Ο ΣΥΡΙΖΑ ΠΆΕΙ ΜΠΙΕΝΆΛΕ (Αιωρήσεις με...stijl)

Η προϊστορία

Υπάρχουν ιστορικοί λόγοι που η συμμετοχή της Ελλάδας στην διεθνή εικαστική έκθεση της Βενετίας που γίνεται κάθε δύο χρόνια - τη λεγόμενη Μπιενάλε -  έχει τεράστια σημασία για την εγχώρια, καλλιτεχνική κοινότητα.

 Η Ελλάδα πρωτοεμφανίστηκε στους κήπους της λαγκούνας το 1934 με μίαν "βενιζελική" ομάδα καλλιτεχνών που έφταναν τους 55 και μεταξύ των οποίων ξεχώριζαν τα ονόματα του Ουμβέρτου Αργυρού, του Αγήνορα Αστεριάδη, του Μιχαήλ Αξελού, του Περικλή Βυζάντιου, της Κούλας Μπεκιάρη, της Θάλειας Φλωρά-Καραβία, του Ανδρέα Γεωργιάδη του Κρητός, του Δημήτριου Γερανιώτη, του Λουκά Γεραλή, του Γεωργίου Γουναρόπουλου, του Ορέστη Κανέλλη, της Σόφιας Λασκαρίδου, της Αγλαΐας Πάπα, των γλυπτών Γεωργίου Δημητριάδη, Αντώνη Σώχου, του Μιχάλη Τόμπρου, Μπέλλας Ραυτοπούλου, των χαρακτών Ευθύμη Παπαδημητρίου, Άγγελου Θεοδωρόπουλου καθώς και μία μικρή αναδρομική του σκηνογράφου Πάνου Αραβαντινού που είχε πεθάνει το 1930. Επικεφαλής της επιτροπής που επέλεξε την όντως πλουραλιστική, εικαστική ομάδα των νέων και των παλαιών, των μοντέρνων και των κλασικών ήταν ο πολύς Αντώνης Μπενάκης με τον Ουμβέρτο Αργυρό δίπλα του - ο οποίος  Αργυρός εξέθετε παράλληλα - και τον Νίκο Καλογερόπουλο ο οποίος έγραψε και την εισαγωγή του καταλόγου.

 Στην επόμενη διοργάνωση, το 1936, ο Αντώνης Μπενάκης συνεπικουρούμενο από τον Κωνσταντίνο Δημητριάδη, τον Ζαχαρία Παπαντωνίου τον Ουμβέρτο Αργυρό αλλά και τον πρίγκιπα Παύλο, τον μετέπειτα Βασιλέα, επέλεξαν να στείλουν πάλι τον ...Αργυρό, την Αγλαΐα Παππά, τον Επαμεινώνδα Θωμόπουλο, τον ... πρίγκιπα Νικόλαο που ήταν, εκτός από γαλαζοαίματος και ζωγράφος, τον Κωνσταντίνο Δημητριάδη, μέλος της επιτροπής όπως είπαμε, τον Νίκο Περαντινό, τον Λυκούργο Κογεβίνα, τον Μάρκο Ζαβιτσιάνο και επίσης να οργανώσουν μικρές ατομικές του Κωνσταντίνου Μαλέα και του Νικολάου Λύτρα. Αυτή τη φορά παρότι ισχύει το ίδιο πλουραλιστικό πνεύμα αποστέλλονται μόνο 25 ζωγράφοι, δύο γλύπτες και δύο χαράκτες. Με την πολιτική σκοπιμότητα και την λογική της παρέας σταθερά παρούσες.

Το 1938 στην 21η, την λεγόμενη φασιστική Biennale, την Ελλάδα εκπροσωπούν ο Κωνσταντίνος Παρθένης, τ. βενιζελικός νυν υποστηρικτής του καθεστώτος, ο Μιχαήλ Τόμπρος και ο Άγγελος Θεοδωρόπουλος με επίτροπο τον Αντώνη Μπενάκη και με θεωρητικό τον Παντελή Πρεβελάκη. Πρόκειται για μίαν από τις πλέον επιτυχημένες, ελληνικές συμμετοχές στον θεσμό με τον Κωνσταντίνο Παρθένη να διακρίνεται ιδιαίτερα και με τον Παντελή Πρεβελάκη να εισπράττει τα εύσημα αυτής της επιτυχίας. Η 4η Αυγούστου είχε επαρκώς αισθητοποιηθεί από συστημικούς καλλιτέχνες και θεωρητικούς.

 Το 1940, παρά την διαφαινόμενη κρίση ανάμεσα στις σχέσεις Ελλάδας και Ιταλίας, η ίδια πάλι θεωρητική ομάδα αποστέλλει τους ζωγράφους Αγήνορα Αστεριάδη, Ιωάννη Μηταράκη, Παύλο Ροδοκανάκη και Δημήτρη Βιτσώρη μαζί με τους γλύπτες Γεώργιο Ζογγολόπουλο, Κώστα Παπαχριστόπουλο και Μπέλα Ραυτοπούλου. Την εκπροσώπηση συμπληρώνουν τρεις χαράκτες, ο Δημήτρης Γιαννουκάκης, ο Αλέξανδρος Κορογιαννάκης και ο Ευθύμης Παπαδημητρίου. Αυτή τη φορά το θεωρητικό κείμενο υπογράφει ο εστέτ Δημήτρης Ευαγγελίδης. Ήδη παρατηρούμε την εξαιρετική, ποιοτική διαφοροποίηση που σημειώθηκε από το 1934 έως 1940. Παρότι η δικτατορία συνεχίζεται, εν τούτοις οι επιλογές των ειδικών είναι όλο και περισσότερο μοντερνιστικές ενώ η διοργάνωση εμφανίζεται άκρως επαγγελματική. 

Για την εικαστική μας κοινότητα όπως προείπα η Μπιενάλε αποτελούσε και αποτελεί τον κορυφαίο, διεθνή θεσμό και το ύπατο κριτήριο των δικών της, τοπικών επιδόσεων. Μια συμμετοχή στην Μπιενάλε συνιστά την υψίστη αναγνώριση, κάτι που δεν φτάνουν τα βραβεία των Πανελληνίων Εκθέσεων που δίδονται στο Ζάππειο περίπου κάθε διετία, αρχής γενομένης από το 1938. Την επόμενη δεκαετία όμως ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος αλλά και ο Εμφύλιος που αμέσως μετά ξεσπά στην Ελλάδα, δεν θα επιτρέψουν στο ελληνικό κράτος να ανταποκριθεί στο θεσμό. Είναι πάντως χαρακτηριστικό πως το 1948 και ενώ το ελληνικό, αδελφοκτόνο δράμα οδεύει προς το τέλος του στις κορυφές του Γράμμου και του Βίτσι, η διάσημη γκαλερίστα και συλλέκτρια μοντέρνας τέχνης Πέγκυ Γκουγκενχάιμ επωφελείται της μη ελληνικής συμμετοχής και του άδειου περιπτέρου μας για να στήσει εκεί, και για πρώτη φορά εκτός Αμερικής, την περίφημη, έκτοτε, συλλογή της. Η πράξη αυτή αποκτά σήμερα έναν ιδιαίτερα συμβολικό χαρακτήρα καθώς ήταν τότε που η Αμερική γίνεται και πολιτιστικά επικυρίαρχη στην Ευρώπη με την Ελλάδα επίσης απούσα, συμβολικά και ουσιαστικά, λόγω των αιωνίων, εμφυλίων ερίδων της.

