Ο Habermas και η χαμένη ευκαιρία

Χτές Τετάρτη 6/8 ο Γιούργκεν Χάμπερμας μίλησε σε ένα διεθνές,πολυπληθές ακροατήριο στη φιλοσοφική σχολή της Αθήνας για την κρίση στον κόσμο, για την ανάγκη ενός διεθνούς νομικού πλαισίου που να ισχύει απόλυτα και για αλληλεγγύη που οφείλει να δείξει η Ευρωπαική Ένωση προς τα χειμαζόμενα μέλη της εφόσον θέλει να ονομάζεται και Ευρώπη και Ενωμένη. Ο Χάμπερμας 81 ετών είναι ο μεγαλύτερος σήμερα εν ζωή φιλόσοφος στον πλανήτη και βέβαια ο διαπρεπέστερος εισηγητής μιας πολιτικής θεωρίας από τη σχολή της Φρανκφούρτης. Ο Χάμπερμας τίμησε την Ελλάδα και τους Έλληνες διοργανωτές του 23ου διεθνούς συνεδρίου φιλοσοφίας, ενός συνεδρίου το οποίο έχει συγκεντρώσει στην Ελλάδα, για μια εβδομάδα, περισσότερους από 3000 συνέδρους από όλα τα μέρη της γής. Ο γερο-Χάμπερμας πιστός στις αρχές για την φιλοσοφική του πορεία έκανε το καθήκον του προς την δοκιμαζόμενη Ελλάδα ασκώντας κριτική στην κοντόφθαλμη γερμανική πολιτική. Αντίθετα η ελληνική πολιτική ηγεσία, οι πνευματικοί ταγοί αυτού του τόπου δεν έκαναν, όπως συνήθως συμβαίνει το δικό τους καθήκον. Ουδείς παρέστη όχι για να τιμήσει τον Χάμπερμας αλλά για να αξιοποιήσει τις δηλώσεις του και την έμπρακτη αλληλεγγύη του. Ούτε καν ο γερμανομαθής πρόεδρος τη δημοκρατίας δεν παρέστη, για να αποδείξει εν τοις πράγμασι ότι ο διακοσμητικός του ρόλος μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις, ουσιαστικός. Και βέβαια ούτε λόγος να γίνεται για την ηγεσία της αριστεράς. Ομφαλοσκοπώντας ανάμεσα στα αδιέξοδα των λαϊκίστικων καταφάσεών της και της υπαρξιακής της όσο και επαρχιώτικης, εσωστρέφειας, έχασε μοναδική ευκαιρία να διεκδικήσει αυτό που της λείπει περισσότερο: τη δύναμη της θεωρίας. ¨όμως μεγάλη πολιτική δεν επιτυγχάνεται χωρίς ανάλογη θεωρία. Και ούτε αλλάζει ο κόσμος απλώς με τακτικισμούς, ποπουλισμούς και βολονταρισμούς. 

Και κάτι τελευταίο: οι σύνεδροι μαγεμένοι ανακάλυπταν μια μυθική Αθήνα που εκτίνεται από το αλσύλιο της ακαδημίας Πλάτωνος, εκεί στον υποβαθμισμένο Βοτανικό, 500 μέτρα από την Ομόνοια, ως την Πνύκα και τον λόφο των Μουσών ή την Καλλιρρόη και τη αρχέγονη κοίτη του Ιλισού εκεί στις αρχές της Βουλιαγμένης. Σαν να ταξιδεύεις στο χρόνο και να ακούς τον Σωκράτη ή να βλέπεις το Φαίδρο να κόβει μια μυρτιά από την ακροποταμιά. Πράγματα του χτές που όμως ακραγγίζουν το σήμερα αρκεί κανείς να έχει μάτια ώστε να δεί και δάχτυλα ώστε να αγγίξει. Τι κρίμα που όλα αυτά δεν μπορούμε να τα προτείνουμε με κύρος και με πάθος στην παγκόσμια κοινότητα ως δικά μας πράγματα που όμως είναι και δικά τους. Που δεν μπορούμε σε πολιτικό και πνευματικό επίπεδο να «πουλήσουμε», όχι τουριστικά αλλά ουσιαστικά αυτό που δικαιούμαστε από την ιστορία να διαχειριζόμαστε. Μια παγκόσμια κληρονομιά που κατά σύμπτωση είναι δική μας. Εννοώ την κλασσική φιλολογία με σύγχρονους όρους, την κλασσική τέχνη με όρους του σήμερα, το αρχαίο δράμα με προσεγγίσεις του 21ου αιώνα. Φανταστείτε ο Πρωθυπουργός να παρουσιάσει ως παγκόσμιο γεγονός το Λύκειο του Αριστοτέλη, το πρώτο πανεπιστήμιο του Δυτικού πολιτισμού!Όχι μόνο η Ελλάδα της απαξίωσης αλλά και η Ελλάδα της Ιστορίας που αντιμετωπίζει το παρελθόν της με όρους του σήμερα. Με αξιοπρέπεια, σεμνότητα αλλά και αυτοσυνείδηση. Τόσο απλά, τόσο δύσκολα μέσα στη γενικότερη ημιμάθεια, απάθεια και άγνοια των κανόνων του παιχνιδιού...

ΥΓ.1  Υψηλό παράδειγμα πολιτιστικής δράσης αποτελεί η πρωτοβουλία του Σταύρου Μπένου σχετικά με την αποκάλυψη και αποκατάσταση των εκατοντάδων αρχαίων μας θεάτρων. Το θέατρο της Μεσσήνης θα μπορούσε να γίνει παγκόσμια είδηση. Χρειάζεται απλώς η πολιτική βούληση. 

ΥΓ. 2. Συγκινητική η παρουσία του μακρονησιώτη Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου με τις αναφορές του στους δασκάλους του Παναγιώτη Καννελόπουλου και Κωνσταντίνου Τσάτσου. Δυστυχώς, ένα τέτοιο γεγονός πέρασε στα ψιλά. Κι αν πεις και για πολιτικές παρουσίες...

Μάνος Στεφανίδης

Επ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών