Ιδού ένα παλιότερο κείμενο από το 2003 που το θυμήθηκα με αφορμή την έκθεση οπτικής ποίησης του Στάθη Χρυσικόπουλου στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάτρας.
Τι
είναι οπτική ποίηση; Ενα θαυμαστικό κι ένα ερωτηματικό για τη γλώσσα που
γίνεται εικόνα...
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΤΕ ΠΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ την εικόνα η TV: τρομοκρατικά, επαναληπτικά, ισοπεδωτικά, ώστε ο όποιος λόγος της να καταστεί θόρυβος: να εκφυλιστεί σε σύγχυση. Ακόμη και οι ομιλητές της είναι εκεί σαν σοφές talking heads για να δίνουν μόνο απαντήσεις· ποτέ για να καταθέτουν αδυναμία, φόβο, επιθυμία, αμφιβολία. Οφείλουν να προβάλουν την ισχύ του «τυποποιημένου προϊόντος»· κάθε υποκειμενικότητα άρα εξοβελίζεται. Γι' αυτό και κάποιες εξαιρέσεις του κανόνα, κάποιοι ωραίοι τρελοί σαν τον Β. Ραφαηλίδη παλιότερα, τον Γ. Ζουράρι, τον Γ. Καραμπελιά ή τον Β. Καββαθά έγιναν περιζήτητοι από την τηλεοπτική αγορά. Γιατί κουβαλούσαν στις κρύες οθόνες τον εαυτό τους και την ιδιαιτερότητά του· τις απορίες τους και την αντίρρηση προς τον κυρίαρχο κανόνα. Ωσπου βέβαια η πολυχρησία τούς καθιστούσε ανενεργούς, εφόσον ο ίδιος ο μηχανισμός επέμενε στη «γραφικότητα» κι όχι στη διαφορά τους...
ΟΛΑ ΚΙ ΟΛΑ, στην τηλεόραση, παρά την οπτική πολυχρωμία, δεσπόζουν η ομοιομορφία και η κρατούσα άποψη. Εξ ου και ο φασισμός αλλά και η ηλιθιότητα του μέσου. Στην ηλεκτρονική αυτή εκκλησία ενός AGB Δήμου, ο καθηγητής του πανεπιστημίου θα διακοπεί τη στιγμή ακριβώς που θεμελιώνει το επιχείρημά του, για ν' ακουστεί ο τηλεθεατής από τα Σούρμενα.
ΚΑΛΗΣΠΕΡΑ ΣΤΑ ΣΟΥΡΜΕΝΑ! Αναφωνεί πανευτυχής ο παρουσιαστής κι εγώ καληνυχτίζω μπουχτισμένος το μέσο, εφόσον πλέον χάνεται ο οποιοσδήποτε ειρμός, αλλά «μάλλον θόρυβος γίγνεται». Στην εποχή λοιπόν της εικόνας δεν επικοινωνούμε με την εικόνα αλλά περισσότερο την καταναλώνουμε κανιβαλικά και στον καιρό της πανεποπτείας καταλήγουμε τυφλοί και απαράσκευοι σ' έναν κυκεώνα τρομοθεαμάτων και οπτικής βίας. Σαν τις γιγαντοκατασκευές που δεσπόζουν στην Πειραιώς λόγω Outlook και διαφημίζουν αυτό ακριβώς: την οπτική βία απέναντι στο λόγο, εικονιστικό ή λεκτικό. Στην ταράτσα του «Εργοστασίου», δηλαδή του εκθετηρίου της ΑΣΚΤ, ένα τεράστιο «χέρι» αυνανίζεται μεταφορικά σε μια «καλατράβα» διαδικασία. Η θεολογία του όγκου εδώ συναγωνίζεται τον φασισμό του περιεχομένου. Αιφνιδίως «πολιτιστική Ολυμπιάδα», «μήνυμα των Ολυμπιακών Αγώνων» και «τηλεοπτική αισθητική», συνενώνονται και ταυτίζονται στην μια και μοναδική πληροφορία: η τέχνη σαν λούνα παρκ, το κράτος ως θεατρώνης, η πληροφορία ως αενάως μεγεθυνόμενο οπτικό εφέ!