Βρισκόμαστε πια στο 1950 με την χώρα να επουλώνει τις πληγές της και πάλι να συμμετέχει μετά από δέκα χρόνια στην 25η Μπιενάλε - είχαν προηγηθεί η 23η και η 24η -  στέλνοντας τους ζωγράφους Γεώργιο Γεωργιάδη, Γεώργιο Μπουζιάνη και Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα, τον γλύπτη Θανάση Απάρτη και τον χαράκτη Α.Τάσσο. Στην επόμενη διοργάνωση, το 1952, πάλι δεν συμμετέχει η Ελλάδα ενώ το κενό περίπτερο μας καταλαμβάνει η Ολλανδία μ' ένα αφιέρωμα στον νεοπλαστικισμό, τον Piet Mondrian και το avantgarde καλλιτεχνικό κίνημα de stijl. Συμβολικά η χώρα απουσιάζει τόσο απ'τον θεσμό όσο και από την διεθνή avantgarde. 

Το 1954 επιτέλους εκμοντερνιζόμαστε, ακολουθούμε απόλυτα το πνεύμα της εποχής και αποστέλλουμε, με επίτροπο τον Δημήτρη Ευαγγελίδη, έναν μόνο καλλιτέχνη και μάλιστα τον σουρεαλιστή και συχνά λοιδορούμενο εν Αθήναις Νίκο Εγγονόπουλο. Σοκ και δέος! Από το 1956 ο Σωτήρης Μεσσήνης πρώτα και ο πολυδιάστατος Τώνης Σπητέρης ύστερα, επί μία δεκαετία, θα αναμορφώσουν απόλυτα το επίπεδο και την αισθητική της ελληνικής συμμετοχής δημιουργώντας ένα εξαιρετικά θετικό προηγούμενο για την σύγχρονη, καλλιτεχνική μας δημιουργία. H Ελλάδα γίνεται γνωστή όχι μόνο ως αρχαιοπρεπές φολκόρ αλλά και ως σύγχρονη παρουσία. Η χαμένη μας Άνοιξη του '60. Η επιβολή της δικτατορίας θα δημιουργήσει και εδώ μία μικρή αισθητική καταστροφή αλλά και μία δραματική οπισθοδρόμηση από την οποία αισθητικά και ιδεολογικά, φοβάμαι, δεν έχουμε εισέτι αναρρώσει.

Από την Κονιόρδου στην Ζορμπά

Στις 3 Ιουλίου 2018 το ρεπορτάζ της Μαίρης Αδαμοπούλου στα Νέα αναφέρει ότι η εννεαμελής επιτροπή του ΥΠΠΟΑ για την Μπιενάλε Βενετίας συγκροτηθείσα από την υπουργό Λυδία Κονιόρδου, επέλεξε ως ελληνική συμμετοχή την πρόταση της Κατερίνας Τσέλου, βοηθού του Άνταμ Σίμτσικ στην 14 documenta της Αθήνας με τίτλο Αιωρήσεις. Λεπτομέρεια: μέλος της ανωτέρω επιτροπής είναι η Συραγώ Τσιάρα, αναπληρώτρια διευθύντρια του MOMus Θεσσαλονίκης, την οποία εφεξής θα βλέπουμε όλο και περισσότερο ως εκτελέστρια της πολιτιστικής πολιτικής της κυβέρνησης... 

Στην έγκυρη Αυγή της 31/7/2018 διαβάζουμε επίσης σε ρεπορτάζ της Πόλυς Κρημνιώτη:

" ... Οι τρεις θέλουμε να κάνουμε ένα περιβάλλον συγκλίνον" λέει στην «Αυγή» ο Πάνος Χαραλάμπους, εικαστικός και πρύτανης της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Οι πρώτες συζητήσεις έγιναν με νωπή ακόμα την επίσημη συμμετοχή των Ελλήνων καλλιτεχνών στην Documenta. «Ήταν ενθουσιώδη τα πράγματα για τους Έλληνες εικαστικούς που βρεθήκαμε στο Κάσελ». Εκεί δόθηκε το εναρκτήριο λάκτισμα για «μια ανοιχτή εγκατάσταση, όπου προσδοκούμε να επιτελεστεί ένα γεγονός, όχι μια στατική εικόνα που θα προδιαγραφεί» διευκρινίζει. Μπορεί ακόμα να μην υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες, στα υλικά και στη συγκεκριμένη δομή του έργου, ωστόσο επισημαίνει ότι «το ενδιαφέρον και το διακύβευμα της πρότασής μας είναι να συντελεστεί ένα γεγονός το οποίο θα πατά στις προδιαγραφές του καθενός από τους τρεις. Το πρωτεύον είναι να συντελεστεί αυτό. Το έργο μας έχει ένα άρωμα μεταπολιτευτικού ελληνικού βίου στον οποίο ζούμε και ζωνόμαστε και οι τρεις» καταλήγει.

Μια «πολυφωνική και πολυεπίπεδη εκδοχή ενός εναλλακτικού αλλά ενεργού παρόντος» θα επιδιώξουν να δημιουργήσουν οι τρεις καλλιτέχνες «μέσα από διαφορετικές στρατηγικές και πρακτικές, αλλά με κοινά ενδιαφέροντα», όπως σημειώνουν στο κοινό κείμενό τους που διένειμε το υπουργείο Πολιτισμού. Η πρότασή τους «επιθυμεί να δημιουργήσει τη συνθήκη ενός ενεργού παρόντος. Φωνές και ιστορίες αναδύονται στο παρόν, αιωρούνται στον χώρο, τον στοιχειώνουν και δημιουργούν νέες σχέσεις και πιθανότητες για το μέλλον. Με την ένταση του ακαριαίου -ερμηνεύοντας δηλαδή το παρελθόν αυτό με τρόπο συνειρμικό και διαισθητικό, με εκφραστική ελευθερία ως προς τις συνδέσεις και τις αναπαραστάσεις του- αλλοιώνεται το παρόν και ανοίγονται νέες δυνατότητες. Η επανεξέταση του παρελθόντος και των ματαιώσεών του, η αίσθηση απώλειας και πώς αυτή καθορίζει συλλογικές / εθνικές επιθυμίες και στρατηγικές, η επαναδιαπραγμάτευση της Ιστορίας και των θεσμών που τη δημιουργούν και η ανάδειξη εναλλακτικών ιστοριών που θέτουν υπό αμφισβήτηση την ηγεμονική της αφήγηση είναι από τους κύριους άξονες της πρότασης» επισημαίνουν, προσθέτοντας ότι με το έργο τους «θα συνδιαλλαγούν οργανικά στον εσωτερικό και εξωτερικό χώρο του περιπτέρου αλλά και πέρα απ' αυτόν». 

