ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ ΠΑΙΔΙΑ!

 

-Υπάρχει άραγε κίνδυνος εκτός από αποικία χρέους να καταστεί η χώρα μας σταδιακά και πολιτιστική αποικία; -Επιβουλεύεται μήπως ένας αόρατος μηχανισμός εξουσίας την "παρθενία" της "ελληνικής" σχολής; -Διατρέχουμε κίνδυνο να μας διαβρώσει -ή, και να μας αφομοιώσει- το παγκόσμιο σύστημα τέχνης όπως αυτό θεσμοποιείται π.χ. μέσα από την διεθνή documenta και το αναμφισβήτητο ιστορικό της κεφάλαιο; -Κινδυνεύουμε τα έσχατα, με δεδομένη, μάλιστα, την ανυπαρξία πινακοθηκών ή μουσείων σύγχρονης τέχνης και εν γένει εκθεσιακών χώρων και εκθέσειακών δραστηριοτήτων δηλαδή μηχανισμών αντίστασης στη χώρα μας; -Μπορεί να υπάρξει ένδον ελπίδα με υποβαθμισμένες τις σπουδές θεωρίας, ιστορίας της τέχνης και καλλιτεχνικής έκφρασης στην Ελλάδα αλλά και με προβληματική την πρόσληψη του καθόλου καλλιτεχνικού φαινομένου από ένα κοινό βαρύ, υδαρές, δηλαδή αδιάφορο, λόγω της έλλειψης αισθητικής παιδείας και λόγω του διάχυτου ιδεολογικοποιημένου, εδώ και δεκαετίες, λαϊκισμού; Είναι μεμονωμένα φαινόμενα η ανάληψη από ξένους ζωτικών πολιτιστικών δραστηριοτήτων όπως οι νέοι ξένοι Διευθυντές στο Μουσείο Μπενάκη, το Φεστιβάλ κινηματογράφου στην Θεσσαλονίκη ή ο Γιάν Φαμπρ; -Ήρθε η documenta να μάθει από την Αθήνα ή αντίθετα να την διδάξει και μάλιστα αφ´ υψηλού και ex cathedra ; -Κινδυνεύει, τέλος, ο αυτόχθων, ο "ριζικός" μας πολιτισμός όπως τουλάχιστον τον συλλαμβάνει ο Ζήσιμος Λορεντζάτος ή, έστω, ο Στέλιος Ράμφος (αλλά και όπως αυτός πραγματώνεται εν γένει στα ευαγή ιδρύματα - σκυλάδικα) από την εισβολή μιας ισοπεδωτικής avant garde και μάλιστα γερμανικής προέλευσης;

Φοβάμαι πως όλος αυτός ο ορυμαγδός με την τεράστια διαφήμιση και επίσης την χορηγία της πανίσχυρης γερμανικής Τράπεζας αντί να φοβίσει εντόπιους μεγαλοαστούς και μικροαστούς με το ενδεχόμενο μιας σαρωτικής επανάστασης - και μάλιστα δια στόματος του Toni Negri -, θα περάσει απαρατήρητος όπως τόσα και τόσα αλλά στη μακάρια μας πατρίδα. Βλέπετε, δεν βιώνουμε, κρίση αλλά βαθιά παρακμή οπότε δεν μασάμε από εξτραβαγκάντσιες όσο σοφιστεμένες κι αν είναι. Ζούμε ήδη μια θανατερή νιρβάνα κατά την οποία το ΥΠ.ΠΟ και το κράτος του ωραίου που εκπροσωπεί, έχουν εκχωρήσει τις αρμοδιότητες τους σε ιδιωτικά υπουργεία πολιτισμού όπως τα ιδρύματα Ωνάση και Νιάρχου, το ΔΕΣΤΕ και το ΝΕΟ οπότε οι Γερμανοί δεν έχουν και πολλά να απαλλοτροιώσουν...

