Βασίλης Καλογηράτος

Ο κορυφαίος Έλληνας συλλέκτης

 με τη διεθνή συλλογή της greek diaspora

Χτες μόλις. Στο σπίτι - μουσείο της Ελληνικής Διασποράς που έχει σχεδιάσει και πραγματοποιήσει ο κορυφαίος όσο και αθόρυβος συλλέκτης της πατρίδας μας Βασίλης Καλογηράτος. Με εκατοντάδες έργα μουσειακών προδιαγραφών και πλούσιο αρχείο. Πίσω από το πανεπιστήμιο της Πάτρας, στο άνω Καστρίτσι. 

Έργο του Hadzi, το αδελφάκι του βρίσκεται στο MIT της ΜασαχουσέτηςΤίτλος του Κυκλαδικός Κούρος. 

Επίσης ιστορικά έργα του Φασιανού από την γκαλερί Faccetti, τουTsingos, του Ακριθάκη, του Σπυρόπουλου, των Κανιάρη, Κεσσανλή, του Peter Voulkos (γλυπτά, κεραμικά, ζωγραφική), του Filolaos, του Koulentianos, του Dimitri Hadzi (τεράστιο όνομα στην γλυπτική των ΗΠΑ τις οποίες εκπροσώπησε στην Μπιενάλε Βενετίας του 1962), Bouteas 

(με την εγκατάσταση που παρουσίασα ως εθνικός εκπροσώπος στην Μπιενάλε Βενετίας του 1990), Kounellis, Γιώργος Λάππας, Jean Xeron. Με εκατοντάδες (!) έργα των Theodoros Stamos από το 1940 ακόμη, Chryssa από το '50), Michael Lekakis (ο μόνος γλύπτης της γνωστής ομάδας των Αμερικανών εξπρεσιονιστών). Επιπλέον Xios (Χίος), Constant, Nassos Daphnis, Αριστόδημος Καλδής, Πολύγνωτος Βαγής, Takis κλπ. Μοναδικά παρουσιασμένα. Απίστευτη εμπειρία.

Επαναλαμβάνω: Το σπίτι - μουσείο της Ελληνικής Διασποράς λίγο έξω από την Πάτρα. Μοναδικό επίτευγμα. Εθνική προσφορά. Η Ελλάδα ως κοσμοπολίτικο κέντρο. Πιο συγκεκριμένα: Οι αίθουσες των Μ. Λεκάκη (το έργο που δείχνω),Τάκι, Στάμου, Χρύσας, Χίου, Δάφνη (εμπρός του ο συλλέκτης Βασίλης Καλογηράτος), Βούλκος του 1952 (!), Χατζής, Κουλεντιανός κλπ. 

A propos oι εκδόσεις Νίκας ετοιμάζουν δύο βιβλία για τον γλύπτη - ζωγράφο - χαλκοχύτη Μεμά Καλογηράτο και το μουσείο του στα Μαζαρακάτα Κεφαλονιάς και τον Θεόδωρο Στάμο, για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του. 

Στην προηγούμενη φωτογραφία ο χώρος της συλλογής στο Άνω Καστρίτσι Αχαΐας, πίσω από το πανεπιστήμιο της Πάτρας. Στο Ρίο.

ΥΓ. 1 Τα έργα τα αγοράζει από διεθνείς δημοπρασίες, συχνά on line, ενώ έχει κατά καιρούς αποκτήσει έργα από τις διαλυμένες συλλογές Ιόλα, Εμφιεντζόγλου κ.α.

ΥΓ. 2 YΓ. Θυμάμαι τώρα το ογκώδες βιβλίο που είχαμε φτιάξει με την Νάντια Αργυροπούλου και την Μπία Παπαδοπούλου στην Ελληνοαμερικανική Ένωση για την αναδρομική έκθεση του παντελώς άγνωστου, ελληνοαμερικανού Βασίλη Μάρου. Ο Μάρος γεννήθηκε στο Μελίσσι Κορινθίας, μετανάστευσε στην Αμερική το 1913, τη δεκαετία του '20 βρίσκεται στο Παρίσι ως μαθητής του Fernand Léger ενώ αργότερα γίνεται γνωστός και ως ηθοποιός, σκηνοθέτης αλλά και πρωταγωνιστικό μέλος της τροτστικιστικής ομάδας "Σπάρτακος" που ξεσήκωνε την Ελληνική Παροικία στην Δυτική κυρίως Ακτή... (Λεπτομέρεια: έργο του Βασίλη Μάρου δεν διαθέτει η Εθνική Πινακοθήκη ή τα μουσεία σύγχρονης τέχνης της χώρας αλλά μόνο η δημοτική πινακοθήκη Αλίμου μέσω του ρέκτη δημάρχου Ανδρέα Κονδύλη. Πρόκειται για τον γνωστό αιρετό άρχοντα τον οποίον έχουν κυνηγήσει όλες, ΟΛΕΣ, οι κρατικές υπηρεσίες επειδή προσπαθεί να στήσει μία πινακοθήκη στο δήμο του!)

 Απίστευτες ιστορίες της ελληνικής διασποράς, απίστευτη εποχή, απίστευτο δυναμικό μιας ελληνικής παρουσίας και δράσης που αξίζει να μελετηθεί και να γίνει ευρύτερα γνωστό. Θα μου πείτε πως για τέτοιες έρευνες υπεύθυνα είναι τα υπουργεία Εξωτερικών, Πολιτισμού, Παιδείας... και θα σας απαντήσω με πολλή αγάπη: Καληνύχτα μας και καλό ξημέρωμα!

Για τη Σοά

Ιερουσαλήμ, Σοά και Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο 

Εάν επιλάθωμαι σου Ιερουσαλήμ, επιλησθείη η δεξιά μου, κολληθείη η γλώσσα μου τω λάρυγγι μου ... Εάν επιλάθωμαι σου. 

                                              (Ψαλμός 136) 

1. Εδώ η ιστορία περιμένει σε κάθε γωνιά τα αθώα πλήθη των τουριστών για να ψιθυρίσει το τρομερό της μάθημα...αν και σε ώτα μη ακουόντων. Η Ιερουσαλήμ είναι χτισμένη σε ύψος 750 μ. και περιστοιχίζεται από λόφους που έχουν πρασινίσει χάρη στην επιμονή και το μεράκι των Ισραηλινών. Η πρόσβαση της γινόταν και γίνεται από το λιμάνι της Γιάφας, κάπου εξήντα χιλιόμετρα, νοτιοδυτικά. Εξ άλλου και σήμερα η κεντρική είσοδος για την παλιά πόλη και το ιερό όρος Σιόν, έδρα των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, λέγεται Πύλη της Γιάφας. Αντίστοιχα υπάρχει στην Γιάφα, την αρχαία Ιόππη δηλαδή, η ανάλογη πύλη της Ιερουσαλήμ.

