Tα Σαββατόβραδα μην βγαίνετε έξω· κλειστείτε μέσα κι εσείς και τα παιδάκια σας. Δείτε τις σούπες της τηλεόρασης, διαβάστε τις κοινοτοπίες των εφημερίδων, ακούστε μουσική, κοιμηθείτε νωρίς, ερωτευθείτε τη σύζυγο σας… Αλλά προς θεού, ΜΗΝ βγείτε έξω. Γιατί, τα Σαββατόβραδα, βγαίνουν οι ορδές των νεοβάρβαρων με τα πολύστροφα ή τις μηχανές μεγάλου κυβισμού και είναι τότε που τα Ι.Χ. γίνονται κατ’ εξοχήν δημόσιος κίνδυνος. Οι νεοβάρβαροι, νέοι συνήθως αλλά όχι απαραίτητα, γκαζώνουν, βιάζονται, προσπερνούν, παραβιάζουν φανάρια, μαρσάρουν, σουζάρουν, σφηνώνουν, κορνάρουν, επελαύνουν και είναι έτοιμοι για όλα. Αυτή είναι η διασκέδασή τους. Η Παραλιακή, η Κηφισίας, η Συγγρού, η Μεσογείων, η Πειραιώς, θ’αναστενάξουν απόψε στην Αθήνα. Όπως και η Εγνατίας, παλιά και νέα, η Τσιμισκή στη Θεσσαλονίκη και οι αντίστοιχες λεωφόροι στην Πάτρα ή στα Γιάννενα. Τα δεκαεξαβάλβιδα θα ξεσαλώσουν, οι ατρόμητοι οδηγοί τους, μεθυσμένοι από ίλιγγο και αλκοόλ, θα αφήσουν ελεύθερο τον ενστικτώδη εαυτό τους και… όποιον πάρει ο Χάρος. Κυριολεκτικώς. Έτσι είμαστε εμείς. Σκοτωνόμαστε λεβέντικα στην άσφαλτο καθ΄οδόν προς τα σκυλάδικα, και κατά την επιστροφή από τα στριπτιζάδικα. Είναι πατροπαράδοτο, τοπικό έθιμο. Δεν αλλάζουν αυτά τα πράγματα. Πάνε από πατέρα σε υιό και ξεσαλωμένο εγγονό. Σαββατοκύριακα μακελευόμαστε (όσοι έχουμε απομείνει από τις εξόδους Χριστουγέννων, Πάσχα κλπ). Οδηγώ, λοιπόν, στη μεσαία λωρίδα κατεβαίνοντας τη Συγγρού για να κρυφτώ γρήγορα σπίτι μου. Πίσω με σπρώχνει ένας πατημένος με 150 με τα μεγάλα φώτα στο καθρέφτη μου. ΔΕΝ με προσπερνάει απ’ τα δεξιά αλλά θέλει εγώ να εξαφανιστώ γιατί είναι ΑΥΤΟΣ που ΤΩΡΑ περνάει, κι αυτό το ΓΕΓΟΝΟΣ πρέπει να γίνει αντιληπτό μετά φανών και λαμπάδων απ’ όλους. Πριν προλάβω να κινηθώ δεξιότερα για να αφήσω χώρο ελεύθερο στον ξένοιαστο καβαλάρη που καλπάζει προς την παραλιακή με την ευτυχισμένη ξανθιά –απαραίτητο εξάρτημα κάθε cabrio- δίπλα του, αρχίζει να κορνάρει. Κι όλα αυτά σε κλάσματα δευτερολέπτου. Κι είναι τότε που ξυπνάει μέσα μου ένας ξεχασμένος Καραϊσκάκης και αποφασίζω ν’ αντισταθώ στον νεοβάρβαρο. Να μην υποκύψω στην ιταμή και απρόσκλητη επίθεση του λαμαρινένιου του «εγώ» στη δική μου λαμαρινένια προσωπικότητά. Όπως καταλαβαίνετε, πρόκειται για μιαν, ακόμη, τιτανομαχία από τις χιλιάδες που συμβαίνουν καθημερινά στο βεβαρημένο, οδικό μας δίκτυο. Αν έκανα καλά που ενεπλάκην σ’ αυτή τη κόντρα θα το μάθετε, στην καλύτερη περίπτωση, απ’ το δελτίο του νοσοκομείου που εφημερεύει το Σάββατο… Καλή Χρονιά!
Συνολικές προβολές σελίδας
Κυριακή 30 Δεκεμβρίου 2007
Χρόνος Μωρός
φέρνουν και διώχνουν κόσμο
..............................................
Αλλά τη λέξη φεγγάρι
κανένα φως δεν τη φτάνει
Κ. Δημουλά
Ο κάθε νέος χρόνος δεν είναι μωρό, είναι γέρος. Τον λεύκανε ήδη η αιωνιότητα του άγνωστου μέλλοντος. Βρέφος, όμως, είναι πάντα ο χρόνος που φεύγει. Και μάλιστα μωρό ενός έτους, ακριβώς. Ο καινούριος, πάλι, είναι τόσο ξεμωραμένος γέρος, που πιστεύει σ' ευχές, σε μαντείες, σε ξόρκια ή βασκανίες, προσδοκώντας, για φαντάσου, να είναι αιώνιος. Χωρίς να πηγαίνει διόλου το μυαλό του στο κακό, του τρελόγερου. Γι' αυτό και το κακό μας επισκέπτεται κάθε χρόνο. Αφεύκτως. Το κακό που παίζει με τους ανυπεράσπιστους ανθρώπους, τους κολλάει σαν μύγες στα κρύσταλλα τ' ουρανού, σαν κουνούπια στη μεσοτοιχία του σύμπαντος. Απ' την άλλη πλευρά, αν βάλεις το αυτί σου, χάος. Και το κακό γελώντας δείχνει έτσι στον χρόνο τη μωρία του. Laus Stultitiae, η τιμωρία του.
Οι παλιοί χρόνοι, ζαρωμένα μωρά που γέρασαν πρώιμα, μαθαίνουν να κουκουβίζουν στην άκρη, τις πληγές τους γλείφοντας και σιωπώντας. Αυτή η βουβαμάρα λέγεται πολιτισμός. ενώ στο βάθος της κάμαρας ακούγεται η Συμφωνία των Παιχνιδιών του μπαμπά Λεοπόλδου· μόνο που τώρα τα όργανα έχουν φτιαχτεί από οστά κεκοιμημένων πατέρων. Οπως το αλτάρι του Καθεδρικού στο Otranto που έγινε κι αυτό και τα πανύψηλα ερμάρια γύρω του από κρανία μαρτύρων. Είναι η συγκομιδή του χρόνου και μην διαμαρτύρεστε. Οι χαζοχαρές έστωσαν για τους πανηγυριτζήδες της τηλε-ευήθειας. Εμείς ας ψάλουμε, σαν εωθινό για όλα τα μωρά του, είθε για πολύ ακόμη όμορφου, κόσμου και για όλα τα παιδιά που ατύχησαν να έχουν εμάς σαν ενήλικες, τους στίχους της Κικής: «Αραγε, σε ποιο όνειρο ανέθεσα/ του όλου τη φύλαξη/ και το πήρε ο ύπνος;»
Κι όμως. Η ευτυχία μπορεί να καταστεί ψηλαφητή κι ας μην το πούνε οι ειδήσεις. Η μυρωδιά ενός βρεφικού σεντονιού, ας πούμε, το χνούδι που ονειρεύεται να γίνει μαλλί, η πιο μικρή πατουσίτσα του κόσμου. Γιατί έτσι και μόνον έτσι ο, κάλλιστος, κόσμος περπατάει...
Αλληλογραφία
1. Τέλος χρόνου και ας κλείσουμε τις, χρόνιες, εκκρεμότητες: Ευχαριστώ θερμά για τις αποστολές των ποιητικών τους συλλογών, τους φίλους Σπύρο Λ. Βρεττό, Κυριάκο Συφιλτζόγλου και Θέμη Τασούλη. Τα βιβλία τους, όλα απ' τον «Γαβριηλίδη», λέγονται «Συνέβη», «Εκαστος εφ' ω ετάφη» και «Ολα που χύνονται στο άσπρο απαλά». Επίσης τον Antoni Mirό για το Viagge a Grecia.
2. Οι μετριότητες, παχουλές και διεισδυτικές σαν την υγρασία, μπορούν να πάνε παντού. Επειδή όμως ταξιδεύουν στριμωγμένες ανάμεσα σε πλάτες άλλων, χάνουν τη θέα. Και το ταξίδι.
3. Είδα την Αμαλία Μουτούση, βιαστική και αέρινη στο πεζοδρόμιο της Λυρικής, να κυνηγάει μιαν ριπή ανέμου που της πήρε το καπέλο. Εμένα, πάλι, μου πήρε το μυαλό. Α propos, τι εξαιρετική δουλειά έκανε στην ΕΛΣ ο Στέφανος Λαζαρίδης! Κύριε Λιάπη, τι θα λέγατε τη θλιβερή τριανδρία να αντικαταστήσει τάχιστα ο γνώστης Βύρων Φιδετζής; Ή ο διεθνής μας Γιώργος Απέργης;
4. Τι χρειάζεται ακόμη ο έωλης, βενιζέλειας έμπνευσης, ΟΠΕΠ; Γιατί να μην καταργηθεί και να ενισχυθεί περαιτέρω το δύσκολο έργο του Μπαμπινιώτη στο Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού;
5. Ο κ. Στράτος Φουντούλης μου έγραψε πως παραλίγο να δει τον Christian Ferras στην τελευταία του συναυλία, στο Vichy. Κι η Βερονίκ συμπληρώνει πως 9 χρονών τον άκουσε στη Λωζάνη. Αξέχαστος. Είναι τότε που ο μωρός χρόνος γίνεται κερδισμένος. (Αγαπητή Kozima, ευχαριστώ για το (εξ)αιρετικό σας κοπλιμέντο. Το καλύτερο δώρο χρονιάρες μέρες).
6. Είδατε το «Νόρντοστ» στο Θέατρο Τέχνης; Η Μάνια Παπαδημητρίου, η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου και η Σοφία Σεϊρλή δίνουν χαμηλόφωνο ρεσιτάλ σε ένα έργο-ντοκουμέντο που αναφέρεται στη σφαγή της Μόσχας με τις χήρες Τσετσένες και που ανεβάζει επί σκηνής τη δημοσιογραφική έρευνα. «Μα είναι αυτό θέατρο;» αναρωτιούνται μερικοί. Οπως αναρωτιούνται οι ίδιοι, από το 1917, αν το «Ουρητήριο» του Duchamp είναι γλυπτική. Επειδή δεν είναι μόνον ο Μπους επικίνδυνος. Είναι κι ο Πούτιν.
7. Η παλιά μου φίλη Μαρίνα Κουρεμένου-Φλέγγα σε ευγενικότατη επιστολή της μου απαριθμεί πόσοι έχουν διαμαρτυρηθεί παγκοσμίως για την ενδεχόμενη κατεδάφιση των δύο ακινήτων στη Δ. Αρεοπαγίτου, για το... γινάτι του Τσουμί. Ετσι, από τις 15/9 έως τις 14/11/07 έχουν συγκεντρωθεί 8.040 χειρόγραφες υπογραφές, ενώ 341 μέλη του ΥΠΠΟ με επιστολή τους στον υπουργό ζητούν να αρθεί ο αποχαρακτηρισμός, παράλληλα με τον ΣΑΔΑΣ, το ΕΜΠ, το ΤΕΕ, τον Δήμο Ιωαννίνων (ο Κουρεμένος ήταν Ηπειρώτης), το ICOMOS, το World Archaeological Congress και πολυάριθμα δημοσιεύματα στους Independent, Guardian, USA Today, Herald Tribune, Le Monde, New York Times και βέβαια στον ελληνικό τύπο. Εγώ τι να πω; Πρώτον πως δεν είναι θέμα του Τσουμί αλλά του νέου Μουσείου της Ακρόπολης, ενός τεράστιου πολιτιστικού στοιχήματος, που αποφασίστηκε από πλειοψηφούσες συλλογικότητες και που θα μπορούσε, αν το διαχειρστούμε σωστά, να μας βάλει ξανά σε διεθνή τροχιά. Θα συμφωνήσετε πως και κέλυφος, και περιεχόμενο οφείλουμε να τα αναδείξουμε όσο καλύτερα γίνεται. Ηδη, όπως γνωρίζετε, έχουν απαλλοτριωθεί αρκετές γύρω πολυκατοικίες για να αναπνεύσει το επιβλητικό αυτό κτίσμα. Πρέπει, φευ, να ακολουθήσουν κι άλλες. Ηταν εξαρχής πάντως έγκλημα που πυκνοδομήθηκε έτσι η περιοχή της Ακρόπολης. Απ' την άλλη, είναι λυπηρό να κατεδαφίζονται καλαίσθητα κτίρια. Οταν όμως δεν υπάρχει άλλη επιλογή;
8. «Τι να πεις όμως για ένα ισόγειο/ που κοιτάει στον ακάλυπτο/ για ανοιχτωσιά;» (Κυρ. Συφιλτζόγλου)
Κυριακή 23 Δεκεμβρίου 2007
Η μοναξιά του ζωγράφου...
ζωγράφος, αθέατος ούτως ή άλλως, περιφέρεται σαν σκιά -ούτως ή άλλως- και πλήττει κοιτώντας όλους αυτούς που θαυμάζουν ετοιματζίδικα χωρίς να κοιτάζουν, κουρασμένοι από την επίπεδη, ανάμεσα σε events και δεξιώσεις, ζωή τους, οι ίδιοι και οι ίδιοι, στα χωρίς λόγω στρας ή βελούδα κι έπειται μόνοι στο ομοιόμορφο πλήθος και την πολυτελή αίθουσα, αμήχανοι εμπρός στους πίνακες και απογοητευμένοι από το φοβικό τρόπο με τον οποίο τους έμαθαν ν' αντιδρούν στο αγρίμι που λέγεται τέχνη... Κι οι πίνακες πάλι τους κοιτάνε με τη σειρά τους ξελιγωμένοι στα γέλια. Με τον ζωγράφο πιο μοναχικό απ' όλους, είτε έφυγε το 1957, είτε το 1985, πάντα παρών όμως για όσους μπορούν να τον δουν πίσω από τη σκιά του... Ενώ για τους άλλους οι εύγλωττες εικόνες του έστω κι αν τραγουδούν με τα χρώματα ή τα αινίγματά τους, φαίνονται βουβές, άδειοι καθρέφτες που αντανακλούν το κενό, γιατί δεν είναι τα χρήματα ή η εξουσία που γοητεύουν το ωραίο, αλλά το αντίθετο.
ι ο ζωγράφος σιωπά βλέποντας όλους αυτούς που βρήκαν την ευκαιρία να υπάρξουν μέσα από το έργο του, λες και το ταλέντο είναι θέμα εφορίας ή η χάρις κληρονομείται ή τα ορφανά και τα εγγόνια δικαιούνται να ορίζουν το ποιος θα μιλήσει ή θα γράψει γι' αυτόν και ποιος όχι, επειδή απλώς έχουν την επικαρπία του έργου και μπορούν να στήνουν φάμπρικες μ' αυτό. Ή, πάλι, ν' αψηφούν δωρεές σε μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που έγιναν ακριβώς για να προβάλουν αυτό το έργο, και ν' αξιώνουν εδώ και τώρα money back. Η αγορά όμως και η τελετουργία των δημοπρασιών αφήνουν αδιάφορο τον ζωγράφο, όπως και τότε, μόνο που τώρα λυπάται γιατί στις Ινδίες καίνε τις χήρες στην πυρά του εκλιπόντος για να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο, ενώ εδώ τις αφήνουν ν' αλωνίζουν σε ό,τι ουσιαστικά δεν τους ανήκει, εκτός κι αν η ιστορία της τέχνης συγγράφεται στα συμβολαιογραφεία και η ευαισθησία είναι τόσο κολλητική όσο και η ιλαρά. Ιλεως γενού Κύριε της ζωγραφικής...
