Σσσσστ! (Οπως Σιωπή)

Δεν συμβαίνει κάθε μέρα ο κόσμος να χωράει μέσα σ' ένα ποίημα

W. Stevens

Η πάλη των ερμηνειών για ένα έργο τέχνης, ο εξορκισμός δηλαδή της μιας, αναμφισβήτητης και εδραίας αλήθειας, μιας αλήθειας τόσο επίφοβης όσο η εξουσία, είναι μερικές φορές σημαντικότερη κι απ' αυτή την πάλη των τάξεων. Αλλωστε το αβίαστο συμπέρασμα όλων αυτών είναι πως ούτε το «έργο τέχνης» μέσα στον χρόνο δεν εμφανίζεται αναλλοίωτο οντολογικά ούτε και η, συχνά ταπεινωμένη, έννοια των κοινωνικών «τάξεων» παρουσιάζεται ομοιογενής ιστορικά. Που θα πει άλλο πράγμα ήταν ο εργάτης στην εποχή του Μαρξ και στη Βρετανία του Ντίκενς κι άλλο ο εργάτης στη Γαλλία του Σαρκοζί ή στην Κίνα του αναδυόμενου μετακομμουνιστικού, ημικρατικού (!) καπιταλισμού. Κι όταν ο Terry Eagleton ισχυρίζεται πως η «λογοτεχνία» δεν είναι ένα σταθερό αντικείμενο, εννοεί πως ό,τι θεωρούσε ως επιστημονικό λόγο ο 19ος αιώνας, ο 21ος το αντιλαμβάνεται ως αυθεντικό κείμενο τέχνης. Κι ότι ο Heidegger ή ο Wittgenstein όσο είναι φιλόσοφοι άλλο τόσο είναι και μεγάλοι συγγραφείς. Μεγαλύτεροι, ενδεχομένως, από τους λογοτέχνες του συρμού που θαύμαζε η εποχή τους (τον απεραντογράφο λ.χ. Ρομέν Ρολάν ή τον νομπελίστα Ουίνστον Τσόρτσιλ).

Αυθαίρετο, αυτοαναφορικό, σκοτεινό, Αγαπητέ Jakobson, και σκοτάζον, ανεπίδεκτο ορισμών, ατελέσφορο ως προς τα συμπεράσματα αλλά και επιθετικό ως προς την επικοινωνία, πράγμα η τέχνη και οργανωμένα βίαιο απέναντι στις χειμαζόμενες εκδοχές της χύδην εικόνας και τις βαρετές χρήσεις της συμβατικής γλώσσας. Αφού γραφή και εικόνα -εξεικόνιση είναι ένα και το αυτό· και αφού εντέλει το διάσπαρτο νόημα του έργου τέχνης αντανακλά λαμπρά τη διάσπαρτη υφή της, πολυκέφαλης, εξουσίας, στο σημερινό κόσμο. (Εκτός κι αν μερικοί αφελείς στον Περισσό πιστεύουν πως η εξουσία αποκλειστικά κατοικοεδρεύει στου Μαξίμου. Λάθος στο μάξιμουμ, λαμπρό!)

Σκεφτείτε: η παλιά, «καλή» λογοτεχνία με την αρχή, τη μέση και το τέλος της η «καλή», πατροπαράδοτη ζωγραφική με τη διακοσμητική της καλαισθησία, η αιωνόβια ακαδημαϊκή τέχνη που «συγκινεί» όσους αδυνατούν να συγκινηθούν από τη ζωή τους την ίδια -και να συγκινήσουν έτσι και τους άλλους- τι άλλο είναι παρά το μικροείδωλο ενός συμπαγούς και συγκεντρωτικού κράτους, με αρχή, μέση και τέλος, ήγουν, βουλή, δικαιοσύνη, πρωθυπουργό και πρόεδρο Δημοκρατίας;

Θα είναι όμως η δημοκρατία του αύριο έστω και κατ' ελάχιστον όμοια με τη δημοκρατία που ζήσαμε στη Μεταπολίτευση; Μην βιαστείτε να απαντήσετε. Ή μάλλον απαντήστε αφού σερφάρετε επί δίωρο στο Διαδίκτυο με έμφαση στις αναδυόμενες αυτοκρατορίες της Ανατολής και στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και αφού δείτε μία ώρα ελληνική τηλεόραση.Ασχετο: Αυτός ο αριστοκρατικός νέος που λέει τις ειδήσεις πόση ανοχή πρέπει να έχει σχετικά με το νέο περιβάλλον όπου τον έριξε η ζηλοφθονία του κόσμου και οι δύσκολες εργασιακές σχέσεις της μεταρρυθμισμένης, λόγω Ν.Δ., Ελλάδας; Κανονικά Νίκος Ανοχής θα έπρεπε να λέγεται.

Γιατί αιφνιδίως συνέδεσα τέχνη και κράτος; Για να δείξω πως, όπως μετασχηματίζεται εκπλήττοντάς μας η κεντρική εξουσία και πολυθρυμματίζεται σε άπειρες, άλλες εξουσίες -ΜΜΕ, πολυεθνικές, τράπεζες, μηχανισμούς χειραγώγησης της κοινής γνώμης κ.λπ.-, έτσι και η τέχνη του αύριο νομοτελειακά δεν μπορεί να έχει σχέση με την τέχνη του σήμερα. Και το «ανοικειωτικό» χαρακτηριστικό της, όπως προέβλεψε ο Shklovsky, θα την ανοικειώνει χαρακτηριστικά ώς το τέλος. Οσο κι αν χάσκουν οι αστοί εμπρός της με το στόμα ανοιχτό. Κι όσο κι αν μηχανεύονται εμπορικές μηχανές για να την εξαγοράσουν και να καθησυχάσουν τις τύψεις της άγνοιάς τους με το να καταστήσουν ακόμη και τον τελευταίο καλλιτέχνη επί της γης, υπάλληλό τους. Αυτοί, οι αγράμματοι νεόπλουτοι κι αν δεν αποτελούν μορφή εξουσίας. Κι η τέχνη; Αυτή είναι όπως είπαμε το αυθαίρετο, αυτοαναφορικό, σκοτάζον αντικείμενο του πόθου το οποίο κάθε στιγμή ψάχνει τον ορισμό του.

Υ.Γ.1: Το κείμενο «Ενας βάτραχος στο έλος» ήταν ακατανόητο επειδή το χειρόγραφό μου ήταν ανοικονόμητο. Συγνώμη. Εγραφα όμως «την σπάνιν» κι όχι «την σπάνιας». Αλλο «σπανιότητα» κι άλλο «σπανάκι».

Υ.Γ.2: Γιατί δεν υπάρχει γλυπτό του Κυριάκου Ρόκκου στη Γλυπτοθήκη κύριε Παναγιώτη Τέτση, πρόεδρε του ιδρύματος;

Υ.Γ.3: Ο Αρης Γαβριελάτος μού γράφει: «Συμφωνώ απόλυτα, ειδικά στα υστερόγραφα... Δεν είναι όμως μόνο ο Κούλογλου. Η Coca Cola πάει με όλα και με Γαλάνη-Δεληβοριά».

Υ.Γ.4: Ευχαριστώ θερμά για τα θερμά σας σχόλια. Συνεχίζουμε...

Γιάννη Ασημακόπουλου, Κατασκευή 2007. Τέχνη είναι το οντολογικό παράδοξο που αντανακλά στη μορφή του την κατασκευή μιας συνείδησης. Η τέχνη μάλλον μας δημιουργεί παρά την δημιουργούμε.