Από το ύψος της παλιάς πόλης χάσκει κάτω ο λαβύρινθος της συνοικίας των Παλαιστινίων. Διαιρεμένη πόλη, πόλη των δακρύων που την στοιχειώνει παλιά κατάρα.

Στη συνέχεια με γοητεύει ο δαιδαλώδης ναός της Αναστάσεως στην ελληνική συνοικία της παλαιάς Ιερουσαλήμ με το κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου κάτω από τον επιβλητικό του τρούλο. Είναι η ώρα που αναπέμπεται εσπερινός από ορθόδοξους ιερείς στο κεντρικό κλείτος του ναού. Ένα γύρω ποικίλα προσκυνήματα διαφορετικών δογμάτων σε κρύπτες, υπόγεια, μυστικά δωμάτια κλπ. Λαβύρινθος! Με τους Λατίνους, τους Αρμένιους, τους Κόπτες, τους Μαρωνίτες κλπ. να διαγκωνίζονται προς τους Ελληνορθόδοξους οι οποίοι πάντως κατέχουν τα πρωτεία βάσει σουλτανικών φιρμανίων. Εδώ, βλέπετε, βρίσκονται όλα τα ιερά προσκυνήματα του Χριστιανισμού: Εδώ και ο λόφος του Γολγοθά, εδώ και ο Λίθος ον αποκεκύλησαν, εδώ και το κρανίο του Αδάμ ( εξ ου και κρανίου τόπος με τους ...Ουκρανούς και τις Ουκρανές πιο φανατικούς απ' όλους τους άλλους), εδώ και ο στύλος της Φραγγέλωσης. Λαβύρινθος, επαναλαμβάνω, συμβόλων και αρχιτεκτονικών προσθηκών που καλύπτουν την ζωή του κτίσματος αυτού που μετράει 17 αιώνες!

Ο ναός πρωτοχτίστηκε ως βασιλική από τον Μέγα Κωνσταντίνο ενώ η Αγία Ελένη, πρώτη ανασκαφέας της ιστορίας, εντόπισε τον Σταυρό και τα όργανα του μαρτυρίου του Χριστού. Αργότερα ιουστινιάνειο κτίσμα αντικατέστησε την πρώτη εκείνη κατασκευή για να φτάσουμε στον 12ο αιώνα και τον σημερινό ναό ρωμανικού περισσότερο ύφους μετά από την παρέμβαση των σταυροφόρων και των Ναϊτών ιπποτών. Όλη η Ιερουσαλήμ εξάλλου θυμίζει έντονα την μεσαιωνική Ρόδο των Μαγίστρων ή την Λευκωσία των Λουζινιάν. 

2. Το όρος του Ναού. Το ιερότερο σημείο της πόλης όπου συνωθούνται διαγκωνιζόμενες οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες και τα σύμβολα τους: Το σημείο που ο Αβραάμ θα θυσίαζε τον Ισαάκ, ο βράχος με το ίχνος του Προφήτη πριν αναληφθεί στον νυχτερινό ουρανό, τα θεμέλια του Ναού που γκρεμίστηκε εκ θεμελίων δύο φορές, ο Τάφος του Χριστού, ο κήπος των Ελαιών κλπ. Εδώ ο κυρίαρχος Μύθος δένεται αξεχώριστα με την αναμφισβήτητη ιστορία και η πολιτική σκοπιμότητα με τα πολιτικοθρησκευτικά πιστεύω. Οι ιδεολογίες με τα ιδεολογήματα.

 Στο βάθος αριστερά ο Δυτικός Τοίχος με τα απομεινάρια του ναού του Σολομώντα. Επάνω το οκταγωνικό τέμενος του Βράχου, ή τέμενος του Ομάρ, ή Αλ Σάκσα. Με τον χρυσό του τρούλο να λάμπει στον γεναριάτικο ήλιο. Χτίστηκε γύρω στο 691 και φέρει στο εσωτερικό του εικονιστικά ψηφιδωτά βυζαντινής τεχνοτροπίας. Τα μπλε, πράσινα πλακίδια, τα τσινιά, τα τοποθέτησε ο Σουλεϊμάν ο μεγαλοπρεπής όντας καλίφης. Η τελευταία συντήρηση - επένδυση με φύλλα χρυσού έγινε πρόσφατα από τον Χουσεΐν της Ιορδανίας. Στην άκρη δεξιά το λίγο μεταγενέστερο (710) τέμενος Αλ Ακσά, σαφώς μεγαλύτερο και αρχιτεκτονικά δραματικότερο. Χρίσμα κι αυτό των Ουμεϊάδων καλιφών της Δαμασκού. (Η οποία a propos είναι πολύ κοντά). Στις άλλες φωτογραφίες (3, 4) το Χάραμ ες Σαρίφ, τι Όρος του Ναού, Σιόν. Στο τείχος των δακρύων, το δυτικό Τείχος, ορθόδοξοι Εβραίοι προσεύχονται κρατώντας την Τορά και αναμένοντας την έλευση του Μεσσία που θα ξαναχτίσει τον Ναό για τρίτη φορά. Θα είναι τότε, πάνω κάτω που θα ξανανοίξει η μυστική θύρα της Αγιασοφιάς και θα εμφανιστεί ο μαρμαρωμένος βασιλιάς, ο 13ος Ιμάμης κλπ.

4. Ο ήλιος εβασίλευσεν, ευπρέπειαν ενεδύσατο...Η πρόσοψη του νυν ξενοδοχείου Βερσαβεέ. Έτος κατασκευής 1884. Υπό το καταλυτικό, το ιλαρό φως του δύοντος ηλίου. Δίπλα στην Πύλη Γιάφας και την είσοδο της ελληνικής συνοικίας της Ιερουσαλήμ. Νικοδήμου Α! πατριαρχεύοντος και αρχιμανδρίτου Ευθυμίου, παρασκευοφύλακος του Παναγίου Τάφου. 

Ερώτηση: Είναι καλύτερα να πιστεύουμε σε κάτι, έστω σ'ένα ωραίο παραμύθι, ή σε τίποτα;

ΥΓ. Πρόταση μνημείου για τη Σοά. Κήπος γλυπτικής, Μουσείο Τελ Αβίβ. Shalechet, του Menash Kadishman (1932-2015). Ο ίδιος έβαλε τα συγκλονιστικά, σιδερένια πρόσωπα στο Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου του Daniel Libeskind.

Το χτεσινό άρθρο μου στο Βήμα on line

Διέξοδα ανέξοδα και άδοξα αδιέξοδα

Από την έκθεση - παρέμβαση του Θόδωρου Παπαγιάννη στο Μουσείο της Φιλοσοφικής Σχολής, Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου.

