Συνολικές προβολές σελίδας

Τρίτη 10 Μαρτίου 2015

Για το Πολυτεχνείο: Nα γνωρίσουμε τα κτίσματα, να αγαπήσουμε τους ανθρώπους

Δήλωση του Μάνου Στεφανίδη, επισκέπτη καθηγητή στην Σχολή Καλών Τεχνών Φλώρινας





Στη μνήμη του Λύσανδρου Καυταντζόγλου, αρχιτέκτονα του ΕΜΠ και των BARNS και BTS που σκοτώθηκαν στις ράγες του Ηλεκτρικού ενώ ζωγράφιζαν.

Τα γκράφιτι στην Αθήνα, τα οποία έχουν έγκαιρα προβάλει διεθνείς εφημερίδες, είναι ό, τι πιο παρήγορο συμβαίνει σε αυτόν τον τόπο της συχνής απελπισίας. Συχνά στα όρια του νόμιμου και του παράνομου, συχνά διωκόμενα, τα γκράφιτι με την έμμονη τους παρουσία, είναι σαν να λένε πως εξακολουθεί να υπάρχει και να δρά μια νέα γενιά και ένας άλλος κόσμος έστω και αν το επίσημο κράτος το αγνοεί. Πως υπάρχει μια άλλη τέχνη εκτός της επίσημης με πρόσημο αποκλειστικά πολιτικό. Η παρέμβαση στη παλιά βιβλιοθήκη του ΕΜΠ είναι αισθητική και πολιτική πράξη και όχι βανδαλισμός.
Η μεγάλη σύνθεση στην πρόσοψη του κτιρίου του Πολυτεχνείου έχει μελετήσει την ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής και έχει ενσωματωθεί εξαιρετικά με αυτή, χωρίς να προσβάλει ή να απειλεί τις ενθέσεις μαρμάρου, τις μετόπες, τα τρίγλυφα, κλπ. Οι ζωγράφοι λειτούργησαν με ταχύτητα, ακρίβεια και ευαισθησία, κυριολεκτικά κάτω από τον συμβολικό ύπνο των θεσμών. Και αυτό κάτι σημαίνει. Ήταν για μένα μια έκπληξη αυτό το γκριζάιγ καθώς αγκαλιάζει το κέλυφος του κτιρίου σαν να το προστατεύει. Ασφαλώς λοιπόν και δεν πρόκειται για βανδαλισμό εφ' όσον υπάρχει πολλή γνώση και πολλή μαστοριά στην παρέμβαση. Ασφαλώς και πρόκειται για τέχνη έστω και αν μετράει τα όρια του μικροαστισμού μας. Για μια τοιχογραφία που αναπνέει σε συνθήκες που πια δεν υφίστανται (εννοώ την επική ζωγραφική των μεταβυζαντινών μοναστηριών ή της λαϊκής γραφής του Θεόφιλου που έχουν σήμερα εκλείψει).
Δημιουργείται βεβαίως ένα θέμα νομιμότητας. Μπορούμε να «γράφουμε» σε διατηρητέα μνημεία, σε ιστορικά κτήρια, στα ελάχιστα δείγματα του νεοκλασικισμού του 19ου αιώνα; Αντέχει αυτή η πόλη περισσότερη αυθαιρεσία ή "ετσιθελισμό"; Η απάντηση μου είναι «όχι» αλλά υπό προϋποθέσεις. Στην συγκεκριμένη παρέμβαση οι ζωγράφοι σεβάστηκαν το μνημείο και το αντιμετώπισαν σαν αυτό που είναι, δηλαδή έναν ζωντανό οργανισμό. Είναι υποκρισία να μην θυμάται κανείς πως επρόκειτο για έναν βρώμικο τοίχο γεμάτο επιγραφές και σκισμένες αφίσες. Είμαι σίγουρος πως ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης, με την ομάδα του, είναι γνώστης της ιστορίας του Πολυτεχνείου το οποίο δεν είναι απλά ένα ιστορικό κτήριο, αλλά κάτι περισσότερο. Ένα σύμβολο ζωντανό που οι θεσμοί βολεύονται να το αντιμετωπίζουν μουμιοποιημένα, μουσειακά, και κάποιοι άλλοι ως ενεργή μνήμη και αφορμή έμπνευσης
Το συνειδητοποιείτε; Το Πολυτεχνείο ακόμα εμπνέει και μάλιστα εκτός του ετοιματζήδικου σεβασμού που ακολουθούν χρόνια τώρα οι κομματικές νομενκλατούρες. Το γεγονός αυτό δίνει στον ζωγράφο το δικαίωμα να ζωγραφίζει, και σε μένα το δικαίωμα να μιλάω. Έστω και σε αυτό το ιδιότυπο καθεστώς των ορίων ανάμεσα στο νόμο και την παραβίασή του ή τον θεσμό και την αμφισβήτησή του. Εξάλλου έτσι λειτουργούσαν ανέκαθεν τα γκράφιτι. Στο όριο. Στο όριο της ελευθερίας, της πρόκλησης, της αμφισβήτησης, της επιθετικότητας. Μια επιθετικότητα όμως που αρχίζει και τελειώνει στο χρώμα. Και που συνεχίζει την αναγέννηση των γκράφιτι και στην Αθήνα και σε άλλες ελληνικές πόλεις. Άποψη μου είναι πως πρέπει να γνωρίσουμε τα κτίσματα για να αγαπήσουμε τους ανθρώπους. Και να μην φοβόμαστε τις ζωγραφικές. Ας είναι αυτές η τελευταία βία που θα πλήξει αυτόν το τόπο, που θα απειλήσει το συλλογικό ήθος και τη δημόσια αισθητική. 


ΥΓ. Δυο θλιβερά συμπεράσματα: 
α) Οι τελευταίοι που μπορούν να μας διδάξουν αισθητική είναι οι δημοσιογράφοι.
β) Στην πόλη αυτή, μπορεί ο καθένας να κάνει ανεμπόδιστα και το καλύτερο και το χειρότερο.
Δες προηγούμενο κείμενο για γκράφιτι:

Βιβλιογραφία για τον Barns (Χάρη Κάλφα, 1985-2008) στο βιβλίο μου "Ελληνομουσείον", β' έκδοση, 10ος τόμος, σ. 78.

20 σχόλια:

  1. Εντάξει, τώρα ξεχωρίσατε από τους πολλούς!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Χρίστος Χριστοφής10 Μαρτίου 2015 στις 4:39 μ.μ.

    Είναι το πλέον συγκλονιστικό έργο τέχνης που έγινε τα χρόνια της κρίσης για την κρίση. Είναι πράξη αντίστασης. Πρέπει να μείνει και να προστατευτεί από την πολιτεία για να θυμίζει τα δύσκολα χρόνια. Το ΕΜΠ είναι κάτι παραπάνω από ένα κτήριο-μνημείο και η οργή και απόγνωση του λαού που εκφράζει το γκράφιτι δεν μειώνει την αρχιτεκτονική και ιστορική αξία του κτηρίου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Μπορεί να γίνει κάτι για να μην καταστραφεί αυτή η ενδιαφέρουσα τοιχογράφια?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αχ ! κ. Στεφανίδη ,από αλλού το περίμενα….. διάβασα την υπογραφή του άρθρου και δεν το πίστευα . Άψογη αισθητική ανάλυση! Και η κριτική ακόμα καλύτερη !αλλά προς τι άραγε; Έχετε ευρύτατη βιβλιογραφία , σοβαρά θεωρητικά κείμενα τέχνης και κριτικές σπουδαίων καλλιτεχνών, είστε πανεπιστημιακός δάσκαλος …..και αναλώνεται την πένα σας με πάθος, πάνω σε ένα δημιούργημα – κακούργημα. Εκτίθεστε ! και λυπάμαι που το λέω αυτό γιατί σας εκτιμώ. Το θέμα εδώ δεν είναι να αναλύσουμε το κίνημα των graffiti στην σύγχρονη τέχνη ούτε να μιλήσουμε για το αισθητικό αποτέλεσμα ,δεν ενδιαφέρει αν είναι καλό η κακό «εικαστικό έργο » Αυτό απασχολεί, εν προκειμένω κ. Στεφανίδη είναι τι κυοφορεί αυτή η κίνηση. Λυπάμαι βαθύτατα, όταν αισθάνομαι , ότι έστω και ένας συμπολίτης μου βλέπει με συγκατάβαση , ακόμα χειρότερα με θαυμασμό, αυτό το εγχείρημα . και ακόμα χειρότερα όταν ο «ένας » είστε ΕΣΕΙΣ κ. Στεφανίδη γιατί οι απόψεις ασκούν επιρροή αρά «εξουσία » και τι μας λέτε εν ολίγοις; ότι η ΒΙΑ που άσκησε αυτή η πράξη δεν είναι ΒΙΑ γιατί έχει καλό αισθητικό αποτέλεσμα .
    ΥΣ (είναι μεν το πολυτεχνείο αλλά… …αλλά αν είναι η ακρόπολη την άλλη φορά….; Είχαν κρεμάσει και πανό κάποτε και εκεί…. )


