Γραφείο τελετών «Η τέχνη» (1)

Στην εποχή του θανάτου του έργου τέχνης ως έργου λοιπόν -και μοιραία του θανάτου του καλλιτέχνη ως καλλιτέχνη και της ιδέας του ως ιδέας (as idea) αναφύεται το πρόβλημα της διαχείρισης των νεκρών. Και επειδή κάθε αξιοπρεπής κηδεία έχει και τον τελετάρχη της, η αγορά γέννησε τους curators, τις biennale, τις foires και ένα διεθνές τουριστικό πήγαινε-έλα με αφορμή την τέχνη αλλά με ουσιαστικό σκοπό την αποθέωση του αγοραστή και την επικύρωση της κυριαρχίας του Συστήματος. Οπου το Σύστημα είναι ένας μηχανισμός που κατάφερε να δουλεύει χωρίς καύσιμο· ήγουν χωρίς έργα και ιδέες τέχνης. (Ή, μάλλον καθιστώντας έργα και καλλιτέχνες καύσιμα). Γιατί, όμως, πέθανε το έργο τέχνης; Μα γιατί κανείς δεν το είχε αληθινά ανάγκη (εκτός ίσως των υπευθύνων των κέτερινγκς που προσκαλούνται στα διάφορα εγκαίνια και των εμπόρων που διοργανώνουν τα ποικίλα βαθυστόχαστα events). Τα μουσεία, οι γκαλερί και οι λοιποί εκθεσιακοί χώροι θα αποκαλούνται εφεξής συμβολικά «γραφεία τελετών».

Οσο λοιπόν αυξάνουν οι σχολές καλών τεχνών, οι απόφοιτοί τους, οι έντεχνοι ή οι ερασιτέχνες καλλιτέχνες, οι γκαλερί και οι φιλότεχνοι τόσο, ιδού το παράδοξο (!), συστέλλεται και συσκοτίζεται η κοινωνικά ουσιαστική και αναπόδραστη λειτουργία της τέχνης εμπρός στην τόση υπερπροσφορά, κοινοτοπία και αισθητική εμβροντησία. Οταν δηλαδή, τόσοι πολλοί γνωρίζουν τι είναι τέχνη, τότε η τελευταία εκπίπτει από μυστήριο και αίνιγμα, από ανοίκεια γοητεία και αποστασιοποιημένο δέος σε ευανάγνωστη, ευπρόσδεκτη και αναμενόμενη διαδικασία ευτάκτως ενταγμένη στον κοινωνικό μηχανισμό και απολύτως politically correct (όπως το συνταξιοδοτικό σύστημα ή η κρατική λοταρία).

Οι καλλιτέχνες, υπάλληλοι κατ' ουσίαν μιας υπερδομής αόρατης αλλά όχι ανύπαρκτης, υποδύονται τους καλλιτέχνες ομοίως όπως τα έργα τους καμώνονται τα έργα τέχνης. Κι όλα αυτά ερήμην του ευρέος κοινού αλλά και ερήμην του ειδικού κοινού (των so called φιλότεχνων), οι οποίοι εξαντλούν τη συγκίνησή τους αγοράζοντας «έργα τέχνης» κι όχι αλλάζοντας ζωή εξαιτίας της τέχνης. Σε πρόσφατες λονδρέζικες δημοπρασίες οι τιμές των ελληνικών έργων τέχνης πλησίασαν τα 1.500.00 ευρώ. Εμπρός στο παιχνίδι φιγούρας και εξουσίας των εμπλεκομένων το έργο τέχνης κάτωχρο εξαφανίζεται και μένει μόνο η βαρύτιμη κορνίζα του. Η επιταγή που το υποκαθιστά. Αυτός κι αν είναι θάνατος...

Πιο πρακτικά τώρα ας ανατάμουμε το εγχώριο καλλιτεχνικό δράμα! Εν αρχή ήσαν οι σχολές καλών τεχνών που αυξάνονται και πληθύνονται. Εκτός της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης ανεφύησαν και νέες στα Γιάννενα και τη Φλώρινα. Που θα πει 1.000 πάνω-κάτω νέοι «καλλιτέχνες» κάθε χρόνο στην αγορά εργασίας. Επιπλέον των χιλιάδων που είναι γνωστοί (;), καταξιωμένοι (;), πολλά υποσχόμενοι (;), ή νέοι δημιουργοί. Η Ελλάδα, σημειωτέον, είναι η μόνη χώρα του κόσμου όπου ένας πενηντάρης μπορεί να πλασάρεται -και να το πιστεύει- ως «νέος καλλιτέχνης».

Γιατί όμως είναι κακή η αύξηση των σχολών τέχνης; α) Γιατί απομειώνεται η γενικότερη αισθητική παιδεία από τα σχολεία, τα γυμνάσια, τους δημόσιους χώρους. β) Γιατί οξύνεται ο αμείλικτος επαγγελματικός ανταγωνισμός εντός και εκτός των σχολών. Σ' αυτές συνήθως δεν ασκείται η τέχνη αλλά τεχνικές επιβίωσης και εξόντωσης του «αντιπάλου». Πρόκειται μάλλον για σχολές πολεμικών τεχνών, στις οποίες οι διδάσκοντες αποδεικνύονται maitres στην ενδοπανεπιστημιακή ίντριγκα και σπαταλούν πλέον τη ζωή τους όχι ως καλλιτέχνες αλλά ως δολοπλόκοι ή συνδικαλιστές ιδεών (οι σπάνιες εξαιρέσεις απλώς βεβαιώνουν θλιβερά τον κανόνα).

Στην καταρρέουσα εικαστική μας πραγματικότητα η μυρωδιά της πτωμαΐνης φαίνεται από την έλλειψη κριτικών και κριτικής -το αγλαό επίτευγμα του Ρομαντισμού- από τον απορφανισμό θεωρητικών και θεωρίας -το γέρας του Διαφωτισμού-, από την εξαφάνιση ειδικών, μαχητικών περιοδικών και ψυχωμένων ομάδων έτοιμων να σαρκάσουν τα αόρατα ρούχα του ξεβράκωτου βασιλιά (ελληνιστί High lights). Βέβαια περισσεύουν οι curators, τα «βραβεία», οι «θεματικές» εκθέσεις, και οι πληρωμένες καταχωρίσεις.

Από την κρατική αυθαιρεσία που συνέχεια αυτοσχεδιάζει ξεδιάντροπα, που στελεχώνει μουσεία και θεσμούς με ακατάλληλους μεν, κομματικά εγκάθετους δε και που επιτρέπει χρόνια τώρα από ανικανότητα σε μια σπείρα ανέραστων φανατικών -γεμάτων μωροφιλοδοξία και ζήλια- να κάνει παιχνίδι...

Στην ΑΣΚΤ επί 30 χρόνια διδάσκονταν μόνον τον Alberti, και καπέλα σ' ένα kitsch, νεοαναγεννησιακό τίποτε. Σήμερα, ήρθε η ώρα του θερισμού. Ανάμεσα στους παραστατικούς κορνιζάδες και τα βραβεία ΔΕΣΤΕ η απόσταση είναι ο περίπατος «Φίλιον» - «Ντα Κάπο» (θα συνεχίσουμε).

7 - 10/06/2007

Στο Λονδίνο μπέρδεψαν το σκάκι του Duchamp με το τάβλι. Στο τέλος, όμως κουρεύουν τον «Εγγονό». Εξάλλου οι λίρες ανέκαθεν ήσαν το διαβατήριο για τον Παράδεισο της τέχνης.