Θέλω να αναφερθώ σε δύο περιπτώσεις όπου αντίστοιχα αν υπάρχει καλή θέληση και  συνεργασία ατόμων και κράτους μπορούν να επιτευχθούν θαύματα ή, αντίθετα να συρθεί σε περιπέτειες ο τόπος:
1. Οφείλω να δηλώσω εξ αρχής πώς δεν έχω τίποτα ούτε με τους χορηγούς ούτε με τις χορηγίες, απεναντίας. Όμως εξίσου δεν θέλω ιδιώτες να καθορίζουν κατά τα ίδια συμφέροντα την επίσημη κυβερνητική πολιτική. Είτε στον πολιτισμό είτε στην παιδεία.  Πήγα ξανά στην Νέα Εθνική Πινακοθήκη για να παγιώσω την άποψη μου ως προς το εγχείρημα. Δυστυχώς το παλιό κτίριο παραμένει αντιλειτουργικό, με κακό φωτισμό και ακόμη πιο κακοστημένα τα έργα. Παρά την δαψιλή χορηγία του ιδρύματος Νιάρχος η Πινακοθήκη αποπνέει γεροντίλα και επαρχιωτισμό.  Ακόμη χειρότερα άγνοια ή διαστρέβλωση της ιστορίας της νεοελληνικής τέχνης. Η αρχιτεκτονική παρέμβαση, εντυπωσιακή και πανάκριβη, αλλά, πολύ φοβούμαι, ατελέσφορη. Ένα γυάλινο σκάφανδρο σαν την πυραμίδα του Πέι στο Λούβρο που φορέθηκε στο παλιό κτίσμα.  Με μία εντυπωσιακή, εξωτερική κλίμακα που θυμίζει την ανάλογη στο μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς του Ανδρέα Κούρκουλα και της Μαρίας Κοκκίνου... Μία προσθήκη που λίγο πάντως βοηθάει και απλώς λάμπει καταφώτη τη νύχτα. Προσωπικά αμφισβητώ εκείνη την αρχιτεκτονική που υπάρχει μόνο το βράδυ, με κτίρια υφίστανται μόνο όταν μπουν στην πρίζα. Όπως η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση για παράδειγμα. Θα μου πείτε βέβαια πως φτιάχτηκε ένας ακόμα όροφος ο τρίτος. Επ' αυτού δυστυχώς πρέπει να επανέλθω.

Αντίθετα εντυπωσιάστηκα από τη Νέα Πτέρυγα στο δεύτερο κτίριο η οποία φιλοξενεί τα έργα από το Λούβρο. Άψογη παρουσίαση, θεατρικοί φωτισμοί, γοητευτικό περιβάλλον με έργα του Γκρέκο, του Νταβίντ, του Ντελακρουά, αληθινά ένας εκθεσιακός χώρος που τον συναντά κανείς στα καλύτερα μουσεία του κόσμου. Βέβαια αυτόν τον χώρο τον σχεδίασαν και τον έστησαν ειδικοί από τη Γαλλία. Τι κρίμα πού οι Έλληνες συνάδελφοί τους δεν τους μιμούνται.
Και σε μία άκρη ψηλά το όνομα του χορηγού "Αίθουσα Αντωνίου Κομνηνού". Πρόκειται για έναν ευπατρίδη συλλέκτη ο οποίος χρόνια τώρα και κυρίως αθόρυβα, βοηθάει το έργο της Εθνικής Πινακοθήκης συνεχίζοντας τη μεγάλη παράδοση των εθνικών ευεργετών. Respect.

2. Θεωρώ την ενιαύσια μόδα των καταλήψεων σαν την χαίνουσα  πληγή της παιδείας μας. Ιδιαίτερα στην κόβιντ εποχή. Μίαν εγκληματική σπατάλη χρόνου, υλικών υποδομών και πνευματικών ευκαιριών.  Όμως τα προβλήματα και οι ελλείψεις που υπάρχουν στην εκπαίδευση, ενώ βρισκόμαστε ήδη στη μέση του σχολικού έτους, είναι μεγάλες. Η υπουργός παιδείας διακηρύσσει πως στα υπό κατάληψη σχολεία - που είναι πια μερικές εκατοντάδες σε όλη τη χώρα - θα γίνεται ηλεκτρονική εκπαίδευση. Ορθό μέτρο. Πώς όμως; Με τηλε εκπαίδευση από τα σπίτια των καθηγητών αφού τα σχολεία τα έχουν αποκλείσει δύο τρία καλόπαιδα; Είναι σοβαρά πράγματα αυτά; Επίσης στα περισσότερα από αυτά, δεν λειτουργεί γουέμπ δίκτυο για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση λόγω κόβιντ! Άρα τεράστια αποτυχία του επίσημου κράτους. Με δεδομένη την δεδομένα αρνητική στάση των ολμέδων η κατάσταση εκτραχύνεται. Και για αυτό δεν φταίει η κ. Κεραμέως. Ο συγκεκριμένος συνδικαλισμός είναι η άλλη πληγή της παιδείας.
Σήμερα, Πέμπτη, θα γίνει πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο όπως έγινε και χθες και θα γίνει και αύριο με κύριο θέμα την αστυνομία στα πανεπιστήμια. Άρχισαν δηλαδή τα όργανα! Είχα και έχω την άποψη πως αυτός ο νόμος δεν μπορεί να εφαρμοστεί για συγκεκριμένους λόγους. Και ασφαλώς για εντελώς λανθασμένη, επικοινωνιακά, διαχείριση. Όπως δεν εφαρμόστηκε ο ρηξικέλευθος νόμος Διαμαντοπούλου, ο υπερψηφισμένος από το κοινοβούλιο. Ο οποίος επέτρεπε στην αστυνομία να επέμβει άμεσα όταν τελούνται στα πανεπιστημιακά ιδρύματα κακουργηματικές πράξεις και πάτασσε την κομματική διείσδυση στους χώρους της έρευνας και της επιστήμης. Το γιατί βέβαια δεν εφαρμόζονται οι νόμοι που ψηφίζει η Πολιτεία είναι άλλης τάξεως ζήτημα. (Κυρίως, θα έλεγα, γιατί αυτό βολεύει τους πάντες. Ιδού η πικρή αλήθεια).
Ήδη έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου σε πανεπιστήμια και σχολεία με απρόβλεπτες συνέπειες. Αυτό μας έλειπε τη δεδομένη στιγμή! Δυστυχώς δεν μπορείς να κάνεις ούτε εκπαιδευτική ούτε πολιτιστική πολιτική, χωρίς να έχεις ένα μίνιμουμ συναίνεσης από την αντιπολίτευση. Το ελληνικό, πολιτικό σύστημα οφείλει επειγόντως να βρει τον ελάχιστο κοινό παρανομαστή για να προχωρήσουμε ως κοινωνία... Εν προκειμένω είναι ευθύνη του πρωθυπουργού ο οποίος παίζει εν πολλοίς χωρίς αντίπαλο, να πάρει τις δέουσες αποφάσεις. Εφόσον για να προωθηθεί η κυβερνητική πολιτική, πρέπει - τουλάχιστον στον πολιτισμό και την παιδεία - οι υπουργοί να είναι ευρύτερης πολιτικής αποδοχής και πρόσωπα εγνωσμένου κύρους. Παιδεία δεν γίνεται με δεξιές εμμονές, ούτε πολιτισμός με γραφειοκρατική νοοτροπία.

Ο γενναίος των χρωμάτων, ο γεννημένος για τα χρώματα

Ένα μεγάλο παιδί που το έλεγαν Αλέξη

Είναι πραγματικά εθνική απώλεια. Πέθανε ο Αλέκος Φασιανός (1935 - 2022).. Ένας μεγάλος της σύγχρονης, ελληνικής ζωγραφικής. Ένας απολογητής της νεοελληνικής ευαισθησίας. Ανάλογος του Γύζη, του Νικολάου Λύτρα, του Παρθένη, του Στέρη, του Παπαλουκά, του Σπυρόπουλου, του Τσαρούχη, του Διαμαντόπουλου. Με τεράστια προσφορά στο χώρο του βιβλίου και της χαρακτικής. Και εντός αλλά και στη Γαλλία. 

Είναι πολύ νωρίς ακόμη να αποτιμήσει κανείς το πραγματικό μέγεθος Την τεράστια προσφορά στην νεοελληνική ευαισθησία και αισθητική του Αλέκου Φασιανού. Ενός ονειρικού της εικόνας και ενός λυρικού της ζωγραφικής πράξης που συνδύαζε μαγικά τον πρωτογονισμό και την παιδικότητα με μιαν ενστικτώδη σοφία η οποία μπορούσε να μεταμορφώσει το πιο απλό πράγμα σε μίαν υποβλητική, εικαστική αφήγηση... Ενός τολμηρού των χρωμάτων έως θανάτου! Υπήρξε εξάλλου ο αγαπημένος των ποιητών με κορυφαία παραδείγματα τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τον Οδυσσέα Ελύτη και τον Νίκο Καρούζο. Όλοι αυτοί τον έλεγαν Αλέξη! 

Ανήκε στους ελάχιστους δημιουργούς που η βαθύτατα Ελληνική τέχνη του μπορούσε να διαβαστεί σε οποιοδήποτε άλλο πολιτιστικό συμφραζόμενο. Μία ζωγραφική αληθινά κοσμοπολίτικη και συγχρόνως απόλυτα προσωπική. Μυθικοί καβαλάρηδες με άνθη στα χέρια, στεφανωμένοι έρωτες, ποιητικά ζευγάρια αγκαλιασμένα έρχονται συγχρόνως από τις αττικές λυκήθους, τις βυζαντινές τοιχογραφίες αλλά και την καρδιά του ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Ισότιμα. Ένας Matisse στα καθ'ημάς που δεν αγναντεύει τη θάλασσα από τη Νίκαια αλλά από την Τζιά και που δεύτερο του σπίτι δεν το Λούβρο αλλά είναι το Εθνικό αρχαιολογικό Μουσείο. Αν ίσως ο Teriade και ο Ιόλας, ο Κρίστιαν Ζερβός ή ο Χρήστος Ιωακειμίδης, αν, σκέφτομαι, τον είχαν βοηθήσει λίγο περισσότερο, θα είχε τη διεθνή θέση που του αξίζει. Όμως στην ιστορία της τέχνης και στη μεγάλη δημιουργία ποτέ δεν είναι αργά...

Τέλος, οφείλω να παραδεχτώ πως αυτό που το καταλογίζαμε, κι εγώ μαζί, ως το μεγάλο μειονέκτημα της τέχνης του, δηλαδή την τυποποιημένη και επαναλαμβανόμενη, με σχεδόν μαζικό τρόπο, ζωγραφική παραγωγή, ήταν και η μεγάλη του προσφορά. Επειδή έφερε την άλλη εικόνα και την διαφορετική αισθητική και στο τελευταίο σπίτι μέσα από τις λιθογραφίες, τα χαρακτικά, τις μεταξοτυπίες και ό,τι άλλο σκαρφιζόνταν όταν ώστε να γίνει η μεγάλη ζωγραφική προσιτή στον καθένα. Ο ίδιος, μαζί με τον Σπύρο Βασιλείου, τον Μυταρά, τον Αντώνη Απέργη και λιγότερο τον Μόραλη, τον Τσαρούχη ή τον Τέτση έκαναν, μέσα από τις μεταξοτυπικές αναπαραγωγές, τη σύγχρονη, ελληνική ζωγραφική οικεία και προσιτή στον καθένα. Από την πρώιμη δεκαετία του '80, εποχή της πασοκικής ευφορίας, ένα τσουνάμι εικόνων εισέβαλε σε πολυτελή αλλά και καθημερινά σπίτια, σε ποικίλα γραφεία, εισόδους πολυκατοικιών ή και εργοστάσια. Μέχρι και λεωφορεία διακοσμήθηκαν με έργα του Φασιανού του Μυταρά ή του Τσόκλη! Αυτή η ζωγραφική διάρροια έκανε τους δημιουργούς της διάσημους και πλούσιους αλλά συγχρόνως παραμόρφωσε κάπως το DNA του αισθητικού τους προβληματισμού. Αναφέρομαι σε εκείνους τους κινδύνους που προκύπτουν όταν η ζωγραφική γίνεται αποκλειστικά διακόσμηση. Όμως το μεγάλο του έργο, εκείνο που φιλοτέχνησε από τα τέλη του '60 έως τα τέλη του '80, μνημειώδες και αινιγματικό, ποιητικό και απόμακρο, είναι πραγματικά πολύ σπουδαίο. Ο Φασιανός εκίνησε ως παράφορος εξπρεσιονιστής με επιθετικές φόρμες και τολμηρή χρωματικότητα για να καταλήξει σε ένα μορφοπλαστικό ιδίωμα πιο ειδυλλιακό και λυρικό το οποίο όμως ποτέ δεν καταντούσε πλαδαρό. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό. 

Σκέφτομαι τέλος πως τα νεανικά έργα του Φασιανού συναντούν τα γεροντικα έργα του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου σαν μια κίνηση συναδελφικού χαιρετισμού. Μία χειρονομία συναδέλφωσης. Αφού υπηρετούν τους ίδιους μύθους με διαφορετικό πάντως ψυχικό κραδασμό. Κι έχουν την ίδια, λιτή γραμμή και ανάλογο χρωματικό ήθος. Υπηρετώντας αμφότεροι και αποκλειστικά τη φιγούρα και το δράμα της. Τις νυχτωδίες των σωμάτων. Τη μοναξιά των ερώτων που τελειώνουν γιατί δεν διαθέτουν πλέον άλλους τρόπους ώστε να διεκδικήσουν την υπεσχημένη αγάπη. Και για να πείσουν τον θάνατο να αναβάλει. Λίγο ακόμη. Ο ύστατος σκοπός της τέχνης.