ΞΕΡΕΤΕ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΠΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ; Μια μορφή αντίστασης απέναντι στις παραδοσιακές μορφές λόγου και εικόνας· ένας χλευασμός απέναντι στην κρατική τέχνη που προπαγανδίζεται μέσω υπναλέων μονολόγων. Οι οπτικοί ποιητές από τη δεκαετία του '50 οργανώνονται σε μικρές ομάδες, απογαλακτίζονται από τους «καθεστωτικούς» καλλιτέχνες και λειτουργούν σαν βομβιστές της γλώσσας και δυναμιτιστές της εικόνας. Στη χώρα μας ενεργοποιείται μια τέτοια ομάδα ήδη από το 1981. Μην περιμένετε βέβαια να σας ενημερώσει σχετικά η ιδιωτική ή η δημόσια τηλοψία. Αυτή τη στιγμή προπαγανδίζουν καταιγιστικά το Outlook χωρίς αντίλογο. Είναι βλέπετε, πάρα πολλά τα χρήματα, είναι αξιοθρήνητα μέτριο το αποτέλεσμα και πρέπει να δικαιολογηθούν τ' αδικαιολόγητα καλά και σώνει.
ΤΑ ΕΡΓΑ, ΠΑΛΙ, ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ είναι μικρά, δεν απαιτούν φαραωνικές εκθέσεις που σκοπεύουν να γονατίσουν τον θεατή ώστε να ξεχάσει το τι και γιατί το είδε. Κρύβονται εύκολα σε τσέπες, φακέλους, βιβλία σαν χειρομβομβίδες με περόνη τη «σωματικότητα» της κάθε λέξης, του κάθε γράμματος. Σήμερα η έκφραση αυτή παραμένει ένα ανοιχτό, μοντερνιστικό παράθυρο στην επικράτεια του πλέον νωθρού μεταμοντέρνου, στο βασίλειο του συμψηφισμού. Μια ερεθιστική πρόταση για μια διαφορετική ανάγνωση του κόσμου: πλάγια, διακεκομμένη, ερεθιστική, πυρετική, διαμπερή.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ η οπτική ποίηση; Σε κρίση όπως και κάθε υποψιασμένη μορφή τέχνης. Ούτως ή άλλως η αμφισβήτηση της κατεστημένης έκφρασης και των ποικίλων πολιτικοκοινωνικών συμπαραδηλώσεών της δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το ν' αποσπάσουμε όμως τη γλώσσα από την προγραμματική της χρήση και την τροπική ισοπέδωσή της από τα media, θα είναι ένα τεράστιο κέρδος. Εφόσον στον αιώνα της επικοινωνίας η επικοινωνία πάσχει περισσότερο απ' όλα. Οπως επίσης το να καταστήσουμε τη σιωπή όχι αμηχανία, κενό ή πολιτική στέρηση αλλά ηχηρό δικαίωμα και μουσική για το «άλλο». Σας φαίνονται βαριά και δύσπεπτα όλα αυτά; Εύχομαι να είναι οι μόνες δυσκολίες στην καθημερινή σας επιβίωση.
ΕΠΕΙΔΗ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ εναντίον της προγλωσσικής εικόνας, η ποίηση ως διαρκές πείραμα, η εικόνα η ίδια εναντίον του τηλεοπτικού της ειδώλου είναι θέματα ανοιχτά και κρίσιμα. Η τέχνη, λοιδορούσα, απρόβλεπτη, «ταξική» -δηλαδή εναντίον της κρατικής «τάξης» που υποκρίνεται την πρωτοπορία- είναι η μόνη διαφυγή μας. Αν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, θα έχουμε κατακτήσει μια στέρεη ελπίδα σ' έναν ασταθή και μελαγχολικό κόσμο...
ΥΓ. Στο μανιφέστο για το Fluxus, μισόν αιώνα πριν, ο G. Maciunas έγραφε: «Ας καθαρίσουμε τον κόσμο από τον μικροαστισμό κι ας προωθήσουμε την πραγματικότητα της μη-τέχνης. Γιατί αν ορίσουμε κάτι ως τέχνη, καταδικάζουμε όλα τα υπόλοιπα πράγματα της ζωής μας ως μη τέχνη. Πράγμα που ισοδυναμεί με ακρωτηριασμό της ύπαρξης».