    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο!

      Διαγραφή
    2. Νομιζω πως η βια που ασκουνταν τοσα χρονια απο την πολιτεια με τη μορφη της εγκαταλειψης του κτιριου ηταν μεγαλυτερη.
      Οπως επισης και η βια των συνθηματων και των κολλημενων αφισων καθε ειδους πανω στους τοιχους του.
      Το γκραφιτι αυτο ειναι ενα ειδος εργου τεχνης. Δε συμφωνω με το να γινει κανονας και να πηγαινει κανεις να... δημιουργει πανω σε ιστορικα η διατηρητεα κτιρια.
      Αλλα στη συγκεκριμενη περιπτωση, ενω στην αρχη επαθα ενα σοκ, μετα το ειδα διαφορετικα, σαν την καλυτερη εκδοχη της οψης του κτιριου, σε σχεση με την προηγουμενη μορφη του.

      Διαγραφή
  5. Πάνος Γαραντζιώτης12 Μαρτίου 2015 στις 12:43 π.μ.

    Ποιος θα πάει να κάνει γκράφιτι στην Ακρόπολη μην τρελαίνεσαι!! Το Πολυτεχνείο και τα Εξάρχεια έχουν ένα ιδιαίτερο συμβολισμό και συγκεντρώνουν έναν κόσμο που ανέκαθεν εκφραζόταν και εκφράζεται με μια αντισυμβατική ματιά απέναντι στην εξουσία του κράτους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. ΤΡΙΚΥΜΙΑ ΕΝ ΚΡΑΝΙΩ..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αγαπητέ κύριε Μάνο.

    Θα ξεκινήσω λέγοντας σας ότι οι "πεσόντες επί το έργο" barnes και rtl που αφιερώσατε το κείμενο, είναι κανονικά BARNS KAI BTS(θα μπορούσατε τουλάχιστον να τα googlάρετε τα ονόματα)!!!
    Προσπερνάω εντελώς το γεγονός ότι αναφερθήκατε και "αφιερώσατε" το κείμενο ΜΟΝΟ σε όσους "πεσόντες" κατάφεραν να γίνουν θέμα στις ειδήσεις των μικροαστικών καναλιών και δεν συμπεριλαμβάνετε άλλους τόσους πεσόντες που έτυχε να μην ασχοληθεί η μικροαστίλα της χώρας μας γιατί είχαν άλλα να πουν εκείνη την περίοδο.
    Χαίρομε βέβαια που έστω και κάποιος από τον χώρο της τέχνης και συνάμα της γενειάς σας έχει αυτές τις απόψεις, ΑΛΛΑ το γεγονός οτι αδιαφορήσατε ΚΑΙ συμπεριλαμβάνεται εντελώς λανθασμένα μέχρι και τα ονόματα που αναφέρατε, με κάνουν άπλα να σας δω σαν κάτι ποιο επικίνδυνο και από αυτούς που έθεσαν μια μουχλιασμένη και σαθρή άποψη περί σύγχρονης αισθητικής και τέχνης. Μπορώ πλέον να σας δω μόνο σαν έναν ΚΑΙΡΟΣΚΟΠΟ και τίποτα παραπάνω, που μου θυμίζει στα μεγάλα οικογενειακά τραπέζια του Πάσχα, τον γλίτσι "και καλά" θείο που επειδή τον ψιλό αντιπαθεί η γενιά του, κάθετε στο τραπεζάκι με τα παιδάκια και φωνάζει βροντερά και χαμογελαστά: " Εγώ θα κάτσω με την νεολαία, χεχε".