Μεγάλος παραμυθάς ο ίδιος ιδού πως διηγείται τη ζωή του την ίδια σε κείμενο του 1964: 

"...Ο παππούς μου ήταν παπάς. Γεννήθηκα το 1935 δίπλα ακριβώς στην εκκλησία που λειτουργούσε ο ίδιος. Είχαμε ένα μικρό σπίτι με δειλινά στους Αγίους Αποστόλους κάτω από την Ακρόπολη. Από πολύ μικρός και εξ αιτίας του παππού μου, τριγύρναγα στις μισοσκότεινες μεταβυζαντινές εκκλησίες και τον βοηθούσα άλλοτε φέρνοντας του το θυμιατό και άλλοτε διαβάζοντας τον Απόστολο. Πιο πολύ όμως και από το θρησκευτικό μέρος με είλκυαν οι εικόνες οι βυζαντινές η οι λαϊκές. Μου έκαναν εντύπωση οι άγιοι καβαλάρηδες με τα φωτοστέφανα και τα σπαθιά τους που έβγαζαν φλόγες και σκότωναν θηρία. Τα ξερά βυζαντινά βουνά στο βάθος, τα περίεργα δέντρα και τα φυτά και οι χρυσοί ουρανοί. Προσπαθούσα να αντιγράψω τις εικόνες. Όμως ήθελα να κάνω και δικές μου, να εκφράσω και τον δικό μου κόσμο, όπως κι όλας είχε διαπλαστεί από όλα όσα έβλεπα. Η μητέρα μου ήταν φιλόλογος και είχε μανία με τον αρχαίο, ελληνικό κόσμο. Αυτή με πήγαινε συγχρόνως στα Μουσεία η την Ακρόπολη και παντού όπου μπορούσε να συναντήσει αρχαία πράγματα. Μου άρεσαν πολύ τα εικονογραφημένα αρχαία βάζα, ιδίως οι λευκές λήκυθοι, που εικόνιζαν νεκρικές παραστάσεις. Πιο πολύ όμως με συγκινούσαν τα κυκλαδικά ειδώλια με στυλιζαρισμένα χέρια, τα μονοκόμματα σώματα που μοιάζανε με παιχνίδια...

...Ο πατέρας μου ήταν μουσικός και έτσι έμαθα να παίζω βιολί. Δεν νομίζω ότι αυτό με επηρέασε. Γιατί ήθελα να ζωγραφίζω από μικρό παιδί. Μέχρι τα δεκαεφτά μου χρόνια ζωγράφιζα μόνος μου και είχα όλο τον μαγικό κόσμο των εικόνων, στις εκκλησίες, και από την άλλη μεριά την αγαλματολατρεία των αρχαίων Ελλήνων».

...Ύστερα πήγα και σπούδασα στην Σχολή Καλών Τεχνών.Για πέντε χρόνια ασχολήθηκα με το σχέδιο αρχαίων κεφαλών και γυμνών μοντέλων.Δεν μπορώ να πω ότι δεν έμαθα κάτι. Το αντίθετο. Ο δάσκαλος μας, ο Μόραλης είχε μια επιρροή επάνω μας τόσο σαν καλλιτέχνης, όσο και σαν άνθρωπος. Μάθαμε να βλέπουμε τις επιδράσεις του σκότους επί του φωτός και τανάπαλιν καθώς και τις αλλοιώσεις των σχημάτων των αντικειμένων εξ αιτίας του φωτός. Μάθαμε να συγκρίνουμε και τα πράγματα. Όμως πάντα σκεφτόμουνα τους αγίους με τα φωτοστέφανα, τα κοντάρια τους, τα σπαθιά τους, τις πολυποίκιλες στολές τους και τα κόκκινα η άσπρα άλογα που πηδούσαν πάνω από φλεγόμενους δράκοντες. Λιγότερο τώρα σκεφτόμουνα τα κυκλαδικά...

...Μου άρεσε επίσης και η γιαπωνέζικη τέχνη και η ινδική ζωγραφική-Ταντρική. Όμως δεν είχα την μυστικοπάθεια. Άρχισα να ζωγραφίζω πάλι ανθρώπους με στολή και παράσημα μέσα σε κήπους. Δεν είχαν καμία κίνηση. Ήταν ανέκφραστοι και κρατάγανε λουλούδια. Αργότερα οι μικρές αυτές φιγούρες των ανθρώπων με τις στολές που έκανα άρχισαν να διαλύονται, να γίνονται τα όντα τα χρωματιστά με τα λουλούδια γύρω γύρω, άλλοτε καλά, άλλοτε τρομερά. Και τώρα αυτά που ζωγραφίζω κρατούν φλεγόμενα σπαθιά όπως οι βυζαντινοί άγιοι. Είναι όμως πλάσματα απόκοσμα, της δικιάς μου φαντασίας, όπως προήλθαν μέσα από τις σκοτεινές εκκλησίες. Μου αρέσει η κόκκινη μάζα η η μπλέ, όχι όμως αφηρημένη. Θέλω όμως να συμβολίζει κάτι το χρώμα η οι γραμμές. Για αυτό πάντα οι φιγούρες που ζωγραφίζω είναι διαλυμένες και ζουν στα λουλούδια. Ίσως είναι πεθαμένες..."

Σημείωση: Ανέσυρα μόλις χτες από το ιστορικό περιοδικό "Εικαστικά" ένα άρθρο του συνήθως επιθετικού και απορριπτικού Κώστα Σταυροπούλο στο οποίο , διαπιστώνει το μεγάλο μέγεθος του Φασιανού. Παράλληλα με εκείνο του Θεοφυλακτόπουλου.

Πιο συγκεκριμένα στο τεύχος 26, Φεβρουάριος του 1984 που είναι αφιερωμένο στον Σταύρο Ιωάννου, διαβάζω την κριτική του αείμνηστου τεχνοκριτικού για την έκθεση του Αλέκου Φασιανού στη γκαλερί Ζουμπουλάκη. Είναι περίεργο αλλά τα ίδια ακριβώς υποστηρίζαμε πριν από μερικούς μήνες ο Πάρις Τσεβάς και εγώ στο Ντεπό του Θοδωρή Αδαμόπουλου: 

"... Κι αν δεν φοβόμουν κάποια ισοπέδωση...θα έλεγα ανοιχτά την προσωπική μου κριτική εκτίμηση πώς ο Φασιανός και ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος στην τελευταία δεκαετία 1970 - 80 κυριάρχησαν κορυφαίοι στη ζωγραφική μας...Ο Θεοφυλακτόπουλος από τη μεριά του αφηρημένου, κοινωνικού εξπρεσιονισμού και ο Φασιανός από την άλλη με την ένταση του κοινωνικού λυρισμού βαδίζουν δίπλα-δίπλα και δεσπόζουν στη ζωγραφική μας..." 

Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο.

Θεόδωρος Παπαγιάννης

Ιστορία - Διαχρονία

Ο Θεόδωρος Παπαγιάννης, ομότιμος καθηγητής της ΑΣΚΤ, είναι ένας γλύπτης που εδώ και μισόν αιώνα υπηρετεί τη μεγάλη παράδοση της Ελληνικής γλυπτικής συνδυάζοντας στο έργο του τόσο τον λαϊκό πολιτισμό και την διακοσμητική δεξιοτεχνία της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ηπείρου όσο και τον πριμιτιβιστικό μοντερνισμό των αρχών του περασμένου αιώνα. Ασυμβίβαστα ανθρωποκεντρικός εμμένει στους ιερατικούς, ξοανικούς τύπους που διδάχτηκε από τους μεγάλους δασκάλους του εικοστού αιώνα δηλαδή από τον Αρσιπένκο, τον Μπρανκούζι, τον Ζάντκιν, τον Τζιακομέτι αλλά και τον ίδιο του Πικάσο που ήταν, συν όλα τα άλλα, κορυφαίος γλύπτης. Μερικά χαρακτηριστικά της ποιητικής του: Αρχαϊκότητα, θεατρική αίσθηση, χειρονακτική εμμονή, μνημειώδες που όμως σέβεται τη λεπτομέρεια, άμεση σχέση με τα υλικά είτε αυτά είναι πέτρα, είτε πηλός, είτε μπρούντζος, είτε μάρμαρο, γνώση, τέλος, του απόλυτου δράματος που εκπροσωπεί η ύλη. Η πλαστική του σοφία προέρχεται από την εμπειρική γνώση και την παρατήρηση και είναι περισσότερο συναισθηματική και λιγότερο εγκεφαλική. Εκτός της μεγάλης, ευρωπαϊκής παράδοσης ισότιμες αναφορές του ήταν και είναι ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Γεράσιμος Σκλάβος, ο Χρήστος Καπράλος και βέβαια ο δάσκαλος του Γιάννης Παππάς.

Σε αυτόν τον τελευταίο, τον Γιάννη Παππά (1913 - 2005) αφιερώνει ο Παπαγιάννης την έκθεση που του οργανώνει, αυτό τον καιρό, η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών στο πρότυπο μουσείο αρχαιολογίας και ιστορίας της τέχνης που διαθέτει στο κεντρικό της κτίριο της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου. Τίτλος της συγκεκριμένης έκθεσης - παρέμβασης (ανάμεσα στις προθήκες και τα μόνιμα εκθέματα του πανεπιστημιακού μουσείου) είναι συμβολικά "Ιστορία - Διαχρονία". Κυρίως γιατί επιδιώκονται η τόσο διαφωτιστική επικοινωνία αλλά κι ο διάλογος ανάμεσα στις διαφορετικές, πολιτιστικές περιόδους όσο κι η αναντίρρητη συνέχεια που υπάρχει στην τέχνη. (Αυτό δηλαδή που λείπει δραματικά από την κοινωνία ευρύτερα: επικοινωνία και διάλογος). Εν προκειμένω ένας διάλογος - όχι πάντα εύκολος ή αυτονόητος - των προϊστορικών, κλασικών και βυζαντινών εκθεμάτων του μουσείου με τις τερακότες, τα πήλινα φιγουρίνια, τα λαξευμένα μάρμαρα, τις μακέτες μνημείων και τις ορείχαλκινες φιγούρες του καλλιτέχνη. Ελπίζουμε ότι φοιτητές μας αλλά και το ευρύτερο κοινό να απολαύσουν αυτή την προσπάθεια που αποδεικνύει τις μεγάλες δυνατότητες του πανεπιστημίου μας αλλά και τη βούληση να συνδυαστούν η επιστήμη με την αισθητική και η τέχνη με την ακαδημαϊκή ζωή.

Ευχαριστώ θερμά για την συνεργασία και την

 φιλοξενία τον διευθυντή του μουσείου, καθηγητή του τμήματος αρχαιολογίας και ιστορίας της τέχνης, Πλάτωνα Πετρίδη, την συνάδελφο Αλεξάνδρα Σφυρόερα αλλά και όλους τους συνεργάτες τους για την αμέριστη βοήθεια. Τέλος τον κοσμήτορα της σχολής μας Αχιλλέα Χαλδαιάκη για τον ακαταπόνητο ενθουσιασμό και την δημιουργική φιλία του. Τέλος, ας σημειωθεί ότι με την έκθεση "Θόδωρος Παπαγιάννης, Ιστορία - Διαχρονία" η Φιλοσοφική Σχολή συμμετέχει με το δικό της, δημιουργικό τρόπο στους εορτασμούς για την επέτειο του 1821. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν ειδικές ξεναγήσεις για φοιτητές και κοινό, βιντεοπροβολές και θα παρουσιαστεί το βιβλίο "Θεόδωρος Παπαγιάννης, Μύθοι και Σύμβολα" που κυκλοφόρησε πρόσφατα.

Φωτογραφίες: Κάτω από το κεντρικό αίθριο του μουσείου έχουν στηθεί τρεις μακέτες ανδριάντων με ήρωες του '21 ενώ στο κέντρο συμβολικά έχει τοποθετηθεί το μποτζέτο του Γιάννη Παππά για να καταδειχθεί η οφειλή του καθενός μας στην παιδεία και τη διδαχή. Στο βάθος έχει τοποθετηθεί μια εκδοχή της "Εξόδου" που ήδη έχει παρουσιαστεί στην Θεσσαλονίκη και τα Γιάννενα, ανάμεσα σε αντίγραφα από το Πρωτάτο που φιλοτέχνησαν ο Σπύρος Παπανικολάου, ο Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος, ο Ράλλης Κοψίδης κ.λπ. Στην τελευταία φωτογραφία, πίσω από τον γλύπτη που ποζάρει πλάι την μακέτα με τον δάσκαλο του, διακρίνονται προθήκες με όστρακα και πήλινα αντικείμενα της αρχαιότητας όπου έχουν τοποθετηθεί οι τερακότες του δημιουργού. Κάθε, μα κάθε πτυχή πολιτισμού στηρίζεται στην παιδεία και μόνο σ' αυτή.

Πληροφορίες: Η συνέντευξη τύπου και πρώτη ξενάγηση θα δοθεί στο χώρο του μουσείου την Τρίτη 18 Ιανουαρίου, στη μία το μεσημέρι ενώ τα επίσημα εγκαίνια με ελεύθερη την παρουσία του κοινού και ξενάγηση από τους επιμελητές της έκθεσης θα τελεστούν την Δευτέρα 24 τρέχοντος μηνός στις έξι το απόγευμα.

Όλα είναι θέατρο

Πήγαμε θέατρο... Να πάτε κι εσείς!

...Το θέατρο είναι παντού, τα πάντα είναι θέατρο, η θεατρικότητα παραμονεύει σε κάθε μας εκδήλωση καθιστώντας την καθημερινότητα μας σκηνή και τις πιο ασήμαντες, κοινότοπες μας ενέργειες "δράμα". Όλες οι μορφές τέχνης απ'την άλλη προϋποθέτουν το θέατρο. 