το Ιδρυμα Β. και Μ. Θεοχαράκη στη Βασ. Σοφίας είδα την αναδρομική έκθεση του σημαντικότερου, ίσως, νεοέλληνα ζωγράφου -μαζί με τον Γύζη, τον Παρθένη, τον Μπουζιάνη και τον Διαμαντόπουλο-, του Σπύρου Παπαλουκά από τη Δεσφίνα. (Δες το εκτενές κείμενό μου «Ενας χωρικός στοχάζεται τη θάλασσα» στον τόμο του προτελευταίου συνεδρίου της «Εντελέχειας» στο Ε.Ι.Ε. το 2003. Και τα σχόλιά μου στους τόμους Α και Β του «Ελληνομουσείου», εκδ. Μίλητος 2001.) Πρόκειται για ένα μέγιστο πολιτιστικό γεγονός, πλαισιωμένο με παράπλευρες εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου. Κι είναι πραγματικά κρίμα που μια τέτοια προσφορά -αλλά και η δαψιλής δωρεά της Ασημίνας Παπαλουκά, κόρης του ζωγράφου- αντιμετωπίζει «κληρονομικά» προβλήματα. Στους χώρους του ιδρύματος λάμπει ένα έργο μοναδικό, ένας έλληνας Γκογκέν που δεν ταξίδεψε στις θάλασσες του Νότου αλλά στον Αθω, την Αίγινα και την Πάρο για ν' ανακαλύψει την πνευματικότητα του υλικού φωτός και την αγιότητα των φθαρτών αντικειμένων. Και για να δώσει, μαζί με τον Χαλεπά και τον Κόντογλου, τη στιβαρότερη πρόταση μιας νεωτερικότητας φτιαγμένης από ιθαγενή ορυκτά. Τον Παπαλουκά πρωτοπαρουσίασε αναδρομικά ο Δημ. Παπαστάμος στην Εθνική Πινακοθήκη πριν από 30 χρόνια. Εκτοτε το Ιδρυμα αδιαφόρησε και για τον ζωγράφο και για τη δωρεά του, η οποία σαπίζει στις αποθήκες αναξιοποίητη (ανθίβολα, σπουδές, νεανικά μικρά και μεγάλα έργα).
ίχα τη χαρά να παρουσιάσω την πρώτη έκθεση ζωγραφικής του Βασίλη Θεοχαράκη, μαθητή του Παπαλουκά, στην γκαλερί «Ζυγός», τη δεκαετία του '80. Εκτοτε παρακολουθώ το συνεπές έργο του αλλά και τις προσπάθειες όλων, σχεδόν, των συναδέλφων μου να το προσεταιριστούν, όχι, πάντα, με άδολες προθέσεις. Ο λόγος προφανής. Αλλά εξίσου προφανής και η δική μου βούληση να σταθώ μακριά προς αποφυγήν παρεξηγήσεων. Ας παίξουν άλλοι το ρόλο του κόλακα ή της υγρασίας. Τους πηγαίνει καλύτερα... Μετά όμως από τόσον καιρό είμαι ευτυχής που του σφίγγω το χέρι και εύχομαι να συνεχίσει, αυτός, ένας ιδιώτης, να πράττει όσα οι επίσημοι θεσμοί αμελούν... Και να μην λησμονεί ποτέ ότι η μοναξιά είναι η καλύτερη συντροφιά του ζωγράφου. Και το πρόσωπό της το πιο περιμάχητο θέμα του.
ΥΓ. 1: Ολίγον βαρετός ο «Πόθος» του Αγνκ Λι. Φαίνεται πως το Χόλιγουντ πειράζει σοβαρά τους επιρρεπείς σκηνοθέτες. Αντίθετα, η «Περσέπολη», καθηλωτική.
ΥΓ. 2: Ελαβα σημειώματα διαφόρων γκαλερί που με πληροφορούσαν ότι ο τάδε καλλιτέχνης τους συμμετέχει στην έκθεση «Σε ενεστώτα χρόνο» του ΕΜΣΤ. Από ένα Εθνικό Μουσείο όμως δεν περιμένω την τρέχουσα εσοδεία της αγοράς. Αυτή την βρίσκω στις foires ή τις biennale. Από ένα μουσείο περιμένω την αρχαιολογία του παρόντος και την ερμηνευτική του σύνθεση. Και βέβαια ιστορικές εκθέσεις. Φαίνεται όμως ότι πρέπει ν' αναμένουν πολύ ο Παντελής Ξαγοράρης, ο Στάθης Λογοθέτης, ο Βασίλης Σκυλάκος, η Καίτη Αντύπα και οι λοιποί πιονιέροι του μοντερνισμού μας.
ΥΓ3: Τρελάθηκες Δύση; Βγάλε αμέσως τα κόκκινα ντροπή στην κηδεία σου πας
Αυτοπροσωπογραφία, 1922.
«Μεταφερθήκαμε, παραπλεύρως»
Κική Δημουλά
...Ο Βασίλης Ανδρεόπουλος να μου διηγείται το πώς κουβαλούσε μιαν ολόκληρη μέρα στις κατωφέρειες του Ελικώνα τον ξυπόλητο Μάνο Χατζιδάκι, εκείνον τον μαύρο Δεκέμβρη. Και να μου αναγνωρίζει, ένα ένα, τα πορτρέτα των «Ενωμένων Καλλιτεχνών» που ζωγράφισε το 1952 σε ακουαρέλα ο Γεώργιος Μπουζιάνης: Βεάκης, Παξινού, Κοτοπούλη, Κωτσόπουλος, Τζόγιας, Λαλοπούλου, Γαρμπή, Στ. Λαμπέτης (sic), Παΐζη, Σαρρή, Γιαλαμάς, Μαλένα Ανουσάκη κ.ά. Ενας ολόκληρος θησαυρός από κρουστό, ολοζώντανο παρελθόν εμπρός σ' ένα παρόν που λιγοθυμάει για να πεθάνει. Με τον Κάτωνα τον Τιμητή για Κατίνες ν' αναπαράγει ευτυχής τον κυρίαρχο μηχανισμό ανακυκλώνοντας τον τηλε-πολτό και πουλώντας με το αζημίωτο θύματα στα θύματά του· «μεγαλείων οψώνια» που θα 'λεγε κι ο επίκαιρος Σκιαθίτης. Και δεν «σατιρίζει» μόνον· τραγουδάει και χορεύει (sic) το ταλέντο(!), έχοντας εκ του ασφαλούς εφεύρει τον εαυτό του και αναστήσει τον Γιώργο Οικονομίδη σε ρόλο Κώστα Χατζηχρήστου (ή, τ' ανάποδο). Επωδός: (Γαμώ την AGB σας. Για δαύτην είστε ικανοί να εμφανίσετε ακόμη και τη μάνα σας ξεβράκωτη). Ολοι! Ιδιωτικοί πνιγμένοι στην ιδιωτεία και κρατικοί κολλημένοι, γραφειοκρατικά, στα ίδια και τα ίδια πρόσωπα που μας ταλαιπωρούν επί δεκαετίες. Προγλωσσικές μεγαλοκοπέλες που μπεμπεκίζουν και συνταιριάζουν, σταυροβελονιά, πολιτισμό με μπουζούκια στο φινάλε. Η ΕΡΤ θα 'πρεπε, κανονικά, να λέγεται «Δίαυλος Εθνικής Λήθης και Κρατικής Ηλιθιότητας».
Αγαπητέ Θοδωρή,
Δεν είναι για πάντα η εξουσία κι αλλάζουν τ' ανθρώπινα σαν τα φτερά της πεταλούδας. Κι ούτε γεννήθηκες στη Ρηγίλλης αλλά στην Καισαριανή. Σκέψου έγκαιρα την τύχη των προκατόχων σου στην ίδια καρέκλα. Σκέψου τώρα το αύριο. Αυτό θα πει ευφυΐα. Κάνε κάτι για τη δημόσια τηλεόραση. Τουλάχιστον. Αν έχεις ελάχιστο τρόμο ιστορίας.
Κατά τ' άλλα ως τόπος μοιάζουμε σαν να έχουμε, όλοι, μετακομίσει παραπλεύρως. Αφήσαμε εδώ ανυπεράσπιστα τα οστά των προγόνων μας, τις εικόνες και τα μαλαμοκαπνισμένα άρματα στους πέτρινους τοίχους και πήγαμε δίπλα για να βρούμε τους ατομικούς μας παραδείσους. Σ' εκείνο το μεταφυσικό όριο του αστικού και του περιαστικού, του σημείου που ισχύει ο νόμος και του σημείου που θάλλει η έλλειψή του. Στη χώρα, δηλαδή, του σταρχιδισμού, του «δεν βαριέσαι, τώρα», «έτσι κάνουν όλοι», «όλα έγιναν νομοτύπως», «εγώ, για την καλή μου την καρδιά» κ.λπ.
Κάποτε χτίζαν τη νύχτα με την ψυχή στο στόμα, απελπισμένοι προλετάριοι, στο φαλακρό Αιγάλεω, μιαν πλίνθινη κάμαρα. Τώρα τα παράνομα τρίτης γενιάς (μετά τους πρόσφυγες του '22 και τους εσωτερικούς μετανάστες του Εμφύλιου) είναι εξοχικές, δεύτερες κατοικίες και πολυτελείς βίλες που επιτρέπουν στον κυρίαρχο μηχανισμό να υπάρχει, να λαδώνεται βασιλικά και να προχωρεί. Παραοικονομία, μαύρο χρήμα, νεοπλουτισμός, αντιπαραγωγική ανάπτυξη, όλα συγκλίνουν στη μαγική εξίσωση: οικοδομή, με κάθε κόστος.
Διαβάζω στο πολύτιμο, στο γενναίο βιβλίο του αρχιτέκτονα Αριστείδη Ρωμανού «Αθήνα, το πολεοδομικό ζήτημα από τη σκοπιά του πολίτη» (Ποταμός, 2004): «1996-8, ο νομάρχης Πειραιά κατηγορείται ότι χορήγησε παράνομα ηλεκτρικό ρεύμα σε 1.843 περιπτώσεις αυθαίρετων κτισμάτων με χρήση του Ν.1512/85, ο οποίος το επιτρέπει "εφ' όσον διαπιστωθεί ότι στο κτίσμα ζουν πάσχοντες από σοβαρή ασσθένεια". 1999 Φεβρ.: Παρόμοια υπόθεση με 12.000 (!) βεβαιώσεις του νομάρχη Ανατολικής Αττικής που παραπέμφθηκε. Μερικά από τα κτίσματα των... αναξιοπαθούντων είχαν εμβαδόν 250, 300 μέχρι και 700 τ.μ.
...Πλήθος πολυτελών κατοικιών ανεγείρονται στη Β' Ζώνη Προστασίας του Υμηττού (χρήση απαγορευμένη) με «νόμιμες άδειες που εκδίδονται από τις Πολεοδομικές Υπηρεσίες ως αθλητικά και πολιτιστικά κέντρα (σελ. 230)». Δηλαδή η περίπτωση του έρμου Βασίλη Μα-γκίνια. Τον οποίον έσπευσαν όλοι οι «αναμάρτητοι» να κατακεραυνώσουν. Πτου κακά! Ομως, πρώτα παρανομεί το κράτος και μετά ο πολίτης· αυτός είναι ο μηχανισμός. Επειδή από το «σύνδρομο μαγ-Κίνας» πάσχουμε, λίγο-πολύ, όλοι μας. Εξάλλου ακόμη κι ο Χριστούλης, μεθαύριο, σ' ένα αυθαίρετο θα οικοδομήσει το Βασίλειό Του...
ΥΓ.1: Στην τελευταία της, μαγική συλλογή (εκδ. Ικαρος) η Δημουλά επιλύει «Το πρόβλημα της στέγης» με το εξής ποίημα:
Κύριε
μη μας πάρεις κι άλλο
τις απώλειές μας
Δεν έχουμε πού αλλού να μείνουμε.
ΥΓ.2: Κατά βάθος, ω αχόρταγοι, μελλοθάνατοι συγκρατούμενοί μου, μόνον τις απώλειές μας διαθέτουμε. Και τον άτσαλα ξοδεμένο χρόνο μας...
Ο Μάνος Στεφανίδης είναι πρόεδρος της φράξιας των κριτικών τέχνης που διαθέτουν δαλτωνισμό.
Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2007
Πάθη με λάθη
Τ. Eagleton
Από μιαν έλλειψη εκκινεί και η, όποια, ιστορία του ωραίου. Η τέχνη γενικά. Αγαπητοί φίλοι εικαστικοί, θερμά ευχαριστώ για τα μηνύματα και το υλικό που μου στέλνετε και το οποίο αξιοποιώ, σας διαβεβαιώ, όσο καλύτερα μπορώ (σε κείμενα, αρχειακή καταγραφή, μελλοντικά βιβλία, τροφοδότηση της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης, κ.ά.). Δυστυχώς, η απρέπεια αρκετών γκαλερί δεν μου επιτρέπει να βλέπω τις εκθέσεις όπως ανέκαθεν έκανα. Δεν πας κάπου αν είσαι ανεπιθύμητος! Αν δεν σου στέλνουν, καν, μια πρόσκληση ή αν σου φέρονται φιλικά όσο καιρό γράφεις θετικά γι' αυτούς, αλλά σου γυρίζουν την πλάτη αν κριτικάρεις μια τους έκθεση. Ή ακόμη χειρότερα, αν αρνηθείς την εμπλοκή σε υποθέσεις «περίεργων» έργων που πλασάρονται σε συλλέκτες.
Εχω πια την ελευθερία, εφόσον δεν διατηρώ στήλη κριτικής -το είδος τελείωσε για μένα με το «Αντί»-, να πηγαίνω μόνο όπου αισθάνομαι ευχάριστα. Στη Βάσω Μπαταγιάννη, ας πούμε, στην Αγγελική Αντωνοπούλου, τη Μαριλένα Λιακοπούλου, στη Μυρτιά της «Qbox» και, παλιότερα, στην αξεπέραστη «Ιλόνα Παγίδα». Εξάλλου και οι επαγγελματίες κριτικοί με τις στήλες στις μεγάλες εφημερίδες ΔΕΝ βλέπουν όλες τις εκθέσεις· ή, καλύτερα, σνομπάρουν εκείνους τους χώρους από τους οποίους δεν αναμένουν κάτι «καλό». Τριάντα χρόνια τώρα είχα την άνεση να εκτιμήσω την προσπάθεια συγκεκριμένων ανθρώπων να υπηρετήσουν τη σύγχρονη τέχνη αναλαμβάνοντας ευθύνες που κανονικά αναλογούσαν στην πολιτεία, αλλά και να δω μικροεμποράκους να μαγαρίζουν πρόσωπα ή καταστάσεις και ποικίλες κυρίες των Β.Π. να προτείνουν τα ιδιωτικά τους βίτσια ως δημόσιες αρετές.
Δεν θα ξεχάσω λ.χ. την έκθεση-σύνοψη της αίθουσας τέχνης «ΔΕΣΜΟΣ» την οποία οργάνωσαν στο «ΜΗΛΟ» οι Μ. Παυλίδης και Ε. Πρωτονοταρίου και την οποία απαξίωσαν σχεδόν όλοι οι πρωταγωνιστές του χώρου, επειδή ο ιδιοκτήτης της γκαλερί έχει το ίδιο επώνυνο μ' εμένα.
Μικρότητες, μιζέριες, απίθανη ζήλια για ό,τι υπερβαίνει το μέτριο και κυρίως αδυναμία να δράσουμε αντλώντας πάθος απ' τα πάθη μας κι όχι χολή. Ακόμη, κομματικές σπέκουλες ή χρηματοδοτήσεις από τον κρατικό κορβανά σε πολιτικούς φίλους, γκαλερίστες. Κυρίως στην εποχή της πράσινης μονοκρατορίας. Οι γαλάζιοι παραμένουν ακόμη «επαρχιώτες».
Δεν θα ξεχάσω, επίσης, το ότι μια πρωτοποριακή, λεγόμενη, γκαλερί κοντά στην Ακρόπολη μου έστελνε επί χρόνια πρόσκληση στο παλιό «Titanium» κι όχι στο γραφείο μου στην Εθνική Πινακοθήκη επειδή με θεωρούσε, όπως μου εξήγησε η ιδιοκτήτριά της, συνεργάτη, του φίλου μου κατά τ' άλλα, Γιαγιάννου.
Απ' την άλλη, ομολογώ ότι κι εγώ αμελούσα να πηγαίνω σε γκαλερί εκτός κέντρου, στη γλυκύτατη «Χρυσόθεμι» του Χαλανδρίου για παράδειγμα, λόγω, απλώς, της απόστασης. Εχω όμως αρχειοθετημένη όλη τη σειρά των προσκλήσεων και των καταλόγων που είχε την ευγένεια να μου στέλνει κανονικά όλα αυτά τα χρόνια.
