Ελλάδα αν δεν αρχίσουμε από την δικαιοσύνη. Κι αν δεν απαλλάξουμε την τοπική αυτοδιοίκηση από τα λογής μικρά και μεγάλα τρωκτικά που την λυμαίνονται. Έτσι ώστε οι αιρετοί άρχοντες και οι τοπικές κοινωνίες συχνά να διαπλέκονται "τρυφερά" σε μια συνωμοσία σιωπής για το κοινό συμφέρον. Από τη Ν. Σμύρνη ως το Μενίδι κι από το Ζεφύρι ως τη Μύκονο. Χωρίς να εξαιρώ τους μεγάλους δήμους με τους μικρομέγαλους περιπάτους, τα πεζοδρόμια, τις διαδρομές τυφλών και την θεσμοθετημένη πλέον μίζα που τέτοια έργα ή "έργα" προϋποθέτουν. Οι πεζόδρομοι είναι για τους δήμους ό τι οι εθνικές οδοί για την κεντρική κυβέρνηση. Και στα δύο παίζει το καρτέλ των εθνικών εργολάβων. Το συναμφότερον. Αν τώρα δούμε και τη σχέση που αναπτύσσουν κάποιοι - πόσοι; - επίορκοι αστυνομικοί με τη μαφία της κάθε περιοχής, τις προστασίες, την κάλυψη των παρανομιών στις οποίες επιδίδονται τα μεγάλα μαγαζιά διασκέδασης π.χ στην αθηναϊκή Ριβιέρα ή τους τουριστικούς μας "παραδείσους" τότε έχουμε ανάγλυφο το παζλ της ανομίας και της ατιμωρησίας. Υπάρχουν, άραγε, εξαιρέσεις;
 Συνεργάζομαι εδώ και μία πενταετία περίπου με τον δήμαρχο του Αλίμου Ανδρέα Κονδύλη τον όποιον θεωρώ πια φίλο μου και τον οποίο εκτιμώ βαθύτατα και για την προσφορά του στην τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και για την παθιασμένη του αγάπη για την τέχνη. Τί γοητευτικός συνδυασμός. Γνωρίζω και αναγνωρίζω τις τεράστιες προσπάθειες που καταβάλλει contra omnes για να στήσει μία δημοτική πινακοθήκη στην πόλη του αξιοποιώντας καταρχάς το πνευματικό της κέντρο και καθιστώντας το μία πρωτότυπη Kunsthalle για όλη την Αθήνα. Και ενώ την πρωτοβουλία αυτή έχει αγκαλιάσει όλη η τοπική κοινωνία, κι ενώ είναι παράδειγμα για τους όμορους δήμους του Π. Φαλήρου ή της Βουλιαγμένης, η αντιπολίτευση τον κατηγορεί για "περιττά" έξοδα και σπατάλες. Παρ' ότι ο Δήμος δεν οφείλει πουθενά και είναι εξαιρετικά εύρωστος οικονομικά. Στην Δημοτική Πινακοθήκη Αλίμου έχω στήσει κατά καιρούς ιστορικές εκθέσεις όπως "Από τον Παρθένη στον Μόραλη", μοντέρνες όπως το  "Άλιμος Blues"του Χρήστου Αντωναρόπουλου, τις μοναδικές μονογραφίες του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου, του Θόδωρου Παπαγιάννη, του αείμνηστου Κυριάκου Κατζουράκη, εκθέσεις αληθινά μουσειακών προδιαγραφών, προετοιμάζω τώρα τον Χρίστο Καρά κ.λπ. Αυτό τον καιρό "τρέχει" η αναδρομική του Σωτήρη Σόρογκα σε επιμέλεια του καλού συναδέλφου Γιώργου Μυλωνά. Επίσης έχω διοργανώσει δεκάδες ξεναγήσεις για το κοινό ή τους μαθητές έχω συμμετάσχει σε στρογγυλές τράπεζες, έχω επιμεληθεί αρκετών, εκθεσιακών καταλόγων τους οποίους ο δήμος διαθέτει δωρεάν προς τους δημότες, έχω μιλήσει στο ανοιχτό Πανεπιστήμιο και στο διαδικτυακό, τοπικό ραδιόφωνο, έχω συμμετάσχει στη βράβευση, λόγου χάρη, του αείμνηστου Αλέκου Φασιανού μαζί με τον Κώστα Γεωργουσόπουλο και τόσα άλλα. Επίσης έχω παρασταθεί αφιλοκερδώς στο δήμαρχο στην προσπάθειά του να στήσει δημόσια γλυπτά στον Άλιμο και καρπός αυτής της συνεργασίας μας ήταν οι συνθέσεις με τον " Όμηρο" και με "Πνεύμα της Θρησκείας" που φιλοτέχνησε ο αείμνηστος γλύπτης Γκάγκικ Αλτουνιάν και στήθηκαν σε κεντρικά σημεία της πόλης. Τα γλυπτά μάλιστα αυτά στοίχησαν μόλις 10.000€ το καθένα γιατί κατασκευάστηκαν από βαμμένο στο χρώμα του μπρούτζου τσιμέντο δια τον φόβον των...Ιουδαίων. Δηλαδή των γνωστών, ευπαθών ομάδων που έχουν γίνει η μάστιγα των χάλκινων μνημείων της χώρας. Μόνο στην Αθήνα έχουν κλαπεί τα τελευταία χρόνια περίπου 60 (!) προτομές. Επιπλέον ο δήμαρχος έχει καταφέρει να συγκεντρώσει περί τους 100 πίνακες από όλο το φάσμα της νεοελληνικής τέχνης, από τον Γεώργιο Ιακωβίδη ως στο Σπύρο Βασιλείου, και από τον Φασιανό και Δημήτρη Μυταρά ως τον Γιάννη Ψυχοπαίδη, και έχει εντοπίσει ένα κτίριο στο παραλιακό μέτωπο ώστε να στεγαστεί σε μόνιμη βάση αυτή η συλλογή. Πέραν των καλλιτεχνικών ανησυχιών ο δήμαρχος Ανδρέας Κονδύλης έχει αρχίσει εδώ και και δύο χρόνια συστηματικό όσο και απηνή πόλεμο στις μαφίες που λυμαίνονται με τα "μαγαζιά" τους παραλιακό μέτωπο. Μηνύσεις και αυτόφωρα για τις καθημερινές παραβάσεις τους και παράλληλα μεθοδική αποξήλωση όλων των παράνομων κτισμάτων. Αντιλαμβάνεται κανείς πως ο Κονδύλης είναι μία εξαίρεση μέσα στην μετριότητα και τους συμβιβασμούς που ισχύουν δυστυχώς στην τοπική μας αυτοδιοίκηση, ευρύτερα όπως προανέφερα. Για το λόγο αυτό είναι κάρφος οφθαλμών σε πολυάριθμα συμφέροντα. Έτσι κατά καιρούς του έχουν στείλει το ΣΔΟΕ για να αποδείξουν ότι οι αγορές των πινάκων είναι παράνομες, την εφορία για οικονομικές ατασθαλίες, ακόμα και την Εθνική Πινακοθήκη επειδή δήθεν  οι πίνακες είναι πλαστοί. Εσχάτως μπήκε στο παιχνίδι της λασπολογίας και της συκοφάντησης ο γνωστός φιλότεχνος, δημοσιογράφος Νίκος Χατζηνικολάου ο οποίος από την τηλοψία απεφάνθη (!) ότι οι πίνακες είναι ασήμαντοι και οι ζωγράφοι τους άγνωστοι (sic). Δηλαδή είναι ασήμαντοι και άγνωστοι Τσαρούχης, ο Γκίκας, ο Φασιανός, ο Τσίγκος, ο Γαΐτης, ο Βακιρτζής, ο Θόδωρος Παπαγιάννης, ο Δημήτρης Αληθεινός κλπ. Τέτοια εμβρίθεια ο αδέκαστος! Για να μην αναφέρω τις απειλές ή τους τραμπουκισμούς που κατά καιρούς έχει υποστεί ο ίδιος δήμαρχος αλλά και οι συνεργάτες του. Επειδή όμως είναι πείσμων και ανυποχώρητος, έχει τεθεί επιπλέον σε εφαρμογή η συνήθης φάμπρικα των συνεχών μηνύσεων και των καταγγελιών που τον υποχρεώνουν, σχεδόν καθημερινά, να βρίσκεται στην Ευελπίδων αποσπώντας τον από τα σοβαρά του καθήκοντα. Νομικός ο ίδιος, και μάλιστα διακεκριμένος, γνωρίζει πως να αμυνθεί και δεν "μασάει" κατά το κοινώς λεγόμενο, πρόκειται όμως για μίαν διαδικασία άκρως φθαρτική. Το παρήγορο είναι πως στο πλάι του βρίσκεται η συντριπτική πλειοψηφία των δημοτών του Αλίμου η ο οποία και τον εξέλεξε για δεύτερη, συνεχή θητεία με θηριώδη ποσοστά. Αν αυτό σάς λέει κάτι.

Οι φωτογραφίες προέρχονται από τις πρόσφατες εκθέσεις του γλύπτη Θόδωρου Παπαγιάννη και του ζωγράφου Μάκη Θεοφυλακτόπουλου.