Κόκκινο

Εξέδυσαν Με τα ιμάτια Μου κι ενέδυσαν Με χλαμύδα κοκκίνην

Ιδού το χρώμα αδελφοί. Το κόκκινο. Που δύσκολα παρασκευάζεται πια. Επειδή δύσκολα μπορεί πλέον να το δει η κοινωνία των τηλεθεατών. Να το αντέξει. Το κόκκινο για το οποίο σας μιλάω, διαφέρει τόσο πολύ από τα κυκλοφορούντα κοκκινούλια όσο ο Ερίκ Καντονά από τους διάφορους Ροναλντίνιο. Πράγμα που σημαίνει: όχι να ξέρεις αλλά να είσαι. Μ' όλο του το, ηδονικό κατά βάθος, κόστος. Ας πούμε, το βάρος το υπαρξιακό του κόκκινου στο Εσπόλιο του δαιμόνιου Κρητικού σε αντίθεση με το κόκκινο μαντίλι που κρύβει με κοκεταρία ο Νικηφόρος Λύτρας στον επενδύτη του Λύσανδρου Καυταντζόγλου. Οπου αναδύεται η αστική κομψότης, απόλλυται το τρομώδες αίνιγμα της τέχνης. Ή, τα πολυκαιρισμένα κοκκινοφούστανα των πεπλανημένων λαϊκοέντεχνων απέναντι στο κόκκινο της Σταύρωσης όπως το κατάφερε ο Νίκος Καρούζος. Θυμάμαι τώρα το αντιστασιακό ήθος, όπως θα 'λεγε ο Σβορώνος, των κόκκινων, καρό τραπεζομάντιλων του Ασαντούρ Μπαχαριάν αλλά και του Ανδρέα Φωκά. Μελιστάλαχτη, κηρόχυτη οδύνη που όσο περισσότερο εκρήγνυται και λαμπυρίζει τόσο λιγότερο μπορεί να ιδωθεί απ' τους πολλούς. Σαν το τριαντάφυλλο του Μαυροΐδη δίπλα στο γυμνωμένο στήθος του κοριτσιού. Ενα κόκκινο που μόνο ο τυφλός ποιητής μπορεί να ρουφήξει στην απόλυτη λάμψη του.

Σήμερα η ζωγραφική πεθαίνει, πολυτελώς παρασυρμένη από τα όφσετ. Κι εγώ ψάχνω το άφαντο χρώμα που ζωγραφίστηκε στο πιο σκοτεινό εσωρράχιο του ιερού στη μονή Αναπαυσά και τοποθετήθηκε εκεί ακριβώς για να είναι αόρατο! Κι όμως, υπάρχει ευφρόσυνα ανείδωτο μέσα στο σκότος για να ολοκληρώνει την αφήγηση και ν' αποθεώνει την τελετουργία. Εκανε κάται διαφορετικό ο Μάλεβιτς; Εκτός κι αν δεν είναι το μαύρο η πιο μυστική εκδοχή του κόκκινου. Η πιο ψυχωμένη του πεμπτουσία.

«Ενα λάχανο είναι δυνάμει όλο το τοπίο και μια πιπεριά, ίδια η ατομική βόμβα» μου κανοναρχεί σε νηφάλια μέθη ο ζωγράφος Μανώλης Πολυμέρης απ' τη Φλώρινα. Στη συνέχεια μιλάμε πάλι και πάλι για το φως και τις διαφορές του ανάμεσα σε Βορρά και Νότο όπως θα 'καναν κι ο Παπαλουκάς, ο Μπουζιάνης ή ο Ταρκόφσκι. Τελικά το να ζωγραφίσεις μια τοπιογραφία σήμερα, είναι σχεδόν μια κίνηση εννοιολογική. Κυρίως γιατί ερμηνεύεις, υπαινίσσεσαι, ακυρώνεις, αποκαλύπτεις, νομοθετείς. Και βέβαια, ένα πραγματικό τοπίο δεν μπορεί παρά να είναι κόκκινο. Θυμηθείτε τον Χέκελ ή τον Βλαμένκ. Με το έγκλειστό τους χρώμα. Σκέφτομαι τώρα πως όλοι οι μεγάλοι της νεότερης τέχνης μας έζησαν κατά κάποιον τρόπο έγκλειστοι ή απομονωμένοι. Συχνά μάλιστα βάζοντας οι ίδιοι τον εαυτό τους σε μιαν εκούσια φυλακή. Μετρήστε: Σολωμός*, Χαλεπάς, Βιζυηνός, Ροΐδης, Μητσάκης, Λεμπέσης, Παρθένης, Βιτσώρης, Εγγονόπουλος, Διαμαντόπουλος, Μπουζιάνης, Σκαλκώτας, Σπυρόπουλος, Καρούζος, Σαχτούρης, Κονδύλης κ.ά. Στην αυτοεξορία το κόκκινο καθίσταται άφατο και ο τοίχος του κελιού πορφυρός σαν τον μονόραφο χιτώνα του Χριστού. Φαντάζεσθε; Οι θεράποντες του Χαλεπά στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας ενημερώνουν τους δικούς του ότι συνεχίζει τους ακατάσχετους αυνανισμούς. Στο Εγκοιμητήριο του Ασκληπιού, πάλι, στην Επίδαυρο ένας Υπνος Επιδότης αρκούσε για να πραΰνει και να θεραπεύσει τα τεταραγμένα πνεύματα. Να τα εμποτίσει σε κόκκινα όνειρα και να καταστήσει τις ονειρώξεις έρωτα.

Λέει ο Θεσσαλονικιός Κώστας Λούστας (κάτι που έχουν ξεχάσει οι αθηναίοι ομότροποι του, οιστρηλατημένοι από παιδιά σε μια καριέρα - φάντασμα): Μα είναι και η χαρά να ζωγραφίζουμε! Αλλιώς γερνάμε σαν παιδιά-φαντάσματα! (θα συμπλήρωνα).

*Κι αν ακόμη δεν είσαι ποιητής, μπορείς να γράψεις τα καλύτερα ποιήματα με τη ζωή σου. Στους χαλεπούς καιρούς να βιώνεις ποιητικά την καθημερινότητα.

Ανάμεσα στους εγχώριους αυτοέγκλειστους, τέλος, θα έβαζα και τον Μπάιρον, ο οποίος ήλθε και πέθανε στο αποκλεισμένο Μεσολόγγι, τη στιγμή που ο σιορ Διονύσιος άκουγε τα κανόνια απ' τη Ζάκυνθο γράφοντας ποίηση (Περισσότερα στην «Μπαλάντα ενός Δαίμονα» του Ν. Κούνδουρου).

Στον τρούλο της Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης και στην ψηφιδωτή παράσταση της Ανάληψης (9ος αι.) το έδαφος κυματίζει τόσο πολύχρωμα σαν τα μαλλιά του Μπομπ Ντίλαν στη διάσημη αφίσα του Milton Glaser (1966). Δείτε την στην Ελληνοαμερικανική Ενωση και στην έκθεση Design του Στέργιου Δελιαλή και του υπαρκτού-ανύπαρκτου μουσείου του.

08/04/2007