Σε σύγκριση πάντως με το σήμερα, η δεκαετία του '70 έδωσε βαρυσήμαντα γεγονότα και από τους κλασικούς και από τους πρωτοεμφανιζόμενους δημιουργούς, με την «ΩΡΑ» και τον «ΔΕΣΜΟ» να πρωτοπορούν, με τους Τ. Ζουμπουλάκη, Τζ. Δημακοπούλου και Φρ. Φραντζεσκάκη να καλύπτουν ένα απίθανο εύρος δημιουργών και δημιουργημάτων, ενώ ο πολύς Ιόλας αλλά και ο J. Bernier έδειχναν το πώς θα μπορούσε και η Αθήνα να λειτουργήσει ως το προνομιούχο κέντρο μιας ανερχόμενης περιφέρειας.
Γνωστού όντος βέβαια πως η, όποια, modernité λειτουργεί περισσότερο με γεωπολιτικά κριτήρια παρά με αισθητικά. Πράγμα που θα πει ότι ένας δημιουργός που ζει στο Σικάγο ή τη Βαρκελώνη εξ αντικειμένου βρίσκεται πιο κοντά στις ιστορικές εξελίξεις και, αν έχει την ευαισθησία, μπορεί να λειτουργήσει μέσα στο ρεύμα τους. Βέβαια υπάρχει και η περίπτωση του απόλυτα απομονωμένου καλλιτέχνη, του ρομαντικού φυγά που, μέσα στη σπηλιά σαν τον Φιλοκτήτη, γλύφει τις πληγές του αφουγκραζόμενος το μέλλον. Επειδή βαθιά του ξέρει πως καμία Τροία δεν μπορεί να κερδηθεί χωρίς αυτόν όσο κι αν κορδακίζονται οι Μενέλαοι και οι Αγαμέμνονες.
Φανταστείτε, ζούσε στην Ελλάδα ο Brice Marden και ο Martin Kippenberger έστηνε το MOMAS στη Σύρο την ίδια στιγμή που οργάνωνε στο Castello di Rivoli την έκθεσή του. Είχα κάποτε προτείνει να σταλούν αμφότεροι στο ελληνικό περίπτερο της Biennale σαν μια πράξη ενσωμάτωσης του ξένου στο εντόπιο, αλλά οι πάντες αντέδρασαν. Καλή ώρα όπως φέτος με τον Σαμαρά. Οταν, δηλαδή, η σοβαροφάνεια γίνεται ο βρόχος του σοβαρού...
Πριν από χρόνια, ο έφορος βυζαντινών αρχαιοτήτων στη Χίο μού γνώρισε τον καλύτερο ζωγράφο του νησιού. Ανάλογα, υπάρχουν οι καλύτεροι στη Σάμο, τη Σπάρτη, την Κέρκυρα κ.ο.κ., οι οποίοι είναι άγνωστοι στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη. Οπως και οι καλύτεροι της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης είναι άγνωστοι στο Παρίσι ή το Βερολίνο. Τι θέλω να πω; Πως η δημιουργία καλλιεργείται σε επάλληλους κύκλους και οι θέσεις κέντρου - περιφέρειας είναι αφενός μετακινούμενες και αφετέρου σχετικές. Σ' όλη μου τη ζωή προσπάθησα να εντάξω την ελληνική ιστορία της τέχνης σ' ένα ευρύτερο καλλιτεχνικό context και να δω τη σύγχρονη δημιουργία μας στην ευρωπαϊκή της διάσταση. Αυτό προσπάθησα να κάνω στην Πινακοθήκη, αυτό επεδίωξα στην Κέρκυρα όταν ζητούσα να καταστεί το παράρτημα της ΕΠΜΑΣ Κέντρο Βαλκανικής Τέχνης, αυτό αποδεικνύει η εμμονή μου με τον Χαλεπά, τον Κανιάρη, τον Χαραλαμπίδη ή την Τσεκούρα, αυτό στόχευα με το ιδιωτικό μουσείο ζωγραφικής στην Πλάκα. Τι κρίμα που το αντιλήφθηκαν τόσο λίγοι...
Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2007
Οζυμανδίας!
Κλεισμένοι, ο καθένας, στο προσωπικό του βιοτικό πρόβλημα στην υπαρξιακή αμηχανία μπροστά στις ακούραστες μηχανές της ζωής που παράγουν διαρκώς θάνατο -και τούμπαλιν- βολεμένοι, ο καθένας, στο κελί μας, αντί να σχεδιάζουμε στους τοίχους του παράθυρα μήπως και δραπετεύσουμε, αγοράζουμε πλαστικά μπουκάλια, πλαστικά φυλαχτά, «απαραίτητα» γκάτζετ με πλαστικό χρήμα, καταναλώνουμε πλαστικά φαγητά, πλαστικές εικόνες, για να δώσουμε στην ειρκτή μας μιαν allure πολυτέλειας. Γιατί έτσι νομίζουμε πως δεν θα διψάσουμε και πως η Κένυα είναι μακρινά εξωτική στα προβλήματά της και πως η πανθομολογούμενη ευαισθησία μας -την επιβεβαιώνει και η τηλεόραση διά του Λάκη!- θα μας προφυλάξει από τα μελλούμενα κακά. Το κακό όμως είναι οντολογικό αδέρφια. Κι όσο το εξορκίζουμε κάπου έξω τόσο αυτό ανοίγει βαθιά λαγούμια μέσα μας.
60% η τηλεθέαση του Λάκη που ξεσπαθώνει εναντίον Τιτάνων και αποκαθιστά δικαιοσύνη -ο κ. Κοντομηνάς αδυνάτισε ή μου φαίνεται;- 650.000 νομάτοι είδαν τον Greco του Λάκη, τώρα πλέον ψηφίζουμε για το βιβλίο της χρονιάς με SMS όπως στα ριάλιτι, 750.000 έσπευσαν στην άμεση δημοκρατία του ΠΑΣΟΚ, ξυπνάμε; Οχι, απλώς αλλάξαμε πλευρό. Οσο πιο μαζικοποιημένο είναι ένα φαινόμενο τόσο πιο απάνθρωπο, δηλαδή χωρίς την προσωπική άποψη που κάνει τη διαφορά, καταντά. Ο πιο πονηρός έμπορος ανέκαθεν κυριαρχούσε στην αγορά, σταθερά μειώνοντας όμως τα γράδα προς τα κάτω, έτσι ώστε ο ανταγωνισμός να μην έχει λόγο ύπαρξης. Εφευρέτες του εαυτού τους οι σύγχρονοι σταρ μοιάζουν με τους υπουργούς της κυβέρνησης. Είναι υπουργοί! Αυτό φτάνει. Το παρακάτω δεν έχει σημασία. Εμπορίου, Παιδείας, περιττών υποθέσεων Αφαίμαξης και ανασκολοπισμού, δεν θα τα χαλάσουμε. Εξάλλου όλοι έγιναν από καραμπόλα. Και κανείς από δαύτους δεν έχει τρόμο ιστορίας εφόσον οι διαφημιστές του μεταμοντέρνου πρόλαβαν να τη συνταξιοδοτήσουν πρόωρα.
- Ξέρετε ποιος ήταν ο Οζυμανδίας! Ενας βασιλεύς των βασιλέων και υπουργός όλων των υπουργευόντων! Και τώρα, σύμφωνα με τον στίχο του Shelley, κατέληξε μια βάση αγάλματος χωρίς σώμα στη μέση του πουθενά, με την εξής επιγραφή χαραγμένη:
My name is Ozymandias, king of kings. Look on my works ye Mighty and despair! (Ανάβλεψον επί τα έργα μου «Μεγαλοδύναμε» και απελπίσου). Και συνεχίζει: «Τίποτε δεν απομένει πια και γύρω απ' το κολοσσικό ερείπιο, σκόνη». Αυτά με τον Οζυμανδία και την τύχη του στην άνυδρη έρημο της λήθης (της εξουσίας). Χωρίς, καν, ένα πλαστικό μπουκαλάκι νερό. Οι δικοί μας όμως Ζουρλομανδύες ούτε ενός απλού στίχου δεν θα αξιωθούν. Αφού κατέστησαν τη σταδιοδρομία τους ανέκδοτο.
Ξεφυλλίζω με νοσταλγία το παλιό, καλό περιοδικό ARTI, η τέχνη σήμερα, μια δίγλωσση έκδοση για τα εικαστικά με έγκυρες παρουσιάσεις, κριτικές και ανταποκρίσεις απ' όλο τον κόσμο, που εξέδιδε σαν συνέχεια των επίσης επιτυχημένων ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ο δημοσιογράφος της «Καθημερινής» Αντώνης Μπουλούντζας. Βλέπω στο τεύχος 39 (1998) ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στον Philip Taaffe, «μαθητή» του Σαμαρά, -καλημέρα, Νίκο Αλεξίου- και θυμάμαι την έκθεσή του στον παλιό χώρο της Ρεβέκκας Καμχή. Σήμερα τον ξαναπαρουσιάζει με πολύ ενδιαφέροντα έργα η Συλλογή Ζ. Πορταλάκη. Είμαι σίγουρος ότι την έκθεση, στην Πεσμαζόγλου 8, ΔΕΝ, είδαν 60% του πληθυσμού. Και δεν συνιστά δικαιολογία πως έβλεπαν Λάκη.
ΥΓ.: Καθώς ρηχαίνει ο ερωτικός βίος των ανθρώπων, ερωτικοποιείται η εξουσία και το θέαμά της καθίσταται η πιο οφθαλμολαγνική ηδονή. Κι όταν μιλάω για εξουσία, δεν αναφέρομαι βέβαια μόνο στην πολιτική.
Για την εικόνα του αόρατου
«...Εσύ πήγαινες μπροστά κι εγώ σε ακολουθούσα· εσύ μ' έμαθες πως η μέσα μας φλόγα, αντίθετα με τη φύση της σάρκας, μπορεί όλο και να φουντώνει με τα χρόνια. Γι' αυτό σ' έβλεπα και σε καμάρωνα, όσο γερνούσες, αγρίευες· όσο ζύγωνες στην άβυσσο, αντρειεύουσουν· κι έριχνες τα κορμιά, αγίους, αρχόντους, καλογέρους στο καμίνι του ματιού σου, τους έλιωνες σα μέταλλα, τους καθάριζες απ' τη σκουριά τους και ξελαγάριζες το καθαρό χρυσάφι της ψυχής τους -Ποια ψυχή; τη φλόγα...». Ετσι αναφέρεται ο Καζαντζάκης στον μεγάλο του πρόγονο και του ζητάει «Τώρα κάμε κρίση!».
Ο Γκρέκο είναι ένας δημιουργός που δεν βολεύεται μέσα στις ισχύουσες αισθητικές αξίες και δραπετεύει. Κατ' αρχάς, δραπετεύει από το ήδη πεπερασμένο, μεταβυζαντινό ιδίωμα για να προσεταιρισθεί τη νέα εποχή κι έπειτα εγκαταλείπει την ιταλική καλλιέπεια για να βυθιστεί στο προσωπικό του όραμα για το ωραίο, για να συνειδητοποιήσει μέσα στον προσωπικό του βιολογικό χρόνο όλη τη χρονικότητα της τέχνης, προηγούμενη και μέλλουσα. Γι' αυτό είναι σημαντικός ο Γκρέκο. Γιατί γνωρίζει να διαβάζει την παράδοση χωρίς να υπαλληλοποιείται σ' αυτήν και γιατί δεν διστάζει να τη βιάζει προκειμένου να εκκολαφθεί το νέο. Ο φοβερός Δομήνικος ο Κρης ξέρει σαν τον Κάτουλλο να αγαπά και να μισεί. Ακόμη καλύτερα, ξέρει πως το «μίσος» νομιμοποιεί το κύρος της αγάπης (Odi et Amo). Επίσης γνωρίζει τον Πλωτίνο, τον Νεοπλατωνισμό, τον Ψευδο-Διονύσιο, τον Σύρο Θεολόγο του 6ου αι., τη φιλοκαλία αλλά και τα κείμενα των Αλχημιστών του Τολέδο με τις αναφορές στον «σμαραγδένιο πίνακα». Ο Γκρέκο σιχαίνεται τη λατρεία του προφανούς και τη διαλεκτική της μίμησης. Ο ίδιος επιχειρεί μέσω της εικόνας να αποκαλύψει, πριν από τον Γκέτε ή τον Καντίνσκι ή τον Μπέκμαν, το αόρατο, την «άυλον φωτοδοσίαν» της οποίας αντανάκλαση είναι τα υλικά φώτα. Ετσι στις συνθέσεις του κυριαρχεί το παράλογο και το θαυμαστό. Η φωτιστική του αρχή δεν υπείκει στη φυσική νομοτέλεια αλλά στον «Πατέρα των φώτων, την αρχήν τού φωτίζεσθαι άπασιν τοις φωτιζομένοις» (Ψευδο-Διονύσιος). Ισως γι' αυτό ο διανοούμενος αυτός ζωγράφος παραμένει σταθερά καχύποπτος προς τον όποιον ρασιοναλισμό και απολογείται, μέσω της τέχνης του, προς το μη δυνάμενο ν' απεικονιστεί και προς το φρικώδες της έκφρασης:
«Και το φως εν τη σκοτία φαίνει και η σκοτία αυτό ου κατέλαβεν» (Ιω. Α 4-9). Συχνά αυτή η μάχη φωτός και σκότους οδηγεί σε αποτελέσματα υπερρεαλιστικά, καθώς η μέρα και η νύχτα συνυπάρχουν στον ίδιον πίνακα a la Magritte! (Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός, ουρανός τε γη και τα καταχθόνια.) Για τον Γκρέκο αυτό που προέχει είναι η ανάδυση της μέσα φλόγας, του αρχαίου κάλλους που δεν αναφέρεται στο κατ' εικόνα, αλλά στο καθ' ομοίωσιν και που δεν στέργει σ' εξωτερικές συγκινήσεις. Συγχρόνως λατρεύει τον πλάγιο λόγο, τον οποίο παρεμβάλλει στις συνθέσεις του σαν ένα κείμενο μέσα στο κείμενο ή σαν εικόνα μέσα στην εικόνα. Επίσης διάφορες λεπτομέρειες είναι άκρως διαφωτιστικές· όπως αίφνης ο τρόπος με τον οποίον αποδίδει τα χέρια που χειρονομούν σαν φτερούγες, ενώ τα μακριά τους δάχτυλα είναι έτοιμα να συλλαβίσουν μουσικές στο κλειδοκύμβαλο των Αγγέλων.
Τα χέρια του λοιπόν είναι προβολές της διαλεκτικής: μιλάνε, επιχειρηματολογούν, αντιδρούν, υποτάσσονται, αμφισβητούν, παραδίδονται. Είναι εικόνες του argumentum και της eloquentia. Οι μορφές του πάλι, έχοντας απολέσει τον οστέινο σκελετό τους, αποδίδουν πνευματικές καταστάσεις και είναι σύμβολα ενός εσωτερικού αγώνα. Εδώ το Βυζάντιο ξαναζεί, απελευθερωμένο όμως από τους τύπους ή την ιδεοληπτική εμμονή του. Οι ισχύοντες μορφολογικοί κανόνες ανατρέπονται, τα σώματα επιμηκύνονται καθ' υπερβολήν, οι αναλογίες παραβιάζονται με γνώμονα τη σημασία και όχι τη φυσικότητα. Μήπως, άραγε, πρέπει ν' ανιχνεύσουμε πίσω τους τα κείμενα του Πλωτίνου; Ιδιαίτερα όταν μιλάνε για τα κορμιά που, απελευθερώνοντας τις ψυχές τους, μπορούν ν' αναπολήσουν τις ιδέες βυθισμένα στην έκσταση; Αυτό είναι. Ο Γκρέκο ζωγραφίζει μορφές σε εσωτερικό παραλήρημα και σε νηφάλια μέθη, σε έκσταση. Δείτε τον Ιωάννη της Αποκάλυψης στην «Πέμπτη Σφραγίδα»: Εχει γονατίσει, κι όμως φαίνεται ορθός, είναι γέροντας, αλλά έχει πρόσωπο εφήβου, γιατί μόνο με νεανικά μάτια και παιδικό βλέμμα ατενίζει κανείς τον Θεό. Το χέρι του ανεμίζει σαν την πρώτη πικασική δεσποινίδα της οδού Αβινιόν προς «τ' άστρα που δεν έχουν τίποτε να πούνε και κρατούν αναμμένη σιωπή» (Γ. Σαραντάρης).
Αυτή η αναμμένη σιωπή είναι το εκκωφαντικό μυστικό των πινάκων του, οι εικόνες του αόρατου που λαμπυρίζουν. Ο ίδιος θα πελεκήσει ένα ένα τα στηρίγματα του λόγου επιβάλλοντας σιωπή, επιδιώκοντας η εικόνα να καλύψει τον λόγο με τη δυνατότητά της προς αποκάλυψη. Γι' αυτό και δεν τον συγκινούν οι μελοδραματισμοί της βενετσιάνικης ζωγραφικής και το κατασκευασμένο δράμα του μανιερισμού. Αυτός δεν σκηνοθετεί, είναι το δράμα, και το φωτίζει με την ενέργεια της «αΰλου φωτοδοσίας». Θαύμα.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 08/12/2007
Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2007
Γλυκός φόβος
Ενας φοβισμένος άνθρωπος, ποιος θα τον κατακρίνει, ξεκινάει που λέτε, ένας άνθρωπος που φοβάται προ πάντων τις σκιές και φυσικά τη σκιά του, να διασχίσει κατά μήκος ολόκληρο το σπίτι του, του κήπου με τα δέντρα και το πηγάδι στην άκρη συμπεριλαμβανομένου. Ηταν ένα στοίχημα που έβαλε με τον εαυτό του, αυτός ο φοβισμένος άνθρωπος, ποιος θα τον κατηγορήσει, έτσι για να ξορκίσει τους φόβους του και να συμφιλιωθεί με τις πανάρχαιες γωνιές του πατρογονικού του, με τα υπόγεια ή τις αποθήκες που έκρυβαν μυστικά και κομμάτια της ζωής του και που τώρα, ο φοβισμένος άνθρωπος ήθελε να ξαναδεί και να κατανοήσει. Ονόμασε μάλιστα αυτό το ταξίδι «δρόμο του μεταξιού»· καταλαβαίνετε βέβαια γιατί και αποφάσισε, επειδή τον τρόμαζε η εικόνα της πραγματικότητας όπως αιφνίδια εμφανιζόταν στα μάτια του, να διασχίσει την έρημο του σπιτιού του περπατώντας ανάποδα και αντικρίζοντας όχι το εμπρός του κόσμου, αλλά το πίσω.
Επειδή μάλιστα μια κινέζικη παροιμία λέει πως ό,τι δεν μπορείς να δεις, ψηλάφησέ το, ο φοβισμένος άνθρωπος βαδίζοντας με την πλάτη χρησιμοποιούσε τα χέρια για να αναγνωρίζει πετούγιες, παραπέτα, πολυθρόνες, θυρώματα ή διαδρόμους που οδηγούσαν από το ένα δωμάτιο στο άλλο. Και τι περίεργο, έχοντας τα μάτια, κατά περίσταση, κλειστά, έβλεπε καλύτερα αλλά και φοβόταν λιγότερο.
Σκοτεινά, άδεια δωμάτια βέβαια τα οποία είχαν εγκαταλείψει οι ένοικοί τους από καιρό και τώρα έστεκαν μνησίκακα από την μοναξιά κρατώντας επιθετικά όσα έπιπλα ή αντικείμενα τους είχαν απομείνει. Επιλεκτική σκόνη σημάδευε τις επιφάνειες που δεν έπρεπε να (ξανα)αγγίξει ανθρώπινο χέρι, ενώ καθρέφτες έπαψαν να δείχνουν πρόσωπα ζωντανών και αντανακλούσαν αποκλειστικά σκιές πεθαμένων ή μωρά που δεν πρόλαβαν να γεννηθούν κι έτσι έπιαναν ελάχιστο χώρο στις οικογενειακές φωτογραφίες ενώνοντας (τα μωρά) τις θαμπές κορνίζες (των φωτογραφιών) με τις αράχνες των πολυελαίων καθώς εκινούντο (τα μωρά) ακατάπαυστα πάνω κάτω σε φτερά βαλσαμωμένων πουλιών ή στο σάλιο των ζωυφίων, το οποίο ακαριαία δημιουργούσε έναν ιστό σαν χνούδι.
Μα αυτό δεν έχει καμιά σημασία εφόσον κανείς δεν το έβλεπε και η αλήθεια είναι πως ό,τι δεν βλέπουμε, δεν έχουμε την παραμικρή επιθυμία να υπάρχει. Κι έτσι πολλά πράγματα χάνονται, ενώ δεν θα 'πρεπε και όχι μόνο γιατί έτσι ορφανεύουν τα μουσεία και οι δημοπρασίες, αλλά και γιατί η απώλεια των αντικειμένων συμπαρασύρει και τους ανθρώπους που τ' αγάπησαν ή τις λέξεις που τα ονομάτισαν.
Και μπορεί μεν ο Κύριος των πάντων να μας προίκισε με βλέμμα για να θέλουμε, όμως το θέλημά Του δεν πραγματοποιεί ως ώφειλε τις επιθυμίες μας, όπερ άτοπον.
Βαθιά απογοητευμένος λοιπόν από τους άλλους ανθρώπους που δεν τον κοιτούσαν ποτέ στα μάτια, ο φοβισμένος άνθρωπος θεωρώντας, υπερβολικά ίσως, όλη του τη ζωή μιαν αποτυχία, ξεκίνησε πολύ νωρίς το ταξίδι του γιατί το πρωινό φως ανέκαθεν τον γέμιζε θάρρος. Πίστευε πως όφειλε αυτή την περιπέτεια στην πιο σιωπηλή πλευρά του εαυτού του, η οποία, όποτε ο ίδιος προσπαθούσε να μιλήσει, σαφώς ενοχλημένη του έγνεφε από μέσα σσσσσσσ, και ήταν τότε που η απελπισία του μεγάλωνε και ο φόβος γινόταν ένα με το πρόσωπό του.
Να τον λοιπόν να βαδίζει ανάποδα στον κήπο, η πλάτη του να χτυπάει στους κορμούς των δέντρων και ο ίδιος να χαζεύει προσεκτικά τις μυρμηγκοφωλιές και το μέγιστο μάθημα του κόσμου μέσα στον κόσμο, μέσα στον κόσμο που αυτές δίνουν, έτσι ώστε να έχουν και ο John Cage και ο Joseph Kosuth θέμα για τα έργα τους και να μην είναι ο σολιψισμός το ανώτερο στάδιο του δαλτωνισμού στην εννοιακή τέχνη. Το φιλιατρό του πηγαδιού ήταν υγρό, το άγγιξε και ανατρίχιασε, ποιος Αγγελος Κυρίου πρόλαβε και ήπιε και μετά βυθίστηκε στο νερό πλέοντας ανάποδα με τα μαλλιά προς τον πυθμένα και τα μάτια να κοιτάνε επάνω την μεμβράνη του νερού που έχει κολλήσει στον ουρανό σαν χαλκομανία; Σκέφτηκε.
Ξεμπερδεύει όμως με το φρέαρ και όσο έχει ακόμη φως, ανεβαίνει τα σκαλιά της εξώπορτας, χτυπάει το κουδούνι του σπιτιού του και αργά την πόρτα ανοίγει ο μέσα του εαυτός, λίγο αιφνιδιασμένος, λίγο χαρούμενος για τηνν απροσδόκητη επίσκεψη. Κοιτιούνται οι δύο σαν να βλέπονται πρώτη φορά και αμέσως γίνονται ένα. Στο σημείο αυτό, όπως αντιλαμβάνεστε, αρχίζουν τα δύσκολα. Ο φοβισμένος άνθρωπος, φορτωμένος ήδη με διπλό φόβο, πρέπει να διασχίσει το σπίτι κατά μήκος και να μπει, κυρίως, στο μεγάλο σαλόνι, στο οποίο γυρίζουν σαν φαντάσματα οι ένοικοι των εγκαταλελειμμένων δωματίων αναζητώντας άλλοθι συντροφιάς και κοιτώντας δήθεν απορροφημένοι, δήθεν εμβριθώς μια τηλεόραση με καμένες λυχνίες. Αίσχος! Το φως έξω έχει λιγοστέψει ανησυχητικά και η μουσική που ακούγεται από τον βιολιστή Christian Ferras επιτείνει το άγχος του. Επειδή πρόκειται για το κομμάτι που έπαιξε στο Βυσί ο γάλλος βιρτουόζος μισομεθυσμένος κι έπειται αυτοκτόνησε στα 49 του χρόνια πριν από 25 χρόνια ακριβώς... (Συνεχίζεται)
ΥΓ1: Να σε τι χρειάζονταν οι τρέχοντες πολιτικοί. Να μοιράζουν τα βραβεία ΑΡΙΩΝ.
ΥΓ2: VIP's είναι εκείνοι οι τύποι που ευχαρίστως θα έβλεπαν το όνομά τους πλάι σε μιαν αρρώστια αλλά όχι και στο φάρμακό της.
ΥΓ3: Δεν υπάρχει αξιοκρατία σ' αυτόν τον κωλότοπο, κ. Βενιζέλε μου. Σας τα 'λεγα από παλιά. Κοιτάξτε τώρα πώς το όλον ΠΑΣΟΚ αναποδογύρισε κι έγινε πασοκόλον. Ευτυχώς, πάντως, που σας στήριξε ο κόσμος της τέχνης. Χαιρετισμούς στον κ. Μπατατούδη. Την άλλη φορά...
Σάββατο 24 Νοεμβρίου 2007
Είναι ένα «ουρητήριο», πολιτική;
Μεταμοντέρνο πάλι, αφού καλά και σώνει πρέπει να το ορίσουμε μήπως και νομιμοποιηθεί ο αδύναμος εαυτός μας που επιλέγει να ζει μέσα σ' αυτό, είναι η συμφωνία κυρίων πως το δράμα της Ιστορίας περατώθηκε αντικαθιστάμενο από ένα πάρτι μεταμφιεσμένων, στο οποίο πάντως μετέχουν υποχρεωτικά ιστορικές προσωπικότητες υποδυόμενες όμως ρόλους άλλων. Διαβάστε Σαχτούρη και Εγγονόπουλο για να καταλάβετε... Εφόσον Μοντερνισμός είναι περισσότερο στάση ζωής κι επιλογή παρά ιστορική περίοδος για να 'ρθουν οι γραφιάδες των πανεπιστημίων και οι οργανικοί διανοούμενοι του καθεστώτος και να νεκροτομήσουν το πτώμα φορώντας τα γυαλιά τους. Τι κρίμα πάντως αυτό που λέω να μην τα κατανοεί η τρέχουσα Αριστερά ταυτιζόμενη προς τούτο με την τρέχουσα κυβέρνηση και παρέχοντας άλλοθι στους ποικίλους αλχημιτζήδες και κασίδηδες που μαθαίνουν εξουσία στο άδειο μας κεφάλι. Πώς το βροντοφώναξε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στην Πνύκα; «Ηλθαν μερικοί και ηθέλησαν να γίνουν μπαρμπέρηδες εις του κασίδη το κεφάλι. Μας πονούσε το μπαρμπέρισμά τους. Μα τι να κάμομε; Είχαμε και αυτουνών την ανάγκη. Από τότε ήρχισεν η διχόνοια και εχάθη η πρώτη προθυμία και ομόνοια.» Ατιμο πράγμα η ανάγκη στρατηγέ μου όπως θα συμφωνούσε και ο Τζιάνι Βάτιμο (σχήμα λόγου αφιερωμένο εις Αριστηνόν).
Αχ και πώς να εξηγήσεις στην Εξουσία την αστραφτερή ζωντάνια του «Ουρητηρίου» του Ντυσάν, το οποίο 90 χρόνια τώρα απ' την εμφάνισή του εξακολουθεί να μπερδεύει τους πάντες: Τώρα είναι αυτό το πράγμα, The Fountain (1917), ή δεν είναι έργο τέχνης; Οποτε το δείχνω στους μαθητές μου, πέφτει η ίδια αμηχανία. Ισως γι' αυτό δεν έχουμε κατανοήσει ακόμη το «φαινόμενο Ζωνιανά» αλλά και τα χιλιάδες Ζωνιανά που σαν ανεξάρτητα κρατίδια ζουν και ευημερούν εντός του κρατιδίου της Ελλάδος. Πάντως το «Ουρητήριο», για να μην ξεχνιόμαστε, είναι έργο τέχνης, το οποίο όμως δεν παραδίδει τα όπλα! (Εξ ου και η αναφορά μου στα Ζωνιανά, η οποία πιθανώς να εξένισε ορισμένους ορθολογιστάς).
Πώς το είπε ο Ιρλανδός βάρδος; Να αποτυγχάνουμε όσο μπορούμε καλύτερα! Η τραγωδία μας πάλι έγκειται στο ότι αποτυγχάνουμε ως κοινωνία επιλέγοντας τα χειρότερα και τους χειρότερους. Επειτα, η κρίση μας σχετίζεται απόλυτα με την κρίση αληθείας, την οποία συνεχώς αναβάλλουμε. Ετσι, φέρ' ειπείν, μαθαίνουμε τώρα έντρομοι(!) και κατάπληκτοι νοικοκυραίοι (τς, τς, τς, τς!) ότι η Αστυνομία κάνει πλάτες στους παραγωγούς φούντας καθ' άπασαν την επικράτειαν και ότι δημιουργείται θέμα μόνον όταν οι «προστάτες» αυξάνουν τη μίζα στους «πελάτες». Οπότε και οι τελευταίοι δεν παραδίδουν τα όπλα σαν το «Ουρητήριο» του Ντυσάν! Απλόν; Απλούστατον!
Είδατε πρόσφατα στην «Ε» πώς ανδρείοι Λιμενικοί ξυλοφόρτωσαν τους εισβολείς του πατρίου εδάφους, σε μορφή θαλασσοπνιγμένων μεταναστών από το Κουρδιστάν ή το Μπαγκλαντές; Ή, πώς ο άλλος ηρωικός Λιμενικός συμπλήρωνε τον γλίσχρο μισθό του εκτελώντας συμβόλαια θανάτου εναντίον «επιχειρηματιών» της νύχτας (σχετλιασμός αφιερωμένος εις Νάσον Βαγενάν); Με όπλο μάλιστα που του προμήθευσε ανδρείος άνδρας της Αστυνομίας μας, ο οποίος εργάζεται και ως μπράβος νονών [όταν δεν διακινεί λευκή σάρκα από το πρώην σιδηρούν Παραπέταγμα; (από το Ξεπέταγμα)]. Καταλάβατε πεταλιδόμυαλοι; Χρησιμοποιώ εδώ τη βαρύτερη βρισιά που εκστομίζουν στον βυθό Μπικίνι ο Μπομπ Σφουγγαράκης, ο Καλαμάρης Πλοκάμιας και Πάτρικ Αστερίας, προς τιμήν των κ.κ. Βουλγαράκη και Καμμένου που προΐσταντο -κατά το ήμισυ- παλαιά του υπουργείου δημοσίας τάξεως και τώρα πιλοτάρουν το αντίστοιχο νησιωτικής πολιτικής και ανδρείων Λιμενικών.
Καλή ψαριά!
ΥΓ 1: Εδώ πληρώνονται όλα! Μάκης, Χατζησαρίπολος, Τρύπας και σία προνομιακοί και αποκλειστικοί πλέον συνομιληταί Αδώνιδος και Λιακοπούλου. Και εις ανώτερα! Και εις το Α του Κενταύρου. Κι ακόμη παραπέρα...
ΥΓ 2: Γαμώ την AGB σας που θα 'λεγε και ο, βωμολόχος, Καραϊσκάκης.
Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2007
Σύθαμπο
(Από το ποίημα του Π. Μαζνόκη «Ο έρωτας του πολιτικού»)
Το σατυρικόν ψυχόδραμα που λέγεται Πασόκ έλαβε αίσιον τέλος. Ο Ορέστης του, Γεώργιος Β', Παπανδρέου Γ', έχοντας κατευνάσει τις Ερινύες και έχοντας εκδικηθεί τη μνήμη του πατέρα του, έχει πάλι το θρόνο των Ατρειδών, καθώς προελάλησα υμίν. Αν ενθυμήσθε. Ο Αίγισθος θα έχει εκτελεστεί με τα κορδόνια της ίδιας του της ψυχής ως αναγκαία νέμεσις στον υβριστικό λόγο που εκστόμισε: «Εχω κι εγώ ψυχή!». Επειδή έκτοτε η λέξις «ψυχή» έπεσε ραγδαία στα διεθνή χρηματιστήρια κι εγώ ο τάλας δεν τρέφω πια καμία εκτίμηση στην ψυχή μου. Οι Πασόκοι πάλι, έκπαλαι ατάσθαλοι, τσαλαβούτηδες αλλά και ψυχάκιες, ψήφισαν ό,τι η ψυχή τους και η εμπνευσμένη αρθρογραφία του υποφαινομένου τους υπαγόρευσαν: Γιωργάκη και ξερό ντόνατς. Ινα πληρωθεί το ρηθέν, όψονται εις ον εξεκέντησαν· διότι ούτε ο Γ.Α.Π. είναι η ηλίθια κατασκευή που ήθελαν τα ΜΜΕ ούτε ο Βαγγέλης αποτελεί τον Μεσσία, όπως επίσης τα ΜΜΕ μας κανοναρχούν και όπως πιστεύει ακραδάντως και ο ίδιος και ο μπαμπάς του.
Εδώ που τα λέμε, μεσσίαι πλέον δεν υπάρχουν, οι πολιτικοί είναι προϊόντα μιας, άντε δύο, χρήσεων και άνευ ιδιαιτέρας σημασίας και καλά θα κάνουμε να μην τους πολυμεταχειριζόμαστε, γιατί φρικάρουν οι άνθρωποι, χάνουν το μέτρο, νομίζουν ότι είναι ο Superman -ή, έστω, ο Catman- κι έρχεται ο χι Ρέλης, το ψι ρετάλι της ζωής μ' έναν φραπέ και λειτουργεί ως θεία δίκη. Ασε που ξεβάφουν κιόλας (όταν τους πολυχρησιμοποιούμε). Εμείς έχουμε άλλα πράγματα, ουσιαστικότερα, να κάνουμε. Ν' ασχοληθούμε λίγο περισσότερο με τα παιδάκια μας, να διαβάσουμε (μαζί τους) κανένα βιβλίο, να τα μαζέψουμε από τις καταλήψεις (νισάφι πια αυτή η επαναστατική σούπα που έχει κρυώσει επικίνδυνα) και να ονειρευτούμε βροχερές μέρες, θάλασσες με πάχνη, απογεύματα σε γκρίζο σύθαμπο και δάση που ν' αναδύονται μέσα από καφετιά υγρασία. Περιπάτους σε χωμάτινα μονοπάτια με βελανιδιές ή στην υγρή άμμο της τελευταίας ακρογιαλιάς που δεν προσκύνησε. Ολα τ' άλλα θα τ' αναλάβει το κύμα, σας διαβεβαιώ, στην υπέρτατη σοφία του: και αγάπες, και ιδέες, και πρόσωπα, και επιθυμίες, και όνειρα... Οσο πιο υγρή η άμμος τόσο πιο αποτελεσματική, όσο πιο αποφασισμένο το κύμα τόσο πιο δίκαιο. Κι όταν μας τελειώσουν οι εικόνες, φτωχοί και αδύναμοι άνθρωποι είμαστε, Κύριε, δεν θα καταφύγουμε στις πλαστικές εικόνες σαν τους ναρκομανείς, αλλά θα περιμένουμε το λόγο να ξετυλίξει τις κλωστές του και να ξαναϋφάνει και τον κόσμο και τις εικόνες του από την αρχή. Επειδή, Κύριε, το fait main δημιούργημά Σου ήρθε ο Duchamp και το έκανε ready made, δηλαδή διαχώρισε την αισθητική από την τέχνη όπως Εσύ κάποτε την Ερυθρά Θάλασσα! Ετσι, ο χειροποίητος κόσμος έγινε η λέξη Σου.
Αυτός ο σύγχρονος Μωυσής προφήτευσε μια τέχνη -σύνολο σημείων μέσα σε άλλα σύνολα σημείων η οποία έχει χτιστεί πάνω στο σύστημα «γλώσσα», γιατί έτσι μόνο μπορεί να δημιουργεί εικόνες όπως το δάσος τις σκιές ή τα ξέφωτα. Προγλωσσικοί λοιπόν καλλιτέχνες δεν (μπορεί να) είναι καλλιτέχνες, αλλά και γενικά οι καλλιτέχνες δεν είναι καλλιτέχνες εκτός όλων των υπόλοιπων ανθρώπων που δεν δηλώνουν καλλιτέχνες και γι' αυτό ακριβώς (μπορεί να) είναι. Αυτή η εξόχως απλή κατάσταση μπερδεύει τους μικροαστούς που θέλουν να είναι φιλότεχνοι επειδή δεν μπορούν να είναι τίποτε άλλο αλλά και τους μικροπολιτικούς, οι οποίοι πάνω στη σύγχυσή τους οργανώνουν βραδιές για τον πολιτισμό, όπως έκανε και ο προειρημένος Αίγισθος με λαμπρά αποτελέσματα. Εκεί, λοιπόν, συνέρευσαν για να τιμήσουν τον ποιητή του πολιτισμού των πολιτισμών, της ναυμαχίας του Μαραθώνα, της Θεσσαλονίκης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και του ΕΜΣΤ στο Φιξ, τηλαυγείς εκπρόσωποι των τεχνών που είναι και καλλιτέχνες. Ετσι, διαβάσαμε στο ρεπορτάζ ότι τη σκηνοθεσία αντιπροσώπευσαν ο Γ. Δαλιανίδης και ο Στ. Φασουλής, τη μουσική ο Χρ. Νικολόπουλος και ο Ν. Ξυδάκης, την ηθοποιία η Α. Φόνσου και ο Γ. Βούρος και την καθηγητική ο Γ. Βέλτσος και ο Κ. Τσουκαλάς. Είχαμε, δηλαδή, αυτό που λέμε στα ανώτερα μαθηματικά το όλον Πασόκ και το κλάσμα του πολιτισμού του (με την καλή έννοια και σε καρτεσιανά ζεύγη).
Τώρα, βέβαια, όλα αυτά είναι παρελθόν και με το δεδομένο ότι παρόν ΔΕΝ υφίσταται, ας στραφούμε όλοι προς το μέλλον, το οποίο επίσης δεν υφίσταται παρότι, όμως, υπάρχει! Αρα, ό,τι έχουμε είναι το παρελθόν μας και μ' αυτό θα πορευτεί ο καθένας στις ατραπούς της ζωής και θα το βλέπει εμπρός του σε κάθε στροφή του βίου, θέλει δεν θέλει, όπως οι ιεραπόστολοι τους κανίβαλους ή οι ναυτικοί τη γοργόνα - αδελφή του Μεγαλέξανδρου. (Οι μόνοι ναυτικοί που έχουν το προνόμιο να μη βλέπουν αυτό το δυσοίωνο πλάσμα είναι οι παραπλέοντες τη θάλασσα των Σκοπίων. Και γι' αυτό ετοιμάζονται πλησίστιοι να ταξιδέψουν στους ωκεανούς του ΝΑΤΟ και στις λαγκούνες της Ε.Ε.).
Κατά τ' άλλα, αφού ένας ανδρικός ουρητήρας μπορεί να γίνει κρήνη ελέω Duchamp, μπορεί ο κ. Σουφλιάς να καταστήσει τη λυματολάσπη της Ψυττάλειας «Πόκον ένδροσον» για τους κατοίκους του Πειραιά και της Σαλαμίνας αλλά και για τους κολυμβητές του Σαρωνικού (του οποίου η περαιτέρω μόλυνση δεν αργεί εξ ου και «Αργοσαρωνικός»).
ΥΓ.: Δαίμων χειρόγραφος μεταμόρφωσε σε προηγούμενο κείμενο τη συμπαθή Σαγρή σε «εμπαθή», ενώ ο Ανδρέας Γεωργιάδης ο Κρης έγινε Kres επί το αγγλοπρεπέστερον. (Ισως επειδή οι Αγγλοι (ημι)αναγνώρισαν την κατεχόμενη βόρεια Κύπρο ως «Τουρκική Δημοκρατία της Β.Κ.» και οσονούπω θα ζητήσουν και την ανεξαρτησία της Κρήτης από την κατοχή της οικογένειας Μητσοτάκη.)
Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 2007
Ο Χοντρός, ο Φαλακρός και το Μαράκι
Ο αγώνας κατά της εθνικής παχυσαρκίας αρχίζει εδώ και τώρα.
Το κίνημα πάντως έχει μελλοντικό ηγέτη, ταλαίπωροι άνθρωποι:
τη Μαρία Δαμανάκη.
Μπορεί να μην έχουμε πολιτική αλλά έχουμε πολύ γέλοιο.
Σάββατο 10 Νοεμβρίου 2007
Οράματα!
Ιδέες: Τρεις εκθέσεις-πακέτα από την Εθνική Πινακοθήκη με θέμα λ.χ. τη Σχολή του Μονάχου, τη γενιά του '30 και τη σχέση της με τον Παρθένη, τη γενιά του '60 και το άνοιγμά της στην παγκόσμια avantgarde, με 30 έργα η κάθε μία και έναν μικρό κατάλογο που ν' αναπτύσσει τις σχέσεις εικόνας, λόγου και που να συνοδεύεται με CD με μουσική της εποχής -από Σαμάρα ώς Χρήστου και από Βαμβακάρη ώς Χατζιδάκι- αλλά και με κινηματογραφικά ντοκουμέντα (Τζαβέλας, Κανελλόπουλος, Κακογιάννης, Αγγελόπουλος, κ.ά.). Φαντάζεστε τον «θεόφιλο» του Λάκη Παπαστάθη λ.χ. στο νέο αρχαιολογικό μουσείο Μυτιλήνης με έργα του Θεόφιλου και διαλέξεις για τον «μυθικό» ναΐφ δημιουργό μέσα από τα κείμενα του Ελύτη; Τόσο εύκολο, τόσο φθηνό, τόσο παιδαγωγικό. Αρκεί να δουλέψουν 5 (πέντε) άνθρωποι. Και να αξιοποιηθούν τα έργα από τις αποθήκες της Εθνικής Πινακοθήκης. Κι έπειτα η ίδια έκθεση-πακέτο με τις παράλληλες δράσεις που θα ενεργοποιήσουν πρόσωπα των τοπικών κοινωνιών, να πάει στα παραρτήματα της Κέρκυρας και της Σπάρτης, στις πινακοθήκες Τρικάλων ή Αλεξανδρούπολης. Συνολικό budget; 20.000 ευρώ ασφάλειες-μεταφορές 10.000, κατάλογος, αφίσες, προσκλήσεις. Εργασία; Των επιμελητών της ΕΠΜΑΣ και των επιστημόνων στις κατά τόπους εφορείες νεοτέρων μνημείων αλλά και των υπευθύνων των τοπικών πινακοθηκών. Είναι ντροπή να σπαταλώνται εκατομμύρια χωρίς να γίνονται τα, πολύτιμα, αυτονόητα.
Με θύμωσε η πρόταση του ακαδημαϊκού-ζωγράφου Π. Τέτση και του καθηγητή Αντ. Μακρυδημήτρη, προέδρου αντίστοιχα και μέλους του δ.σ. της Πινακοθήκης σχετικά με το μέλλον του Ιδρύματος («Καθημερινή» 14.10). Κυρίως γιατί λένε αυτά που φωνάζω δεκαετίες υφιστάμενος αποκλεισμός από την κ. Πλάκα και πειθαρχικά από τον κ. Βενιζέλο. «Να επιτελέσει η Πινακοθήκη την εθνική της αποστολή» βοά ο κ. Τέτσης. «Η Πινακοθήκη, η Γλυπτοθήκη και τα 3 παραρτήματα σε Κέρκυρα, Σπάρτη και Ναύπλιο διοικούνται από το ίδιο πρόσωπο εδώ και 15 χρόνια...»
Τέτοιος συγκεντρωτισμός ούτε επί Στάλιν. Φωνάζω επί μία δεκαετία ότι η Πινακοθήκη παρακμάζει έχοντας παρακάμψει τον εθνικό της ρόλο υπέρ των δημοσίων σχέσεων και της αισθητικής των Β.Π. Η επιτυχία ενός μουσείου δεν κρίνεται από το glamour των εγκαινίων αλλά από το πόσο μπορεί να ανεβάσει το επίπεδο ενός λαού...». (Εγγραφα στην «Ελευθεροτυπία» 16.9.06).
Ωμως οι κ.κ. Τέτσης και Μακροδημήτρης συνδιοικούν αυτή την ξεστρατισμένη πινακοθήκη. Αρα είναι μέρος του προβλήματος και όχι λύση του! Οι ίδιοι αποδέχτηκαν την ανανέωση της θητείας της κ. Πλάκα για 4η πενταετία (!) αλλά και τον παραγκωνισμό ή την εκδίωξη όλων των δραστήριων επιμελητών. Τι εμποδίζει το ίδρυμα να κάνει μικρές, μονογραφικές εκθέσεις κάθε 2 μήνες «ελασσόνων» καλλιτεχνών με κατατοπιστικούς, φθηνούς, καταλόγους; Επί Δ. Παπαστάμου οι 8 ιστορικοί τέχνης του ιδρύματος είχαμε οργανώσει περισσότερες από 100 (!) τέτοιες εκθέσεις σε διάστημα 10 χρόνων!
Τα πρόσωπα δίνουν τον χαρακτήρα των μουσείων, όχι οι παπαρολογίες των κοσμικών ρεπορτάζ. Επίσης οι ανωτέρω κύριοι έκαναν γαργάρα το πόρισμα του Γ. Επιθεωρητή δημόσιας διοίκησης κ. Λ. Ρακιντζή (φ. 559/1542, 14.10.05), το οποίο ζητούσε να αποδοθεί πειθαρχική ευθύνη κατά της διευθύντριας για σωρεία απευθείας αναθέσεων, για υπερβάσεις προϋπολογισμών, άνοιγμα 1.000.000 ευρώ κ.λπ.!
Θυμώνω, τέλος, διότι οι δύο «ονειροπόλοι» προτείνουν την μετακίνηση, λέει, της πινακοθήκης στο Πολεμικό Μουσείο (sic) ή τα προσφυγικά της Λ. Αλεξάνδρας (τσικ), πράγματα εντελώς ανεφάρμοστα. Και η κατακλείδα: ιδιωτικοποίηση! Το ίδρυμα από ΝΠΔΔ να γίνει ιδιωτικού. Εστω κι αν υπάρχει αξεπέραστο, συνταγματικό κώλυμα. Οι αιθεροβάμονες, όμως, δεν πτοούνται. Τι κι αν οι εθνικοί θησαυροί και τα μουσεία πολιτιστικής μνήμης ΔΕΝ ιδιωτικοποιούνται. Είναι πρώτη υποχρέωση του κράτους, είναι η ύστατη ελπίδα του τόπου για αυτογνωσία...
ΥΓ.: Γιατί τα αρχαιογνωστικά μας μουσεία δεν διοργανώνουν και περιοδικές, σύγχρονες εκθέσεις; Γιατί οι πινακοθήκες της χώρας δεν προβάλλουν τους νέους δημιουργούς; Γιατί το ΕΜΕΤ επιδεικνύει τέτοια ακινησία και έμφαση στο δυσνόητο δήθεν που παγώνει το ευρύ κοινό; Το Εθνικό Συμβούλιο Μουσείων θα μπορούσε να συντονίζει όλα αυτά, αν ήταν πιο δημιουργικό και αν δεν αρκείτο στη διαχείριση της καθημερινότητας.
Περί πείρας και μπίρας
Ξεθυμασμένα, χωρίς σπίρτο, ξεκομμένα από την πραγματικότητα. Η μηχανική τους επανάληψη κατέστρεψε κάθε ζωτική φλόγα και τα έκανε αμορτισέρ παλιωμένα, που αδυνατούν ν' απορροφήσουν τους κραδασμούς της πραγματικότητας. Ο τόπος μας διατελεί εν συγχύσει, με αποτέλεσμα τα παρωχημένα του ανακλαστικά, τ' αμορτισέρ που έλεγα πιο πάνω, να μην ξεχωρίζουν το προοδευτικό από το συντηρητικό και το καινούργιο από το βαρετά πεπαλαιωμένο. Η Παιδεία έχει, πάντα είχε, τα χάλια της.