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΤΕ ΠΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ την εικόνα η TV: τρομοκρατικά, επαναληπτικά, ισοπεδωτικά, ώστε ο όποιος λόγος της να καταστεί θόρυβος: να εκφυλιστεί σε σύγχυση. Ακόμη και οι ομιλητές της είναι εκεί σαν σοφές talking heads για να δίνουν μόνο απαντήσεις· ποτέ για να καταθέτουν αδυναμία, φόβο, επιθυμία, αμφιβολία. Οφείλουν να προβάλουν την ισχύ του «τυποποιημένου προϊόντος»· κάθε υποκειμενικότητα άρα εξοβελίζεται. Γι' αυτό και κάποιες εξαιρέσεις του κανόνα, κάποιοι ωραίοι τρελοί σαν τον Β. Ραφαηλίδη παλιότερα, τον Γ. Ζουράρι, τον Γ. Καραμπελιά ή τον Β. Καββαθά έγιναν περιζήτητοι από την τηλεοπτική αγορά. Γιατί κουβαλούσαν στις κρύες οθόνες τον εαυτό τους και την ιδιαιτερότητά του· τις απορίες τους και την αντίρρηση προς τον κυρίαρχο κανόνα. Ωσπου βέβαια η πολυχρησία τούς καθιστούσε ανενεργούς, εφόσον ο ίδιος ο μηχανισμός επέμενε στη «γραφικότητα» κι όχι στη διαφορά τους...
ΟΛΑ ΚΙ ΟΛΑ, στην τηλεόραση, παρά την οπτική πολυχρωμία, δεσπόζουν η ομοιομορφία και η κρατούσα άποψη. Εξ ου και ο φασισμός αλλά και η ηλιθιότητα του μέσου. Στην ηλεκτρονική αυτή εκκλησία ενός AGB Δήμου, ο καθηγητής του πανεπιστημίου θα διακοπεί τη στιγμή ακριβώς που θεμελιώνει το επιχείρημά του, για ν' ακουστεί ο τηλεθεατής από τα Σούρμενα.
ΚΑΛΗΣΠΕΡΑ ΣΤΑ ΣΟΥΡΜΕΝΑ! Αναφωνεί πανευτυχής ο παρουσιαστής κι εγώ καληνυχτίζω μπουχτισμένος το μέσο, εφόσον πλέον χάνεται ο οποιοσδήποτε ειρμός, αλλά «μάλλον θόρυβος γίγνεται». Στην εποχή λοιπόν της εικόνας δεν επικοινωνούμε με την εικόνα αλλά περισσότερο την καταναλώνουμε κανιβαλικά και στον καιρό της πανεποπτείας καταλήγουμε τυφλοί και απαράσκευοι σ' έναν κυκεώνα τρομοθεαμάτων και οπτικής βίας. Σαν τις γιγαντοκατασκευές που δεσπόζουν στην Πειραιώς λόγω Outlook και διαφημίζουν αυτό ακριβώς: την οπτική βία απέναντι στο λόγο, εικονιστικό ή λεκτικό. Στην ταράτσα του «Εργοστασίου», δηλαδή του εκθετηρίου της ΑΣΚΤ, ένα τεράστιο «χέρι» αυνανίζεται μεταφορικά σε μια «καλατράβα» διαδικασία. Η θεολογία του όγκου εδώ συναγωνίζεται τον φασισμό του περιεχομένου. Αιφνιδίως «πολιτιστική Ολυμπιάδα», «μήνυμα των Ολυμπιακών Αγώνων» και «τηλεοπτική αισθητική», συνενώνονται και ταυτίζονται στην μια και μοναδική πληροφορία: η τέχνη σαν λούνα παρκ, το κράτος ως θεατρώνης, η πληροφορία ως αενάως μεγεθυνόμενο οπτικό εφέ!