Ο γλυπτικός ήρωας φερ' ειπείν της πλατείας που πάνω απ' το βάθρο του ξιφουλκεί στο κενό, έχει κάτι από την ηρωική απελπισία ενός θεατρικού ήρωα. Είναι ο Δον Ζουάν ή ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος. Το γυμνό πάλι που ησυχάζει στον μουσαμά ενός πίνακα ζωγραφικής είναι πάντα είτε μία Δυσδαιμόνα είτε μία Λουκρητία. Μία Ολυμπία που περιμένει τον εραστή της.

Ή, αυτό που συμβαίνει στη μουσική και τα τραγούδια. Η κάθε φράση ενός οργάνου είναι ένα μικρό δράμα κι ο κάθε στίχος μονόπρακτο. Ευτυχισμένο ή τραγικό. Προσέξτε: "Θα σε πάρω να φύγουμε..." Συμπληρώστε εσείς τη συνέχεια.

Ή, " Ήρθα κι απόψε στα σκαλοπάτια σου..."

Ποιός δεν διαβλέπει τη θεατρική δράση, ποιός δεν κατανοεί ότι κάτι επίκειται, ποιός δεν περιμένει το τέλος, καλό ή κακό, σ' αυτήν την αφήγηση; 

Στην Αριάδνη παρότι η βασική της επίδοση είναι τα εικαστικά, αρέσει πολύ το θέατρο. Είναι πλέον 14 ετών και με συνοδεύει επίσημα στις θεατρικές μου εξόδους. Τον τελευταίο καιρό λοιπόν είδαμε περί τις πέντε παραστάσεις και θέλω να σας μεταφέρω εδώ την εμπειρία μου. Καταρχάς χαρήκαμε κλασικό θέατρο αφού είδαμε τρία έργα από τον λεγόμενο χρυσό αιώνα του ισπανικού θεάτρου υπογεγραμμένα από τον Θερβάντες, τον Λόπεθ ντε Βέγα και τον Καλντερόν ντέλλα Μπάρκα. Επίσης ένα ανάλογο δράμα του 17ου αιώνα, από τον γαλλικό κλασικισμό αυτή τη φορά, τον Ντον Ζουάν του Μολιέρου.

 Τέλος η "Φάρμα των Ζώων" του Εθνικού έκλεισε κατά τον κύκλο των επισκέψεων μας μ' ένα εξίσου κλασικό κείμενο. Θέλω να πω εδώ πως θεωρώ κλασικά κείμενα τόσο του θέατρο Σοφοκλή ή του Σαίξπηρ όσο και του Τσέχωφ ή του Μπέκετ. Κυρίως του τελευταίου επειδή είναι αξεπέραστα υποδείγματα γραφής, δομής όσο και σκηνικού μινιμαλισμού.

 Πρώτα συμπεράσματα: Οι άνθρωποι του θεάτρου μας ψάχνουν και παρουσιάζουν άγνωστα έργα - εδώ τα τμήματα θεατρικών σπουδών έχουν προσφέρει πολλά - επιστρέφουν στις πηγές, δουλεύουν ομαδικά και χωρίς σταριλίκια, σέβονται τον λόγο - ιδιαίτερα όταν είναι έμμετρος - και του επιτρέπουν ν' ακούγεται με σαφήνεια και συγκίνηση. Η πανδημία επέτρεψε ώστε οι παραστάσεις να είναι δουλεμένες στο έπακρο και το αποτέλεσμα απολύτως επαγγελματικό. Ευχάριστη, τέλος, έκπληξη για μένα το γεγονός ότι σε όλες σχεδόν τις παραστάσεις που είδα, εμπλέκονται έμμεσα ή άμεσα παλιοί φοιτητές μας από το ΕΚΠΑ. Όπως λόγου χάρη ο Κωνσταντίνος Κυριακού στα τέσσερα μονόπρακτα του Θερβάντες - σκηνοθέτης, μεταφραστής, πρωταγωνιστής - ή η Έλενα Τριανταφυλλοπούλου - επιμέλεια κειμένων, διασκευή - στη νεομπαρόκ, χρωματικά και κινητικά, μουσική, ως συνήθως, παράσταση του Άρη Μπινιάρη, στην σκηνή "Ελένη Παπαδάκη".  

Από την άλλη, λείπει εκκωφαντικά ο μεγάλος ηθοποιός, αυτός που θα κυριαρχήσει πάνω στη σκηνή ασχέτως κειμένου, σκηνοθέτη, φωτιστή, σκηνογράφου. Αυτός που θα κομίζει την θεατρική μαγεία αδιαπραγμάτευτη. Όπως συνέβαινε λίγο πιο παλιά όταν κανείς χαιρόταν το Γιώργο Μιχαλακόπουλο, τον Νικήτα Τσακίρογλου, τη Ρένη Πιττακή, τον Γιώργο Αρμένη, την Αμαλία Μουτούση κ.λπ. ( δεν έχω δει ακόμη τους αγαπημένους μου Στεφανία Γουλιώτη και Αργύρη Ξάφη). Έτσι, μοιραία από όλες τις παραστάσεις που παρακολούθησα, άλλες συγκινητικά χειροποίητες, άλλες με χρήση ή κατάχρηση σκηνικών βοηθημάτων, ξεχωρίζω μοιραία το "Ντον Ζουάν" του Μολιέρου στο θέατρο Σημείο που σκηνοθέτησε ο νεαρός Αλέξανδρος Διαμαντής στην κλασική μετάφραση του Παντελή Πρεβελάκη. Εδώ, δεσπόζει κυριολεκτικά στη σκηνή η μικροκαμωμένη Μάνια Παπαδημητρίου σε πολλαπλούς ρόλους συνεπικουρούμενη επάξια από τον Όμηρο Πουλάκη, ευχάριστη έκπληξη, και την Δανάη Παπουτσή. Η Μάνια, το λέω ευθέως, κάνει τη διαφορά θυμίζοντας μεγάλες πρωταγωνίστριες του παρελθόντος όπως η Βασούλα Μανωλίδου ή η Αντιγόνη Βαλάκου. Ανάλογα, ο σκηνοθέτης σέβεται και το κείμενο και τους ηθοποιούς του επιτρέποντας τους να το υπηρετήσουν με τον πιο θεατρικό τρόπο. Τρεις μόνο ηθοποιοί επί σκηνής για ένα πολυπρόσωπο έργο και τι αποτέλεσμα!

Αντιθέτως τα πρόσωπα περίσσευαν στην έντιμη και φιλότιμη παράσταση της Ελένης Ευθυμίου "Φουέντε Οβεχούνα" στην κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (σκηνικά Ζωή Μολυβδά - Φαμέλη, κοστούμια Άγγελος Μέντης). Μοιραία όμως η σύγκριση με την παραγωγή του ΚΘΒΕ από το μακρινό 1977 που υπέγραφαν ο Γιώργος Μιχαηλίδης και ο Θάνος Μικρούτσικος, είναι συντριπτική. (Είχα δει την παράσταση, το καλοκαίρι του 1978 στο Ηρώδειο σε μία πολύ φορτισμένη, πολιτικά και κοινωνικά, εποχή). Δυστυχώς, την ημέρα που πήγαμε εμείς - μία Παρασκευή στις αρχές του Δεκεμβρίου το θέατρο ήταν σχεδόν άδειο - έτσι ώστε ελάχιστοι αντάμειψαν τον συγκινητικό μόχθο τον ηθοποιών επί σκηνής. Ευχάριστη έκπληξη η παρουσία της νεαρής ηθοποιού με σύνδρομο Ντάουν. Μπράβο! 

Μόλις χτες είδαμε τον "Γιατρό της Τιμής" στο θέατρο Πόρτα σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχοπούλου και σκηνικά - κοστούμια του εικαστικού Βασίλη Παπατσαρούχα. Το άπαιχτο στην Ελλάδα έργο αναφέρεται σε μία δολοφονία τιμής, μία γυναικοκτονία δηλαδή, που συμβαίνει στην Ισπανία του 13ου αι. και έχει ανέβει με σωστό ρυθμό και πολύ πειστική, θεατρική φόρμα. 

Και στο Εθνικό Θέατρο και στο θέατρο Πόρτα η/ο σκηνογράφος επιλέγουν μία συγκεκριμένη, σκηνική κατασκευή, κάπως μηχανική κι απρόσωπη, η οποία στη ροή του έργου μεταμορφώνεται σε ποικίλες χρήσεις. Αντίθετα, τα κοστούμια και στα δύο μπαρόκ έργα επωμίζονται το μεγαλύτερο δραματικό φορτίο της όψης. Είναι μία λύση που βλέπουμε πλέον συχνά στο θέατρο μας κι άλλοτε υπηρετείται ευρηματικά όπως  έχει συμβεί σε διάφορα ανεβάσματα του Καραθάνου στο Εθνικό (π.χ. ο "Αγαπητικός της βοσκοπούλας" και "Συρανό ντε Μπερζεράκ"με σκηνογράφο την αείμνηστη Έλλη) κι άλλοτε διεκπεραιωτικά. Εν προκειμένω η καμπύλη κατασκευή του Παπατσαρούχα μού θύμιζε το μεταλλικό, γλυπτικό "τοίχο" που έχει χαρίσει ο Ιόλας στο Μακεδονικό Μουσείο σύγχρονης τέχνης. Ιδιαίτερη μνεία στην επιτυχημένη μετάφραση του Μοσχοπούλου η οποία δεν προδίδει ούτε τον άκρως ποιητικό, δύσκολο λόγο του ντέλλα Μπάρκα ούτε ένα έργο που συχνά το παραλληλίζουν με τον σαιξπηρικό Οθέλλο.

Όχι άστοχα όλη η παράσταση αφιερώνεται στη μνήμη της πρόωρα χαμένης Έλλης Παπαγεωργακοπούλου.

O tempora, ω μόρτες!

(Δηλαδή: Βιντεοσκοπούμαι άρα υπάρχω)

Η ντροπή επιστρέφει! Ο Αντέννα τίθεται έτσι στην κορυφή της τηλε - πορνο - ξεφτίλας. Και βέβαια όσοι παρακολουθούν τους "χιουμορίστες", είναι συνένοχοι. Τόσο απλά. Από την άλλη είναι κι εκείνες που πήγαιναν, λέει, με τον κακάσχημο, μέσα κι έξω, αρβύλα λόγω της... αναγνωρισιμότητας του. Ήταν, βλέπετε, τηλεπερσόνα άρα περιπόθητος. Επίσης επειδή δέχονταν να βιντεοσκοπούνται οι ερωτικές τους στιγμές αδιαμαρτύρητα. Τις οποίες συνήθως, όπως αποδεικνύεται από την δικογραφία, τραβούσαν τρίτοι. Εμετικό. Άρα για ποιάν ιδιωτικότητα μιλάμε; Αφού κανείς δεν μπορεί να δηλώνει αθώος. Κι αφού αυτό είναι πλέον ο κανόνας, το απαραίτητο συμπλήρωμα του σύγχρονου σεξ. Δηλαδή η δημοσιοποίηση άνευ όρων κάθε ιδιωτικής στιγμής ακόμα και της πιο απόκρυφης ακόμα και της πιο προσωπικής. Ανατριχιαστικό. Επίσης δεν τους ενοχλούσε ούτε η ηλιθιόφατσα του συντρόφου τους, ούτε τα κρυόκωλα αστεία του. Μάλλον την έβρισκαν (!). Έτσι πήγαιναν μαζί του κατά δεκάδες. Ούτε βέβαια τις προβλημάτιζε η εμμονή του με την απαθανάτιση των ερωτικών τους στιγμών. Κι ούτε είχαν δει κάτι στο διαδίκτυο.  Αντίθετα, ένιωθαν και οι ίδιες λίγο διάσημες - έστω και ως πορνοστάρ - ή μήπως όχι;
Το δόγμα τους, άρα, ήταν "Εμφανίζομαι άρα υπάρχω". Ή, μήπως, όχι; Και φαίνεται ότι η βιντεοσκόπηση προσωπικών στιγμών - έτσι τις λέμε τώρα - είναι πλέον must αφού το κάνουν όλοι και όλες! Θα μου πείτε εσένα τι σε νοιάζει; Το ότι τέλος και ο Στάθης και οι Αρβύλες του παραμένουν, δύο εβδομάδες τώρα, πρώτη είδηση σε όλα τα media, δεν αφορά τόσο στους ίδιους, όσο σ' εμάς, το κοινό πού απολαμβάνει τέτοια, σαρκοβόρα θεάματα. Λες και δεν έχουμε ως κοινωνία άλλα προβλήματα. Ούτε θέλω να σκεφτώ πόσοι έχουν ψάξει στο διαδίκτυο για τα επίμαχα βίντεο. Απλώς διαπιστώνω τα νέα ήθη και δεν είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος για αυτά.

 

Τώρα ο τυπάκος βρίσκεται στο πυρ το εξώτερον και οι ερωτικές σύντροφοι του βγαίνουν μία-μία από την μαρμίτα του διαδικτύου και ζητούν την δημόσια καρατόμηση του. Δικαίως! Εν πολλοίς όμως δεν φέρουν και εκείνες κάποια ευθύνη; Πόση υποκρισία πια; Από την άλλη οι τηλε - σύντροφοι του ετοιμάζονται να επανέλθουν πανηγυρικά δικαιωμένοι. Αυτοί βλέπετε, δεν ήξεραν τίποτα. Ούτε είχαν δει, ούτε είχαν ακούσει. Δυσωδία. Ή, μάλλον, το λατινικό...o tempora, o mores ( ω καιροί, ω ήθη) γίνεται αυτοδίκαια  o tempora, ω μόρτες. 

Έργα: Θανάσης Μακρής, ιδιωτική συλλογή, Αθήνα. Λουκάς Σαμαράς, συλλογή Βασίλη Καλογηράτου, Πάτρα.