Είναι, όμως, προοδευτική λύση η κατάληψη, η απώλεια των μαθημάτων, η ακυρωμένη από την κατάχρηση «επαναστατικότητα» που πάει τη χώρα πολύ πίσω; Πού είναι η νεανική ορμή που θα βρει νέους τρόπους και αντίστασης και διαμαρτυρίας, έτσι ώστε συγχρόνως να ενοχλεί την εφησυχασμένη εξουσία, αλλά και να μη χάνει πολύτιμες ώρες τόσο παιδείας όσο και ηδονής που προέρχεται από τη μόρφωση; Οσο κακό και δυσλειτουργικό είναι ένα σχολείο, είναι απείρως καλύτερο από ένα σχολείο κλειστό, με 5-6 πιτσιρίκους στην είσοδο, δίκην μπάτσων, να περιφρουρούν με αλυσίδες τα «δημοκρατικά δικαιώματά» τους.
Ηάγνοια, η κατάχρηση θεσμών και η έλλειψη εκπαίδευσης δημιουργούν πολίτες εύκολα χειραγωγήσιμους από εκείνα τα συμφέροντα που πάντα διέθεταν υπέρτερη γνώση. Και η γνώση αποτελεί μορφή εξουσίας, με ταξικό πρόσημο. Φωνάζουν οι πιτσιρίκοι των Γυμνασίων, άτσαλα κανοναρχημένοι από τους κομματικούς μπαμπάδες τους, ότι κάνουν κατάληψη για το άρθρο 16, δηλαδή μια ιστορία που τελείωσε πέρυσι! Και η υπόλοιπη κοινωνία, γονείς, δάσκαλοι, Πολιτεία, τούς καμαρώνει στον δίκαιο αγώνα τους, της ηλιθιότητας και της αγραμματοσύνης. Της ήσσονος προσπάθειας και του δημοκρατικού δικαιώματος της κοπάνας. Δεκαετίες τώρα οι καταλήψεις αρχίζουν γύρω στον Νοέμβρη με τις πανομοιότυπες πάντα δικαιολογίες, και τελειώνουν Χριστούγεννα, με τις διακοπές των γιορτών. Εκτακτα! Μόνοι μας βγάζουμε τα μάτια μας, από περίσσευμα ελευθερίας. Αυτοτύφλωση! Τι είναι προοδευτικό και τι όχι; Θα τρελαθώ εγώ, που έλεγε και ο Κεσσανλής. Γιατί είναι κακό, λ.χ., να παρελαύνουν οι μαθητές, σε μιαν έσχατη χειρονομία σεβασμού για τους νεκρούς που έπεσαν υπέρ πατρίδος;
Ποιος θέλει να εξαφανίσουμε την εθνική μας μνήμη καταργώντας αυτές τις επιδερμικές μεν τελετουργίες, με τον υψηλό όμως συμβολισμό; Ποιος «ποινικοποίησε» τη λέξη πατρίδα ταυτίζοντάς τη με τον εθνικισμό;
Είναι προτιμότερη η «στρατιωτικοποίηση» του συντεταγμένου βηματισμού ή το ξεχαρβάλωμα της ισοπέδωσης των πάντων; Μπορεί μέσα σ' αυτή την πλήρη παράνοια να μεθύσει κανείς, και ιδιαίτερα ο νέος, με ξεθυμασμένη μπίρα; Η πείρα λέει όχι. Εκτός κι αν έχουμε ομαδικά εθιστεί στα «ληγμένα»...
ΥΓ. 1: Δεν είναι δυνατόν πάντα η Αριστερά να πριμοδοτεί στην άρνηση και ποτέ στη θέση. Δεν είναι δυνατόν η αγωνιστικότητα να εξαντλείται στη γυμναστική, θεσμική πια, των ετήσιων καταλήψεων και των εβδομαδιαίων συλλαλητηρίων, που ωθούν την κοινωνία στην παράκρουση και τους γονείς σε απελπισία. Δεν μπορεί πιτσιρίκια του Γυμνασίου να βολτάρουν στη λιακάδα χωρίς σκοπό το πρωί, επειδή «ψήφισαν» κατάληψη. Κι έπειτα να πηγαίνουν στα ιδιαίτερα ή στα φροντιστήρια! Εσχατη συνέπεια αυτής της αλλοφροσύνης είναι οι γονείς να παίρνουν τα παιδιά τους απ' τα δημόσια και να τα γράφουν στα ιδιωτικά σχολειά, επειδή εκεί τουλάχιστον γίνονται μαθήματα. [Το έκανα κι εγώ πριν από 14 (!) χρόνια.] Ο θρίαμβος της επανάστασης!
ΥΓ. 2: Την Αριστερά ενοχλούν τα ΚΕΣ -μερικά των οποίων όμως είναι επαρκέστερα πολλών ΤΕΙ ή ΑΕΙ -, αλλά όχι τα ιδιωτικά Δημοτικά, Γυμνάσια ή Λύκεια. Παράνοια. Απ' την άλλη, κι εγώ διαφωνώ με την εισβολή της αγοράς στα ΑΕΙ και με τα εισαγόμενα πανεπιστήμια - franchising. Η λύση όμως δεν βρίσκεται στην απαγόρευση, αλλά στη βελτίωση των κρατικών σε τέτοιο βαθμό, ώστε να καταστήσουν τα ιδιωτικά αντιεμπορικά! Και την κοσμοπολίτικη κολόνια τους ξεθυμασμένη!
* Διδάσκει Ιστορία της Τέχνης στο Π.Αθηνών
Κυριακή 4 Νοεμβρίου 2007
Δάκρυ στην άκρη
Μανόλης Αναγνωστάκης
Αυτό είναι το ένα πρόβλημα στην τέχνη: το δάκρυ και μάλιστα το εύκολο. Η συγκίνηση που παράγεται σε δόσεις και πωλείται τοις μετρητοίς. Κι ας είναι (η τέχνη) σταγόνα παυσίπονη στον ωκεανό της λύπης, κατά την εύστοχη διατύπωση της Δημουλά. Αλλο, βέβαια, σταγόνα που εκταμιεύτηκε από σύντηξη τόνων ευγενών μετάλλων κι άλλο δάκρυ που κύλησε στον εύκολο δρόμο· προς τα κάτω. Το αληθινό, όμως, δάκρυ πορεύεται πάντα επάνω. Ο άλλος κίνδυνος είναι το κυρίαρχο δήθεν. Η μικροαστική ανία· που ποζάρει σαν ευαισθησία και ο νεοπλουτικός σνομπισμός που υποκρίνεται avantgarde.
Αυτό αποξενώνει το ευρύτερο κοινό. Ο κομπασμός του εγώ που αλληθωρίζει στα τζάμια και δεν βλέπει τα κρύσταλλα. Πρόσωπα που πίστεψαν ότι το παιχνίδι αρχίζει αποκλειστικά από αυτούς και θα τελειώσει οψέποτε οι ίδιοι το βαρεθούν!
Η άγνοια ιστορίας με τρελαίνει. Με ρωτάτε συχνά για το Destroy Athens. Απαντώ σύντομα: Μπορεί μια αυτοαποκαλούμενη Biennale να εξαντλείται στους τρέχοντες καλλιτέχνες μιας συγκεκριμένης γκαλερί και στη θεωρητική ομπρέλα ενός κριτικού - δημοσιογράφου που δεν έχει οργανώσει ποτέ μια έκθεση στη ζωή του; Μπορεί το κυρίαρχο Σύστημα -ο ΔΟΛ, ο Δάκης, η Deutsche Bank και τα 1.500.000 ευρώ χορηγία- να παραγάγουν εκείνη την ανατροπή που θα αμφισβητήσει το Σύστημα;
Είναι δυνατόν ν' αγνοούνται καλλιτέχνες, λίγα, μόλις, χρόνια μεγαλύτεροι από την νυν φουρνιά, όπως η Παλάσκα, ο Σπάρταλης, ο Ντοκατζής, ο Χαραλαμπίδης, η Κυριαζή, η Παπαφιλίππου; Αναφέρω ονόματα στην τύχη και παραλείπω αντίστοιχες περιπτώσεις του εξωτερικού. Μπορεί να εξαντλείται η σύγχρονη τέχνη αποκλειστικά στην εμπαθή Σιαγρή; Να μην οργανώνεται συμβολικά η αναδρομική κάποιου πρωτοπόρου, της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, ως κρίσιμη ιστορική αναφορά; Αυτό το ξεκρέμαστο «εδώ και τώρα εμείς, και τίποτε άλλο» είναι ενοχλητικά επαρχιώτικο και επαρχιώτικα αντεπαναστατικό. Θα μου πείτε και το κράτος φτιάχνει Biennale με τους υπαλλήλους του κυρίου Γενικού στη Θεσσαλονίκη. Εκείνη μάλιστα στοίχισε 1.850.000 ευρώ! Αν μάλιστα μιλήσουμε για τις ιδέες αμφοτέρων...
Η αποθέωση του προφανούς. Τότε, γιατί τόση φασαρία; Επειδή το Σύστημα χρειάζεται «γεγονότα». Κατά τ' άλλα, το γιαπί του Ζενέτου περιμένει να γίνει μουσείο όπως και οι γιαλαντζί Biennale μας περιμένουν το κοινό, που όμως δεν έρχεται. Κρίμα τα μπερεκέτια! Θλιβερή διαπίστωση: Δεν έχουμε διαμορφώσει, ακόμη, κοινό για τα εικαστικά. Οι χίλιοι άνθρωποι που ανακυκλώνονται ανάμεσα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη έχουν περισσότερο καλή διάθεση παρά ουσιαστική γνώση. Επ' αυτού ας κάνει ο καθένας μας την αυτοκριτική του.
Αλλο σύμπτωμα καλλιτεχνοπατριωτικού γεγονότος: Τρίτη έκθεση του Γκρέκο, στην Αθήνα μέσα σε λίγα χρόνια. Γιατί είναι τόσο δημοφιλής ο δαιμόνιος Κρητικός το αντιλαμβάνεστε όλοι. Επειδή διατύπωσε μορφές που διαπέρασαν την εποχή του ώς σήμερα; Επειδή, μήπως, αποτελεί το αινιγματικό μετέωρο ανάμεσα στον ορθολογισμό και τη μυστικιστική εμπειρία; Επειδή είναι ο ανατροπέας των καλλολογικών συμβάσεων της Αναγέννησης;
Οχι! Επειδή είναι... δικός μας. Θυμάμαι το σποτ με την Ειρήνη Παπά στην τελευταία έκθεση της Πινακοθήκης: «Είσαι δικός μας... και θα ξανάρθεις!». Το 'πε και το 'κανε ο δικός μας! Στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και με τη φροντίδα του μετρ του είδους, καθηγητή κ. Χατζηνικολάου. Ο οποίος έκανε άψογη δουλειά. Μόνο που η έκθεση αναφέρεται περισσότερο στο περιβάλλον του Γκρέκο, το εργαστήριο, τους μαθητές, τον ατάλαντο γιο του και λιγότερο στον ίδιο. Τα αυτόγραφα έργα είναι ελάχιστα. Μικρό το κακό. Οι «φιλότεχνοι» έρχονται καρα-αποφασισμένοι να θαυμάσουν και τα παίρνουν όλα σβάρνα. Και τα πρωτότυπα και τις ρεπλίκες. Μόνο που το χονδροειδές Espolio της Βουδαπέστης έχει τόση σχέση με τον μαγικό πίνακα του Πράδο όση ο νόστιμος πρωταγωνιστής του Σμαραγδή με τον εκρηκτικό Δομήνικο. Οι επίσημοι, βέβαια, φωτογραφίζονται εμπρός του τρισευτυχισμένοι. Το φαίνεσθαι πάνω απ' όλα. Το «είναι» δεν είναι για μας. Λεπτομέρεια: Ο Γκρέκο ήταν φαλακρός. Αναγκαίο κακό: Στην Ελλάδα επίσης σε κάθε υπόθεση Θεοτοκόπουλου θα εμπλακεί ένας Vangelis ή ένας Λάκης. Στην καλύτερη περίπτωση και οι δύο. Στον τόπο που το μελό θεωρείται πρωτοπορία και συγχέονται τ' αυθεντικά, τα πλαστά και τα επίπλαστα οι ιστορικοτεχνικές λεπτομέρειες δεν έχουν και μεγάλη σημασία. Destroy History, ρε! Φινάλε: Στο φιλμ τα έργα του Γκρέκο όπως διάβασα φιλοτέχνησε ο νεαρός ζωγράφος Σάββας Γεωργιάδης. Στον Χρυσόστομο Χανίων εκτίθενται τα αντίγραφα του Θεοτοκόπουλου που φιλοτέχνησε ο Ανδρέας Γεωργιάδης, ο Kens πριν από μισόν αιώνα και βάλε. Στις πραγματικές τους διαστάσεις και με υψηλή ζωγραφική πιστότητα. Απάντηση σ' αυτή την, σχεδόν μεταφυσική, συζήτηση ανάμεσα στο γνήσιο και στο μη. Στην ψευδή συνείδηση και στα είδωλα που υψώνει σε εποχές μετάβασης.
Πάντως, ο Θόδωρος Πάντος, ζωγράφος εκτός του κυρίαρχου συστήματος, γι' αυτό και δεν έγινε ποτέ καθηγητής της ΑΣΚΤ, από τη δεκαετία του '80 υποστήριζε πως η «Συναυλία των Αγγέλων» της Εθνικής Πινακοθήκης είναι κακή ζωγραφική και άρα δεν είναι Γκρέκο. Σήμερα η έρευνα ντροπαλά παραδέχεται πως είναι... ελάχιστα Γκρέκο. Και περισσότερο ο ατάλαντος υιός.
ΥΓ.1: Η τελευταία δουλειά της Αποστολίας Παπαδαμάκη. Ειλικρίνεια, αποκάλυψη και ποιητική ένταση. Ιδέες δουλεμένες με αληθινά σώματα και αληθινότερα αισθήματα. Πρόκληση στο δήθεν. Θα επανέλθω. Επειδή συμβαίνουν πράγματα στην Ελλάδα.
ΥΓ.2: Αγαπητή Κωνσταντίνα, ασφαλώς η «Αληθής Ιστορία» είναι του Λουκιανού κι όχι του Αρριανού. Δικό μου lapsus calami. Ευχαριστώ.
ΥΓ.3: Ποιος βεβήλωσε με μαύρο φούμο την Κοιμωμένη; Ποιος «προοδευτικός» θέλει να ξεχάσουμε, τι;
Παρασκευή 2 Νοεμβρίου 2007
Επιστολή προς Μ. Λιάπη
Παράλληλα κατάπιαν, αμφότεροι, το πόρισμα του γενικού επιθεωρητή δημόσιας διοίκησης κ. Λέανδρου Ρακιντζή (φ. 559/1542, 14.10.05) που ζητούσε ν' αποδοθεί πειθαρχική ευθύνη κατά της διευθύντριας για σωρεία κατ' ευθείαν αναθέσεων και για υπερβάσεις των προϋπολογισμών που έφταναν το 1.000.000 ευρώ! («Ε», 4.12.06).
Ολα τ' ανωτέρω είχα διαμηνύσει στους κ. Τέτση και Μακρυδημήτρη όταν διορίστηκαν στο Δ.Σ. της ΕΠΜΑΣ αλλά και τα είχα υποβάλει σε αναλυτική έκθεση στον πρωθυπουργό όταν, τον Μάρτιο του 2004, είχε αναλάβει το υπουργείο Πολιτισμού. Τα ανάλογα είχα αναφέρει και στον κ. Ευ. Βενιζέλο όταν πρωτοορκίστηκε υπουργός Πολιτισμού αλλά αυτός αντί απάντησης μ' έστειλε δυο φορές στο Πειθαρχικό επειδή με τις απόψεις μου, φαίνεται, διετάραζα την ομερτά του κυρίαρχου συστήματος (περισσότερα, με λεπτομέρειες της δίκης που επακολούθησε, στο βιβλίο μου «Ο Πολιτισμός στην Εποχή της Μελαγχολίας», εκδ. ΜΙΛΗΤΟΣ, 2004).
Χαίρομαι, λοιπόν, όταν βλέπω πως οι ιδέες μου είναι πάλι επίκαιρες, εκστομιζόμενες μάλιστα από τόσο επίσημα χείλη. Μόνο που οι δυο όψιμοι συνοδοιπόροι μου λένε κι άλλα. Υποστηρίζουν επίσης τη μεταφορά της Πινακοθήκης στο Πολεμικό Μουσείο -πρόκειται για ιδέα του παλαιού σχεδίου Κων/νου Καραμανλή-Γ. Κανδύλη, ανεφάρμοστη σήμερα-, τη ματαίωση (sic!) του, εγκεκριμένου, σχεδίου ανακαίνισης του υπάρχοντος κτηρίου -ολέθρια ιδέα τω όντι- και τέλος τη μετατροπή της Πινακοθήκης -το κερασάκι στην τούρτα- σε Ν.Π.Ι.Δ. (sic)! Ετσι ξεπερνάμε την κακοδιοίκηση, τον αυταρχισμό και τις σπατάλες, την εγκατάλειψη των συλλογών και την ξεπερασμένη και ανέμπνευστη μόνιμη έκθεση, την έλλειψη αιθουσών χαρακτικής, σύγχρονων έργων κ.λπ., με την αγαπημένη καραμέλα εκσυγχρονιστών και νεοφιλελεύθερων, την ιδιωτικοποίηση. Να ένα, ακόμη, σημείο όπου συγκλίνουν Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ. Ελα όμως που υπάρχει τεράστιο συνταγματικό κώλυμα δεδομένου ότι η ΕΠΜΑΣ επειδή είναι και Μουσείον Αλεξάνδρου Σούτζου, αποτελεί κληροδότημα. Αφήνω κατά μέρος το πελώριο ηθικό ζήτημα: οι εθνικοί θησαυροί και τα μουσεία πολιτισμικής μνήμης και ιστορίας ΔΕΝ ιδιωτικοποιούνται. Αν η ΕΠΜΑΣ στοιχίζει πάρα πολλά και αποδίδει ελάχιστα, παρά τις δαψιλείς χορηγίες, αυτό οφείλεται στην ανορθολογική της οργάνωση και την ανεπάρκεια του διευθυντικού, απολυταρχικού της μοντέλου. Στην καταφανή κόπωση ενός σχήματος που έδωσε ό,τι είχε να δώσει 15 χρόνια και που η θητεία του ανανεώθηκε ετσιθελικά για τέταρτη πενταετία από τον οξύνου κ. Βουλγαράκη. Χωρίς ν' αντιδράσουν τότε οι κ. Τέτσης και Μακρυδημήτρης. Και χωρίς να απαιτήσουν προκήρυξη της θέσης, ανοιχτή διαδικασία και υποβολή υποψηφιοτήτων, όπως συμβαίνει στο πανεπιστήμιο.
Οσο οι διευθύνσεις των μουσείων αποτελούν προνόμια για προσωπικά ρουσφέτια υπουργών, όσο τα μουσεία δεν αξιολογούνται από ειδήμονες με κριτήρια επιστημονικά και όχι κοσμικά, τόσο θα επιπολάζουν σκάνδαλα, αποκλεισμοί και δυσεξήγητοι προϋπολογισμοί. Ολα τ' άλλα είναι υποκρισίες. Ο κ. Τέτσης έπρεπε να έχει επίσης αντιδράσει όταν τον κατάλογο του Botero υπέγραφε ο... κ. Λάλας κι όταν ο Φασιανός εξέθετε τον πίνακα «Νέοι επενδυταί οδεύοντες προς Eurobank»! Τελευταία απορία: είναι εν γνώσει της κ. Πλάκα το ανωτέρω «όραμα»; Αν όχι, είναι κομψό να παρακάμπτεται με τέτοιον τρόπο η επί τόσα χρόνια διευθύντρια από τους φίλους και συνεργάτες της;
ΥΓ.: Τα ίδια συμβαίνουν και στο ΕΜΣΤ. Τουλάχιστον, ας ισχύσουν εκεί ανοιχτές διαδικασίες τώρα που έληξε η θητεία της νυν διεύθυνσης, επιλεγμένης προ δεκαετίας από τον κ. Βενιζέλο. Για τα έργα τής οποίας παραπέμπω ενδεικτικά στα άρθρα του τ. προέδρου της, καθηγητή-ζωγράφου Σωτήρη Σόρογκα και στο απολαυστικό κείμενο του καθηγητή-γλύπτη Φώτη («Ε» 2.9.05).
Σάββατο 27 Οκτωβρίου 2007
Η τρικυμία του φραπέ
Διαβάζω έναν μήνα τώρα σε διαφημίσεις του μετρό: «Η μόδα εναντίον του καρκίνου του στήθους, που πλήττει γυναίκες ανεξαρτήτου (sic) ηλικίας». Παρά τις καλές προθέσεις τους, οι διοργανωτές δεν κατάφεραν να μην πληγεί, τουλάχιστον, η γλώσσα. Ηθελα να 'ξερα ο Βασίλειος τους γράφει τα κείμενα; Ή, μήπως, ο σκύλος του; Το χειρότερο βέβαια είναι πως αυτή η ασύντακτη ανορθογραφία δεν έχει ενοχλήσει κανέναν. Η γλώσσα μας δεν βρίσκει πια επαρκή υπεράσπιση, καθώς διαβάζουμε επιπόλαια και αντιδρούμε παθητικά στις αυξανόμενες προκλήσεις. Η παθογένεια του κακού ήρθε κι έδεσε με την οντολογία του άσχημου και τη στρατηγική του μη λόγου (εκεί δηλαδή που διαπρέπουν οι πολιτικοί). Με λέξεις θ' ασχολούμαστε τώρα; Τώρα ζούμε στην εποχή των (άλογων) εικόνων και των προγλωσσικών που τις υπηρετούν.
Σκέφτομαι πως μέσα από την σοβούσα κρίση του ΠΑΣΟΚ, αλλά και όλου του πολιτικού μας συστήματος -ας μην κρυβόμαστε κι ας μην ξεχνάμε το 30% της πρόσφατης αποχής-, συμβολικά αναβιώνει η άμεση δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας. Ενα εκατομμύριο και βάλε ψηφοφόροι, ενώ, δυνητικά, ο κάθε οπαδός του κινήματος θα μπορούσε ν' αυτοπροταθεί σαν αρχηγός. Βλέποντας τις λοιπές υποψηφιότητες μπορεί ο καθένας να πει «Γιατί όχι κι εγώ;» Στην πράξη βέβαια αυτός που θα εδικαιούτο πέραν πάσης αμφιβολίας, όπως θα έλεγε και ο κόκκινος Πάνος, να καταστεί, τουλάχιστον, επίτιμος πρόεδρος του πολύπλαγκτου ΠΑΣΟΚ -πήγα να γράψω «του πολύπαθου πλαγκτού»- είναι ο κ. Ρέλος. Ο άνθρωπος που λειτούργησε σαν ψυχαναλυτής μιας ολόκληρης παράταξης κι έβαλε, έστω και άθελά του, σε κίνηση μυστικές διεργασίες και υπόγειες εξελίξεις. Φαντάζεστε, παρόντες και μέλλοντες -ταλαίπωρους- αρχηγούς να πρέπει ν' αντιμετωπίσουν κρίση μεγαλύτερη από την πασίγνωστη «τρικυμία του φραπέ»; Ούτε θέλω να το σκέφτομαι.
Προσωπικά, βέβαια, έχω υποστεί στο πετσί μου την «πληθωρικότητα» και τα δημοκρατικά ήθη του κ. Βενιζέλου όταν με κυνήγησε και ο ίδιος και οι υπάλληλοί του στην Εθνική Πινακοθήκη και το ΥΠ.ΠΟ. Στέλνοντάς με δύο φορές στο πειθαρχικό του υπουργείου και σε τακτική δικάσιμο, με μάρτυρα, μάλιστα, κατηγορίας την κ. Πλάκα. Γιατί, λέει, κατέγραψα σε ντοκιμαντέρ της κρατικής ΕΡΤ τη δήωση των μνημείων στη Β. Κύπρο. Και αναμείχθην, όντας δημόσιος υπάλληλος, στις διακρατικές υποθέσεις Ελλάδος-Τουρκίας (sic)! Την αθωότητά μου απέδειξαν πανηγυρικά τότε ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, που έσπευσε να μου συμπαρασταθεί, και ο δικηγόρος μου Ναούμ Τζίφρας. (Δες το βιβλίο μου «Ο Πολιτισμός στην εποχή της Μελαγχολίας», εκδ. ΜΙΛΗΤΟΣ, 2004). Εδώ, πάντως, πληρώνονται όλα. Κι ας μην μας μπερδεύει με δηλώσεις περί ψυχής. Δεν τις πιστεύει ούτε κι ο Λάκης (που, όμως, παραμένει πάντα Μήτσος). Γι' αυτό και καλεί τη Μιμή στην εκπομπή του ως αξιόπιστο μάρτυρα για τα γεγονότα του '89. Βλέπετε, αν και νυν Alphaμίτης, πάντα θυμάται, κι αυτός, τη θητεία του στην αυλή της Εκάλης. Χειροκροτήστε τους!
Ανατριχιαστικό! Ομάδες ελληνοτραμπούκων χτυπάνε οργανωμένα πακιστανούς μετανάστες στη ζώνη του Λυκόφωτος, ανάμεσα στο κράτος δικαίου και τις παρυφές του Ρέντη. Δίπλα σε παραπήγματα και εγκαταλελειμμένα εργοστάσια. Σε αδιέξοδα στενά που οδηγούν κατευθείαν στην Κόλαση. Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, η Ελλάδα διεκδικεί το πιο μεγάλο πολιτιστικό της διακύβευμα: το νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Ενα αιχμηρό, εμπνευσμένο κέλυφος, που περιέχει την υπεροχότερη ύλη που λάξευσε ποτέ άνθρωπος. Το δράμα της πέτρας που μεταμορφώθηκε σε ορατό κάλλος, σε απτή διάνοια, σ' ενέργεια που δεν εξαντλείται. Ως τώρα δεν έχω διαβάσει θετική, χωρίς επιφυλάξεις, κριτική για το κτίριο του Τσουμί. Το κτίριο που ανεδύθη από δύο διεθνείς διαγωνισμούς, που τοποθετήθηκε στη θέση την οποία επέλεξαν οι πιο προβεβλημένοι ειδικοί και το οποίο πρέπει να γίνει το ανάλογο Guggenheim του Bilbao, δηλαδή το πιο σπουδαίο μουσείο του κόσμου.
Ως τέτοιο οφείλουμε να το προπαγανδίσουμε και να το χρησιμοποιήσουμε σαν όχημα προβολής του σύγχρονου πολιτιστικού μας προσώπου παντού. Με εκδηλώσεις και εκθέσεις ανάλογες του κύρους του. Και με μια καινούρια σταυροφορία τώρα! Συντονισμένη από τις φωνές προσωπικοτήτων όπως η Ντε Ρομιγί -που μαζεύει χρήματα για την αναδάσωση της Ηλείας-, ο Λουκάς Σαμαράς, ο Γιάννης Κουνέλλης, ο σερ Κόλιν Ρένφριου, ο σερ Νέβιλ Μάρινερ, ο σερ Σάιμον Ρατλ, η Σιμόν Βέιλ κ.ά. Αυτή η ευκαιρία δεν πρέπει να πάει χαμένη.
ΥΓ.: Πώς να εξηγήσει κανείς την κτηνωδία εναντίον της «Κοιμωμένης»; Η έλλειψη παιδείας μεταμορφώνει, νομίζει, τον βάνδαλο σε «επαναστάτη». Δεν μπορεί πάντως να μη φταίει κανείς για όλα αυτά.
Κυριακή 21 Οκτωβρίου 2007
Κατσαρίδες
Ανθρωποι πιο τρυφεροί με τα Ι.Χ. τους παρά με τους συνανθρώπους τους. Ανθρωποι που δεν χαμογελούν, που κοιτάνε επιθετικά τον διπλανό τους, που είναι σταθερά αγενείς ως άμυνα(;). Που βρίζουν δημόσια· άντρες, γυναίκες. Που δεν χαιρετούν όταν μπαίνουν σ' έναν χώρο. Που δεν λένε «ευχαριστώ», «παρακαλώ», «με συγχωρείτε». Που δεν ανέχονται, κυριολεκτικά, άλλον πλάι τους. Συχνά ούτε και τον εαυτό τους τον ίδιο. Μονήρεις ονειρεύονται, στήνουν ατομικούς παραδείσους, αγνοώντας πως έφτιαξαν έτσι ατομικές βόμβες της πιο εγωπαθούς δυστυχίας. Ερωτευμένοι μόνο με τον εαυτό τους.
Ο συντηρητισμός και η φοβικότητα της νεοελληνικής κοινωνίας ξεχειλίζουν αριστερά και δεξιά. Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ δεν προσέρχεται στον διάλογο για το Ασφαλιστικό; Γιατί δίνει το δικαίωμα στην κυβέρνηση να τον κατηγορήσει για αδιαλλαξία; Γιατί απειλεί μ' επαναστατική γυμναστική σ' ένα θέμα κυριολεκτικά λαιμητόμο κεκτημένων και ωρολογιακή βόμβα του μέλλοντος, το οποίο, κατ' εξοχήν, απαιτεί ρεαλισμό και συναίνεση; Γιατί δεν καταθέτει τις αντιπροτάσεις του και αν αυτές δεν γίνουν αποδεκτές, να καταφύγει, δικαίως, στον πόλεμο; Γιατί, τέλος, δεν ζητεί εντός του διαλόγου να ανοίξει ο φάκελος των ομολόγων και να χυθεί άπλετο φως στην καταλήστευση των ταμείων;
Φοβάμαι όμως ότι φοβούνται τη μομφή του ΚΚΕ ότι, τάχα, μετέχουν σε στημένα παιχνίδια. Κι επιλέγουν το «αγωνιστικό» περιθώριο αντί της πολιτικής δράσης. Στα μυαλά του ΣΥΡΙΖΑ έχει στοιχειώσει η εικόνα ενός θρασύ εγκάθετου που κράδαινε σε πάνελ του Alpha «προδοτική» φωτογραφία εικονίζουσα εκπροσώπους του ΣΥΝ να προσέρχονται σε διάλογο με την κυβέρνηση. Το ότι απεχώρησαν μετά δεν είχε καμία σημασία για τον εξημμένο προβοκάτορα που έδινε το δικό του λαϊκίστικο σόου εμπρός στον εμβρόντητο νεολαίο της «αντίπαλης» αριστεράς. Αηδία...
Με τέτοιους φόβους όμως δεν πάμε μπροστά, σύντροφοι. Επειδή δεν θα είμαστε παρόντες σε κρίσιμες αποφάσεις και δεν θα παρεμβαίνουμε συνθετικά και κατά τη δύναμή μας. Γνωρίζοντας ότι η Ν.Δ. πήρε 42% και εμείς 5,5%. Γιατί δεν διεκδικούμε το δικαίωμά μας να διαμαρτυρηθούμε πειστικά, πείθοντας την κοινωνία ότι αγωνιζόμαστε γι' αυτή και ότι δεν υπακούουμε απλώς σ' ένα αντιδεξιό πείσμα ή ένα δογματικό ιδεολόγημα;
Οι άλλοι ας παραμένουν στη σταθερά ρυθμιζόμενη θερμοκρασία του Μαυσωλείου του Λένιν, προσομοιώνοντας την με την πραγματικότητα και εκλαμβάνοντας τη μούμια σαν ζωή. Εμείς δεν ζητάω να συμβιβαστούμε αλλά να μην στρουθοκαμηλίζουμε.
Μην ξεχνάτε επίσης, μαζί μ' όλα τ' άλλα επιτεύγματα του υπερεκτιμημένου, και τον περίφημο «πολιτισμό των πολιτισμών»! Απ' την άλλη, η μυθική Ζακλίν ντε Ρομιγί στα 92 της χρόνια μαζεύει λεφτά στη Γαλλία για την αναδάσωση της Ηλείας (sic)! Σιγά μη μετέδιδε αυτή την είδηση ο Νίκος Ανοχής και οι άλλοι σταρ των 8. Ή το ότι ο Χάρης Βρόντος θα εκδοθεί με 6 έργα από τη διεθνή δισκογραφική εταιρεία NAXOS. Και πως αφιέρωσε την πολύπαθη όπερά του «Αλκιβιάδης» στη προειρημένη ντε Ρομιγί. Επειδή το σχετικό βιβλίο της και τον ενέπνευσε, και τον καθοδήγησε.
Καταπληκτικό το πρόσφατο μελέ του Ηρωδείου: Και Σκαλκώτας (ολίγος), και Καλομοίρης (το φινάλε της «Λεβεντιάς»), και βυζαντινοί ύμνοι (επειδή οι θρησκευόμενοι βγάζουν κυβέρνηση), και Φραγκούλης (επειδή και το lifestyle, εκτός του Ευάγγελου, έχει ψυχή), και Μπάσης (για να γουστάρουμε), και μικρόφωνα (επειδή οι φωνές είναι μικρές), και, πάνω απ' όλα, Μίκης (ελπίζουμε χωρίς τον Λάκη αυτή τη φορά).
Κύριε Παπαδημητρίου, γιατί και ο, ροκ, Γ. Πετρίδης στο Τρίτο; Αν όμως πρέπει να ενημερωθούν καλά και σώνει οι ακροατές του ως προς τα «Χ.Τ.» της «ποπ», τουλάχιστον ας μην αποκαλούνται «κομμάτια» οι άριες του Μότσαρτ. Εχουν άλλο όνομα.
Κοιτάζω το ξανθό κατσαριδάκι στο πλακάκι της βεράντας. Τρέχει προσεκτικά πλην υπερήφανα. Προφανώς ξέρει πως θα επιζήσει αυτό μόνο ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος. Κι ότι στις πλάτες του εναπόκειται η συνέχεια της ζωής. Ο θρίαμβος των κολεόπτερων!
ΥΓ1. Διαβάστε την κριτική του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου στη «Βιβλιοθήκη» (28.9) για το τελευταίο βιβλίο του Διονύση Καψάλη. Επειδή υπάρχουν ακόμη κείμενα που δεν λιβανίζουν τους συγγραφείς, όσο φωτογενείς κι αν αυτοί παρουσιάζονται στις προσκλήσεις τους.
ΥΓ2. Και τώρα; Τώρα που είναι παρελθόν η αναδρομική στο Φιξ, η Biennale και η εκθεσιακή φασαρία που έστησες με τόσο κόπο, τι θα κάνεις; Αξιζαν τόση ίντριγκα, τόση προδοσία; Σου έμειναν πάντως αμανάτι ο ποιητής που έγινε στιχουργός, ο στιχουργός που δεν είναι ποιητής, ο συνονόματος της συγχωρεμένης, η φιλότεχνη τραπεζικός, ο σωσίας του R. Mutt και ο συνθέτης Μ. Η. Ταβάφης. Ολοι, δηλαδή, όσοι ζευγαρώνουν χωρίς να πολλαπλασιάζονται. Αρέσκει μου πολλά!
Σάββατο 20 Οκτωβρίου 2007
Back! Νέα σταυροφορία, τώρα
Το νέο Μουσείο θα καταστεί σύντομα σύμβολο της σύγχρονης Αθήνας, όπως ο Πύργος του Αϊφελ στο Παρίσι του 19ου αιώνα. Κι ας μυκτηρίζουν οι μίζεροι και όλοι όσοι στο μέτρο των ευθυνών τους, αρχιτέκτονες, πολιτικοί, ιδιοκτήτες, κρατικοί λειτουργοί, έφεραν την πρωτεύουσα σ' αυτή την κατάσταση. Τι υποκρισία, να σαρκάζουν όλοι αυτοί οι γραμματείς και οι φαρισαίοι τον Τσουμί και τις απόψεις του περί διαλόγου των δύο αρχιτεκτονικών σημείων! Πρόκειται, στ' αλήθεια, για έναν διάλογο που όμως ενέχει και την ένταση και την ήπια σύγκρουση. Οπως πρέπει να συμβαίνει σε κάθε αληθινό διάλογο. Θα μου πείτε βέβαια, πως εδώ είναι ο τόπος της διαρκούς συναίνεσης και του συμψηφισμού. Της σιωπής που συγκαλύπτει τις αντιθέσεις. Ετσι όμως δεν διεκδικούνται τα μέγιστα διακυβεύματα ούτε εξασφαλίζονται οι μεγάλες επιτυχίες.
Μου άρεσε, τέλος, η σεμνή εμφάνιση του κ. Λιάπη και οι απόψεις του περί επιστροφής των μαρμάρων. Νομίζω πως αν κινηθούμε μεθοδικά και με ήπια επιμονή θα δικαιωθούμε σε βάθος χρόνου. Εχουμε πια και νομικά, και ηθικά, και ιστορικά, και αισθητικά επιχειρήματα για να πούμε: Back!
Υ.Γ. Αλγεινή εντύπωση μου έκανε η διαμαρτυρία, αυτή την ιστορική στιγμή, ολίγων υπέρ των δύο προς κατεδάφιση κτιρίων. Το νέο Μουσείο είναι ένα εθνικό στοίχημα. Ολα τ' άλλα παρέλκουν. Οι διάσημοι ιδιοκτήτες της Διονυσίου Αρεοπαγίτου θα βρουν αλλού εξίσου πολυτελή στέγη. Και θ' αποζημιωθούν πλουσιοπάροχα. Ανέκαθεν, εξάλλου, η αρχιτεκτονική έφερε ταξικό πρόσημο. Οσο για τα δύο κτίρια, φοβάμαι πως έχουν υπερεκτιμηθεί είτε από άγνοια είτε από σκοπιμότητα είτε από ασύγγνωστο συντηρητισμό. Και δεν ξεχνώ αυτό που έλεγε συχνά ο Γιάννης Τσαρούχης: «Στο μέλλον, εθνικός ευεργέτης θ' αποκαλείται όχι αυτός που χτίζει στην Αθήνα αλλά αυτός που γκρεμίζει».
Σεσίλια!
Λεπτομέρεια: Είναι η ίδια ζάπλουτη. Κι έπειτα λένε πως είναι μέγα αφροδισιακό η εξουσία. Ευάγγελέ μου.
Μ. Στεφ.
Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2007
Γράφω δυο μέρες πριν τις εκλογές. Οι φωτιές μόλις έσβησαν αλλά αυτό δεν εμποδίζει τα πλήθη να παραληρούν στις πλατείες ακούγοντας τους δυο μονομάχους που πλειοδοτούν. Βλέπετε, ακόμα και σε μιαν εθνική τραγωδία υπάρχουν περιθώρια κέρδους. Και ο μικροαστός πάντα θα δελεαστεί από τα επιχειρήματα του Άννα ή του Καΐφα –έστω και πυρπολημένου- ενώ θα νίβει τα χέρια του σαν Πιλάτος εμπρός στο κατάντημα του τόπου. Αυτός δεν φταίει ποτέ. Είναι μεσημέρι και αυτός επί ώρες πλένει με το λάστιχο ό, τι έχει πιο πολύτιμο διαθέτει: τι Ι.Χ. του. Το νερό που μας λείπει δραματικά, σπαταλιέται με ηλίθια αθωότητα ενώ θα μπορούσε να διαφυλαχτεί σε ντεπόζιτα, δεξαμενές, βαρέλια για την κακιά ώρα. Που θα μας επισκέπτεται πλέον όλο και συχνότερα. Όσο κι αν νανουρίζουν απ’ τα μπαλκόνια τον «λαό» τους οι αρχηγοί της συμφοράς, η συμφορά είναι πια κομμάτι της καθημερινότητας.
Διαβάζω στο Ελβετικό περιοδικό L’Hebdo δηλώσεις του Πέτρου Μάρκαρη: Η Ελλάδα δεν θα είναι ποτέ πια όπως ήταν πριν. Θυμάμαι το σχόλιο του Γιάννη Τσαρούχη: Η χειρότερη κατοχή που εγνώρισε η Ελλάς, είναι η κατοχή των Ελλήνων. Σωστό! Είμαστε ξένοι στην πατρίδα μας, την οποία ορίζουμε σαν έναν ασφυκτικό παράδεισο που μοιάζει με τριάρι στα προάστια. Δεν μας αφορά τίποτε, έξω από την πόρτα μας. Στους πιο τυχερούς αυτός ο ατομικός παράδεισος περιλαμβάνει και γκαράζ. Τότε η ευτυχία είναι πλήρης. Όταν δεν αφήνεις τη «μπέμπα» απροστάτευτη στο δρόμο. Τότε μπορείς να χαζεύεις τη συμφορά απ’ τη τηλεόραση σαν ένα θρίλερ που αναφέρεται σ’ άλλους. Ένα σκοτεινό υπερθέαμα που φτιάχτηκε για να κεντρίσει το θυμικό και να διασκεδάσει με την ανία σου.
Ανάλογες και οι πολιτικές σου επιλογές. Σφραγισμένες από την τηλεοπτική δικτατορία. Για σένα υπάρχει μόνο όποιος εμφανίζεται. Π.χ. ο κ. Λιάγκας. Αφού το γελοίο έχει διαγράφει από το λεξιλόγιο σου όπως επίσης το τραγικό από τη ζωή σου. Στους όρους της τηλεδημοκρατίας δραματικά μεγέθη δεν υφίστανται. Όλα συρρικνώνονται γλυκά ώστε να καταστούν απλή οπτική εμπειρία, ένα σοκ που ξεπερνιέται αναμένοντας το επόμενο. Ο δημοσιογράφος των 8 οφείλει κάθε μέρα να έχει στη πραμάτειά του τον τρόμο έτσι ώστε ο εθισμός να καθιστά τον τρόμο γελοιογραφία. Έπειτα η δουλειά των πολιτικών είναι πολύ εύκολη. Και η παρακμή όλο και βαθύτερη.
Κυριακή 14 Οκτωβρίου 2007
Φελλόποδες
Γκάουτσο Μαρξ
Κατάθλιψη. Πώς καταπολεμάται; Ο αναμάρτητος, πρώτος τον λίθον κ.λπ. Τι φταίει; Τις πταίει; Τι συνέβη και δεν μπορούμε ν' ανεχτούμε ο ένας τον άλλον; Σε τι οφείλεται η φοβερή καχυποψία που εμφιλοχωρεί ακόμη και στις πιο άδολες, τις πιο απλές σχέσεις; Αυτές τις ώρες καλύτερα να είναι κανείς μόνος του. Να μη γίνεται βάρος στους άλλους έτσι όπως νιώθει ο ίδιος άχθος αρούρης. Ζηλεύω όσους μπορούν να είναι επαγγελματικά ευτυχείς. Ανέφελα κοιτώντας τον καθρέφτη τους. Ικανοποιημένοι. Ασχολούμενοι με τη διακίνηση του εγώ τους· με ίντριγκες και έργα «κοινωνικής ευθύνης». Αποκλειστικά. Ζηλεύω, επίσης, όσους πιστεύουν στη σωτηρία, τη μετά θάνατον ζωή· και όσους δηλώνουν «σωτήρες», «ήρωες», «ηγέτες» κ.ο.κ. Εγώ πάλι είμαι ο βασιλιάς της κατάθλιψής μου, ο βασιλιάς της παλίρροιας. Αποκλειστικά. Κοιτάω τον μοναδικό μου υπήκοο στον καθρέφτη και τον οικτίρω.
Γιατί να το κρύψω; Δεν συμπαθώ τους φουσκωμένους ιδιοκτήτες της μιας και μοναδικής αλήθειας. Δεν γουστάρω τους φανατικούς. Είμαι φανατικά αντίθετός τους.
Συμφωνώ με τον Μπουνιουέλ όταν λέει πως «την αλήθεια οφείλει κανείς να την εγκαταλείπει πάραυτα, όταν νομίζει ότι τη βρήκε». Και συμπληρώνω πως αλήθεια είναι εκείνη η έννοια που πάντα θα χρειάζεται μετατροπές, βελτιώσεις, επαυξήσεις μέχρι της οριστικής ανατροπής της. Και που η παροδικότης της θεραπεύεται με παροδικότητα. Αντί της αλήθειας, πάλι, προτιμώ τα ζωτικά για μένα και τη μελαγχολία μου ψεύδη της τέχνης· αυτού του αινίγματος που κάθε στιγμή ψάχνει τον ορισμό του. Του οντολογικού παράδοξου που δηλώνει συνείδηση μέσα σε μια κατασκευή. Αφού σε ό,τι φιάχνουμε τεχνηέντως, εγκαθίσταται η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Σε βαθμό ώστε να απογοητεύεται, σχεδόν πάντα, όποιος συναναστρέφεται δημιουργούς και δεν αρκείται στα δημιουργήματά τους. Ανασφαλείς, ανταγωνιστικοί, νάρκισσοι, φιλοτομαριστές, αδιάφοροι για οτιδήποτε δεν υπηρετεί το μύθο τους, συναισθηματικά ακρωτηριασμένοι για λόγους «επιβίωσης», δεν αποτελούν και την καλύτερη παρέα. Πιστέψτε με.
Εκτός κι αν είσαι ο Caravaggio. Κι απέναντί σου βρίσκεται, δηλώνοντας ομότεχνος, αυτός ο γλίτσης Giovanni Baglione. Να χλευάζεις την έλλειψη ταλέντου του κι αυτός να σε μηνύει για δυσφήμιση. Τόσο κατάλαβε!
Να συλλαμβάνεσαι, να φυλακίζεσαι, να φυγοδικείς, να φυλλορροείς από πάθος ύπαρξης και τελικά να τιμωρείσαι απ' τους μέτριους που δεν αντέχουν την υπεροχή σου. Να ζωγραφίζεις το σκοτάδι σε βαθμό που να κολάζεται ο ίδιος ο εωσφόρος· και το φως έτσι ώστε να καταυγάζει μόνον το έρεβος. Στις 18 Ιουλίου του 1610 ο θάνατός σου· Πόρτο Ερκολε· 28 Ιουλίου ανακοινώνεται στη Ρώμη. Ειρωνεία, ο Baglione θα εκφωνήσει με φωνή κόρακα τον επικήδειο· θα καταστεί κι ο βιογράφος σου. Τίποτε δεν μπορεί να σε προφυλάξει απ' το ασήμαντο. Οπως πάντα.
Κατάθλιψη. Από τη χειροπιαστή γύρω μου αγένεια, την επιθετικότητα ακόμη και των παιδιών, το γλοιώδες των ενηλίκων. Τόσοι πεθαμένοι κυκλοφορούν αμέριμνοι με τα καλά τους χωρίς να γνωρίζουν πόσο νεκροί είναι. Πόζες, φιλιά, φιλάκια «να 'στε καλά», χαιρετίσματα, χειραψίες, δέρμα ψαριού στην αφή, λίγδα στο βλέμμα, όνειρα για το καλύτερο, παχυσαρκία, άποψη, ενοχλητικός, ο, όποιος, διπλανός, ξέχειλο το ξύγκι, απελπισία. Ο κοιμισμένος μπάτσος ξυπνάει αιφνιδίως μέσα τους κι αναλαμβάνει δράση. Καρφώματα, επιτήρηση, χαφιεδισμός με προοδευτικό πρόσημο, πείνα, ζήλια, βαθύτατο αίσθημα κατωτερότητας που εκρήγνυται πολλαπλασιαστικά. Ο μικροαστός (θέλει να) τα 'χει όλα. Ο ποιητής έχει τίποτε. Βρίσκει όμως το δρόμο προς το εκστατικό. Εξω κι απ' τη γλώσσα την ίδια! «Δεν εκτίμησα ποτέ την ιερόδουλη γραμματική. Δεν θα πληρώσω εγώ τα νοσήλεια της σύνταξης» (Καρούζος).
«Αληθής ιστορία» του Αρριανού. Ανθρωποι με φελλούς στα πόδια που μπορούσαν να περπατούν επί της θαλάσσης, πού τέτοια τώρα. Ο φελλός μετέστη αλλού. Ανέβηκε πιο πάνω. Κάποιοι, τέλος, πιστεύουν ότι ο Βαν Γκογκ αυτοκτόνησε για να γράψουν οι ίδιοι λυμφατικά διδακτορικά και να διδάξουν τέχνη με τον μόνο τρόπο που μπορούν: τη γραφειοκρατία. Καταιονισμός θλίψης...
ΥΓ.1: Να 'βρεχε τουλάχιστον. Να πήγαινε ο Θεός προς νερού του.
ΥΓ.2: 1947, πριν 60 χρόνια. Ο Σκαλκώτας γράφει το υπέρκομψο κοντσερτίνο του: Νεοκλασικισμός και τάξη σε μιαν καθ' όλα άτακτη εποχή. Οπως και τώρα!