Καταρχάς, λοιπόν, ψυχραιμία . Η documenta είναι ένας ιστορικός θεσμός της μεταπολεμικής τέχνης με διεθνές κύρος και είναι σαφώς επιτυχία η έξοδος της από το Κάσσελ και η παρουσίαση της στην Αθήνα.Η ελληνική κοινωνία γενικότερα και η ελληνική τέχνη πιο εξειδικευμένα, έχουν υπαρξιακή ανάγκη να υπερβούν την εσωστρέφεια, τον μίζερο ομφαλοσκοπισμό και να διαλεχθούν δυναμικά και ισότιμα με ό,τι πρωτοποριακό συμβαίνει σήμερα στο κόσμο. Χρησιμοποίησα σκόπιμα τη λέξη "δυναμικά", δηλαδή όχι παθητικά, και τη λέξη "ισότιμα", δηλαδή όχι υποτελώς ή καθ' υπαγόρευση για να δείξω έναν ορθό τρόπο λειτουργίας... Ένα modus operandi που θα είναι politically correct. Και επίσης ανέφερα τη λέξη "πρωτοπορία" ως αντίθετο του, όποιου, ψευδομοντερνισμού. Αν ισχύσουν αυτές οι τρείς παράμετροι, δηλαδή η αμοιβαιότητα, η ισοτιμία και το ρηξικέλευθο πνεύμα, τότε η ωφέλεια μας από την documenta θα είναι πολύ μεγάλη. Πόσο μάλλον που η ελληνική τέχνη, χρόνια τώρα, πορεύεται χωρίς ουσιαστική, κρατική στήριξη, χωρίς υπεύθυνη πολιτιστική πολιτική, ερήμην του ευρύτερου κοινωνικού σώματος, όντας "ανάδελφη" και "αυτιστική" εκτός Ελλάδος και βιώνοντας δραματικά την περιφερειακότητά της. Αγνοώντας, μ' άλλα λόγια, είτε την σχετικότητα του δίπολου κέντρο - περιφέρεια, είτε το ευοίωνο γεγονός ότι κάθε περιφέρεια είναι δυνητικά ένα μελλοντικό κέντρο.

 Εν ολίγοις, θέλω να πω ότι είναι πρώιμες οι όποιες μεμψιμοιρίες έστω και εάν κάποια πράγματα μας φαίνονται ακατανόητα ή εξεζητημένα. Αν ο ένας επιμελητής επελέγη από άποψη να είναι transsexual την δική του εμπειρία θα υποστηρίξει. Ζούμε εξ αλλού την δεσποτεία των κιουρέητορ. Μικρό το κακό. Ιδιαίτερα μάλιστα για μια πουριτανική - υποκριτική κοινωνία που θεωρεί τους παπάδες ειδικούς στα ζητήματα του σεξ. Άρα ... ξύδι για τους εξοργισμένους. Και για τους ολιγαρκείς ... ξυδάκι! Που προσφέρεται και σε δοσολογία υπουργού, ειδικού περί τα εικαστικά. Πόσο μάλλον που η documenta θα τρέχει με πολλαπλές εκδηλώσεις και ισάριθμες προκλήσεις για έξι ολόκληρους μήνες. Όποτε ας περιμένουμε...

Όπως και να έχει το πράγμα όλη αυτή η όσμωση ανάμεσα στο εντόπιο και το διεθνές εικαστικό κοινό θα είναι πολλαπλά χρήσιμη -ήδη ετοιμάζονται αντεκθέσεις ως απαντήσεις στις μεγάλες εκδηλώσεις της documenta- έτσι ώστε να ξεφύγουμε λίγο από την αδράνεια και τον πεσιμισμό που εκ των πραγμάτων δημιουργεί η κρίση... Εξάλλου ακόμα και οι μέγαλοι θεσμοί όπως είναι η Biennale Βενετίας ή το Κάσσελ βιώνουν τη δική τους μακρόχρονη κρίση κυρίως εξ αιτίας της κρίσης της μεταμοντέρνας συνθήκης και του, απατηλού όσο και ψευδεπίγραφου, τέλους της Ιστορίας. (Εγώ θα έλεγα ότι η ιστορία προς ώρας διακόπτει). Άρα, όπως θα τραγουδούσε και ο Λουκιανός Κηλαηδόνης "Ψυχραιμία παιδιά" ή, όπως θα το έθετε ένας σύγχρονος διανοητής: "Ας είμαστε πάντα προετοιμασμένοι για το καλύτερο, ιδιαίτερα όταν οι συγκυρίες είναι αρνητικές". Το οποίο εξαρτάται πάντα από την προσωπική μας βούληση για εμπλοκή στην ιστορία την στιγμή ακριβώς που η ιστορία σέρνεται αθόρυβη σαν φίδι στο χωράφι του χρόνου. Συνήθως ερήμην μας ...