Δεν είναι αόρατες!

Ζήτω οι γυναίκες! Που δεν είναι αόρατες!

Όσοι είδατε την ταινία του κατ' εξοχήν εικαστικού Λάνθιμου και μπήκατε στη συζήτηση περί φεμινισμού ή αντιφεμινισμού, θα ήταν ωραίο να ολοκληρώσετε αυτό το νοητικό σας ταξίδι σε μιαν ανάλογη τέχνη που επίσης θέτει ερωτήματα, επισκεπτόμενοι το ΕΜΣΤ και τις εκθέσεις της Χρύσας Ρωμανού (1931 - 2006) και της Λήδας Παπακωνσταντίνου (1945). Όπως επίσης και την έκθεση της Ρένας Παπασπύρου (1938) στην Εθνική Πινακοθήκη. 

Πρόκειται αληθινά για την εκδίκηση - μετά από μία νικηφόρα επίθεση - των γυναικών απέναντι σε μία, συνήθως, "αντρικής οπτικής" ιστορία της τέχνης. Επειδή μιλάμε συχνά - και εγώ μαζί - την περίφημη γενιά του '60 με τον Κεσσανλή, τον Κανιάρη, τον Θόδωρο, τον Παύλο ή τον Δανιήλ αλλά ξεχνάμε τις εξίσου σημαντικές γυναίκες της όπως είναι η Ρωμανού ή  η Καναγκίνη. Ή, από τη γενιά του '70 αναφέρουμε τον Λαζόγκα, τον Αληθεινό, τον Μπουτέα ή τον Βαρώτσο αλλά δεν υπογραμμίζουμε, όσο τουλάχιστον αξίζει, την μεγάλη παρουσία της Παπασπύρου, της Διοχάντης  ή της Παπακωνσταντίνου. 

Κατ'αρχάς η Ρωμανού: Θυμάμαι όλα εκείνα τα μοναδικά βράδια στα Βριλήσσια, με ουίσκι και με τον αεικίνητο Νίκο να λέει αστεία και να θυμάται της απίστευτες ιστορίες του Παρισιού ενώ η κομψή, μινιόν Χρύσα διακριτικά σε μία γωνιά να καπνίζει συνεχώς αφήνοντας στον σύντροφό της τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Παρότι και η ίδια κυρίαρχησε στο λεγόμενο art mecano κατά τη διαμονή της 20 ολόκληρα χρόνια στο Παρίσι. Από το 1961 ως το 1981. Συγκινητική όθεν η αναδρομική της στο ΕΜΣΤ με τα κολλάζ του διεθνούς Λούνα Παρκ και των διαφόρων χαρτών από τις πόλεις του κόσμου που λάτρεψε ή μίσησε. Πραγματικές και φανταστικές. 

Έπειτα η Λήδα Παπακωνσταντίνου: η γυναίκα -  ξωτικό, η σάρκινη γυναίκα, η γυναίκα - είδωλο. Μία χορταστική έκθεση, άψογα παρουσιασμένη, που δείχνει το εύρος της δουλειάς της, από την performance ως τη ζωγραφική, τη γλυπτική και τις τόσο ποιητικές της κατασκευές, όπως για παράδειγμα η Τοστιέρα του Ζενέ. Αλλά και το χειροποίητο θέατρο στις Σπέτσες. Έργο σταθερά αυτοβιογραφικό, πολιτικό, φεμινιστικό, διάφανο, ευρηματικό και απρόβλεπτο. Μία ολόκληρη εποχή μπροστά στα μάτια μας την οποία ζήσαμε οι παλαιότεροι από τις εκθέσεις του Δεσμού ως τα φεστιβάλ της Αυγής ή τις Μπιενάλε στη Θεσσαλονίκη...

Α propos το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και η διευθύντρια του μάς συστήνουν επίσης σ' ένα εντυπωσιακό show μιαν άγνωστη καλλιτέχνιδα - σε μένα τουλάχιστον - της διασποράς που γεννήθηκε στην Γερμανία και σταδιαδρομεί και εκεί και στο Βέλγιο, την Δανάη Ανεσιάδου (1977). Στην Αριάδνη άρεσαν περισσότερο οι γκιλοτίνες της και σε μένα τα γλυπτά - κίονες από ρητίνη που μου θύμιζαν ανάλογες κατασκευές του επίσης γερμανοθρεμμένου Μιχάλη Αρφαρά. 

Τέλος η Ρένα Παπασπύρου, πρώτη γυναίκα - καθηγήτρια της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών από το 1992 που σπούδασε ζωγραφική και ψηφιδωτό - μωσαϊκό και που έκτοτε επικεντρώθηκε στις εικόνες που κρύβει η ύλη, τα βρώμικα πατώματα και οι ξεφλουδισμένοι τοίχοι για να βρει φόρμες, σχήματα, παραστάσεις ολόκληρες, και αναστήσει πρόσωπα σε ένα μοναδικό όσο και απόλυτο ρεαλισμό του αφηρημένου! Χιλιάδες, μικροσκοπικά πρόσωπα που μας κοιτάνε ανάμεσα από τις κουκίδες και τα σκοτεινά στίγματα των μωσαϊκών δαπέδων ή από τα αντίστοιχα πλακάκια. Εμμονική στην ιδέα της η Παπασπύρου την εξαντλεί κυριολεκτικά ως το μη περαιτέρω σ' ένα πυκνό δίχτυ σημασιών και ερμηνειών. Όπως εξάλλου και η Bella Baxter!

ΥΓ. Αυτό που κυρίως με ενθουσίασε, είναι η υπεράσπιση της ιστορικότητας δηλαδή η μελέτη και η παρουσίαση της ιστορίας της σύγχρονης τέχνης μας όπως της αξίζει, από τα δύο κεντρικά μας μουσεία. Είναι κάτι για το οποίο και εγώ προσωπικά και άλλοι συνάδελφοι μας έχουμε αγωνιστεί επί δεκαετίες. Δηλαδή όχι μόνο το επικαιρικό αλλά το διαχρονικό. Αρκεί και τα δύο μουσεία να μην φοβούνται τον διάλογο και να μην απορρίπτουν την κριτική. Νομίζω ότι οι νεότεροι έχουν να μάθουν από εμάς, τους παλαιότερους, αρκετά ενδιαφέροντα πράγματα.

Πέρασα, που λέτε, πολύ ωραία χθες, μετά την βόλτα στην Ακρόπολη και σας συστήνω να επισκεφθείτε και εσείς τα μουσεία μας, τα οποία δεν υστερούν πια σε τίποτε από τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά και αυτό κανείς οφείλει να το αναγνωρίσει. Για να γνωρίσετε τις γυναίκες που είναι δίπλα μας και είναι εξίσου υπεύθυνες για το κοινό μας, πολιτιστικό πρόσωπο. Για τις γυναίκες που λάμπουν και δεν είναι αόρατες!