Επίλογος

Trash me baby!

(Από την τοιχογραφία του Χαβιάρα στο Booze).

Ζούμε υπό καθεστώς κατοχής. Βιώνουμε μιαν εισβολή. Οχι πια τη χαρά της ανταλλαγής ή της επικοινωνίας. Το ξένο που σταδιακά γίνεται εντόπιο και αφομοιώνεται... Αλλά την αλαζονεία της επίθεσης εκείνων που «γνωρίζουν» προς αυτούς που «αγνοούν». Τα εικαστικά μας πράγματα, καθοδηγούμενα από μιαν ομάδα ιδιωτικών συμφερόντων -η οποία καταφανώς υπερβαίνει το κράτος, το ράθυμο και συμπλεγματικό, ως προς την αποτελεσματικότητα-, εδώ και χρόνια θυμίζουν τη διαδικασία του μουρουνόλαδου επί Μεταξά. Αν θες να «μάθεις» πρέπει να το πιεις. Εστω και με το ζόρι. Από την άλλη, οι «μεσάζοντες», οι μουρουνολαδοφόροι, έχουν κερδίσει πάμπολλα χρήματα. Εχοντας τέτοιο background οργανώνουν δημοπρασίες, εκθέσεις, ανοίγουν (και κλείνουν) γκαλερί, πουλάνε τα πάντα στους πάντες και ενημερώνονται από τον freepress που είναι και lifestyle και τζάμπα. Το αμερικανικό όνειρο, όπως το ενσαρκώνει δηλαδή η Coca Cola: Ηδονή χωρίς τίμημα. Αμαρτία χωρίς αμάρτημα.

Ο Νίτσε αποδεικνύει ως πρώτος αυτοέγκλειστος του μοντερνισμού -θα τον ακολουθήσουν ο Αρτό αλλά κι ο Χαλεπάς ή ο Παρθένης· ο Μ. Οικονόμου, ο Μπουζιάνης κι ο Διαμαντόπουλος- πως η τέχνη είναι ανώτερη από την αλήθεια. Εφόσον η «αλήθεια» δεσμεύεται από τους επαγγελματίες ηθικολόγους* και τα -επισφαλή- δεδομένα μιας συνείδησης η οποία θέλει να εννοήσει το απερινόητο και να περιγράψει ό,τι δεν περιγράφεται. Το πάθος δηλαδή και την έκσταση. Αυτό το είδος της τέχνης που ο Νίτσε διαφοροποιεί ριζικά από την τρέχουσα χρήση της γλώσσας, την ανεπάρκεια των «απεικονίσεων» και εκείνο το μέρος της συνείδησης που βιώνεται αποκλειστικά ως λέξεις. Με το δημόσιο νόημά τους.

Ας παραφράσουμε λίγο τον Βιτγκενστάιν: «Εστω ότι θέλουμε να δούμε την ομορφιά του κήπου της Εδέμ. Μας εμποδίζει όμως ένας τεράστιος τοίχος. Σκαρφαλώνουμε λοιπόν σ' αυτόν με τη βοήθεια μεγάλης, πολιορκητικής σκάλας. Μόλις, όμως, φτάσουμε επάνω δεν την έχουμε πια ανάγκη. Την πετάμε πίσω μας». Αυτή η «κλίμακα του Ιακώβ» είναι η γλώσσα. Μας βοηθάει μέχρις ενός σημείου. Μετά μας είναι άχρηστη έως επικίνδυνη. Η οντολογική εμπειρία την υπερβαίνει. Η τέχνη πάλι, είναι ο κόσμος που εκτείνεται πέραν του ορίου του κόσμου της γλώσσας. Φτάνεις όμως ώς εκεί με τη γλώσσα οδηγό. Κι αφού μετατρέψεις πρώτα σε ιδιωτικό τον δημόσιο, τον κοινόχρηστο χαρακτήρα της. Κι όχι αλλιώς. Τώρα πια η «αλήθεια», η μία και αναλλοίωτη, έχει καταστεί προσωπική υπόθεση. Μπορείς να την κάνεις ό,τι θέλεις. Να την κόψεις σε κομματάκια χαρτιού και να καλύψεις μ' αυτή τον κόσμο. Οπως έκανε με τα ποιήματά του ο Ούγκο Βολφ στο καφέ Βολτέρ. Χιλιάδες αλήθειες, χαρτοπόλεμος!

Βλέπω φιλότεχνους στην Ιάσονος και στη Λεωνίδου να ψάχνουν έργα τέχνης ανάμεσα στα μπορντέλα του Μεταξουργείου και τα πακιστανικά καφενεία. Κυριακή πρωί, σεμνοί και καθαροί Ινδοί επισκέπτονται τα «σπίτια» όπως οι συμπεθέρες της επικράτειας πηγαίνουν στην εκκλησία. Αμφότεροι εκτελούν βαθύτατο θρησκευτικό καθήκον. Κι έπειτα έρχονται οι νεόπλουτοι από τη Φιλοθέη και κοιτάνε την περιοχή σαν υπνωτισμένοι αναζητώντας «τέχνη». Η τέχνη, δηλαδή η ζωή, με τις μυρωδιές και τον ιδρώτα της, είναι εμπρός τους αλλά αυτοί δεν τολμάνε να τη νιώσουν, αν δεν την καταστρέψουν. Σαν τον κάπτεν Κουκ με τους ιθαγενείς της Πολυνησίας.

Απ' την άλλη αρπαχτές από τη «Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα» ώς την «Πάτρα», με μουσεία μοντέρνας τέχνης ενδιάμεσα και θηριώδεις ιδιώτες. Ασχημονούν «θιγόμενοι» και πλουτίζουν «προσβεβλημένοι», χωρίς να εισπράττουν καν την κοινωνική απομόνωση. Στον πολτό που ζούμε τα σαπρόφυτα νομίζουν ότι νίκησαν. Στην Πειραιώς ο Μάριο Μπότα σκηνοθέτησε μαγικά τα σχέδια του Ντίρενματ με τους Μινώταυρους και τις γυναίκες τους αλλά στα εγκαίνια ήταν η εγκυμονούσα Βερονίκ και τρεις ακόμη. Αντιθέτως, το ίδιο βράδυ στο Tessera όλη η Αθήνα έψαχνε τη διαφορά ανάμεσα στο πορνό και την τέχνη (λες και δεν ήξερε). Αυτή είναι η ελληνική avantgarde: κακοπληροφορημένοι, τζάμπα μάγκες. Στις μέρες μας η ιστορία της τέχνης σταμάτησε (προσωρινά;) για να ορίσει πάλι τις έννοιες του τόπου και του χρόνου. Το πατατράκ στη Βενετία τα τελευταία έτη -και φέτος- δεν με χαροποιεί. Ο Σαμαράς θα τους τύπτει όμως μια ζωή. Αυτούς που όσο πιο πολύ υποδύονται τους πρωταγωνιστές τόσο πιο επαρχιώτες αποδεικνύονται. Σαν τους παράγοντες της Θεσσαλονίκης (που είναι πρώτα χριστιανοί και μετά φιλότεχνοι). Επαγγελματίες χωρίς μέτρο και μετρό.

Αμήν.

*Τους ονόμαζε «δασκάλους των τύψεων».

ΥΓ. 1 Οι ηλίθιοι ονομάζουν «ύβρη» το χιούμορ.

ΥΓ. 2 Με το αρχέγονο ένστικτό της η τέχνη, μακριά από εργαλειακές συμπεριφορές, διεκδικεί πάλι ό,τι η κοινωνία απωθεί: χειρωνακτικές διαδικασίες, συλλογικές σχέσεις, ομαδικές τελετές.
7 - 01/07/2007

Ο κ. Βουλγαράκης όταν είχε μαλλιά.

Γραφείο τελετών «Η τέχνη» (3)

Ιατρέ!