Η εικαστική πρόταση των τριών καλλιτεχνών επιλέχθηκε ανάμεσα σε 35 υποψηφιότητες που έφτασαν μετά την ανοιχτή πρόσκληση του υπουργείου Πολιτισμού τον περασμένο Μάρτιο. Εκείνη την περίοδο άλλωστε συγκροτήθηκε και η εννεαμελής γνωμοδοτική επιτροπή την οποία απαρτίζουν οι Ν. Χαραλαμπίδης, Ξ. Σαχίνης, Ξ. Μπήτσικας, Μ. Τσίκουτα, Στ. Σχιζάκη, Σ. Τσιάρα, Ευ. Δημητρέας, Εμ. Μαυρομάτης και Μ. Κωστάκης, ενώ την ευθύνη για την υλοποίηση της εθνικής εκπροσώπησης θα έχει το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με την ιδιότητα του επιτρόπου, ακολουθώντας την πρακτική των τελευταίων χρόνων της εκ περιτροπής ανάθεσης της παραπάνω ιδιότητας σε μουσειακούς φορείς που εποπτεύονται από το ΥΠΠΟΑ και έχουν ως αντικείμενο τη σύγχρονη τέχνη..."

Είναι προφανές και από τα δύο δημοσιεύματα ο τίτλος της συμμετοχής είναι "Αιωρήσεις" και βέβαια επουδενί εμφανίζεται ο μυστηριώδης κύριος Stigl ούτε οι, εμβόλιμες, εμφυλιοπολεμικές αναφορές που εν τέλει θα "καταλάβουν" το ελληνικό περίπτερο έναν χρόνο αργότερα.

 Τι συνέβη εν τω μεταξύ; Είναι προφανές ότι η επιτροπή άλλην έκθεση επέλεξε, οι καλλιτέχνες άλλη ιδέα υποστήριξαν θεωρητικά, η επιμελήτρια άλλο concept υπέβαλε αλλά ένα χρόνο αργότερα, το 2019, στη Βενετία συνέβησαν πράγματα εντελώς διαφορετικά. Προφανώς η αλλαγή της Λυδίας Κονιόρδου με την Μυρσίνη Ζορμπά μεταμόρφωσε και το επιλεγμένο concept της ελληνικής συμμετοχής λίγο πριν από την ιδιοφυή απόφαση της νέας υπουργού να στείλει στα Σκόπια τον Δρομέα του Βαρώτσου. Επιπλέον η ομάδα φορτώθηκε την Συραγώ Τσιάρα ως εθνική επίτροπο, πλάι στην ευλόγως δύσθυμη πλέον κυρία Τσέλου. Η οποία Τσιάρα θα επωμιστεί το βάρος ολόκληρης της αλλαγμένης πρότασης. Υπενθυμίζεται ότι παράλληλα η εν λόγω ιστορικός τέχνης διορίστηκε από την Ζορμπά υπεύθυνη για την έκθεση των συλλογών του ΕΜΣΤ μετά την σκηνοθετημένη αποτυχία του πανελληνίου διαγωνισμού για εξεύρεση νέου διευθυντή. Και σ 'αυτό το σκάνδαλο, δηλαδή η Συραγώ να σύρεται παντού ως απαξαπαντάρχις, πάλι η απόλυτη σιωπή και από τα ΜΜΕ και από τους ειδικούς που ενεπλάκησαν στις επιτροπές της ντροπής. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει πολιτιστική πολιτική, δεν κουνιέται φύλλο. Κυριολεκτικά! Απλώς κάποιοι χρησιμοποιούνται και έπειτα παραμερίζονται. 

Στη συνέχεια ο Ζάφος Ξαγοράρης θα αναλάβει να αναδιαμορφώσει την πρόσοψη του νεοβυζαντινού περιπτέρου μας δημιουργώντας ενα απείκασμα Μακρονήσου, με τον δυσοίωνο  αριθμό 1948 να κυριαρχεί. Πολιτική τέχνη; Μάλλον πολιτική σπέκουλα προς το κόμμα από τρεις καθηγητές ΑΕΙ, δηλαδή από τρεις ταλαντούχους όσο και συστημικούς καλλιτέχνες με την έννοια της απόλυτης συνεργασίας με το κυρίαρχο σύστημα και την μη αμφισβήτηση του. Υπενθυμίζεται ότι πρωταγωνίστησαν επίσης, άμεσα ή έμμεσα, και στην πρόσφατη documenta του Σίμτσικ με τον ίδιο μάλιστα να γράφει κείμενο στον εθνικό κατάλογο!

 Έψαξα τον τύπο σχετικά μήπως βρω κάποια δήλωση η διαμαρτυρία της επιτροπής ή των καλλιτεχνών για την προφανή αλλαγή του σκεπτικού αλλά δεν εντόπισα τίποτα. Όλα είναι καλώς καμωμένα. Η παρέμβαση της υπουργού και των συμβούλων της είναι προφανές πως βρίσκεται υπεράνω κριτικής. Όπως είναι προφανές πως η πολιτική ηγεσία του υπουργείου αλλά και οι επιλεγμένοι καλλιτέχνες είχαν αποφασίσει να αισθητικοποιήσουν στο όνομα του πιο θολού μοντερνισμού και της ακόμη πιο θολής ψευδοθεωρίας την επίσημη, προεκλογική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ στην φετινή Μπιενάλε Βενετίας. Με άλλα λόγια είχαν αποφασίσει να εμμείνουν στο έντονα διχαστικό κλίμα που είχε δημιουργήσει ήδη ο πρωθυπουργός πλειοδοτώντας σε αναφορές Εμφυλίου, Μακρονήσου κλπ.  Δηλαδή στην στερεότυπη εικόνα μιας αριστερής μυθολογίας η οποία ανέσυρε για τις ανάγκες του 2019 και την μνημονιακή πολιτική τον Άρη Βελουχιώτη στη Λαμία, τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο στον νεοελληνικό Παρθενώνα κλπ.  Και βέβαια το δίπολο "οι κακοί δεξιοί που τιμωρούν τους καλούς αριστερούς" όπως μάλλον θα συμβεί όχι συμβολικά αλλά ρεαλιστικά και στις προσεχείς εθνικές εκλογές.

Και ως προς την αμιγώς καλλιτεχνική διάσταση των πραγμάτων θα έλεγα πως οι τρεις, μάλλον κορεσμένοι και κουρασμένοι από τις πολλές ευθύνες, όμοια με τον πρωθυπουργό, καλλιτέχνες παρουσίασαν ένα αδιάφορο, ξαναζεσταμένο φαγητό, κορεσμένο κι αυτό από υπερθεωρητικές αναφορές που ελάχιστα όμωςταιριάζουν στο γενικότερο κλίμα μιας Μπιενάλε αλλά και στην ειδικότερη συνθήκη μιας περιφερειακής συμμετοχής σαν την ελληνική. Αντί να καταδειχθούν οι δυναμικές, θετικές ή αρνητικές, σχέσεις κέντρου και περιφέρειας, γενικής ιστορίας και ιστορίας της καθημερινότητας, των αντιφάσεων του παρόντος απέναντι στα στερεότυπα του παρελθόντος και τέλος πάντων να υποστηριχθεί γενναία και ειλικρινά η Ελλάδα του σήμερα και η σύγχρονη τέχνη της, επελέγη μία μίζερη, παλαιομοδίτικη σκηνογραφία η οποία έγινε ελάχιστα αντιληπτή από το διεθνές κοινό - όπως ήταν φυσικό - και γέμισε τους λιγοστούς Έλληνες που την είδαν in situ είτε αμηχανία είτε, το χειρότερο, αδιαφορία. Ειλικρινά πιστεύω πως και οι τρεις, όχι ατάλαντοι δημιουργοί, θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν περισσότερο και τη φιλία τους αλλά και την ευκαιρία να εκπροσωπήσουν την σύγχρονη τέχνη μας δημιουργώντας κάτι πολύ πιο ζωντανό και πιο άμεσο. Φοβάμαι ότι ακόμα πληρώνουμε τα απόνερα της διαβόητης έκθεσης Μεταμορφώσεις του Μοντέρνου που παρουσίασε η Άννα Καφέτση στην Εθνική Πινακοθήκη, αρχές του '90. Προσωπικά πάντως νομίζω πως η πραγματική, ελληνική παρουσία βρισκόταν λίγο πιο μακριά, στην μαγική αναδρομική του Γιάννη Κουνέλλη. Μια έκθεση με συνείδηση της Ιστορίας, δέος της ποίησης και βαρύνουσες, ως εκ τούτου πολιτικές συμπαραδηλώσεις (Fondazione Prada, Palazzo Corner, Ca' Della Regina).

Φωτογραφίες: 1. Συμβολικά δημοσιεύω ένα ελεγειακό έργο του πρόωρα χαμένου Λευτέρη Κανακάκι από την περίοδο της Χούντας που βέβαια δεν πήγε ποτέ Μπιενάλε όπως δεν πηγαίνουν Μπιενάλε όσοι και όσες υπερασπίζονται ανάλογα πράγματα με αυτόν. Δηλαδή τον εντόπιο, σύγχρονο Μύθο. 2. Η ΑΣΚΤ έχει πιο πολύ ενδιαφέρον έξω παρά μέσα. Εκεί που θάλλει, επιθετική και ανανεωμένη η ζωγραφική, σε πείσμα εκείνου του ακαδημοποιημένου μοντερνισμού που διεκδικεί τη μερίδα του λέοντος ενώ ουσιαστικά ενδιαφέρει ελάχιστους. 3. Η πρόσοψη του ελληνικού περιπτέρου σήμερα.

4. Η Μυθική Πέγκυ Γκούγκενχαϊμ το 1948, έξω από το ελληνικό περίπτερο ( περισσότερα στην β. έκδοση του ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΊΟΥ).

Νερό, πηγή ζωής. Νερό, μήτρα εικόνων

Εγκαίνια της έκθεσης Παρασκευή 24/5, χώρος Trii, Κουκάκι, Δράκου 9.

Τα νεογέννητα νερά να κελαϊδάνε,

εδώ ενεδρεύει όλο μας το παρελθόν.

Το νερό, το αρχαιότερο αφήγημα…

Μανόλης Πρατικάκης

Αγνή Χρονοπούλου, Στα άκρα του στιγμιαίου, έγχρωμη φωτογραφία, σχέδιο, 2012

Γιάννης Δελλατόλας, Γούρνα στον Ταραμπάδο Τήνου, έγχρωμη φωτογραφία, 2018

Γιώργος Ζογγολόπουλος, διαμόρφωση της Πλατείας Ομονοίας, 1960

Ό, τι αναφέρεται στο νερό είναι μοιραίο να συνοδεύεται από κάποιες κοινότοπες όσο και απαραίτητες ταυτίσεις:  πηγή ζωής, αγνότητα, ροή-κίνηση, ενέργεια, διαφάνεια, κάθαρση, κλπ. Όσο το σκέφτομαι, μια συζήτηση ή μια έκθεση για το νερό αποκτά ακριβοδίκαια πλην της φιλοσοφικής, και πολιτική διάσταση. Αφού μιλάμε για κάθαρση! 

Στο τέλος της δεκαετίας του ’50, ο γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος (1903-2004) κερδίζει μαζί με τον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Μπίτσιο το 1^ο και το 3^ο Βραβείο για την διαμόρφωση της παλαιότερης και κεντρικότερης πλατείας της νέας Αθήνας, της Ομόνοιας. Η σύνθεση απετελείτο από έναν εξωτερικό κύκλο και ένα μικρότερο, ισοσκελές εξάγωνο το οποίο περιέκλειε ένα πεντάγωνο δημιουργώντας μια μικρή, τεχνητή λίμνη. Σε δυο άκρες του πενταγώνου εγκαταστάθηκαν συστήματα πιδάκων νερού σε ύψος 18 μέτρων. Απέναντί τους προβλεπόταν ένα γλυπτό, ο Ποσειδώνας, το οποίο όμως δεν τοποθετήθηκε ποτέ. Το διάσημο έκτοτε σιντριβάνι της Ομόνοιας εγκαινιάστηκε επίσημα από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1960 και απετέλεσε για χρόνια το σύμβολο του εκσυγχρονισμού της χώρας. Κυρίως γιατί ο γλύπτης έφερε, μέσω αυτής της κομψής αλλά και τόσο στιβαρής πρότασης, σαν τον Ποσειδώνα το νερό στην καρδιά μιας πόλης χωρίς λίμνες και με υπογειοποιημένα ή αποξηραμένα τα ποτάμια της. Υπενθυμίζω ότι το ίδιο θέμα, δηλαδή τον θεό της θάλασσας να προσφέρει νερό στην Αθήνα εικονίζεται το Φειδιακό, δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα. Με άλλα λόγια το νερό και η γλυπτική, το νερό και η τέχνη γενικότερα, εμφανίζονται αλληλένδετα από πολύ νωρίς. Το νερό, ειδικά στην περίπτωση του Ζογγολόπουλου σφραγίζει κάθε του δημιουργία αφού και οι «Ομπρέλες» του έξω από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των Βρυξελλών αλλά και το πυθαγόρειο «Πεντάκυκλο», το πιο πρόσφατο γλυπτό του στην πολύπαθη Ομόνοια οφείλουν να λειτουργούν με τι άλλο, με νερό!

Νίκος Αλεξίου, Τραπέζι, μικτή κατασκευή και προβολή, Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, ομαδική έκθεση

Το 1990-91 παρουσίασα στην Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων την ομαδική έκθεση «Μεταίχμιον». Σε αυτήν ο ιδιοφυής και παράφορος Νίκος Αλεξίου (1960-2011) παρουσίασε πέντε γούρνες γεμάτες νερό τις  οποίες είχε συνδέσει με ηχεία έτσι ώστε δημιουργούνται γεωμετρικά «σχέδια» στην υγρή επιφάνεια τους! Εξαίσιο εύρημα! Μ' εντυπωσίασε πολύ επίσης πριν λίγα χρόνια  η παραβολή του φρέατος, μια εννοιολογική  εγκατάσταση του Κωνσταντίνου Αρχανιώτη στη Γκαλερί 7.

Κωνσταντίνος Αρχανιώτης, σχέδιο, 2015

Το 2013 σε άλλη ομαδική έκθεση «Κρήδεμνον» που οργάνωσα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, παρουσίασα φωτογραφίας της Αγνής Χρονοπούλου στις οποίες πρωταγωνιστούσε η μορφή μιας αρχαϊκής θεότητας μέσα το νερό, σε ένα είδος σκηνοθεσίας του ονείρου.

Πέρσι, τέλος, τέτοιο καιρό θαύμασα στο χωριό Ταραμπάδο της Τήνου σε μια πολιτιστική παρέμβαση, τον τρόπο που μια φωτογραφία μεταμορφωνόταν βυθιζόμενη στην πηγή του χωριού. Ο νεαρός Γιάννης Δελλατόλας απαθανάτισε με αυτό το τρόπο τα ροζιασμένα χέρια του ξωμάχου παππού του. Καθαρμός!

Στην παρούσα έκθεση που ασφαλώς επ' ουδενί εξαντλεί το τεράστιο θέμα, δέκα εικαστικοί καλλιτέχνες, με σχέδια, κατασκευές, ζωγραφική, φωτογραφία, βίντεο και περφόρμανς, προσπαθούν να αποτυπώσουν σε εικόνες τους συμβολισμούς, τη σημασία, τη ζωή αλλά και τη ποίηση που προσφέρει το νερό στο καθένα. Από ένα μισογεμάτο ποτήρι ως την πιο μεγάλη θάλασσα. Από το δάκρυ ενός παιδιού ως τον αιφνιδιασμό μιας καλοκαιρινής μπόρας. Από την απόλαυση του θαλασσινού τοπίου ως τη φρίκη των κατατρεγμένων που πνίγονται στο Αιγαίο. Από την ηδονή του γάργαρου νερού στο βουνό ως την τοξική μόλυνση που εντοπίζεται ακόμη και στον πιο βαθύ ωκεανό. Το νερό, το νεαρόν ύδωρ των αρχαίων, ως Μοίρα του ανθρώπου τελικά.

Αυτό που κυριαρχεί στα έργα των δέκα καλλιτεχνών -τα οποία μελετούν τη φωτοδοσία-σκίαση και τη γραμμή-γραφή-, είναι η βαθύτατη επιθυμία να ζήσουν οι ίδιοι το καταθλιπτικό παρόν όχι ονειρευόμενοι το μέλλον αλλά, αντίθετα, το παρελθόν. Εκεί, πίσω στις πηγές της ομορφιάς, εκεί που πέπλα και στοιβάδες αιώνων, διάφανοι καταρράκτες και ακίνητα νερά κρύβουν την αχειροποίητη εικόνα. Εκεί που το κάλλος δεν είναι οπτασία ή όραμα αλλά ύλη που όμως έχει σφαγιστεί με την πιο βαθιά πνευματικότητα. Στο αρχέγονο νερό, τη μήτρα των εικόνων.

Πιο συγκεκριμένα, η Μαρία Μαραγκουδάκη μελετά μέσα από το καθαρτήριο νερό τη ερωτική του σχέση με το σώμα, εμπνεόμενη και από ανάλογες μυθικές εικόνες του κινηματογράφου (η σκηνή του μπάνιου στο Psycho). Ο Στάθης Βατανίδης αναρωτιέται ελεγειακά γιατί, ποιος φταίει, που, πως μετατράπηκαν οι θάλασσές μας σε νεκροταφεία αθώων. Η Ειρήνη Κανά αντίθετα ζωγραφίζει μια διάφανη Ναϊάδα, μια νύμφη των νερών, σύμβολο της αιώνιας θηλυκότητας που εξ ορισμού χαρακτηρίζει το υγρό στοιχείο. Μια «Θάλασσα μικρή» αλλά και το νερό ως μέσον εξαγνισμού είναι το θέμα της ποιητικής περφόρμανς της Αλεξάνδρας Νάκου ενώ ο Παναγιώτης Σιάγκρης μελετάει το υδαρές της, κάθε, εικόνας και την «υγρασία» της, κάθε, ζωγραφισμένης επιφάνειας μέσα από εκρήξεις και οργασμούς των χρωμάτων. Το θαλασσινό τοπίο έχει ως αφετηρία η Μαργαρίτα Σκόκου για να το μεταμορφώσει μετά σε ελεύθερη, επιθετικά χαρούμενη χειρονομία, όμοια όπως εργάζεται και η Σταυρούλα Μιχαλοπούλου συνδυάζοντας την αφαίρεση, τη διαφάνεια με την τόσο υποβλητική τοπιογραφία του βυθού. Ο Γιάννης Ασημακόπουλος, αντίθετα, στη μέση της θάλασσας στήνει έναν φάρο διαχρονικό σύμβολο γνώσης και διαφωτισμού αλλά και κιτς ενθύμημα μιας άλλης εποχής ενώ στο βίντεο του ένας μετανάστης διασχίζει ερήμους και ποτάμια. Ο Νεκτάριος Κοντοβράκης παρουσιάζει έναν παραδοσιακό καραβομαραγκό επί το έργον συνδυάζοντας τον σοφά δομημένο κλασικισμό του σχεδίου του με το εξπρεσιονιστικό πάθος της προσωπικής του αισθητικής. Την δυσοίωνη πλευρά του υγρού στοιχείου, το δράμα της σκοτεινάγρας του βυθού που λέει ο Γιώργος Σεφέρης, προσπαθεί να αποδώσει με επιτυχία η Σοφία Παπαδοπούλου. Τέλος ο Θοδωρής Χρυσικός παρουσιάζει μια εντυπωσιακή κατασκευή στη οποία συνυπάρχουν ζωγραφικά και γλυπτικά στοιχεία και οικοδομείται η δυστοπική εικόνα ενός μέλλοντος που δεν μοιάζει να είναι τόσο μακρινό. Εδώ το νεαρόν ύδωρ γίνεται τοξικότητα και αποφορά. Γρηγορείτε!

8/5/2019

Πανεπιστήμιο και κοινωνία

Το έχω πει πολλές φορές και θα το επαναλάβω μια ακόμη: Τα πανεπιστήμια στη χώρα μας είναι φτιαγμένα περισσότερο για να εξυπηρετούν τους διδάσκοντες κι όχι τους διδασκομένους. Για παιχνίδια εξουσίας και προσωπικών στρατηγικών. Σήμερα μάλιστα που τα ΑΕΙ ταλανίζονται από την κρίση και την εσωστρέφεια, η λογική της περαιτέρω περιχαράκωσης στα κεκτημένα της "συντεχνίας", της αποφυγής της αξιολόγησης αλλά και του ανοίγματος σε νέες ιδέες, νέους επιστήμονες, νέα τμήματα που θα ανανεώσουν τα πεπαλαιωμένα υπάρχοντα, κυριαρχεί ακόμη περισσότερο. 

Μεθαύριο έχουμε πρυτανικές εκλογές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με κυριότερους αντιπάλους ως φαίνεται τον νυν πρύτανη,  καθηγητή ιατρικής κ. Αθανάσιο Δημόπουλο, τ. υπουργό Υγείας, τ.πρόεδρο της ιατρικής σχολής, γιό του τ. πρύτανη  κ. Κωνσταντίνου Δημοπούλου και τον καθηγητή και πρόεδρο του τμήματος γεωλογίας Ευθύμη Λέκκα, πρόεδρο, εκτός των άλλων, του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας. Θα δηλώσω ευθέως ότι εντυπωσιάστηκα αρνητικά όταν ανακοινώθηκε η εκ νέου υποψηφιότητα της νυν πρυτανικής αρχής επειδή απλά πιστεύω ότι αυτή κρίνεται επιεικώς αποτυχημένη. Και στα μείζονα και στα ελάχιστα. Και τούτο γιατί απέτυχε και να δώσει ένα όραμα στο πανεπιστήμιο που τόσο δραματικά δοκιμάζεται από την έλλειψη πόρων αλλά και να αντιμετωπίσει τα καθημερινά αλλά ουδόλως αμελητέα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σχολές. Από την καθαριότητα ως την ασφάλεια και από την βία ή το εμπόριο ναρκωτικών ως την φροντίδα των ΑΜΕΑ. Το να κυκλοφορείς με καροτσάκι π.χ στην φιλοσοφική σχολή, είναι πραγματικά Γολγοθάς. Και βέβαια ούτε λόγος να επισκεφθείς τουαλέτα. Οι ανήμποροι φοιτητές μας φοράνε πάμπερς απ'το πρωί ως το βράδυ. Οι εικόνες ντροπής στην πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου τις οποίες  κατήγγειλα πριν από ενάμιση περίπου χρόνο, εξακολουθούν να ισχύουν, ενώ δεν έχει ηλεκτροφωτιστεί ούτε καν η είσοδος στο αχανές πάρκο της με αποτέλεσμα να καθίσταται άκρως προβληματική η μετακίνηση σ' αυτό μετά την δύση του ηλίου. Δεν συζητώ το απαράδεκτο καθεστώς των φοιτητικών εστιών και την καταστρατήγηση των δικαιωμάτων των αδύναμων υπέρ των οργανωμένων "δυνατών". Για παράδειγμα αναφέρω ότι το πανεπιστημιακό κολυμβητήριο που συστεγάζεται με την κεντρική φοιτητική Εστία Ζωγράφου, έχει διαρρηχθεί δέκα φορές χωρίς να έχει ακόμη τοποθετηθεί ένα απλό μεταλλικό πλέγμα στο παράθυρο των αποδυτηρίων από όπου συνήθως μπαίνουν τα κλεφτρόνια. Κι ενώ όλα αυτά συμβαίνουν, η πρυτανική αρχή επιλέγει την αποσιώπηση τους δηλώνοντας ότι "όλα βαίνουν καλώς". Ακόμη και όταν υπέστην βίαιη επίθεση από τους τραμπούκους που λυμαίνονται την Πανεπιστημιούπολη, δεν έλαβα καν ένα τηλεφώνημα συμπαθείας αλλά μάλλον φοβάμαι ότι δημιούργησα όχληση γιατί τα ΜΜΕ χάλασαν την καλή εικόνα. 

Προσωπικά θα ψηφίσω τον κ. Λέκκα του οποίου το τμήμα ξεχωρίζει και οργανωτικά και ... αισθητικά επειδή πιστεύω ότι το ΕΚΠΑ χρειάζεται και ακαδημαϊκό επιστήμονα αλλά και δυναμικό μάνατζερ με πρακτικές λύσεις στα ποικίλα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν οι χιλιάδες πτυχιούχοι μας οι οποίοι βρίσκονται εκτός αγορών εργασίας. Παράγουμε επιστήμονες που αδυνατούμε να απορροφήσουμε κι αυτός είναι ο καρκίνος του τόπου. Εκτιμώ τέλος την υπεύθυνη θέση που πήρε ο κ. Λέκκας στον ανεπίτρεπτο λαϊκισμό του Υπουργείου Παιδείας το οποίο εν μια νυκτί, χωρίς μελέτη ή αξιολόγηση, βαφτίζει τα ΤΕΙ σε πανεπιστήμια επιδεινώνοντας το ήδη κορεσμένο επαγγελματικά τοπίο και υποβαθμίζοντας έτι περαιτέρω τις ήδη υποβαθμισμένες, πανεπιστημιακές σπουδές. Η απαξίωση του διακομματικού Νόμου Διαμαντοπούλου μόνο δεινά έχει δημιουργήσει. Ειδικά σ'εμάς, στην φιλοσοφική σχολή, απαιτείται ριζική αλλαγή των επιμέρους επιστημονικών πεδίων και βέβαια αναβάθμιση της όλης, εκπαιδευτικής διαδικασίας και σε προπτυχιακό και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Το status των πτυχιούχων μας είναι πολύ χαμηλό και πρέπει επειγόντως να ληφθούν μέτρα ανάταξης ώστε να γίνουμε πάλι ανταγωνιστικοί διεθνώς...

Η συγχώνευση του μουσικού με το τμήμα θεατρικών σπουδών θα ήταν μια ιδέα όπως επίσης και η ίδρυση ενός τμήματος που να αφορά στις τέχνες της εικόνας, σινεμά, video, φωτογραφία. Δηλαδή να προσθέσουμε στο αρχαιότερο πανεπιστήμιο της χώρας και μια σύγχρονη σχολή τέχνης... Η διδασκαλία κάποιων μαθημάτων στην αγγλική επίσης θα έφερνε στη σχολή μας και έσοδα και ευρύτερη αναγνώριση. Κάποια, δειλά βήματα έχουν ήδη γίνει. Οφείλουμε να τα ενισχύσουμε. Και κυρίως να ανοιχτούμε στην κοινωνία της οποίας είμαστε οργανικό κομμάτι. Χωρίς φοβίες ή καιροσκοπισμό. Ένας ευρύς, απροκατάληπτος διάλογος για το είδος των ΑΕΙ που χρειαζόμαστε προς το 2020, θα ήταν μια ανακούφιση στο ζοφερό τοπίο. Οι εκλογές αυτές είναι μια ευκαιρία. Ας δώσουμε στο πανεπιστήμιο την προοπτική που τόσο χρειάζεται.

Μια χώρα σε ολοσχερή διάλυση - Μια δημοκρατία σε ελεύθερη πτώση

Το κριτήριο στις προσεχείς και τις μεταπροσεχείς εκλογές θα είναι, νομίζω, το μη χείρον βέλτιστον. Υπάρχει μια κρίσιμη μάζα αριστερών ψηφοφόρων που θεωρεί πως είναι καλύτερο τη δεξιά πολιτική να την ασκούν επαγγελματίες δεξιοί κι όχι τυχοδιώκτες αριστεροί όπως επίσης υπάρχουν πολίτες θα θεωρήσουν το Κινάλ μια αξιόπιστη λύση απ'το πολιτικό αδιέξοδο. Υπάρχουν επίσης αριστεροί ψηφοφόροι που ψάχνονται αριστερότερα του ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος βέβαια φρονεί πως η εξουσία και μόνη είναι ο τελικός σκοπός και ότι δικαιούται για έναν τέτοιο σκοπό να εξαντλεί τα όποια μέσα (συνεργασία με Καμμένο, συμπεριφορές Πολάκη, άνοιγμα στο κατεστημένο των κότερων, ψηφοθηρικές παροχές, ύμνους στον Τραμπ και την Μέρκελ κλπ.) 

Τέλος υπάρχει και εκείνη η κρισιμότερη μάζα που περιμένει ως την τελευταία στιγμή και κρίνει συμπεριφορές και πολιτικές προτάσεις πιστεύοντας ότι οφείλουμε πλέον να υπερβούμε ως ψευδεπίγραφο το δίπολο Αριστερά - Δεξιά αλλά και ως πλαστογραφία του κοινού μέλλοντος και ότι ο Εμφύλιος, 70 χρόνια μετά, πρέπει να σταματήσει. Ό τι δηλαδή υποστηρίζει ο Γ. Καραμπελιάς, το ήθος και την αριστεροσύνη του οποίου δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει. Ιδιαίτερα οι περί τον Τσίπρα.

Κι έρχομαι τώρα στον πιθανότερο επόμενο πρωθυπουργό και διερωτώμαι: Είναι δυνατόν να πιστεύει ο κ. Μητσοτάκης ότι περιμαζεύοντας αστείους τυχοδιώκτες τύπου Ψαριανού ανανεώνει την παράταξη του;  Θα περίμενε κανείς από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης ένα γενναίο άνοιγμα στην αξιοκρατία και το προοδευτικό κέντρο κι όχι να λειτουργεί σαν γαλάζιος Τσίπρας. Το ότι μάλιστα το κόμμα του δεν εξασφαλίζει αυτοδυναμία ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ διατηρεί διψήφιο ποσοστό (!) πρέπει να προβληματίσει τους επιτελείς του.

Κατά τα άλλα ο τόπος βουλιάζει γλυκά με οργανωμένες μειοψηφίες να καπελώνουν την τρομοκρατημένη πλειοψηφία, είτε δηλώνοντας αντιεξουσιαστές, είτε χούλιγκανς σε διατεταγμένη υπηρεσία, είτε χρυσαυγίτες σε νυχτερινά περίπολα. Με την αστυνομία σε ρόλο παθητικού θεατή. Ιδού κάποια πρόσφατα παραδείγματα:

Ομάδες αναρχικών (;) στήνουν ενέδρα και ξυλοκοπούν αστυνομικούς της ΔΙΑΣ ενώ κάθε Παρασκευή και Σάββατο η Τοσίτσα, η Σολωμού και η Στουρνάρη γίνονται πεδίο μάχης με το κέντρο κομμένο κυριολεκτικά στα δύο. Μετανάστες κατασκηνώνουν απειλώντας και χειροδικώντας στο Σύνταγμα ενώ στη Βουλή απέναντι τυχάρπαστοι εθνοπατέρες οχυρώνονται πίσω από την βουλευτική ασυλία την κατάργηση της οποίας όμως έχουν ψηφίσει πανηγυρικά. Γελοιότητα, υποκρισία, ασήμαντα μεγέθη πολλάκις και ηθικό πλεονέκτημα! Μια πατρίδα χωρίς έρμα, χωρίς μπούσουλα, χωρίς αξιοπρέπεια. Εδώ και χρόνια η δικαιοσύνη είναι η μεγάλη ασθενής με αποτέλεσμα πρακτικά την αρνησιδικία ενώ το σωφρονιστικό σύστημα έχει παραδοθεί στις ποικίλες μαφίες των φυλακών με την πολιτική ηγεσία να παρακολουθεί άβουλη τα τεκταινόμενα. Οι μεγαλοδικηγόροι χρόνια τώρα εξαγοράζουν δικαστές, αθωώνουν ναρκέμπορους, ξεπλένουν νονούς ... και βαφτιστήρια , διαπλέκονται γενικώς με την κατάλυση οποιασδήποτε έννοιας δικαίου και την ηγεσία της δικαιοσύνης, θεραπαινίδα της πολιτικής. Η παρακμή χειροπιαστή παντού. Από τα πανεπιστήμια ως τις φυλακές. Ο υπουργός Παιδείας ψηφοθηρώντας βαφτίζει εν μιά νυκτί τα ΤΕΙ σε πολυτεχνεία χωρίς αξιολόγηση και μελέτη με την ακαδημαϊκή ηγεσία, τους πρυτάνεις κλπ. να χειροκροτούν συγκινημένοι. Παρακμή και διάλυση λοιπόν  με την αξιοκρατία και την αριστεία σταθερά στο στόχαστρο και την πνευματική ηγεσία να είναι κατώτερη των περιστάσεων, ευθέως ανάλογη προς την πολιτική.

Και τώρα η αποκορύφωση του δράματος:

Η Αθήνα, μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, δραματικά υποβαθμισμένη, τριτοκοσμική, με ανθρώπους να κοιμούνται στην Αμαλίας και την Σταδίου, χωρίς πάρκα και πράσινο, χωρίς πεζοδρόμια και παρτέρια, βρώμικη και επικίνδυνη βλέπει το μετρό της να μην είναι πια αυτό που ήταν ενώ το τραμ από τον περασμένο Οκτώβρη δεν φτάνει στο Σύνταγμα! Έτσι, οι τουρίστες δεν μπορούν να το πάρουν για να προσεγγίσουν το παραλιακό μέτωπο ενώ τα πούλμαν τους βολοδέρνουν ανάμεσα σε Συγγρού και Ομόνοια δημιουργώντας κυκλοφοριακό κομφούζιο. Είμαστε και πάλι ως κράτος πολύ κακοί οικοδεσπότες. Και είμαστε, καταντήσαμε, ως πολίτες κατατονικοί και φοβισμένοι απέναντι σε κάθε είδους κρατική ή συντεχνιακή αυθαιρεσία. Κάποιοι θα ζητήσουν αύριο την ψήφο μας υποσχόμενοι πάλι τα μύρια όσα. Όμως ελάχιστοι θα προτείνουν λύσεις άμεσες, πρακτικές που θα βελτιώσουν την καθημερινότητα μας. Όπως π.χ η μονιμοποίηση των τηλεματικών ανακοινώσεων για τα δρομολόγια των λεωφορείων στις κεντρικές στάσεις. Αυτό το μέτρο επειδή απαλλάσσει όλους τους χρήστες των μαζικών μέσων μεταφοράς από την ανασφάλεια και το χάσιμο χρόνου, συνιστά πράξη πολιτισμού αλλά και κοινωνικής ευαισθησίας. Βελτιώνοντας τα δημόσια μέσα απαλλάσσουμε τις πόλεις μας από τον διαρκή καρκίνο τους, τα Ι.Χ τα οποία είτε κινούμενα, είτε σε στάση πνίγουν το αστικό τοπίο, τα πεζοδρόμια, τις πλατείες κλπ. Οι πεζοδρομήσεις, ιδιαίτερα στο κέντρο, γιατί σταμάτησαν; Δεν έχει γίνει κατανοητό ότι οι πεζοδρομήσεις έχουν σώσει κυριολεκτικά πόλεις που ήσαν αβίωτες παλαιότερα όπως π.χ η Λαμία, η Λάρισα ή η Κατερίνη; Οι λεωφορειόδρομοι γιατί δεν αστυνομεύονται; Οι κάμερες κυκλοφορίας γιατί δεν λειτουργούν; Πού είναι η τροχαία; Πού είναι η πεζή αστυνόμευση; 

Κι ενώ όλα αυτά δημιουργούν ένα ζοφερό, ένα καταθλιπτικό κλίμα παρακμής και ενώ ουδείς μιλάει ούτε για την Ευρώπη, ούτε για τον κοινό μας ευρωπαϊκό πολιτισμό - η κατάντια του ΕΜΣΤ είναι χειροπιαστό παράδειγμα - ο κ. Τσίπρας υπουργοποιεί ευτυχής τον Θεοχαρόπουλο και ο κ. Μητσοτάκης υποδέχτηκε συγκινημένος στην ΝΔ του Κωνσταντίνου Καραμανλή τον Ψαριανό.

Μια χώρα σε ελεύθερη πτώση ...

Φωτογραφία: Η άλλη Γκουέρνικα, η καθημερινή μας Γκουέρνικα του Κυριάκου Κατζουράκη στον εκθεσιακό χώρο του ΜΙΕΤ.

Για τους άπιστους όλου του κόσμου (είμαστε εξάλλου η πλειοψηφία)

Ο Caravaggio φιλοτεχνεί αυτό το απίστευτα επαναστατικό έργο ενώ είναι μόλις τριάντα χρονών. Επιλέγει σχολαστικά τις πληβειακές φιγούρες που θα του ποζάρουν (τις ξαναβρίσκουμε και σε άλλες του συνθέσεις) και στήνει κυριολεκτικά ένα δράμα δωματίου αποκαθαίροντας την αφήγηση του από ο,τιδήποτε περιττό. Φωτίζονται μόνο όχι τόσο οι πρωταγωνιστές όσο η παράφορη δράση τους. Ο άφωνος αγώνας του δρώντος αμφισβητία και του παθητικά υπομένοντος Χριστού. Ο Θεός μοιάζει να υποφέρει από το θρασύ δάχτυλο του ανθρώπου που έτσι αναμοχλεύει τη πληγή Του. Τόσος ενοχλητικός βερισμός εδώ όσος ποτέ ακόμη και στο πιο ακραίο Χόλιγουντ! Η ένταση των τεσσάρων προσώπων είναι τέτοια που ο θεατής την αισθάνεται σχεδόν σωματικά. Κυριαρχεί η αισθητική των σκισμένων βρώμικων ρούχων, των λερωμένων χεριών, της βαριάς αναπνοής.Του σωματικού ιδρώτα από την αγωνία ή τον φόβο. Αυτός ο αδίστακτος, εμπρός στο προσωπικό του διερώτημα, Θωμάς κερδίζει στο τέλος τον θεατή. Ποιός δεν θα ήθελε να είναι στη θέση του;  Να μάθει δηλαδή την αλήθεια από πρώτο, κυριολεκτικά, χέρι;

Εξάλλου η απόσταση ανάμεσα στην εικόνα και την πραγματικότητα, τον θεατή και τον θεώμενο, την μεταφυσική της τέχνης και την φυσική της ζωής, έχουν θαυμαστά εδώ μηδενιστεί. Μπαρόκ γαρ! Υπάρχει μόνο ό τι βλέπεται και η όραση γίνεται αφή. Ποτέ άλλοτε τέτοιος και τόσος αισθησιασμός στην τέχνη. Ο Θωμάς και ο δάσκαλος του σε μια σωματική επαφή στα όρια της ερωτικής βίας. Επειδή μόνο με τα σώματα σώζονται οι ψυχές. 

Και στο βάθος του πίνακα το καθολικό Ιερατείο να γλείφει τα δάχτυλα του για το θεόπεμπτο δώρο του βλάσφημου ζωγράφου. "Βάλτε τα δάχτυλα σας μέσα στο ίδιο το σώμα του θεού" είναι σαν να λένε στο ποίμνιο τους... Που θα πει "Επί των τύπων των ήλων "( στους τύπους θα σταθούμε; ). "Μπορείτε! Εδώ και τώρα."(Αν μπορείτε, μη πιστεύετε άθεοι, τώρα)!

Έτσι, ο τυχοδιώκτης Caravaggio αναδεικνύεται ο μεγαλύτερος προπαγανδιστής του Χριστιανισμού, μετά βέβαια τον Απόστολο Παύλο. Και συγχρόνως εγκαινιάζει ο ίδιος εδώ εκείνη την εποχή, την δική μας εποχή, όπου ο λόγος θα υποχωρεί σταθερά εμπρός στην γοητεία της εικόνας. Στην υποβολή και την μαγγανεία της. Σ'αυτήν την εικόνα όπου ακόμα κι οι πιο άπιστο,ι εν τέλει, θα  πιστεύουν...