    Ενας παλιός σας φοιτητής.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σ´ ευχαριστώ για τη διόρθωση, την έλαβα ήδη υπ´ όψη. Η πλάκα με τη "νεολαία" είναι ότι αργά ή γρήγορα γίνεται κι αυτή ένας γλίτσης "θείος".
      Αλέξανδρε, πάντα στο έλεγα να προσέξεις την ορθογραφία. Με αγάπη. ΜΣ

      Διαγραφή
    2. Βαρέθηκα να ακούω απόψεις του κώλου περί καλλιτεχνικής αρτιότητας και άλλες μπουρδολογίες. Πρέπει να καταλάβουμε πια ότι υπάρχουν και όρια. Δεν μπορεί μία ομάδα μπογιατζήδων ή καλλιτεχνών, όπως θέλετε ονομάστε τους, να αποφασίζει, χωρίς καμία άδεια, εντελώς παράνομα και εντελώς επειδή έτσι της κάπνισε να μπογιατίζει ένα ιστορικό μνημείο. Κανένα δικαίωμα, λοιπόν, δεν έχουν οι καλλιτέχνες να δρουν έτσι κύριε Στεφανίδη. Δε ξέρω αν και ποια σκοπιμότητα εξυπηρετείτε, αλλά θα έπρεπε να προσέξετε πριν εξτομίσετε όλες αυτές τις φανφαρολογίες περί τέχνης και δικαιωμάτων. Για να μιλάμε για δικαιώματα πρέπει πρώτα να είμαστε σωστοί απέναντι στις υποχρεώσεις μας. Αντί, λοιπόν, να σπαταλάτε το χρόνο σας προσπαθώντας να μας αποδείξετε την καλλιτεχνική αρτιότητα του συγκεκριμένου γκράφιτι, καλύτερα θα ήταν να μάθετε τους νέους οι οποίοι μαθαίνουν από εσάς, να σέβονται. Ας μάθουμε, λοιπόν, πρώτα να σεβόμαστε, τον άνθρωπο, το κτίριο, το μνημείο και μετά ας μιλήσουμε και για τέχνη.

      Διαγραφή
  8. "Η μεγάλη σύνθεση στην πρόσοψη του κτιρίου του Πολυτεχνείου έχει μελετήσει την ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής και έχει ενσωματωθεί εξαιρετικά με αυτή".
    Μα είσαι με τα καλά σου; Πού τα είδες αυτά που λες; Προσπαθείς με καλλιτεχνικές μπουρδολογίες να δικαιολογήσεις τα αδικαιολόγητα. Ντροπή σου Μάνο Στεφανίδη. Υποτίθεται ότι είσαι και σοβαρός άνθρωπος.

    "Το Πολυτεχνείο ακόμα εμπνέει και μάλιστα εκτός του ετοιματζήδικου σεβασμού που ακολουθούν χρόνια τώρα οι κομματικές νομενκλατούρες. Το γεγονός αυτό δίνει στον ζωγράφο το δικαίωμα να ζωγραφίζει, και σε μένα το δικαίωμα να μιλάω."

    Πολύ σωστά. Όχι όμως όπου θέλουμε, όπως θέλουμε, ότι θέλουμε, γιατί το επόμενο βήμα θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένας πελώριος πρωκτός-γκράφιτι στο μνημείο του άγνωστου στρατιώτη. Πάντα υπάρχει κάποιο όριο κύριε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Συγχαρητήρια για την προσέγγιση... Έχουμε την ίδια άποψη από εντελώς διαφορετικούς δρόμους (ίσως φταίει η κατάληξη του επιθέτου μας :) ) :

    Mια συνηγορία για το graffiti στο Πολυτεχνείο

    http://www.enetpress.gr/el/ellada/themata/mia-synigoria-gia-to-graffiti-sto-polytexneio.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Eύγε! Επιτέλους μια ανάλυση της προκοπής! Να τονίσουμε την έξοχη τεχνική (σε πολλά σημεία) με τη χρήση του λευκού σε μαύρο φόντο και όχι το αντίθετο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Εγώ πάλι,θέλω να ελπίζω,ότι τα υπερασπιστικά σας περί τού "μεγαλούργηματος" τού γκράφιτι είναι κατ' ευφημισμόν.Ελπίζω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Ποιος καλλιτέχνης μπορεί να ζωγραφίσει πάνω σε ένα αλλο καλλιτεχνικό εργο; Ποιος το εκανε αυτο; Ο Duchamp ζωγράφισε το μουστάκι σε καρτ ποσταλ της Μόνα Λίζα και Πικάσσο έκανε τη δική του εκδοχή του las meninas, τσαλακώνοντας το, αλλά λατρεύοντας το πρωτότυπο. Ποιος έκανε ποτέ κάτι τέτοιο που δεν ήταν βάνδαλος; Κρίμα κε Στεφανίδη. Δεν έιναι τόσο η καταστροφή ενος μνημείου, όσο ο συμβολισμός μίας πράξης ολοκληρωτικής με πινέλα. Το κείμενο δεν αντέχει σε κανενός είδους κριτική. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η φαινομενικά γεροντίστικη άποψη είναι και η σωστή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Υπάρχει νομίζω μια μικρή παρανόηση ως προς το τι είναι έργο τέχνης. Η αρχιτεκτονική είναι ιστορικά και τέχνη και επιστήμη. Αλλά επίσης και χώρος υποδοχής και άλλων τεχνών, όπως η ζωγραφική και η γλυπτική. Αυτό που υποστηρίζω είναι ότι η επέμβαση στους δυο τοίχους ενός κτίσματος στη πρόσοψη του ΕΜΠ είναι παράνομη μεν, είναι αυθαίρετη αλλά δεν είναι βανδαλισμός και ασφαλώς είναι τέχνη. Τα κτίρια που σχεδίασε ο Λ. Καυταντζόγλου είναι ιστορικά και βεβαίως διατηρητέα αλλά έχουν υποστεί αλλεπάλληλους βιασμούς με προσθήκες, παραμορφώσεις, κλπ, από τους ίδιους τους θεσμικούς διαχειριστές τους. Αυτό είναι η αρχιτεκτονική: ένας ζωντανός οργανισμός που κουβαλάει τον χρόνο στην πλάτη του, και φέρει τα σημάδια του. Όλα τα άλλα είναι υποκρισία. Το "βάρβαρο" γκράφιτι θα σβηστεί με 1000 ευρώ αλλά το Πολυτεχνείο θα παραμένει εγκαταλελειμμένο και, κυρίως, αδικαίωτο.

      Διαγραφή
  13. Αυτό που ο Μ.Σ. εννοεί, χωρίς να το ονοματίζει μας πάει πίσω στον όρο της ιστορίας του Walter Benjamin. Χαρακτηριστικά παρατίθεται το κάτωθι: „Die Geschichte ist Gegenstand einer Konstruktion, deren Ort nicht die homogene und leere Zeit sondern die von Jetztzeit erfüllte bildet.“ Σε μία απόπειρα μετάφρασης, απόπειρα γιατί χρησιμοποιώ τους όρους πάντα στο πρωτότυπο, θα είχαμε το ακόλουθο αποτέλεσμα:„ Η ιστορία είναι αντικείμενο μίας κατασκευής, της οποίας ο τόπος δεν σχηματίζεται από τον κενό και ομογενοποιημένο χρόνο αλλά από τον χρόνο του Τώρα.“ Το σχόλιο επομένως αφουγκράζεται την ιστορία και την τέχνη όχι μέσω του μονόκλ του Ιστορικισμού αλλά μέσω ενός ιδιότυπα εκπεφρασμένου μεσσιανικού Υλισμού. Grüße L.A.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Ένας άνθρωπος που αγαπά βαθύτατα την τέχνη... οτι μορφή και να έχει... Έτσι σας γνώρισα στη σχολή, και χαίρομαι ιδιαίτερα που διαπιστωνω μετα τοσα χρόνια οτι αυτό σας χαρακτηρίζει ακόμα...Respect!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Δεν διακρίνεται η αρχιτεκτονική του κτιρίου από τον βανδαλισμό. Δεν ρέουν οι γραμμές. Διακόπτονται από μια μουτζούρα. Δεν ήταν τέχνη αυτό.
    Η διαμαρτυρία δεν απεικονίζεται πάνω σε δημόσια κτίρια ή στις κατοικίες. Απεικονίζεται σε έργα τέχνης όπως η Guernica.

    ΑπάντησηΔιαγραφή