Ενας Μωραΐτης στη Ρώμη

«Σ' ένα του ποίημα ο Τάσος Λειβαδίτης αναφέρει πως «πολλοί αναρωτιούνται πώς έζησα, δεν ξέρουν ότι πάντα έλειπα, ταξίδια στο απίστευτο, όταν είμαστε παιδιά, ταξίδια στο απέραντο όταν είμαστε ερωτευμένοι, ταξίδια απ' τη μια κάμαρα στην άλλη...

Κι η Μάρθα γερασμένη συνέχιζε το εργόχειρό της εδώ και χρόνια... Είχε κάνει ένα μεγάλο ταξίδι στο τίποτε κι είχε γυρίσει άσπιλη και θλιμμένη...»

Περιδιαβάζοντας τις μεγάλες αίθουσες της Galleria Nazionale d' Arte Moderna της Ρώμης, μέσα στους κήπους των Μποργκέζε, και μελετώντας την έκθεση «Ο Συμβολισμός από τον Μορό στον Γκογκέν και τον Κλιμτ», θυμήθηκα τους παραπάνω στίχους-εικόνες. Κυρίως γιατί επιχειρηματολογούν σχετικά με τη διαχρονική παρουσία του συμβολιστικού μύθου στη νεωτερική έκφραση. Το να ενσαρκώσεις μιαν αφηρημένη έννοια δίνοντάς της, λόγου χάρη, τ' όνομα ή το πρόσωπο μιας γυναίκας. Το να στήσεις τον αρχαίο μύθο ξανά, εμπλουτίζοντάς τον με καινούριες σημασίες. Οπως εν προκειμένω συνέβη με τη βιβλική Μάρθα, την αδελφή του Λαζάρου, η οποία ετύρβαζε περί πολλά νοικοκυρεύοντας το ανοικονόμητο και χάνοντας ανεπαίσθητα τη ζωή της. Ιδιο σύμβολο του θήλεος που γέρασε παραμένοντας πάντως ανεπίληπτη κόρη...

Βαδίζοντας προς το τέλος.

Στην έκθεση που επιμελούνται οι Λουίζα Καποντιέτσι και Ντομινίκ Λόμπσταϊν κυριαρχούν οι μεγάλες ζωγραφικές αφηγήσεις από τον Μπέκλιν και την μποτιτσελική «Ανοιξη» που μεταμφιέστηκε σ' ερωτικό μαγνάδι του 19ου αιώνα ώς τις «Τρεις εποχές της Γυναίκας» του Κλιμτ. Στον κατάλογο πάντως δίνεται ισόποσο βάρος και στον λογοτεχνικό Συμβολισμό όπως τον πρωτοδιατυπώνει αφοριστικά ο ημέτερος Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος (Jean Moreas) στο ομότιτλο μανιφέστο του, δημοσιευμένο στον «Figaro» το 1886. Ο Μορεάς (1856-1910) είχε δημοσιεύσει στα ελληνικά την ποιητική συλλογή «Τρυγόνες και Εχιδναι» (1878) προτού εγκατασταθεί στο Παρίσι (1882) και ηγηθεί ενός πολύ πραγματιστικού, μέσα στον ρομαντισμό του, κινήματος· το οποίο ήθελε να απαλλάξει την τέχνη από τον φορμαλισμό του Παρνασσισμού και το L'art pour l'art του Θεόφιλου Γκοτιέ ή του Ερεντιά.

Γύρω του συνασπίστηκαν μεγέθη σαν του Στεφάν Μαλαρμέ (1842-1898), του Γκ. Μορό (1826-1898), του Πιβί ντε Σαβάν (1824-1898), του Βέλγου Φελισιέν Ροπ (1833-1898) αλλά και του Αγγλου Εντουαρντ Μπερν-Τζόουνς (1833-1898). Οπως διαπιστώνετε η χρονιά 1898 θερίζει -κυριολεκτικά- τους συμβολιστές με εξαίρεση τον Τζ. Σεγκαντίνι που θα πεθάνει το 1899, τον Μπέκλιν το 1901 και τον Γκογκέν το 1903 (στο νησί των Μαρκησίων Χίβα-Χόα). Ηδη όμως το κίνημα έχει απολέσει τους ζωτικούς χυμούς του και βαδίζει προς την ολοκλήρωσή του.

Υψηλή διακοσμητική αίσθηση, σκηνοθετημένο δράμα, εκπάγλου καθαρότητας τεχνική, υποδόρια φιλοδοξία να υποκατασταθούν και να ενσωματωθούν όλες οι άλλες περίοδοι και οι τάσεις της τέχνης, ιδού το μέγα διακύβευμα του Συμβολισμού. Που από τον προ-περασμένο αιώνα φτάνει να ποτίσει το έργο του Παρθένη, του Μαλέα, του Μπισκίνη αλλά και του Φιλύρα, του Λαπαθιώτη ή του Καρυωτάκη.

Περισσότερα στην υπό έκδοση μελέτη μου «Τρυγόνες και Εχιδναι, ο Μορεάς και ο ευρωπαϊκός συμβολισμός» από τον ΟΕΔΒ, στην οποία υπογραμμίζεται η εγχώρια διάσταση του κινήματος και ανιχνεύονται παράλληλες πορείες δημιουργών εντός και εκτός Ελλάδος.
7 - 05/08/2007