Στον Βαρδάρη τι χάλευες, εσύ, ένας Κυπραίος;

Ας το πούμε απλά: χωρίς θεωρία δεν μπορεί να υπάρξει τέχνη. Κάποτε οι έλληνες καλλιτέχνες γνώριζαν πώς να πουν κάτι και αγνοούσαν τι ήθελαν να πουν. Σήμερα τα «πώς» και τα «γιατί» μπερδεύονται, γλυκά σ' ένα φοντί από στραπατσάδα. Την τέχνη πλέον διακονούν τα Β.Π. παιδιά των μπαμπάδων τους οι οποίοι πλούτισαν νύχτα και φοβούνται να δείξουν τα χέρια τους τη μέρα. Ανορεξικά, ανερωτικά, νευρωτικά πλην φιλήδονα τα ίδια, θεωρούν τέχνη την αδυναμία να βολέψουν το σώμα τους στον κόσμο. Αυτό εξάλλου είναι το θέμα κάθε post μεταμοντερνισμού, κάθε τέχνης στην εποχή του τέλους της τέχνης. Οταν η υπερπροσφορά δεν δημιουργεί μόνο σύγχυση ή πλησμονή αλλά κυρίως κατατονία.

Κι έπειτα ήρθαν οι Biennale, οι Foires, οι μεγάλες εκθέσεις και οι curators που δεν ήξεραν τον Terry Eagleton αλλά τον Damien Hirst· ούτε τον Αρη Κωνσταντινίδη αλλά τον Δάκη Ιωάννου. Αυτό το φαινόμενο το λέω «τρόμο του μέτριου για τον εαυτό του» και αντιπροτείνω για την υπέρβασή του μία μικρή, έστω, περίοδο αγρανάπαυσης μήπως και συνειδητοποιήσουμε απαξάπαντες τι, κατά βάθος, μας συμβαίνει. Παύση καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, για να επανακτήσουν οι δημιουργοί τον αυτοσεβασμό τους, οι curators να ζήσουν, με άλλο, αξιοπρεπέστερο, επάγγελμα και το κοινό να αντιληφθεί, αν αντέχει, την έλλειψη της τέχνης από τη ζωή του. Αποχή! Αυτό κι αν είναι καλλιτεχνική πράξη!

Σκεφτείτε το καλύτερα: Ενας χρόνος, ας πούμε, αγρανάπαυσης, μη συμμετοχής, άδειων γκαλερί, ανενεργών υπηρεσιών και επιτροπών του ΥΠΠΟ, άδειων μουσείων -μόνο με τις μουσίτσες τους- θα σήμαινε άπειρο χρόνο διαλογισμού, απελευθέρωση από τη μέγκενη του να «είσαι παρών καλά και σώνει μήπως και σε ξεχάσουν οι (γεννημένοι) ανύπαρκτοι»· και, κυρίως, συντριπτικό χτύπημα στους αισχροκερδούντες από το καλλιτεχνικό «πάρε-δώσε» το «φασαρία να γίνεται» κ.λπ.

Ούτως ή άλλως, η συντριπτική πλειοψηφία των δηλουμένων ως εικαστικών ΔΕΝ ζει από την καλλιτεχνική εργασία της. (Κι όσοι ζουν έχασαν προ πολλού την τιμητική αλλά ζόρικη ιδιότητα του καλλιτέχνη). Σκεφθείτε, αυτοκόλλητο με τη βαρυσήμαντη φράση ΔΕΝ ΜΕΤΕΧΩ. Ας μείνουν μόνοι, οι δημοπράτες με τ' «αριστουργήματα» να κάνουν παιχνίδι. Ηδη με το να υποβαθμίζουν έναν, λ.χ., Μιχαήλ Οικονόμου σε επιταγή, έχουν προκαλέσει ανήκεστο βλάβη σ' όλο το σύστημα που υποτίθεται ότι διακονούν. Εξω έχουν την παιδεία για τέτοιες γυμναστικές. Εδώ χορεύουμε με τους λύκους. Κι έπειτα, τα πράγματα πάλι από την αρχή: Οπως με τους ιμπρεσιονιστές, το Νταντά ή τη δική μας «Ομάδα Τέχνη». Με παρέες, καβγάδες, κείμενα, έργα και πάνω απ' όλα φόβο της ιστορίας. Κι όχι του χι μεγαλοπαράγοντα ή του ξι μεταπράτη (ιδεών ή προσώπων). Με δουλειά μέσα στα εργαστήρια κι όχι στους προθαλάμους υπουργείων ή τραπεζών. Με συνειδητό σνομπάρισμα των θεσμικών εκδηλώσεων και των χορηγικών «φιλανθρωπιών». Αν βέβαια συμφωνούμε όλοι ότι βρισκόμαστε σε κρίση. Κι ότι το κυρίαρχο σύστημα δεν πάει άλλο, καθώς αναπαράγει πια ρεπλίκες του πιο κακού εαυτού του.

Διαφορετικά σε τι διαφέρει ο Φασιανός, που φιλοτέχνησε τον περίφημο πίνακα «Νέοι επενδυταί οδεύοντες προς την Eurobank» (δες το «Γυάλινο Μάτι») από όλους αυτούς τους «επαναστατημένους» νέους που θέλουν να καταστρέψουν την Αθήνα με χορηγούς την Deutsche Bank και τον ΔΟΛ; Μπορεί το σύστημα ν' αμφισβητηθεί ένδον απλώς με μια ομάδα που, επειδή βαριέται, νομίζει κιόλας ότι στοχάζεται; Πρόκειται για τους ίδιους που χειραγωγούν το ΥΠΠΟ, την Art Athina, τις κρατικές επιτροπές και που ονειρεύονται ν' αναστήσουν την Πανελλήνια της Μελίνας. Επειδή προφανώς πρέπει να κλείσουν τα στόματα και των «συντηρητικών» του Επιμελητηρίου και επειδή κυρίως έχουν μείνει κάποια περαιτέρω φράγκα για φάγωμα. Αυτή η κοινωνία ΔΕΝ χρειάζεται ούτε το έργο τέχνης ούτε τον δημιουργό του. Δείτε το βιβλίο ιστορίας της Ε' δημοτικού τι είδους εικονογράφηση έχει. Αυτή η αισθητική θα διαμορφώσει τους αυριανούς πολίτες της καθημερινής, βελούδινης βαρβαρότητας: τους καταναλωτές, τους αγοραστές γης, τους δασκάλους, τους γιάπηδες των off shore επιχειρήσεων. Το ωραίο είναι διαλεκτικά και οικονομικά ασύμφορο, γι' αυτό η τέχνη αντί για καλλιέργεια πλασάρεται ως επένδυση.

Η πιο αστεία περίπτωση είναι ο εκάστοτε υπ. Πολιτισμού. Οσο βρίσκεται στον θώκο αυτό, κάθε βράδυ είναι σε διαφορετικό μουσείο ή παράσταση· και μετά... ρίχνει μαύρη πέτρα. Δεν ξαναείδα υπ. Πολιτισμού στην Πινακοθήκη μετά τη λήξη της θητείας του. Αντίθετα τους έχω δει στο «πάρτι της ζωής τους». Εκεί, στο γυάλινο ικρίωμα θυσιάζεται κάθε βράδυ η τελευταία μας ελπίδα για μιαν οπτική ανατροπή. Μιαν επανάσταση των εικόνων.

ΥΓ.: Και καλά η gay art εξουσία· δεν μπορεί να θεωρήσει ένα αιδοίο τέχνη. Αμ, οι επαγγελματίες «εθνικόφρονες»; Τόσο εύκολα ξέχασαν τη μαμά τους;
7 - 24/06/2007

Δείτε πώς εικονογραφεί ένα βυζαντινό σκριπτόριο και τους καλόγερους-γραφείς ο επιλεγμένος από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο «καλλιτέχνης». Δεν είναι μόνο η άγνοια -φιάχνει σαν φραγκισκανούς τους ορθόδοξους- αλλά και το ύφος. Οχι παιδικό αλλά χυδαία «άτεχνο».

Τα άγια τοις κυσί;

Αν ήμουν Ακαδημία Αθηνών, θα έδινα στον Ανδρέα Αποστολίδη την υψηλότερη διάκριση επιστήμης ομού και τέχνης για την έρευνά του. Αν επίσης ήμουν ΥΠ.ΠΟ., θα μοίραζα το βιβλίο αυτό σ' όλους μου τους υπαλλήλους, επιστήμονες και διοικητικούς, εν είδει Ευαγγελίου, ενώ συγχρόνως θα έπαιρνα τον συγγραφέα του σύμβουλό μου, και τον Collin Renfrew, διάσημο αρχαιολόγο του Κέιμπριτζ αλλά και βαθύ γνώστη της διεθνούς αλητείας περί την αρχαιολογία, ένα κατεπείγον... τηλέφωνο. Αν τέλος ήμουν αρχαιολογική εταιρεία, σχολή, υπηρεσία κ.λπ., θα αναγόρευα τον κ. Αποστολίδη σε διδάκτορα, επίτιμο μέλος, πολιούχο άγιο, μέγα ευεργέτη ή κάτι σχετικό τέλος πάντων (για να κατευνάσω τις τύψεις μου).

Εχοντας αρχαιογνωστική παιδεία αλλά κυρίως έχοντας δουλέψει ή στήσει μουσεία (κρατικά και ιδιωτικά), έχω εκ πείρας γνωρίσει και το μεγαλείο του εγχειρήματος αλλά και την ιδιοτέλεια πολλών εμπλεκομένων σ' αυτό. Εχω φάει κυριολεκτικά στο πετσί μου τους τρόπους που μηχανεύεται η αγορά για να υποβαθμίσει την επιστήμη σε κοινωνική επίδειξη και το αρχαιολογικό εύρημα ή το καλλιτεχνικό προϊόν σε απλή τραπεζική επιταγή. Επειδή, τέλος, έχω δει πολλούς «αγγέλους» να εκπίπτουν, πολλούς πολιτικούς να είναι απλώς άθυρμα συμφερόντων και πολλούς μεγαλόσχημους να εκτίθενται πολλαπλώς λόγω παχυλής αμάθειας, σέβομαι βαθύτατα το έργο και τον κόπο των χιλιάδων αρχαιολόγων ή ιστορικών τέχνης της πατρίδας μου, αγωνίζομαι πλάι τους για να εξορθολογιστεί το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο εργασίας τους -το οποίο και επιτρέπει να ανθίζει το δέντρο του κακού που περιγράφει ο Α.- και βέβαια σιχαίνομαι έως θανάτου τους λίγους επίορκους.

Νομίζω πως κι ο πλέον αδαής μπορεί να αντιληφθεί γιατί η Ελλάδα είναι ένα αρχαιολογικό El Dorado, ένας παράδεισος για όλους όσοι ασχολούνται με την αρχαιογνωσία, ένας διεθνής τόπος ανασκαφικής δράσης και επιστημονικής έρευνας ή τεκμηρίωσης. Περισσότερο ακόμη από την Αίγυπτο ή την Τουρκία η χώρα μας, και λόγω στοιχειωδών υποδομών, θα μπορούσε να είναι η απόλαυση του ειδικού και η χαρά του επισκέπτη έχοντας καταστήσει την αρχαιολογία αληθινά βαριά της βιομηχανία, προθήκη της αλλά και συγχρόνως πολύτιμό της θησαυροφυλάκιο. Με συστηματικές έρευνες σε βάθος, με ανεξάρτητη την αρχαιολογική υπηρεσία, με σταθερά κονδύλια από τον κρατικό προϋπολογισμό αλλά και από πηγές όπως η Ε.Ε., η Unesco κ.λπ., και κυρίως με έναν νόμο που να προλαβαίνει το έγκλημα κι όχι να το κυνηγά εκ των υστέρων και με μια διωκτική υπηρεσία που να γνωρίζει περισσότερα από δέκα ακαδημαϊκούς και η οποία να συνεργάζεται άμεσα με όλες τις αστυνομίες του κόσμου που αντιμετωπίζουν ανάλογα εγκλήματα. Που, τέλος, δεν θα επιτρέπει στον ιδιώτη να δημιουργεί συλλογές με εθνικούς θησαυρούς υποκαθιστώντας το κράτος, γιατί αυτή η ζήτηση δημιουργεί και το εμπόριο και το παραεμπόριο. Και δημιουργεί, κυρίως, την παραβατική συμπεριφορά, εφόσον τα προσφερόμενα ποσά είναι ιλιγγιώδη. Σ' αυτό το αμνιακό υγρό θάλλουν η αρχαιοκαπηλία, η πλαστογραφία, το ξέπλυμα χρημάτων, η μαφιόζικη δράση και ο απίστευτος πλουτισμός των εμπλεκομένων.

Η εξίσωση είναι τόσο αρχαία όσο και το αρχαιότερο επάγγελμα (που είναι βέβαια αυτό του αρχαιολόγου): οι πλούσιοι χρειάζονται την «τέχνη» ως άλλοθι και άφεση αμαρτιών, η αγορά τούς την παρέχει με κάθε τρόπο. Τα κέρδη κάτω απ' το τραπέζι είναι τέτοιας κλίμακας, που καμιά κρατική γραφειοκρατία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά. (Ούτε καν στις ΗΠΑ ή στην Ιταλία.) Το βιβλίο του Αποστολίδη έχει επίζηλες αρετές αστυνομικού μυθιστορήματος, αλλά είναι και τεκμηριωμένο μέχρις εκεί που δεν παίρνει. Και ποιοι δεν εμπλέκονται σ' αυτό: Το Metropolitan Museum της Ν. Υόρκης και οι προνομιακές σχέσεις του με τους Ελληνες μεγιστάνες, οι Christie's που δημοπράτησαν τα κλεμμένα από το Μουσείο Κορίνθου, ο πρόεδρος των Αμερικανών αρχαιοπωλών που πήγε φυλακή, η Συλλογή Γουλανδρή, η Δωρεά Μητσοτάκη, το περίφημο δίδυμο Ρόμπιν Σάιμς και Χρήστος Μιχαηλίδης (ο ένας στο χώμα, ο άλλος στη φυλακή) με τις 25 αποθήκες τους γεμάτες από αρχαιότητες σ' όλο τον κόσμο, η περίφημη Μάριον Τρου και το αμαρτωλό Γκέτι κ.λπ. (Ακόμη και ο Μαυρωτάς, που παίρνει συνέντευξη από την Τρου αλλά βάζει τη φωτογραφία τής υποδιευθύντριας του μουσείου Deborah Gribon!) Το παρατιθέμενο υλικό είναι σπαρταριστό και σπαραχτικό μαζί. Πλάι στη διεθνή τζετ σετ των «φιλότεχνων» αρχαιοκάπηλων, που όμως αποκτούν αίθουσες στο ΜΕΤ «δωρίζοντας» ελληνικές αρχαιότητες από λαθρανασκαφές, φιγουράρουν τα ονόματα του Μαυρίκη ή του Γρυλλάκη, του ντετέκτιβ Τσούκαλη, του Διώτη, του Εμπειρίκου, του Νίκου Γκατζογιάννη (Γκέιτζ), του Ευ. Βενιζέλου -σιγά μην έλειπε-, του Περδίου, της οικογένειας Παπαδημητρίου, μεγάλων γκαλερί στην Ελβετία, στο Λονδίνο κ.λπ. Από το 1988 ώς το 2001 έχουν σημειωθεί σε μουσεία ή αρχαιολογικούς χώρους περί τις 35 μεγάλες διαρρήξεις! Αλλά και του Χ. Κριτζά, που, ως διευθυντής του Μουσείου Ηρακλείου, καλείται να νομιμοποιήσει προϊόντα λαθρανασκαφής κατά την έκθεση της Συλλογής Μητσοτάκη στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (ευρήματα του Τάφου της Οδηγήτριας, ανασκαφέας Α. Βασιλάκης).

ΥΓ. Θ' αποκτήσει κάποτε η Ελλάδα ουσιαστική πολιτική απέναντι στην πολιτιστική της κληρονομιά, η οποία, προφανώς, την βαραίνει υπέρμετρα;

Θ' αποφασίσει, εφόσον διεκδικεί νίκες, να καταγάγει και πολέμους;

Γραφείο τελετών «Η τέχνη» (2)

Μιλούσαμε στο προηγούμενο για την άθλια κατάσταση των εικαστικών μας πραγμάτων και για το πόσο ΔΕΝ έχει συμβάλει η επίσημη πολιτεία στο ξεβάλτωμά τους καθώς απλώς χρησιμοποιεί τον πολιτισμό σαν κρατική προπαγάνδα, ευκαιρία κοσμικών επαφών και δημοσίων σχέσεων υψηλού επιπέδου -από τραπεζίτες και πάνω- και για βόλεμα κομματικών υποκειμένων. Η τέχνη όμως τρέφεται με τους κυνόδοντες και σιχαίνεται τις αστικές συμβάσεις αλλά και τους μεσοαστούς εκλεκτούς που προωθούν χρόνια τώρα -λόγω της χαμέρπειας και της υποταγής τους- και ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.

Το σύστημα Outlook, δηλαδή μια διεθνής, πανάκριβη αρπαχτή όπου το δήθεν προτάσσεται ως πρωτοπορία, ζει και βασιλεύει. Φαντάζεστε ότι μέλη του Δ.Σ. του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης -το οποίο δεν έχει ακόμη κτίριο, αλλά φιλοξενείται... δολίως στο Μέγαρο- είναι οι κ.κ. Λ. Ταγματάρχης- ο σιωπηλός συνομιλητής των ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ στα οποία πρωταγωνιστούσε η κ. Λαμπράκη- και Δ. Καπράνος, πρόεδρος του ταμείου των δημοσιογράφων και παράγων γενικώς της καταστάσεως;

Αυτό το κλίμα της κοσμικοθολούρας μεθοδικά εκμαυλίζει συνειδήσεις και πρόσωπα, ανατρέπει αντιστάσεις και οδηγεί σε συμβολικό θάνατο δημιουργούς και δημιουργήματα. Η παχυλή έλλειψη παιδείας και οπτικής κουλτούρας που σφραγίζει τον τόπο, έχει ως λογικό αποτέλεσμα να γίνονται τα πιο εξωφρενικά πράγματα και να μην ιδρώνει το αφτί κανενός. Αλλά βέβαια ποιος θα θέλατε να συγκινηθεί; Ο κ. Αφτιάς, ή ο εκάστοτε υπουργός υπηρεσίας ο οποίος ποινήν εκτίει και για τα ψηφαλάκια βρίσκεται στο δυσώνυμο υπουργείο επί της οδού Μπουμπουλίνας;

Ετσι, βλέπουμε δικηγόρους, δικαστικούς, εργολάβους να προΐστανται μουσείων της πλάκας- με τους ιστορικούς τέχνης υποβαθμισμένους και τους αδαείς δημοσιογράφους ν' αναπαράγουν ενθουσιώδη δελτία τύπου- διευθύνσεις να γερνάνε θλιβερά στον ίδιο θώκο επί δεκαετίες και κανείς να μη διανοείται στοιχειώδη ανανέωση και τέλος τους πιο τυχάρπαστους τύπους να παίζουν εν ου παικτοίς ως σύμβουλοι και επίτροποι και επιτροπές χωρίς ντροπή. Στην Ελλάδα οι ειδικοί περί την τέχνη βρίσκονται στη γωνία και παίζουν μπάλα οι χαρούμενοι ερασιτέχνες που είδαν φως και μπήκαν. Οπως συνέβαινε και τον 19ο αιώνα. Ακόμη στην ελληνική τέχνη ισχύει το τσαρούχειον «είσαι ό,τι δηλώσεις». Και βέβαια οι περισσότεροι «φιλότεχνοι» κυκλοφορούν με τσαρούχι στο ένα πόδι και σκαρπίνι στο άλλο. Οπως τους ζωγράφισαν προφητικά οι Μποστ και Μίνως Αργυράκης.

Δεν ήταν όμως ανέκαθεν έτσι τα πράγματα. Φερ' ειπείν στα χρόνια του '60 αχνοφάνηκε μια ολιγόζωη Ανοιξη και εντός και εκτός, την οποία όμως μετά σκότισε το kitsch της Χούντας. Και έκτοτε αυτό το kitsch κατέστη η επίσημη πολιτιστική μας πολιτική. Αυτή είναι η θλιβερή αλήθεια. Από την «αθώα» Μελίνα που ήθελε αλλά δεν ήξερε ώς τους ποικίλους Κούβελες, Ανδριανόπουλους, Ντόρες, Βενιζέλους, Μικρούτσικους, Βουλγαράκηδες έξεστιν ημίν το χάος. Θα ξεχώριζα -κι έχω λόγους γι' αυτό- την Ψαρούδα-Μπενάκη, τον Μπένο και τον Πάγκαλο (ο τελευταίος λ.χ. στους ελάχιστους μήνες της θητείας του περιμάζεψε τη γραφειοκρατία του ανοικονόμητου υπουργείου).

Με τη μεταπολίτευση, ζήσαμε την επιστροφή των «διεθνών» μας καλλιτεχνών που ήρθαν να εξαργυρώσουν στην πατρίδα τα παράσημα της αλλοδαπής. Στη συνέχεια επέστρεψαν για να συνταξιοδοτηθούν και οι, ελάχιστοι, διεθνείς μας κριτικοί εντείνοντας με την παρουσία τους τον εγχώριο ανταγωνισμό και την ασφυξία των ιθαγενών. Εφόσον ως γνωστόν η πίτα ήταν και παραμένει πολύ μικρή. Οι ανωτέρω δημιούργησαν μικρές αυλές που διαγκωνίζονταν με άλλες αυλές για το πάπλωμα και που καταβύθιζαν όλο και πιο πολύ τη σύγχρονη δημιουργία. Κυρίως γιατί κατά βάθος και τη σνόμπαραν και την αγνοούσαν. Αυτή η μιζέρια τού ν' αγνοείς τον Μαλέα, τον Παπαλουκά, τον Δούκα, τον Π. Καραντινό, τον Στέρη, τον Τριανταφυλλίδη, τη Μαραγκοπούλου, τη Μαγκώνη αλλά να γνωρίζεις τον Χι Φούφουτο, συσκότιζε ακόμη περισσότερο το θολό τοπίο.

Οι εισαγόμενες «μοντερνιές», ακαταλαβίστικες, γραφικές αλλά και ανίκητες λόγω μόδας έγιναν καθεστώς στην ΑΣΚΤ επί εποχής Κεσσανλή, ενός δημιουργού που ξανάστησε αλλά και που με τον τρόπο του «κατεδάφισε» τη σχολή δημιουργώντας ολόκληρη «σχολή» καλλιτεχνών, κριτικών ή ιστορικών που είχαν ως μόνη αποστολή να ξαναγράψουν την ιστορία καθ' υπαγόρευσιν.

(Δες «ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ» τόμ. 2, εκδ. «Μίλητος», σελ. 55 κ.ε.).Θέλετε περισσότερα; Θα συνεχίσουμε.

7 - 17/06/2007
Ο τρόπος με τον οποίο «τιμά» τον Εγγονόπουλο το ΜΜΣΤ στη Θεσσαλονίκη δείχνει το βαθύ έλλειμμα παιδείας αλλά και την ισοπεδωτική λογική όσων αυτοχρίστηκαν «συνεχιστές» των νεωτερικών μας δημιουργών.

Απορίες αφελούς:

• Στην πρόσφατη απεργία για την λεηλασία των ταμείων των δημοσιογράφων, απήργησε και ο κ. Δ. Καπράνος;
• Οι κάμερες προκαλούν τη βία στους δρόμους ή η βία τις κάμερες;
• Περισσότερες φυλακές σημαίνουν λιγότερη εγκληματικότητα ή το αντίθετο;
• Η αυτοκτονίες των φυλακισμένων δηλώνουν μεταμέλεια των αυτοχείρων ή εγκληματική ανεπάρκεια του σωφρονιστικού συστήματος;
• Η αυξανόμενη αυστηρότητα των ποινών στον Κ.Ο.Κ έχει μεταβάλει, έστω και ελάχιστα, την οδηγητική κουλτούρα των Ελλήνων ή όχι;
• Η «επιθετική» οδήγηση είναι άμυνα απέναντι στον άσχετο που βγήκε στην άσφαλτο ή εκδήλωση του πιο ζοφερού κοινωνικού απωθημένου;
• Το σκυλί που γαβγίζει, εκφράζει φόβο ή ανδρεία;
• Αν σε κλωτσήσει ένα γαϊδούρι θα του ανταποδώσεις τη κλωτσιά;
• Ο κ. Νίκος Χατζηνικολάου και ο κ. Νίκος Κατέλης (Κάτμαν) ανήκουν στην ίδια τηλεοπτική εταιρεία και πληρώνονται από το ίδιο ταμείο;
• Η τηλε-δημοκρατία εξισώνει τα ετερώνυμα ή τα ομώνυμα;
• Οι Ελβετοί, με τα χιονισμένα βουνά και τις λίμνες, είναι ηλίθιοι που σε κάθε σπίτι έχουν προβλέψει δεξαμενή ομβρίων υδάτων για να μην σπαταλούν τ’αποθέματα νερού της χώρας τους;
• Εμείς που πράττουμε ακριβώς το αντίθετο έστω κι αν συστηματικά πληττόμαστε από ξηρασίες, καύσωνες κλπ., είμαστε εξυπνότεροι των Ελβετών;
• Πόσο εξυπνότεροι;
• Είναι πιο οικονομική μια μονάδα αφαλάτωσης σ’ ένα νησί που δεν έχει νερό ή η τροφοδοσία του με υδροφόρα πλοία;
• Με δεδομένο την έλλειψη νερού ενδείκνυνται τα γήπεδα του γκολφ στις τουριστικές περιοχές (οι οποίες εξάλλου παρουσιάζουν και τα μεγαλύτερα προβλήματα ύδρευσης λόγω πληθυσμιακού όγκου);
• Είναι πράξη αντίστασης να πυρπολήσεις το αυτοκίνητο ενός μετανάστη που δουλεύει στα Εξάρχεια;
• Είναι πράξη αντίστασης να πυρπολήσεις το Ι.Χ. ενός αστού στο Κολωνάκι;
• Είναι πράξη αντίστασης να πυρπολήσεις την πρωθυπουργική θωρακισμένη Mercedes;
• Αμφιβάλλει κανείς πως τον Σαρκοζί εξέλεξαν οι ιδιοκτήτες των χιλιάδων πυρπολημένων αυτοκινήτων στη Γαλλία;
• Αμφιβάλλει κανείς πως ο μέσος Γάλλος βλέπει τον Σαρκοζί ως …ενσαρκοζί του μικροσκοπικού πλην μεγάλου Ναπολέοντα με μια θατσερική essence όμως;
• Με δεδομένα τις συχνές συμπορεύσεις της γαλλικής και της ελληνικής πολιτικής ζωής, -Βενιζέλος, Κλεμανσό, Καραμανλής, Ζισκάρ, Αντρέας, Μιτεράν κλπ.- μπορούμε ή όχι να προεικάσουμε τι θα συμβεί στις προσεχείς εθνικές μας εκλογές;
• Μασάει η κατσίκα καμαμπέρ;
  

Γραφείο τελετών «Η τέχνη» (1)

Στην εποχή του θανάτου του έργου τέχνης ως έργου λοιπόν -και μοιραία του θανάτου του καλλιτέχνη ως καλλιτέχνη και της ιδέας του ως ιδέας (as idea) αναφύεται το πρόβλημα της διαχείρισης των νεκρών. Και επειδή κάθε αξιοπρεπής κηδεία έχει και τον τελετάρχη της, η αγορά γέννησε τους curators, τις biennale, τις foires και ένα διεθνές τουριστικό πήγαινε-έλα με αφορμή την τέχνη αλλά με ουσιαστικό σκοπό την αποθέωση του αγοραστή και την επικύρωση της κυριαρχίας του Συστήματος. Οπου το Σύστημα είναι ένας μηχανισμός που κατάφερε να δουλεύει χωρίς καύσιμο· ήγουν χωρίς έργα και ιδέες τέχνης. (Ή, μάλλον καθιστώντας έργα και καλλιτέχνες καύσιμα). Γιατί, όμως, πέθανε το έργο τέχνης; Μα γιατί κανείς δεν το είχε αληθινά ανάγκη (εκτός ίσως των υπευθύνων των κέτερινγκς που προσκαλούνται στα διάφορα εγκαίνια και των εμπόρων που διοργανώνουν τα ποικίλα βαθυστόχαστα events). Τα μουσεία, οι γκαλερί και οι λοιποί εκθεσιακοί χώροι θα αποκαλούνται εφεξής συμβολικά «γραφεία τελετών».

Οσο λοιπόν αυξάνουν οι σχολές καλών τεχνών, οι απόφοιτοί τους, οι έντεχνοι ή οι ερασιτέχνες καλλιτέχνες, οι γκαλερί και οι φιλότεχνοι τόσο, ιδού το παράδοξο (!), συστέλλεται και συσκοτίζεται η κοινωνικά ουσιαστική και αναπόδραστη λειτουργία της τέχνης εμπρός στην τόση υπερπροσφορά, κοινοτοπία και αισθητική εμβροντησία. Οταν δηλαδή, τόσοι πολλοί γνωρίζουν τι είναι τέχνη, τότε η τελευταία εκπίπτει από μυστήριο και αίνιγμα, από ανοίκεια γοητεία και αποστασιοποιημένο δέος σε ευανάγνωστη, ευπρόσδεκτη και αναμενόμενη διαδικασία ευτάκτως ενταγμένη στον κοινωνικό μηχανισμό και απολύτως politically correct (όπως το συνταξιοδοτικό σύστημα ή η κρατική λοταρία).

Οι καλλιτέχνες, υπάλληλοι κατ' ουσίαν μιας υπερδομής αόρατης αλλά όχι ανύπαρκτης, υποδύονται τους καλλιτέχνες ομοίως όπως τα έργα τους καμώνονται τα έργα τέχνης. Κι όλα αυτά ερήμην του ευρέος κοινού αλλά και ερήμην του ειδικού κοινού (των so called φιλότεχνων), οι οποίοι εξαντλούν τη συγκίνησή τους αγοράζοντας «έργα τέχνης» κι όχι αλλάζοντας ζωή εξαιτίας της τέχνης. Σε πρόσφατες λονδρέζικες δημοπρασίες οι τιμές των ελληνικών έργων τέχνης πλησίασαν τα 1.500.00 ευρώ. Εμπρός στο παιχνίδι φιγούρας και εξουσίας των εμπλεκομένων το έργο τέχνης κάτωχρο εξαφανίζεται και μένει μόνο η βαρύτιμη κορνίζα του. Η επιταγή που το υποκαθιστά. Αυτός κι αν είναι θάνατος...

Πιο πρακτικά τώρα ας ανατάμουμε το εγχώριο καλλιτεχνικό δράμα! Εν αρχή ήσαν οι σχολές καλών τεχνών που αυξάνονται και πληθύνονται. Εκτός της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης ανεφύησαν και νέες στα Γιάννενα και τη Φλώρινα. Που θα πει 1.000 πάνω-κάτω νέοι «καλλιτέχνες» κάθε χρόνο στην αγορά εργασίας. Επιπλέον των χιλιάδων που είναι γνωστοί (;), καταξιωμένοι (;), πολλά υποσχόμενοι (;), ή νέοι δημιουργοί. Η Ελλάδα, σημειωτέον, είναι η μόνη χώρα του κόσμου όπου ένας πενηντάρης μπορεί να πλασάρεται -και να το πιστεύει- ως «νέος καλλιτέχνης».

Γιατί όμως είναι κακή η αύξηση των σχολών τέχνης; α) Γιατί απομειώνεται η γενικότερη αισθητική παιδεία από τα σχολεία, τα γυμνάσια, τους δημόσιους χώρους. β) Γιατί οξύνεται ο αμείλικτος επαγγελματικός ανταγωνισμός εντός και εκτός των σχολών. Σ' αυτές συνήθως δεν ασκείται η τέχνη αλλά τεχνικές επιβίωσης και εξόντωσης του «αντιπάλου». Πρόκειται μάλλον για σχολές πολεμικών τεχνών, στις οποίες οι διδάσκοντες αποδεικνύονται maitres στην ενδοπανεπιστημιακή ίντριγκα και σπαταλούν πλέον τη ζωή τους όχι ως καλλιτέχνες αλλά ως δολοπλόκοι ή συνδικαλιστές ιδεών (οι σπάνιες εξαιρέσεις απλώς βεβαιώνουν θλιβερά τον κανόνα).

Στην καταρρέουσα εικαστική μας πραγματικότητα η μυρωδιά της πτωμαΐνης φαίνεται από την έλλειψη κριτικών και κριτικής -το αγλαό επίτευγμα του Ρομαντισμού- από τον απορφανισμό θεωρητικών και θεωρίας -το γέρας του Διαφωτισμού-, από την εξαφάνιση ειδικών, μαχητικών περιοδικών και ψυχωμένων ομάδων έτοιμων να σαρκάσουν τα αόρατα ρούχα του ξεβράκωτου βασιλιά (ελληνιστί High lights). Βέβαια περισσεύουν οι curators, τα «βραβεία», οι «θεματικές» εκθέσεις, και οι πληρωμένες καταχωρίσεις.

Από την κρατική αυθαιρεσία που συνέχεια αυτοσχεδιάζει ξεδιάντροπα, που στελεχώνει μουσεία και θεσμούς με ακατάλληλους μεν, κομματικά εγκάθετους δε και που επιτρέπει χρόνια τώρα από ανικανότητα σε μια σπείρα ανέραστων φανατικών -γεμάτων μωροφιλοδοξία και ζήλια- να κάνει παιχνίδι...

Στην ΑΣΚΤ επί 30 χρόνια διδάσκονταν μόνον τον Alberti, και καπέλα σ' ένα kitsch, νεοαναγεννησιακό τίποτε. Σήμερα, ήρθε η ώρα του θερισμού. Ανάμεσα στους παραστατικούς κορνιζάδες και τα βραβεία ΔΕΣΤΕ η απόσταση είναι ο περίπατος «Φίλιον» - «Ντα Κάπο» (θα συνεχίσουμε).

7 - 10/06/2007

Στο Λονδίνο μπέρδεψαν το σκάκι του Duchamp με το τάβλι. Στο τέλος, όμως κουρεύουν τον «Εγγονό». Εξάλλου οι λίρες ανέκαθεν ήσαν το διαβατήριο για τον Παράδεισο της τέχνης.

Μπουκίτσες

Σ'ένα δημοτικό των ΗΠΑ ζητήθηκε από τους μαθητές να ζωγραφίσουν ένα κοτόπουλο. Κι αυτοί το σχεδίασαν με τη ζελατίνα· του σούπερ μάρκετ...

* Το συμπέρασμα πάλι με την ελληνική τηλεόραση είναι πως ουδείς μπορεί πια να γελοιοποιήσει κανέναν. Και πως, όσο πιο σοβαροφανής παρουσιάζεται ο κάθε κ. Τίποτε, τόσο πιο εκτεθειμένος είναι κατά βάθος.

* Δραματική βελτίωση των συγκοινωνιακών συνθηκών μετά την έναρξη των αυστηρότερων μέτρων της Τροχαίας καθ' άπασαν την επικράτεια. Τώρα όλοι μιλάνε στα κινητά κρύβοντας τη συσκευή με το ένα χέρι και κρατώντας την με το άλλο. Το τιμόνι πηδαλιουχείται με το τρίτο άκρο. Οσων έχουν.

* Απόλυτα ικανοποιημένος από το Σύστημα Υγείας, την απονομή Δικαιοσύνης, την αξιοκρατία, την Παιδεία, την τηλεόραση, τις φορολογικές μεταρρυθμίσεις, την κοινωνική πρόνοια, τις ευκαιρίες εργασίας, το Ασφαλιστικό, το δημοκρατικό ήθος και την αποτελεσματικότητα της Αστυνομίας, το υψηλό, τέλος, επίπεδο των κρατικών υπηρεσιών, αλλά και την εξάπλωση των δραστηριοτήτων τού, επίσης κρατικού, τζόγου..., είμαι έτοιμος να ξαναψηφίσω όσους μου επιδαψίλευσαν την ανωτέρω ποιότητα ζωής.

* Μήπως είμαι ο ορισμός του μαλάκα; (Με την καλή έννοια).

* Και βέβαια η δημοκρατικότητα των φορέων της εξουσίας κρίνεται από το εάν καλείται ένα, από αυτούς διορισμένο, μέλος επιτροπής, ή αν αποκλείεται σιωπηρά από τις διαδικασίες, επειδή άσκησε κριτική και διατύπωσε απόψεις που δεν άρεσαν στον φορέα. Ετσι όμως δεν προάγεται τίποτε και δεν επιχειρείται καμία ρήξη.

* Βλέπετε, η εξουσία συναινεί στην αυλή αλλά όχι στον διάλογο ή τη διαφωνία. Στους Χατζηαβάτες και τους μεταλλαγμένους Καραγκιόζηδες. Που κάποιοι πονηροί τούς αποκαλούν «συμβούλους».

Το ΠΑΣΟΚ δέκα χρόνια με είχε στο ψυγείο αποκλείοντάς με από κάθε δραστηριότητα εντός ή εκτός της Εθνικής Πινακοθήκης. Η Ν.Δ., τώρα, δεν σέβεται καν τις υπογραφές που η ίδια έβαλε.

* Ετσι, εκλήθην μία και μόνη φορά στο συμβούλιο του Διεθνούς Κέντρου Δελφών και μιάμιση στο Εθνικό Συμβούλιο Μουσείων. Κι έπειτα πάπαλα. Να μην παίρνω και πολύ θάρρος.

* Αγαπητέ Μπομπ, με τι μάρκα σφουγγαράκι σβήνετε τις αποφάσεις σας τις ίδιες; Εκτός κι αν οφείλω εκ των προτέρων να συναινώ προς τις όποιες αυθαιρεσίες ή αφέλειες του γκουβέρνου.

* Είπαμε: Μαλάκας, αλλά όχι και τόσο.

* Δεν βαριέστε, το Σύστημα παραμένει κραταιό όταν αναπαράγεται μέσα στο αμνιακό υγρό των συναινέσεων και τον χυλό των ομοιοτήτων. Οι αντιθέσεις το βραχυκυκλώνουν. Αφήστε που παρακωλύουν και την πέψη. (Αυτό που, κατά περίπτωση, ονομάζεται light δημοσιογραφία.)

* Δηλαδή, ο κ. Χατζηνικολάου και ο κ. Κάτμαν ανήκουν στον ίδιο επιχειρηματικό όμιλο; Αποκαλυπτικό!

* Μιλώντας για ομοιότητες, και επειδή οι πάντες αναγνωρίζουν πόσο μοιάζουν Κωστάκης και Γιωργάκης, είναι για μένα ηλίου φαεινότερο πως θα (ξανα) κερδίσει ο Κωστάκης. Επειδή, όπως είπε και ο ποιητής, «έχει τη μέση της - και η άκρη-άκρη».

* Αν με εννοείτε. (Που με εννοείτε.)

Κατά τ' άλλα, μετά το πρόσφατο ταξίδι του στην Αυστραλία, ο πρωθυπουργός αντέστρεψε θριαμβευτικά το επίτευγμα του Ελ. Βενιζέλου με τη συνθήκη των Σεβρών. Εκείνος έκανε την Ελλάδα χώρα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών και ο κ. Καραμανλής των πέντε ηπείρων αλλά των δύο θαλασσών: Ιονίου και Αργοσαρωνικού (με τη καλή έννοια).

* Λίγο πιο βαθιά έχει τσούχτρες και τουρκικά F 16.

* Αφού, λοιπόν, ευλόγησαν ο Πατριάρχης τον Σαμπρέλ και ο Μακαριότατος τους μαύρους τους μπασκετμπολίστες του ΠΑΟ, έστρεψαν έπειτα όλη τη θέρμη των προσευχών τους, ώστε το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων να παραμείνει ελληνορθόδοξο και η Fyrom να μην ονομαστεί «Μακεδονία».

* Είναι προφανές πως οι προσευχές των εισακούσθησαν.

* Και πως ο Κύριος διαθέτει άφθονο χιούμορ...

* Επίσης, ο Μακαριότατος, εκπροσωπών τη Δεξιά αλλά και την καραδεξιά του Κυρίου (με τη Βίβλο, τ' απόκρυφα Ευαγγέλια, το Ευαγγέλιο του Ιούδα και τα κείμενα της 17Ν), πιστοποίησε επισήμως πως ο ΣΥΝ δεν υπερβαίνει το 2% των ψηφοφόρων (του Κυρίου).

* Επειτα απ' αυτό, προσελήφθη ως Προκαθήμενος και της Metron Analysis αλλά και ως Μέγας Λογοθέτης της AGB και του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους.

* Κατόπιν όλων τούτων, παρακαλείται ο Θεός να βάλει το χέρι Του (κατά προτίμηση σε φόρμα σφαλιάρας).

* Θρίαμβος, τέλος, η Art Athina, η Biennale Θεσσαλονίκης και το μεταμοντέρνο αφιέρωμα στον δύστυχο (Δισ) Εγγονόπουλο του ΜΜΣΤ.

Με το δήθεν και τη παρανόηση να κυριαρχούν. Και την κυρίαρχη κλίκα που επί χρόνια «κάνει παιχνίδι» να μην αντιλαμβάνεται καν σε τι αδιέξοδο έχει περιαγάγει την κατάσταση. (Περισσότερα από αύριο και για 3 Κυριακές στο «7» και στη στήλη μου «Επί πίνακι».)

ΥΓ.: Είναι δυνατόν με καλλιτεχνικά κυρίαρχο το γκέι λόμπι στην Ελλάδα να υποστηρίξει κανείς πως το αιδοίο μπορεί ν' αποτελεί καλλιτέχνημα;

ΥΓ. 2: Η εξουσία εξαγοράζεται με μοναξιά (Χ.Μ. Εντσενμπέργκερ).

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 09/06/20

Η Εύα δεν αμάρτησε !

(Υποκρισία και καταστολή)

Aγαπητέ κ. Βουλγαράκη, άλλο πράγμα η Αυτονομία της Τέχνης και άλλο η Αστυνομία Πόλεων.

Στην Ελλάδα της άγνοιας και της υποκρισίας ασχολούμαστε με την τέχνη μόνο όταν αποκαθηλώνονται τα έργα της και όχι όταν βρίσκονται αναρτημένα. Αυτή είναι η κουλτούρα μας.

Οχι διαλεκτική αλλά ανασταλτική. Επίσης εφόσον αδυνατεί η Εταιρεία Τεχνοκριτών να διαπλάσει αισθητικά το ευρύτερο κοινό, Δράση τεχνοκρίτη αξιωματικά αναλαμβάνουν η Αμεση δράση και ο αξιωματικός υπηρεσίας. Οποτε θίγονται τυχόν ακροδεξιά ανακλαστικά. Πράγμα που συμβαίνει, ω της συμπτώσεως, σε προεκλογικές περιόδους. Θυμηθείτε, ο σάλος με το Outlook ξέσπασε παραμονές των εκλογών του 2004. Οπότε και τα έργα του Τ. de Cordier αποκαθηλώθηκαν με εντολή Ευ. Βενιζέλου από τον χώρο της ΑΣΚΤ. Δηλαδή από πανεπιστημιακό άσυλο! Το κράτος του Ωραίου επαγρυπνά.

Στην παρούσα περίπτωση, τα video της Εύας Στεφανή, είχαμε αποκαθήλωση, προσωποκράτηση και αυτόφωρο, με τον υπουργό Πολιτισμού να υπερασπίζεται μεν την αυτονομία της τέχνης αλλά και να δηλώνει πως η συγκεκριμένη δημιουργία δεν τον καλύπτει αισθητικά -κι άλλος τεχνοκριτικός! Επιπλέον δεν εμπόδισε την Αστυνομία να εισβάλει στην ArtAthina, θεσμό επιτροπευόμενο από το ΥΠΠΟ, και να διαπράξει βαρύτατη μορφή λογοκρισίας. Λογοκρισία την οποία ο κ. Βουλγαράκης δεν καυτηρίασε. Βλέπετε, έρχονται εκλογές. Και δεν παίζει κανείς με τα «σύμβολα». Ιδιαίτερα όταν λέγεσαι «Μπομπ Σφουγγαράκης».

Εμένα πάλι μ' ενοχλεί να παίζεται ο εθνικός ύμνος προς τιμήν της Παπαρίζου και του Σαμπρέλ και να τυλίγεται η Γαλανόλευκη στα πόδια του Καραγκούνη. Γούστα είναι αυτά! Επειδή το kitsch κατοικοεδρεύει σε κάθε έκφανση της τηλε-δημοκρατίας μας κι είναι ντροπή η τέχνη να μετριέται με όρους και επιχειρήματα Τράγκα. Τουλάχιστον ας μείνει αυτός ο χώρος αλώβητος από την επικυριαρχία του δικομματικού λαϊκισμού που μας κυβερνά.

Ετσι, αντί να μιλάμε για το λίγο και το δήθεν της ArtAthina και τις life style εισαγόμενες «μοντερνιές» της, επιχειρηματολογούμε σχετικά με το ότι τα «όρια» της, τέχνης δεν (πρέπει να) τα ορίζουν οι «εισαγγελείς» ή οι «αγανακτισμένοι πολίτες»· όπως εξάλλου και τα όρια της γλώσσας. Το επίσης λυπηρό είναι πως οι «μοντέρνοι» συμμετέχοντες και οι διοργανωτές αυτής της σύναξης των γκαλερί. ΔΕΝ σταμάτησαν τις δραστηριότητές τους, ούτε κατέβασαν τα έργα αλλά προσπάθησαν να επωφεληθούν από την απρόοπτη (;) διαφήμιση. Μοναδική, τιμητική εξαίρεση ο Γιάννης Ζιώγας.

Είπαμε: Χωρίς άποψη και χωρίς στάση καμία προοδευτική ιδέα δεν μπορεί να υποστηριχθεί όπως και χωρίς θεωρία δεν συγκροτείται κανένα αυθεντικό έργο τέχνης.

Επί της ουσίας τώρα: Η Εύα Στεφανή μοντάρει μιαν οπτική εικόνα (γυμνή γυναίκα = μητρότητα, ερωτισμός αλλά και πορνογραφική εκμετάλλευση) και μια ηχητική (Εθνικός Υμνος, από εκτέλεση μπάντας επί χούντας = ολοκληρωτικό κράτος, πατριδοκαπηλία, κενή ρητορεία). Αυτά τα δύο, αυτοϊκανοποιούμενο σώμα και κρατικό σύμβολο, αντιπαρατιθέμενα «μιλούν» για το ιδιωτικό και το δημόσιο, για τον αποκλεισμό και την αυθαιρεσία. Κι όλα αυτά διατυπωμένα με τον τρυφερό και υπαινικτικό τρόπο της Στεφανή. Μέσα από μια φθαρμένη κόπια του '70 διαρκείας 40'' μόλις. Με απαγόρευση της εισόδου σε άτομα κάτω των 18 ετών. Και με υπόκρουση του Υμνου μέσα από ειδικά ακουστικά. Υπενθυμίζω πως το γυμνό, θήλυ φύλο παρουσιάζει από το 1860 ο Κουρμπέ στον πίνακα «Οι απαρχές του κόσμου» και ο Ντισάν στο Etant Donnes (1946-66). Οπου, από μια κλειδαρότρυπα βλέπει κανείς ένα εφηβαίο. Οπως ακριβώς και στο έργο της Στεφανή. Εξάλλου ο Σολωμός θίγει τον ερωτισμό στη «Γυναίκα της Ζάκυνθος», ενώ τον αποθεώνει σ' όλο του το έργο ο Εμπειρίκος.

Συγγνώμη, κύριε Αστυφύλαξ!

Το έργο της Στεφανή επίσης μιλάει για την ανδρική αυθαιρεσία πάνω στο γυναικείο σώμα αλλά και για την αυθαιρεσία του κράτους πάνω στους πολίτες. Και γι' αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Επειδή ενοχλεί τους υποκριτές και τους επαγγελματίες «Ελληνες». Αυτούς που εθελοτυφλούν μη αντιλαμβανόμενοι πως το ίδιο το κράτος είναι αυτό που ασχημονεί πάνω στα εθνικά μας σύμβολα με το απαράδεκτο λ.χ. σωφρωνιστικό ή ιατροφαρμακευτικό του σύστημα. Πόσοι «αυτοκτόνησαν» τον περασμένο μήνα στις φυλακές; Πόσοι πέθαναν στα νοσοκομεία; Ποια μαφία εμποδίζει την πρόσβαση στις ακτές;

Τη βαθύτερη κρίση που μαστίζει αυτόν τον τόπο κανείς δεν αποφασίζει να την θίξει ουσιαστικά· χωρίς γραφικότητες ή μελοδραματισμούς. Εκεί έγκειται η μεγάλη υποκρισία. Πάντων.Ενα έργο τέχνης τώρα μπορεί να μιλά συμβολικά και με μια μεταγλώσσα που ασκεί βία στην κοινότοπη χρήση της γλώσσας. Εξου και το όποιο σοκ. Μπορεί επίσης να υμνεί ή και να καταγγέλλει συγκινώντας και αμφισβητώντας εδραίες, δηλαδή μεταφυσικές, αντιλήψεις. Φανταστείτε για παράδειγμα πώς άκουγαν τον Εθνικό Υμνο, απ' τα μεγάφωνα του στρατοπέδου τους, οι εξόριστοι στη Γυάρο. Ή πώς έβλεπαν τη σημαία οι μελλοθάνατοι της Ακροναυπλίας. Το ότι αγαπάμε την πατρίδα μας δεν σημαίνει ότι δεν την κρίνουμε ή δεν μας πικραίνει. Η τέχνη πάλι, άλλης τάξης πατρίδα αυτή -όπως εξάλλου και η γλώσσα- μας μαθαίνει να βλέπουμε τον κόσμο αλλιώς. Δηλαδή ξανά απ' την αρχή. Και χωρίς στεγανά...

ΥΓ.: Το άρθρο 16 του Συντάγματος κατοχυρώνει την ελευθερία της τέχνης και της έρευνας. Ενώ ο Συνήγορος του Πολίτη καταδίκασε τελεσίδικα ζως παράνομη την αποκαθήλωση του έργου στο Outlook (Ιούνιος 2005, συνήγορος Α. Τάκης).

ΥΓ.2: Βέβαια και οι υπεύθυνοι του ArtAthina «λογόκριναν», αποκλείοντας τη ζωγραφική του Ευ. Κουζούνη με τρόπο ήκιστα καλλιτεχνικό. Επειδή τα πράγματα έχουν σχεδόν πάντα δύο όψεις.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 06/06/2007

Σσσσστ! (Οπως Σιωπή)

Δεν συμβαίνει κάθε μέρα ο κόσμος να χωράει μέσα σ' ένα ποίημα

W. Stevens

Η πάλη των ερμηνειών για ένα έργο τέχνης, ο εξορκισμός δηλαδή της μιας, αναμφισβήτητης και εδραίας αλήθειας, μιας αλήθειας τόσο επίφοβης όσο η εξουσία, είναι μερικές φορές σημαντικότερη κι απ' αυτή την πάλη των τάξεων. Αλλωστε το αβίαστο συμπέρασμα όλων αυτών είναι πως ούτε το «έργο τέχνης» μέσα στον χρόνο δεν εμφανίζεται αναλλοίωτο οντολογικά ούτε και η, συχνά ταπεινωμένη, έννοια των κοινωνικών «τάξεων» παρουσιάζεται ομοιογενής ιστορικά. Που θα πει άλλο πράγμα ήταν ο εργάτης στην εποχή του Μαρξ και στη Βρετανία του Ντίκενς κι άλλο ο εργάτης στη Γαλλία του Σαρκοζί ή στην Κίνα του αναδυόμενου μετακομμουνιστικού, ημικρατικού (!) καπιταλισμού. Κι όταν ο Terry Eagleton ισχυρίζεται πως η «λογοτεχνία» δεν είναι ένα σταθερό αντικείμενο, εννοεί πως ό,τι θεωρούσε ως επιστημονικό λόγο ο 19ος αιώνας, ο 21ος το αντιλαμβάνεται ως αυθεντικό κείμενο τέχνης. Κι ότι ο Heidegger ή ο Wittgenstein όσο είναι φιλόσοφοι άλλο τόσο είναι και μεγάλοι συγγραφείς. Μεγαλύτεροι, ενδεχομένως, από τους λογοτέχνες του συρμού που θαύμαζε η εποχή τους (τον απεραντογράφο λ.χ. Ρομέν Ρολάν ή τον νομπελίστα Ουίνστον Τσόρτσιλ).

Αυθαίρετο, αυτοαναφορικό, σκοτεινό, Αγαπητέ Jakobson, και σκοτάζον, ανεπίδεκτο ορισμών, ατελέσφορο ως προς τα συμπεράσματα αλλά και επιθετικό ως προς την επικοινωνία, πράγμα η τέχνη και οργανωμένα βίαιο απέναντι στις χειμαζόμενες εκδοχές της χύδην εικόνας και τις βαρετές χρήσεις της συμβατικής γλώσσας. Αφού γραφή και εικόνα -εξεικόνιση είναι ένα και το αυτό· και αφού εντέλει το διάσπαρτο νόημα του έργου τέχνης αντανακλά λαμπρά τη διάσπαρτη υφή της, πολυκέφαλης, εξουσίας, στο σημερινό κόσμο. (Εκτός κι αν μερικοί αφελείς στον Περισσό πιστεύουν πως η εξουσία αποκλειστικά κατοικοεδρεύει στου Μαξίμου. Λάθος στο μάξιμουμ, λαμπρό!)

Σκεφτείτε: η παλιά, «καλή» λογοτεχνία με την αρχή, τη μέση και το τέλος της η «καλή», πατροπαράδοτη ζωγραφική με τη διακοσμητική της καλαισθησία, η αιωνόβια ακαδημαϊκή τέχνη που «συγκινεί» όσους αδυνατούν να συγκινηθούν από τη ζωή τους την ίδια -και να συγκινήσουν έτσι και τους άλλους- τι άλλο είναι παρά το μικροείδωλο ενός συμπαγούς και συγκεντρωτικού κράτους, με αρχή, μέση και τέλος, ήγουν, βουλή, δικαιοσύνη, πρωθυπουργό και πρόεδρο Δημοκρατίας;

Θα είναι όμως η δημοκρατία του αύριο έστω και κατ' ελάχιστον όμοια με τη δημοκρατία που ζήσαμε στη Μεταπολίτευση; Μην βιαστείτε να απαντήσετε. Ή μάλλον απαντήστε αφού σερφάρετε επί δίωρο στο Διαδίκτυο με έμφαση στις αναδυόμενες αυτοκρατορίες της Ανατολής και στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και αφού δείτε μία ώρα ελληνική τηλεόραση.Ασχετο: Αυτός ο αριστοκρατικός νέος που λέει τις ειδήσεις πόση ανοχή πρέπει να έχει σχετικά με το νέο περιβάλλον όπου τον έριξε η ζηλοφθονία του κόσμου και οι δύσκολες εργασιακές σχέσεις της μεταρρυθμισμένης, λόγω Ν.Δ., Ελλάδας; Κανονικά Νίκος Ανοχής θα έπρεπε να λέγεται.

Γιατί αιφνιδίως συνέδεσα τέχνη και κράτος; Για να δείξω πως, όπως μετασχηματίζεται εκπλήττοντάς μας η κεντρική εξουσία και πολυθρυμματίζεται σε άπειρες, άλλες εξουσίες -ΜΜΕ, πολυεθνικές, τράπεζες, μηχανισμούς χειραγώγησης της κοινής γνώμης κ.λπ.-, έτσι και η τέχνη του αύριο νομοτελειακά δεν μπορεί να έχει σχέση με την τέχνη του σήμερα. Και το «ανοικειωτικό» χαρακτηριστικό της, όπως προέβλεψε ο Shklovsky, θα την ανοικειώνει χαρακτηριστικά ώς το τέλος. Οσο κι αν χάσκουν οι αστοί εμπρός της με το στόμα ανοιχτό. Κι όσο κι αν μηχανεύονται εμπορικές μηχανές για να την εξαγοράσουν και να καθησυχάσουν τις τύψεις της άγνοιάς τους με το να καταστήσουν ακόμη και τον τελευταίο καλλιτέχνη επί της γης, υπάλληλό τους. Αυτοί, οι αγράμματοι νεόπλουτοι κι αν δεν αποτελούν μορφή εξουσίας. Κι η τέχνη; Αυτή είναι όπως είπαμε το αυθαίρετο, αυτοαναφορικό, σκοτάζον αντικείμενο του πόθου το οποίο κάθε στιγμή ψάχνει τον ορισμό του.

Υ.Γ.1: Το κείμενο «Ενας βάτραχος στο έλος» ήταν ακατανόητο επειδή το χειρόγραφό μου ήταν ανοικονόμητο. Συγνώμη. Εγραφα όμως «την σπάνιν» κι όχι «την σπάνιας». Αλλο «σπανιότητα» κι άλλο «σπανάκι».

Υ.Γ.2: Γιατί δεν υπάρχει γλυπτό του Κυριάκου Ρόκκου στη Γλυπτοθήκη κύριε Παναγιώτη Τέτση, πρόεδρε του ιδρύματος;

Υ.Γ.3: Ο Αρης Γαβριελάτος μού γράφει: «Συμφωνώ απόλυτα, ειδικά στα υστερόγραφα... Δεν είναι όμως μόνο ο Κούλογλου. Η Coca Cola πάει με όλα και με Γαλάνη-Δεληβοριά».

Υ.Γ.4: Ευχαριστώ θερμά για τα θερμά σας σχόλια. Συνεχίζουμε...

Γιάννη Ασημακόπουλου, Κατασκευή 2007. Τέχνη είναι το οντολογικό παράδοξο που αντανακλά στη μορφή του την κατασκευή μιας συνείδησης. Η τέχνη μάλλον μας δημιουργεί παρά την δημιουργούμε.