Ο Τζαμάλ και ο Δρόμος του Μεταξιού αυτό το Σάββατο στη Κέρκυρα

Μέσα απ' το φως ακόμη και το κενό αποκτά υπόσταση. Και η τέχνη είναι εκείνος ο Λαβύρινθος, στον οποίο ο Μίτος δίνεται στην έξοδο κι όχι στην είσοδο. M.Σ.

Ανάμεσα στο κλασικό και το μοντέρνο

Τέχνη θα πει, πάνω από όλα, να ψιθυρίσουμε την προσωπική μας ιστορία στο αφτί της Αιωνιότητας. Ο Simone Martini στο τέλος του Μεσαίωνα  ζωγράφιζε εξαιρετικά αυτό που γνώριζε καλά, ο Giotto την ίδια εποχή εκείνο που αγνοούσε προαναγγέλλοντας την Αναγέννηση. Ας είμαστε, επίσης, καχύποπτοι για την τέχνη εκείνη που απευθύνεται στο συναίσθημα και όχι στη νόηση. Που επιδιώκει περισσότερο να συγκινήσει παρά να μας διαφοροποιήσει την άποψη που έχουμε για τον κόσμο. Το προοπτικό σύστημα της Αναγέννησης είναι τόσο ψευδές στην αληθοφάνειά του όσο το να βλέπεις ποδοσφαιρικό αγώνα από την τηλεόραση και να νομίζεις ότι έχεις τρισδιάστατη εποπτεία του χώρου. Αντίθετα, η ζωγραφική του Picasso ή του  Matisse σχηματοποιώντας τη φόρμα πλησιάζει μέσα από την υποβολή την κρυμμένη αλήθεια των πραγμάτων. Πράγμα που θα πει πως η υπερβολική επεξεργασία της φόρμας καταλήγει πάντα στην επιτήδευση και τη διακοσμητικότητα.  Επειδή τέχνη είναι εκείνο το σκοτεινό κι άγριο πράγμα που έχει ελάχιστη ή μηδαμινή σχέση με την «καλαισθησία». Η καλαισθησία διευθετεί, η τέχνη ανατρέπει. Τέχνη είναι ο,τιδήποτε ορίζει τον εαυτό του σαν τέχνη. Τ' αξιολογικά κριτήρια έπονται. Και βέβαια η ζυγαριά του χρόνου.

Ο Τζαμάλ πραγματοποιεί καταδύσεις μέσα στο χρόνο και ανασύρει εικόνες, σκοτεινά κοράλλια του βυθού, σπασμένα παιδικά παιχνίδια και σκιές από δωμάτια διπλοκλειδωμένα ιστορίες και μνήμες άλλων εποχών... Άλλοτε ανασύρει πρόσωπα - προσωπεία για ρόλους που δεν ευοδώθηκαν, μάσκες νεκρών και λείψανα οικόσιτων ή άγριων  ζώων, ιερές ταφές. Για τον Τζαμάλ, το έργο τέχνης είναι δημόσιο αγαθό και κατά παράβαση ή συγκυριακά «ιδιωτικό». Για αυτό είναι ο ίδιος ευτυχισμένος  αποκλειστικά όταν το μοιράζεται. Όπως συμβαίνει λόγου χάρη και με την παρούσα έκθεση.

Η τέχνη, ούτως ή άλλως, δεν συνιστά έκπληξη αλλά αποκάλυψη. Η τέχνη είναι σαν τους έρωτες. Πρέπει κάποτε-κάποτε να πεθαίνει, γιατί μόνο έτσι δεν νεκρώνεται. Κι όταν ανασταίνεται, τότε ισοδυναμεί με επανάσταση. Περισσότερο από το ριζοσπαστικό περιεχόμενο ενδιαφέρει η ριζοσπαστική φόρμα, γιατί αυτή αντανακλά απευθείας τη ριζοσπαστική σκέψη. Και η ριζοσπαστική σκέψη είναι η μόνη που μπορεί να «ριζοσπαστικοποιήσει» την κοινωνία. Οι άνθρωποι, στην αθωότητα ή την πονηριά τους, ζητούν συχνά από τις πολιτικές πράγματα που μόνο η τέχνη μπορεί να δώσει. Εξ ου και η συχνή δυστυχία τους. [...]

 

 Tο λευκό άλογο, νευρικό αραβικό φαρί, ον που σκέφτεται, πονάει ή ενθουσιάζεται, θυμίζει τις ακουαρέλες των Ιμπρεσιονιστών ή τα ανάλογα έργα του Degas. Διαφάνεια, ατμοσφαιρικότητα και το αφηρημένο στοιχείο να καιροφυλακτεί πίσω από την ρεαλιστική περιγραφή. Πόσο βάθος που χωράει στη επιφάνεια;

Στη ζωγραφική του Τζαμάλ υπερτερεί το στοιχείο της Ανατολής και ως οπτική πληροφορία και ως χρωματική αίσθηση και ως διακοσμητική διάθεση αλλά ποτέ δεν υποκύπτει στο φολκλόρ. Ο Δρόμος του Μεταξιού αρχίζει και ιστορικά και εικαστικά από τις εσχατιές της Κίνας για να καταλήξει στα νερά της Μεσογείου. Γι’ αυτό και τα πρόσωπά του παραπέμπουν κινέζικη εικονογραφία. Ο αρχαιότερος πολιτισμός του κόσμου είναι για τον δημιουργό σταθερά σύγχρονος.

Άλλη μια καλειδοσκοπική εικόνα εμπνευσμένη από την αισθητική και τους μύθους της Ανατολής, ποτισμένη στις αποχρώσεις του μεταξιού: βιολέ, μενεξεδί, βαθύ κόκκινο, γαλάζιο που ροδίζει στις άκρες. Κορίτσια-αμαζόνες, άλογα που γεννιούνται μέσα απ’ τα νερά, επιθυμίες, που ξεπροβάλουν μέσα από τα σύννεφα του ουρανού ή τα σύννεφα σκόνης στην έρημο. Τιμωρία και κάθαρση, επιθυμία και εξιλέωση. Η ζωγραφική σταθερά στο ρόλο της μεσίτριας δύναμης ανάμεσα στη γη και τον ουρανό, στο ορατό και το αόρατο.