ΞΕΡΕΤΕ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΠΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ; Μια μορφή αντίστασης απέναντι στις παραδοσιακές μορφές λόγου και εικόνας· ένας χλευασμός απέναντι στην κρατική τέχνη που προπαγανδίζεται μέσω υπναλέων μονολόγων. Οι οπτικοί ποιητές από τη δεκαετία του '50 οργανώνονται σε μικρές ομάδες, απογαλακτίζονται από τους «καθεστωτικούς» καλλιτέχνες και λειτουργούν σαν βομβιστές της γλώσσας και δυναμιτιστές της εικόνας. Στη χώρα μας ενεργοποιείται μια τέτοια ομάδα ήδη από το 1981. Μην περιμένετε βέβαια να σας ενημερώσει σχετικά η ιδιωτική ή η δημόσια τηλοψία. Αυτή τη στιγμή προπαγανδίζουν καταιγιστικά το Outlook χωρίς αντίλογο. Είναι βλέπετε, πάρα πολλά τα χρήματα, είναι αξιοθρήνητα μέτριο το αποτέλεσμα και πρέπει να δικαιολογηθούν τ' αδικαιολόγητα καλά και σώνει.
ΤΑ ΕΡΓΑ, ΠΑΛΙ, ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ είναι μικρά, δεν απαιτούν φαραωνικές εκθέσεις που σκοπεύουν να γονατίσουν τον θεατή ώστε να ξεχάσει το τι και γιατί το είδε. Κρύβονται εύκολα σε τσέπες, φακέλους, βιβλία σαν χειρομβομβίδες με περόνη τη «σωματικότητα» της κάθε λέξης, του κάθε γράμματος. Σήμερα η έκφραση αυτή παραμένει ένα ανοιχτό, μοντερνιστικό παράθυρο στην επικράτεια του πλέον νωθρού μεταμοντέρνου, στο βασίλειο του συμψηφισμού. Μια ερεθιστική πρόταση για μια διαφορετική ανάγνωση του κόσμου: πλάγια, διακεκομμένη, ερεθιστική, πυρετική, διαμπερή.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ η οπτική ποίηση; Σε κρίση όπως και κάθε υποψιασμένη μορφή τέχνης. Ούτως ή άλλως η αμφισβήτηση της κατεστημένης έκφρασης και των ποικίλων πολιτικοκοινωνικών συμπαραδηλώσεών της δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το ν' αποσπάσουμε όμως τη γλώσσα από την προγραμματική της χρήση και την τροπική ισοπέδωσή της από τα media, θα είναι ένα τεράστιο κέρδος. Εφόσον στον αιώνα της επικοινωνίας η επικοινωνία πάσχει περισσότερο απ' όλα. Οπως επίσης το να καταστήσουμε τη σιωπή όχι αμηχανία, κενό ή πολιτική στέρηση αλλά ηχηρό δικαίωμα και μουσική για το «άλλο». Σας φαίνονται βαριά και δύσπεπτα όλα αυτά; Εύχομαι να είναι οι μόνες δυσκολίες στην καθημερινή σας επιβίωση.
ΕΠΕΙΔΗ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ εναντίον της προγλωσσικής εικόνας, η ποίηση ως διαρκές πείραμα, η εικόνα η ίδια εναντίον του τηλεοπτικού της ειδώλου είναι θέματα ανοιχτά και κρίσιμα. Η τέχνη, λοιδορούσα, απρόβλεπτη, «ταξική» -δηλαδή εναντίον της κρατικής «τάξης» που υποκρίνεται την πρωτοπορία- είναι η μόνη διαφυγή μας. Αν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, θα έχουμε κατακτήσει μια στέρεη ελπίδα σ' έναν ασταθή και μελαγχολικό κόσμο...
ΥΓ. Στο μανιφέστο για το Fluxus, μισόν αιώνα πριν, ο G. Maciunas έγραφε: «Ας καθαρίσουμε τον κόσμο από τον μικροαστισμό κι ας προωθήσουμε την πραγματικότητα της μη-τέχνης. Γιατί αν ορίσουμε κάτι ως τέχνη, καταδικάζουμε όλα τα υπόλοιπα πράγματα της ζωής μας ως μη τέχνη. Πράγμα που ισοδυναμεί με ακρωτηριασμό της ύπαρξης».
ON OFF - 02/11/2003
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου